Wandeling langs groene plekjes in de Goudse binnenstad · 2020. 1. 22. · Wandeling langs groene...

Wandeling langs groene plekjes in de Goudse binnenstad

Groenwandelingen in Gouda 2Uit de serie

Wandeling langs groene plekjesin de Goudse binnenstad

Uit de serieGroenwandelingen in Gouda

colofontekst: Cyclus lay-out: Studio Steenbergen Bno foto’s: A.J.N. van Kleinwee en Studio Steenbergen Bno

illustratie: vogelillustratie van stichting Veldwerk Nederlanddruk: drukkerij Twigt bv, Waddinxveen uitgave: Cyclus en gemeente Gouda

Achter poortjes, steegjes en hekjes

Het historische centrum van Gouda kent een aantal leukegroene plekjes. Deze zijn echter zo gesitueerd dat ze nietaltijd opvallen. Men moet door poortjes, steegjes en hekjesom erin te komen. Daarom zullen maar weinig mensen dezeaardige groene plekjes weten te vinden. Dat is jammer wanteen bezoek aan deze groene gebieden is zeker de moeitewaard. Daarom hebben we voor u deze groenwandeling‘Wandeling langs groene plekjes in de Goudse binnenstad’beschreven.

Het boekje begint met een inleiding. Daarna volgen de pagina’s met de routebeschrijving, in het blauw, boven aan depagina. Het onderste deel van de pagina is gereserveerd voorde beschrijvingen van de tuintjes die in de route wordengenoemd. Op deze manier bent u in de gelegenheid om rustigte wandelen en zowel de route als de omschrijving van detuintjes te kunnen volgen.

Veel wandelplezier.

Een gedetailleerde plattegrond met routeaanduiding vindt uachter in het boekje. Tijdens het lopen van de wandeling kuntu dan goed zien waar u zich bevindt.

1e druk januari 1991geheel gewijzigde versie: juli 2006gewijzigde versie: april 2009geheel gewijzigde versie: april 2011

2

inhoudHofjes van Barmhartigheid 4

BEGIN ROUTEBESCHRIJVING 6

Het Regentesseplantsoen 6

Het hofje van Letmaet 9

Het hofje van Cincq 10

Het hofje van Maria Tams 10

De tuin van het Verzetsmuseum 11

Het tuintje van de Zeugstraat 14

Het Cappenerhofje 16

Het Stadsdoelenhofje 17

Het Raoul Wallenbergplantsoen 18

Het hofje en de tuin bij huize Groeneweg 20

Het Swanenburghs hofje 21

Het hofje van het Willem Vroesenhuis 22

Wandeling rond de St. Jan 24

Wandeling naar St. Barbarahofje ende Moriaantuin 26

Soortenlijst 29

Plattegrond 32

Tuin van het Verzetsmuseum 11

Muurplanten 24

Platanen op de markt 28

Sierappel in het tuintjein de Zeugstraat 15


3

Hofjes van barmhartigheid

Deze groenwandeling gaat langs groene plekjes in het centrum van Gouda. De meeste

hiervan liggen zo dat ze op het eerste oog niet zichtbaar zijn, waardoor ze ook wel

verborgen tuintjes genoemd kunnen worden.

Ze zijn zo verstopt, omdat de meeste tuintjes in het verleden onderdeel waren van een

hofje. Deze hofjes, waarvan er in de eerste helft van de achttiende eeuw 21 waren,

werden door vermogende mannen en vrouwen gesticht. Althans, er werd op hun ver-

zoek na hun overlijden geld van de erfenis gebruikt om grond te kopen en er huisjes op

te bouwen. Deze moesten dan dienst doen als woningen voor armen die er gratis

mochten wonen. Wel werd er soms een eis gesteld aan de toekomstige bewoners.

Die eis had meestal betrekking op het geloof.

Wat bewoning betreft waren de vrouwen in demeerderheid, omdat mannen gewoonlijk maarslecht voor zichzelf konden zorgen. Voor henwas een oudemannenhuis vaak beter geschikt.Een voorbeeld hiervan, het Willem Vroesen huis,komen we later in de wandeling nog tegen.Bovendien bereikten vrouwen ook toen eenhogere leeftijd dan mannen.

Bleekveld met pompHet karakteristieke van de hofjes was hun be-slotenheid, die de meestal bejaarde bewonersrust en veiligheid gaf. Deze rust en veiligheidwerd gewaarborgd door de huisjes rond eenopen ruimte te bouwen, die toegankelijk was viaeen poortje. Dit werd dagelijks bij toerbeurtdoor één van de bewoners bewaakt en ’s avondsging het op slot. De open ruimte werd meestalingericht als bleekveld met een pomp. Het bleek-veld bestond uit een grasveldje waarop de wittewas te drogen en te bleken werd gelegd.

De huisjes waren wat uitvoering betreft ergsober. Alleen aan de poort werd in verhoudingveel aandacht besteed. Deze kreeg meestal alsherkenningsteken een gedenksteen met hetfamiliewapen van de stichter erin verwerkt.Hierdoor kreeg het hofje wat meer allure. Er zijnnu nog maar weinig hofjes in de originele staataanwezig. Vele zijn afgebroken wegens faillisse-ment of bouwvalligheid. Van de hofjes die er nogzijn, is het gros niet meer volledig, doordat eenaantal huisjes ge sloopt is.

Geen enkel hofje heeft zijn bleekveld nog. Dit isvervangen door een tuintje. Deze tuintjes vor-men de basis voor deze wandeling die ook langsandere (verstopte) stukjes groen loopt.

De hofjes worden bewoond. We willen u vragenrekening te houden met de privacy van de bewoners.


5

DE ROUTEBESCHRIJVING.............................................................................De route begint vanuit het VVV-kantoor. Hiergaan we rechtsaf de Markt over, waar in 1991vier prachtige platanen zijn geplant. Voorbij de

Bij het begin van de groen-strook aan het klinkerpaadjestaat een grote canadese popu-lier (Populus x euroamericana).Het is een snelgroeiende soort,die een hoogte van 30 meter kanbereiken. Het hout wordt ge-bruikt voor het maken van kistenen kratten, lucifers, klompenenzovoort.

Een eindje verder, tegenoverde Herpstraat staan twee coni-feerachtigen. De eerste is eentaxus (Taxus baccata'Fastigiata') een zuilvormigesoortgenoot van de gewonetaxus die men veel als haag aan-plant, wat we zometeen in heteerste hofje ook kunnen zien. Hijstaat als zeer giftig te boek, wathem vooral zit in het loof, en inde pit van de vrucht (dus niet hetvruchtvlees). De tweede conifeer is een

langzaam groeiende soort, mammoetboom geheten(Sequoiadendron giganteum).

.................................................................................................................................................................................

Het RegentesseplantsoenDit lange plantsoen met zijn aanlegsteigers, bloemperkjes en vele boomsoorten bevindt zich

aan de rand van het centrum van Gouda. Dit is ’s zomers een drukbezochte aanlegplaats voor

de pleziervaart en ’s winters (als het echt vriest) een pittoreske ijsbaan. In deze groenstrook

staan veel verschillende bomen. Een aantal bijzondere bomen worden in dit boekje beschreven.

1

Knoppen van de canadese populier.

De taxus.

De taxus met daarachter de mam-moetboom.

Zie ook de routekaartachter in dit boekje.

6

Een vleugelnoot met zijn lange vruchten.

De Latijnse naam geeft al aandat het een enorme boom kanworden. De grootst bekendemammoetboom is de zogeheten‘General Sherman’ en meet 87meter in de hoogte. Een bijzon-der aspect is de bast, welkesponsachtig dik wordt naar matede boom een hogere leeftijdbereikt. Dit is al vele malen eentoe reikende bescherming tegenbosbranden gebleken. De vraagis of dit exemplaar ooit tot grotehoogte zal stijgen aangezien demammoetboom een hekel heeftaan stadslucht.

Een opvallende boom is detulpenboom (Liriodendron tulipiferum) (Tegenover nr. 22c).

Waag gaan we aan het einde van de Marktrechtsaf de Hoogstraat in. Deze gaat over in deKleiweg die we helemaal aflopen tot voor debrug, waar we linksaf slaan. Hier gaat onzeroute over het klinkerpaadje, door de groen-strook van het Regentesseplantsoen.

Aan de linkerkant komen we langs een speel-plekje, Hartenerf. Dit is een van de hofjes waarniets meer van over is.

Het blad heeft de vorm van eentulp en in juni verschijnen degrote groene bloemen met aande onderzijde oranje/gele vlek-ken. Een tulpenboom in bloei isbeslist een spektakel. In hetnajaar verkleurt het blad naarfelgeel-oranje.

Bloem van de tulpenboom.

...............................................................................................................................................................................


7

.................................................................................................................................................................................

Aan het einde van de klinkerverharding steken we de weg over. Aan de rechterkant hebben we de locatie waar vroeger het hofje vanJangenius stond en links zien we de achterkantvan het eerste hofje. Het hofje van Letmaet.

We verlaten het hofje via de zijkant en gaanlinksaf, waardoor we langs de oorspronkelijkepoort van het hofje komen op de Nieuwehaven.

De volgende boom kunnen weniet missen doordat hij opvaltmet zijn witte bast.Het is een berk (Betula ermanii)die op latere leeftijd steeds watmeer van zijn witte kleur kwijtraakt. De stam krijgt dan een ruweruiterlijk met losse, papierachtigeflodders.

De eerstvolgende boom is eenhaagbeuk (Carpinus betulus).Het is een veel gebruikte soortvoor heggen, maar kan ook,zoals hier, een forse boom vor-men. Het hout is één van de

sterkste van alle inlandse hout-soorten, en wordt gebruikt voorhamertjes in piano’s en voor hak-blokken.

Een andere kleine boomsoortis de kerspruim (Prunus cerasi-fera 'nigra'). Het is een grilliggroeiend boompje met donkerbruinrood blad, en roze bloeme-tjes. Hij staat vlak achter detreurwilg en voor het groepje bruine beuken (Fagus sylvati-

ca 'Atropurpurea'). De gewonebeuk komen we later nog tegenin een gesnoeide vorm.

De berk met zijn opvallende witte

bast en een takje met mannelijke

katjes van de berk.

Vervolg Het Regentesseplantsoen

Kerspruim.

8

Wandeling langs groene plekjes in de Goudse binnenstad 9

...............................................................................................................................................................................

Christina kocht hiervoor eenstukje grond achter het nu nogaanwezige poortgebouwtje, dat ze er later bij kocht. Op dezegrond werden acht huisjesgebouwd.De huisjes kwamen in 1616gereed, maar de poort met degedenksteen, gemaakt doorGregorius Cool volgde pas tien

jaar later. Dit was een jaar na dedood van Christina in 1625.Het poortgebouw werd in 1974gerestaureerd, in tegenstellingtot de huisjes erachter die indecember van het jaar daarvoorwaren gesloopt.

De tuin van dit hofje is aange-legd in 1975. Het ontwerp isgemaakt door een ontwerper van de plantsoenendienst en isin nauwe samenwerking metbewoners tot stand gekomen.

Opvallend is de enorme plataan (Platanus acerifolia) dieals het ware een groot formaatpoort vormt.

Het hofje van LetmaetDit is het eerste hofje van onze route. Het is gesticht door Christina Gijsberts, weduwe van

mr. Floris Letmaet. Ze voerde hiermee het testament uit van haar zoon Harman Letmaet, die

haar zijn vermogen naliet met als eis dat ze een deel van het kapitaal zou gebruiken voor een

liefdadig doel.

Het hofje is aangeplant metveel lage plantensoorten waar afen toe een solitaire heester instaat. Eén daarvan is een viburnum soort (Viburnum rhy-tidophyllum). Dit is één van devele soorten die bestaan. Deexemplaren in deze tuin bloeienlaat in het jaar met witte bloemenen blijven de hele winter groen.

De grote hagen die we hierzien zijn gevormd van gewonetaxus (Taxus baccata) waarvanwe in het Regentesseplantsoende zuilvormige soortgenootzagen.

2

Een prachtige taxus als natuurlijke afrastering van de tuin.Een prachtige taxus als natuurlijke afrastering van de tuin.


9

Het hofje van CincqMr. Cornelis Cincq was advocaat aan het hof van Holland en een rijk vrijgezel.

Hij liet na zijn dood in september 1698 zijn vermogen na aan de diaconie-armen

van de gereformeerde kerk van Gouda.

Dit vermogen bestond uit zes-tienduizend gulden, waarvan nade bouw nog maar vierduizendgulden over was.De rente hierover was niet vol-doende om het onderhoud vande huisjes te kunnen bekostigen.Hierdoor heeft het hofje meerdan een eeuw met financiëlemoeilijkheden gekampt.Nu is het één van de weinige hofjes waar geen enkel huisjevan is gesloopt.

Vier deuren verder bij de nummers 246 - 270,is de poort die toegang geeft tot het volgendehofje, het hofje van Cincq.

We vervolgen onze route op de Nieuwehaven.Tegenover de oude brandweer herinnert alleeneen gevelsteen boven een poortje nog aan eenander hofje. Het hofje van Maria Tams . Het isin 1656 gesticht met geld uit de nalatenschapvan Maria Tams en bestond uit negen huisjes. In de jaren vijftig zijn deze woningen gesloopt.

.................................................................................................................................................................................

De binnenplaats is bekleedmet twee bomen in kleine plant-vakken. Dit zijn haagbeuken(Carpinus betulus zuil'). Er wordt regelmatig in gesnoeidom te voorkomen dat ze te grootworden. Het gevolg is een dichteen compacte kroon.

Haagbeuk.

3

4

10

Even verderop zien we de Vrouwetoren .Deze is omstreeks 1490 gebouwd, als onderdeelvan ‘Onser Liever Vrouwenkapel’. De kapel is alvoor 1585 afgebroken, alleen de toren bleefstaan, wat de huidige naam verklaart. De funde-ring is in de loop der jaren regelmatig verstevigdomdat de nu op zichzelf staande lange torendreigde te verzakken op de slappe ondergrond.

Voor de toren gaan we rechtsaf, de Vrouwesteegin. Hier vinden we achter het Verzetsmuseum,onder het Jongkind poortje door, de derde tuin:De tuin van het Verzetsmuseum.

...............................................................................................................................................................................

De tuin van het VerzetsmuseumDe gedenksteen van dit poortje vormt de

herinnering aan een hofje dat oorspronkelijk

aan de Zeugstraat lag. De door Adriaan

Jongkind gestichte huisjes zijn verkocht in

1959 aan de toenmalige huurder van het

Poorthuis. Het hofje is daarna met toestem-

ming van de gemeente met de grond gelijk

gemaakt, mits de gedenksteen de gemeente

toekwam. De poort is op deze plek in 1987

weer in ere hersteld.

De tuin is ook in 1987 open-gesteld. Wellicht bent u toe aaneen kopje koffie of een anderdrankje. Als het museum ge-opend is kan dit hier genuttigdworden. Bijzondere elementen indeze tuin zijn de leibomen (paar-dekastanjes) en de zuil-vormige beuk.

De paardekastanje (Aesculushippocastanum) kennen we

Blad van

de paardekastanje.

6

5


11

Vanuit de tuin gaan we rechtdoor, langs hetgroene hek, de Vrouwepoort in. We lopen dezeuit en komen op een speelplekje dat achter deoude brandweerkazerne ligt.Hier staan vier watercipressen (Metasequoia

glyptostroboides) . Dit zijn conifeerachtigen, die ’s winters hun naalden laten vallen.Het grote dak is van de gereformeerde kerk aande Turfmarkt. Met deze kerk aan onze rechter-

.................................................................................................................................................................................

De tuin van het verzetsmuseum.

De watercipressen

in het voorjaar

en de winter.

7

Blad van de watercipres.

Rode beuk.

12

alleen in de vorm van een groteboom, waarvan we er in dezeroute ook een aantal tegenkomen.

Het zelfde geldt voor de rodebeuk (Fagus sylvatica‘Purpurea’) , hoewel deze ookwel wordt gebruikt voor hagen.

Naast de rode beuk staat een Beverboom ( Magnolia sou-langiana). Eind april - begin meitooit een overvloed aan bloemenhem, lijkend op grote tulpen, witmet aan de buitenkant purpergetint. Ten onrechte vaak tulpen-boom genoemd, maar de echtetulpenboom zijn we al tegengekomen in de groenstrook vanhet Regentesseplantsoen.

hand lopen we door de groene poort, waardoorwe uitkomen op de Turfmarkt.

Op de Turfmarkt gaan we linksaf tot de Kleiweg,welke we schuin naar links oversteken, de Sint Anthoniestraat in. Deze gaat tussen deAgnietenkapel links en de Waag rechts, over inde Zeugstraat. Hoe de Zeugstraat aan zijn naam komt, ligt voorde hand. In vroegere tijden waren loslopende

varkens in het stadsbeeld namelijk heel gewoon. Zij deden in zekere zin datgene wat Cyclus nudoet: het wegwerken van het afval. De bomen langs het water zijn kastanjes

(Aesculus hippocastanum 'Baumannii').

...............................................................................................................................................................................

De prachtig bloeiende magnolia.


13

Na ongeveer 150 meter zien we aan de rechterkant, over het water een openbaar tuintje. Het tuintje aan de Zeugstraat.

Als we het tuintje uitlopen vervolgen we onzeroute in de Zeugstraat tot de Cappenersteeg.

Aan de rand van dit tuintje engedeeltelijk over het water han-gend, staat een leuk alternatiefvoor de overbekende treurwilg.Het is een treur-es (Fraxinusexcelsior 'Pendula') die deelsook als visuele afscheidingdienst doet.

Verder zijn hier een paar klei-ner blijvende boompjes geplantdie een grote sierwaarde hebben.In het midden staat een sierappel-boompje (Malus 'Liset') dat

vroeg in het voorjaar met rodebloemetjes kleur geeft aan dittuintje en in het najaar metdonkerpurper gekleurde appel-tjes.

Op de hoek van het gebouwrecht tegenover de ingangstaat een ander sierappeltje,(Malus toringo). Deze boomheeft een bredere kroon die inmei vol zit met witte bloemetjesen in het najaar met gele, somsiets rood getinte vruchtjes.

De boom die in het midden,meer naar het water toe staat iseen hazelaarsoort (Coryluscolurna), ofwel boom-, of kurk-hazelaar genaamd. Hij kan 15meter hoog worden met horizon-taal afstaande takken. Het ken-merkende van de takken is datze bedekt zijn met een laag kurk.

Achter het dichtst bij deingang staande bankje groeiteen stermagnolia (Magnoliastellata). Dit is een struik die,

.....................................................................................................................................................................

Het tuintje aan de ZeugstraatDit openbare rustplekje, toegankelijk via een bruggetje, wordt niet vaak als zodanig gebruikt.

Toch is het een prachtig tuintje om even uit te rusten, vooral als de vaste planten in bloei staan.

8

14

De stermagnolia in bloei.

net als de meeste boompjes indit tuintje, in het voorjaar opvaltdoor zijn bloemen. Ze komenvoor het blad en zijn spierwit. De struik blijft klein, met eenmaximale hoogte van 1,75 meteren hij groeit langzaam.

Verder vindt u hier nog eenpruikenboom (Cotinus coggygria‘Royal Purple’). Het is een op-merkelijke sierstruik met donkerpurperen blad. Afkomstig uit hetMiddelandse zeegebied.

Blad van de boom- of kurkhazelaar.

Sierappel.


15

Blad van de pruikenboom.

Hier gaan we linksaf. In deze steeg vindenwe een speel- en rustplekje. Het Cappenerhofje.

De Cappenersteeg lopen we verder uit waarnawe schuin oversteken, het Paradijs in.Aan het einde hiervan gaan we rechtsaf, via de

Houtmansgracht en weer rechtsaf de LangeTiendeweg op. Na ongeveer 20 meter staat aande rechterkant een groot herenhuis.

Dit is in 1762 gebouwd ter vervanging van het ge-bouw van de stadsdoelen. Tot 1795 was de schutterij

.................................................................................................................................................................................

Het CappenerhofjeHier staan een drietal bankjes. Dit plekje wordt in de zomer-

maanden zo nu en dan gebruikt voor een ruilbeurs en een

boekenmarkt.

Bijzonder is hier de judas-boom (Cercis siliquastrum) dieals leiboom wordt gesnoeid. Hij bloeit rond april-mei met pur-perroze bloemenbundels voordathet blad er is, op de takken enhet oude hout. De bloemen kun-nen dus ook op de stam zitten.

Aan de straatkant staan tweesmalopgaande boompjes. Dit zijnperen (Pyrus calleriana 'Chanti-cleer') en net als de appelboom-pjes van zo-even, geschikt voorde kleinere tuinen. Ook van dezeperenboompjes hebben we twee

keer plezier. In het voorjaar doorde fraaie witte bloemwijze en inhet najaar door een prachtigeoranje-gele herfstkleur.

Aan de zijkant van het plein-tje, staat nog een boom met eenzeer mooie herfstkleur. Het iseen amberboom (Liquidambar styraciflua). De kleuren van hetblad in het najaar variëren vangeel en oranje tot karmijnrood.Zijn takken zijn net als bij dekurkhazelaar die we net zagen,herkenbaar aan de laag kurk dieerop zit.

9

Judasboom.

16

erin gezeteld. Daarna heeft het diverse doelengediend, zoals de kazerne en het gymnasium.

Links in de gevel is een poort. Hierachter vinden weeen particuliere tuin die speciaal is opengesteldvoor deze groenwandeling. Het Stadsdoelenhofje.

Het StadsdoelenhofjeHet leuke van dit tuintje is de symmetrische opbouw met de

door buxus-haagjes omgeven vakken. De symmetrie is verder

doorgevoerd in de beplanting binnen de vakken. Als we goed

kijken, zien we dat de vakken als het ware elkaars spiegel-

beeld zijn.

Opvallend in de manier van dezevormgeving is de gelijkenis metde boerentuintjes in de Betuween het Land van Vollenhove.Deze zijn opgebouwd met degrondgedachte die in de Middel-eeuwen en de Renaissance totontwikkeling kwam en bestonduit een versiering in het midden.

Onder een versiering wordt hierverstaan, een mooie put of eenfraaie vijver. Hier omheen wer-den planten gezet, hetzij in pot-

ten, hetzij in plantenvakken. Hetcentrale punt van een boeren-tuintje bestaat soms uit een rondbloembedje, ook wel vormge-geven door een grote auto-, of tractorband.Dit basisidee heeft van oudshereen heel functionele achtergrond.De put of vijver werd omgevendoor een verharding van waaruitin vier richtingen paadjes liependoor de plantenbedden heen.Deze inrichting was handig bijhet besproeien van de planten.

...............................................................................................................................................................................

In een boerentuintje is dit verderuitgewerkt met heggetjes en inbolvorm gesnoeide boompjes.Deze zijn hier aan de zijkantgeplaatst, om de muur een beet-je te bedekken.

Het zijn bol- of kogelacacia's,(Umbraculifera). Ook deze goedte snoeien boomsoort krijgen weregelmatig te zien in het hartjevan Gouda.

10

Blad van de

bol- of kogel-

acacia.

Sint jacobsvlinder.


17

We lopen deze tuin weer uit via de poort engaan verder over de Lange Tiendeweg in de rich-ting van de St. Janskerk.

Na ongeveer 150 meter slaan we voor de Borstel-brug linksaf de Jeruzalemstraat in. Daar ligt na

ongeveer 50 meter aan de linkerkanthet Raoul Wallenbergplantsoen.

Als we het pad naast het poortje afwandelenstaat aan de linkerkant een boom met grotedriedelige doorns.

.................................................................................................................................................................................

18

Dit is de valse christusdoorn (Gleditsia triacant-hos), een boom die snel groot groeit en welkezeer winterhard is.Aan de achterkant van dit plantsoentje groeiteen grote paardekastanje, waarvan we eerder deals leiboom gesnoeide versie zagen.

...............................................................................................................................................................................

Het Raoul Wallenberg-plantsoenIn dit parkje staat het poortje van de voormalige joodse

begraafplaats. Het vormt een monument voor de joodse burgers

van Gouda die in de tweede wereldoorlog zijn omgekomen.

Tevens is het de enige herinnering aan de joodse gemeenschap.

Voor de oorlog bestond de jood-se gemeenschap uit 257 perso-nen. Na de oorlog waren er hiernog maar 16 van in leven.Het beeldje boven het poortje is gemaakt door professorWertheim en had als basis deklagende profeet Jeremiah.

In de perkjes langs de straatstaan 2 koningslindes (Tillia xvulgarias 'pallida').

Achter het monument staatde vaantjesboom (Davidiainvolucrata). De bloei vandeze zeldzame Chinese boom(mei-juni) is zeer opvallend.De rode bolvormige vruchten zijnomgeven door twee grote crème-witte schutbladen, vaantjesgenoemd. In de herfst blijft eenzachte donkerbruine vrucht over.

11

Blad van de koningslinde.

Sierappel. Vaantjesboom.

Vrucht en schutbladen

van de vaantjesboom.


19

Uiteindelijk door de opening in de muur diewe tegenkomen, staan we op de Groeneweg.Hier gaan we rechtsaf en na het gebouw van deCasimirschool linksaf, de Koepoort in (zie hetnaambordje even verderop). We gaan nu rechtsaf‘De Baan’ in en komen bij achtereenvolgens hethofje en de tuin bij huize Groeneweg.

De route loopt verder vanuit het ronde zitplekje met de kikker, de Muilenpoort door.

.................................................................................................................................................................................

Het hofje en de tuin bij huize GroenewegHet gebouw rond het hofje, waar we nu achter staan, heeft tot 1753 onderdak gegeven aan een

cellebroedersklooster. Na die tijd, tot 1849, zat er de voorloper van het gymnasium in, namelijk

de Latijnse school. Toen deze eruit trok, werd het als werkinrichting in gebruik genomen door

de stichting ‘Huize Groeneweg’, die nu in het erachter gelegen bejaardenhuis zit.

Het hofje is in 1984 voorzien vande huidige aankleding en is heeleenvoudig van opzet. Juist daar-door straalt het een enorme rustuit. De vakjes zijn omgeven doorbuxusheggetjes.

In het midden staan diverseplanten waaronder de schoen-lappersplant (Bergenia). De bladeren doen denken aangrote lappen bij het herstellenvan schoeisel.

Verder vindt u hier nog devrouwenmantel (Alchemilla mollis) en lavendel (Lavendula)waarvan de bloemen heerlijk ruiken.

De tuin bij het bejaardenhuis, is net als het hofje sterk symme-trisch van opbouw. Hij loopt(voor ons) naar achter toe smalweg. Hierdoor lijkt de tuin langer

dan hij in werkelijkheid is.Doordat er om het openbare deelveel particulier initiatief aan dedag is gelegd wat betreft hetgroen, is deze plek uitgegroeidtot een klein parkje.

12

Het lavendel trekt allerlei soorten insekten aan.

20

Hier zien we een smal opgaande boom. Het is een eenstijlige meidoorn (Crataegusmonogyna 'Stricta'). Hij bloeit in mei-juni, met witte bloemen en krijgt in de herfst dofrode, eivormige vruchten.

Als we schuin naar links de Groeneweg over-steken, dan komen we voor het Swanenburghshofje te staan. We moeten hier weer een poortjeopenen om het hofje te bekijken.(De bewoners zijn zeer gesteld op hun privacy.)

In 1692 is het hofje tot standgekomen, alleen de gevelsteenheeft toen nog een jaar op zichlaten wachten en draagt het jaar-tal 1693.Deze gevelsteen met het wapenvan de familie Swanenburgh isbij de herbouw van de woningenin 1892 verwijderd. Hij is nu te

zien in de tuin van het Catharinagasthuis, ingemetseld in degevel van het ernaast gelegenrestaurant. Deze tuin komen wetegen als we rond de St. Jan wan-delen. Het aantal huisjes is in deloop der jaren wegens bouwval-ligheid teruggebracht van 16naar 11.

Het oorspronkelijke bleekveld isook hier veranderd in een tuintjedat door de kleine schaal eenhele intieme sfeer uitstraalt. Er isgrotendeels gebruik gemaaktvan vaste planten met enkeleheesters.

Het Swanenburgh's hofjeDe in 1691 overleden weduwe Elisabeth Nathan Bars liet haar geld na aan de diaconie van

Gouda, om er een hofje van te stichten. Dit moest de naam dragen van haar echtgenoot Noach

Cornelisz Swanenburgh.

...............................................................................................................................................................................

13


21

We verlaten het hofje weer via het poortje engaan rechtsaf. Na circa 50 meter lopen werechtsaf de Kees Faessens Rolwagensteeg in. We komen nu in de Spieringstraat, die we schuinnaar rechts oversteken. Naast nummer 4 kunnenwe weer een poortje door dat uitkomt in een

.................................................................................................................................................................................

Het hofje van het Willem VroesenhuisHier was lang geleden een kerkhof. Later was het de tuin voor de mannelijke bewoners

van het huis. De tuin is nu eigendom van de gemeente en opengesteld.

Als we dit hofje binnen komenstaat in de bestrating eenopgaande boom de valse acacia(Robinia Pseudoacacia).De tuin van dit hofje waar weons nu bevinden is aangelegd in1982. In het ontwerp is de lang-gerekte vorm van de binnen-plaats benadrukt met in het mid-den de tuin met een omheiningvan buxus en er omheen eenoude klinkerbestrating.

Achter in de tuin bevindt zichde grote blauwe ceder (Cedrusatlantica ‘Glauca’), deze was bijde aanleg in 1982 al aanwezig.

14

Takje van de blauwe ceder.

22

gangetje. Dit leidt via een hekje naar het hofjevan het Willem Vroesenhuis, het voormaligeoudemannenhuis.We komen hier via de achteringang binnen enwe kunnen het verlaten via de voordeur.Deze ligt verscholen achter de groene deur, in

het verlengde van het hekje waardoor we binnen zijn gekomen. Via die groene deur komen we in een halletje, dat wekunnen verlaten via de voordeur, recht voor ons.Via de voordeur komen we voor de vroegereWillem Vroesentuin te staan.

...............................................................................................................................................................................


23

Op dit punt van de wandeling heeft u 3 keuzes:

.................................................................................................................................................................................

Een rondje om de St. JanVanaf de voorzijde van het Willem Vroesenhuiskunt u nu de Willem Vroesentuin inlopen diezich recht voor u bevindt. Wanneer u deze tuinaan de achterzijde uitloopt en een groot deelvan de St. Jan bent rondgelopen passeert u degrote imposante ingang van de kerk.

De St. Jan is de langste kerk van Nederland(123 meter) en gebouwd in 1552. Het is zeer demoeite waard hem eens van binnen te bezichti-gen. Hij bevat 70 prachtige gebrandschilderderamen, die wereldberoemd zijn vanwege hunkleuren.

Links om de hoek kunt u onder een boog in eensteunbeer van de St. Jan doorlopen (zie fotohieronder). Hierna gaat u rechtsaf het eerstebruggetje over. Als u op het bruggetje staat kuntu goed op de kademuur kijken waar verschillen-de muurplanten groeien (zie ook het boekje overde goudse muurplanten).

U komt nu in de ‘open tuinen’. Het gebiedachter de Kerk heeft een belangrijke cultuur-historische functie. Het bevat vele historischegebouwen, een museum, werkplaatsen enzo-voort. Door gemeentelijk toedoen zijn in 1993een aantal achtertuinen van woonhuizen open-baar toegankelijk gemaakt en met elkaar ver-bonden, met als doel de kwaliteit en de sfeervan het gebied te verbeteren.Het is een heerlijk rustig gebied geworden waaru wat kunt uitrusten op één van de bankjes (op donderdagochtend kunt u dan luisteren naarde beiaardier die op het carrillon speelt).

Aan het einde verlaat u de tuinen door hetpoortje bij het Catharina gasthuis.

Op dit poortje, dat stamt uit 1609, is een reliëfte zien. Dit beeldt de bijbelse gelijkenis uit vande arme Lazarus en de rijke man van wiens tafelLazarus de kruimels at.

A Een rondje om de St. Jan (de rode route)De wandeling kan hier een stukje verlengd wor-den door de Willem Vroesentuin in te lopen,waardoor we rond de St. Jan kunnen wandelen. Een wandeling van ongeveer 10 min. U komt dan weer uit waar u nu staat, voor het WillemVroesenhuis (zie deze pagina).

.................................................................................................................................................................................

A

15

16

Muurplant de gele helmbloem.24

......................................................................................................................................................... ..................

B Langs museum de Moriaan en hetBarbarahofje (de groene route)De wandeling kan ook nog verlengd worden meteen wandeling langs de tuin van het museum deMoriaan en het St. Barbarahofje. Een extra wan-deling van ongeveer 20 minuten tot het VVV. (zie volgende pagina).

C De route beëindigenWe lopen met de Willem Vroesentuin aan onzerechterhand het linker bruggetje over, de Molenwerf uit tot de Oosthaven.Hier kunt u rechtsaf gaan de Oosthaven op. U komt dan weer op de Markt bij het stadhuis ende VVV.

...............................................................................................................................................................................

In kleine kieren en gaatjes onder

het dak van de St. Jan wonen

talrijke vleermuizen.

Het poortje uit 1609 bij het Catharina gasthuis.

Het draagt de naam ‘het Lazaruspoortje’ en isontworpen door de beeldhouwer Gregorius Cool. Hier is, zoals eerder vermeld, in de muur van het restaurant naast het museum de gevelsteen van het Swanenburghs hofje te zien. Vermeldenswaardig is ook dat er plannen in ontwikkeling zijn om deze tuinsamen te voegen met de ernaast gelegen percelen van onder andere, de oudheidkundigewerkgroep ‘Golda’.

U slaat nu rechtsaf. We vervolgen de wandelingrond de St. Jan en komen over de koorbrug,terug bij het Willem Vroesenhuis.

U heeft nu 2 keuzes: nog een wandeling langs het museum de Moriaan en het Barbarahofje, zie hierboven B

of u kunt de route beeïndigen, zie hierboven C .


25

...................................................................................................... ............ ...... .................................................

Langs museum de Moriaanen het St. BarbarahofjeAls u weer met uw rug naar het Vroesenhuis toestaat gaat u linksaf de Molenwerf op en op heteinde van deze straat linksaf de Oosthaven op.

Hier zien we voordat we de Noodgodsbrug over-gaan aan de overkant (op de Westhaven 29)

het Nationaal Farmaceutisch Museumde Moriaan, onderdeel van museumgoudA.Dit was eens een tabaks-, koffie-, en theewinkel.Het renaissancegebouw stamt uit 1617 en is éénvan Gouda’s eerste stenen huizen. Het is herken-baar aan het overhellen van de voorgevel, watvroeger bij het binnenhalen van de koopwaarmet een takel, makkelijk was.

We lopen daarna de Korte Noodgodsstraat in ennemen de eerste straat links. Dit is de Peperstraat.Deze straatnaam herinnert aan de tijd dat kolo-

De MoriaantuinDe manier van planten die in deze tuin gebruikt is, hebben we in het eerste hofje ook gezien.

Het is gebaseerd op een onderlaag van vaste planten en lage heesters, waarin alleenstaande

hogere heesters en bomen geplant zijn. Op deze manier wordt een rustig beeld gecreëerd

waarin de alleenstaande heesters en bomen het best tot hun recht komen.

veel voorkomend in Limburg. De handperen stammen onderandere van deze soort af.

Het boompje dat in het cen-trum van de tuin staat is eenbeverboom (Magnolia kobus).Het is een kleine boom met eenbrede kroon. Hij gaat pas na 10tot 15 jaar uitbundig bloeien,met witte bloemen. Voor die tijdbloeit hij met mate. De bloeitijdis half april tot begin mei.

Rechts op de voorgrond zien

18

B

zet worden in decoratieve geel-groene of rozerode vruchten.

Het boompje links op de voor-grond is een sierkers (Prunusserrulata). In het voorjaar zit hethelemaal vol met roze bloemen,waarna het blad verschijnt en desierwaarde verdwenen is.

Voor ons links achter in detuin staat nog een voorjaars-bloeier. Het is een hoogopge-groeide, witbloeiende gewonewilde peer (Pyrus communis),

Het eerste wat hier opvalt isde grote boom rechts op de voor-grond. Dit is een hemelboom(Ailanthus altissima) waar debeheerder met het onderhoud dehanden aan vol heeft. Hij vormtnamelijk veel wortelopslag,soms wel tot zo’n 30 meter vande stam verwijderd. Het blad vandeze boom loopt laat uit in eenroodbruine kleur en het wordtook weer vroeg in het jaar afge-worpen. In juni-juli verschijnenonaangenaam geurende groen-witte bloempluimen, die omge-

Vinkjes zorgen voor een

prachtig fluitconcert in

het St. Barbarahofje.

26

....................................................................................................................... .......................................................

niale waren per schip werden aangevoerd enopgeslagen in pakhuizen.Even verderop gaan we rechtsaf (Korte Raam) en meteen weer rechtsaf, waardoor we in

het St.-Barbarahofje komen. Het is eenspeelplekje waarvan het beeld geheel bepaaldwordt door de bomen. De beuk trekt daarvan demeeste aandacht door zijn mooie, grillige stam.Doordat er zoveel bomen staan, is het er op een

warme zomerdag lekker koel en heeft het een grote aantrekkingskracht opvogels. Hierdoor kan er bijna het hele jaar doorgenoten worden van fluitconcertjes.

We verlaten dit groengebiedje via het smallesteegje, dat eindigt in de Kuiperstraat. Hier gaanwe rechtsaf en bij de Peperstraat linksaf.Hier groeit aan de overkant tegen de muur, een esdoorn (Acer pseudoplatanus). Hij heeftzich onder een poortje doorgewrongen en probeert zich staande te houden.Even verderop komen we langs de achtertuinvan het al eerder besproken museumde Moriaan. Deze tuin is toegankelijk via hetmuseum en is goed zichtbaar vanaf dePeperstraat. Dit is de laatste tuin van de route.

U kunt op de Markt komen (bij het stadhuis ende VVV) door de Peperstraat verder uit te lopenen aan het einde rechtsaf te gaan. Daarna de brugover (linksaf) en een klein stukje verder lopen.

17

we een wintergroene heesterwaarvan in het eerste hofje eensoortgenoot stond. Het is een klimopsoort (Hedera helix'Woerner') die een struik vormttot 1,75 meter hoogte.

Even verderop in de straatwordt een huis half bedekt dooreen andere klimop (Hedera helix'Arborescens') wat prachtig isom te zien.

Links van de tuin tegen degevel groeit nog een klimplant.Het is een wingerdsoort(Parthenocissus tricuspidata).Hij zet zich met zuignapjes vastaan de muur en kan tot zeergrote hoogtes klimmen. Hij isvooral in de herfst heel mooidoor de prachtige dieprode verkleuring van het blad.

Hemelboom.


27

Op de markt staan vier groteplatanen (Platanus acerifolia). Door het metselen van de verhoogde bakken, hebben dewortels meer ruimte voordat ze het grondwater bereiken.Hierdoor kunnen de bomenbeter en gelijkmatiger groeien.De kans dat ze tot volle was-dom komen is op deze manierook veel groter.

Blad en vrucht van de plataan.

.................................................................................................................................................................................

28

bomen en plantenAcer pseudoplatanus gewone esdoorn 27Aesculus hippocastanum paardekastanje 11Aesculus hippocastanum 'Baumannii' paardekastanje 13Ailanthus altissima hemelboom 27Alchemilla mollis vrouwenmantel 20Bergenia schoenmakersplant 20Betula ermanii berk 8Carpinus betulus haagbeuk 8Cedrus atlantica 'Glauca' blauwe atlasceder 22Cercis siliquastrum judasboom 16Corylus colurna boom-, kurkhazelaar 14Continus coggygria 'Royal Purple' pruikenboom 15Crataegus monogyna 'Stricta' eenstijlige meidoorn 21Davidia involucrata vaantjesboom 19Fagus sylvatica 'Atropurpurea' bruine beuk 8+12Fraxinus excelsior 'Pendula' treur-es 14Gleditsia triacanthos valse christusdoorn 19Liriodendron tulpiferum tulpenboom 7Liquidambar styraciflua amberboom 16Malus toringo sierappel 14Malus 'Liset' sierappel 14Metasequoia glyptostroboides watercipres 12Platanus acerifolia gewone plataan 9+28Populus x euroamericana canadese populier 16Prunus cerasifera 'Nigra' kerspruim 8Prunus serrulata sierkers 27Pyrus calleriana 'Chanticleer' sierpeer 16Robinia umbraculifers bol of kogelacacia 17Robinia pseudoacacia' valse acacia 22Sequoiadendron giganteum mammoetboom 6Taxus baccata gewone taxus/venijnboom 9Taxus baccata 'Fastigiata' zuilvormige taxus 6Tilia x vulgaris hollandse linde 14Tilia x vulgaris 'Pallida' koningslinde 19

heesters en klimplantenCotinus coggyris 'Royal purple' pruikenboom 15Hedera helix 'Arborescens' klimop (struikvorm) 27Hedera helix 'Woerner' klimop 27Magnolia soulangiana beverboom 13Magnolia kobus beverboom 27Magnolia stellata stermagnolia 15Parthenocissus tricuspidata wingerd 27Viburnum rhytidophyllum viburnum 9

Soortenlijstlatijnse naam nederlandse naam blz.


29

Zelf waargenomenbomen / struiken

Zelf waargenomen planten

Zelf waargenomen vogels / dagvlinders

Aantekeningen

30


31

Plattegrond binnenstad GoudaOp de plattegrond is de start van de route aangegeven. De stippellijn met de pijltjes geven aan hoe ukunt lopen. De hoofdroute is in het blauw, de 2 extra wandelingen zijn in het rood en groen aangegeven.

Hieronder de numerieke volgorde van de te bezichtigen (groen)plekjes met de paginanummers waaropdit beschreven staat.

pagina

1 Het Regentesseplantsoen 6

2 Het hofje van Letmaet 9

3 Het hofje van Cincq 10

4 Het hofje van Maria Tams 10

5 De Vrouwetoren 11

6 De tuin van het Verzetsmuseum 11

7 Watercipressen 12

8 Het tuintje aan de Zeugstraat 14

9 Het Cappenerhofje 16

10 Het Stadsdoelenhofje 17

11 Raoul Wallenbergplantsoen 18

12 Het hofje huize Groeneweg 20

13 Het Swanenburgh’s hofje 21

14 Het hofje van het Willem Vroesenhuis 22

15 De St. Janskerk 24

16 Poortje van het Catherina Gasthuis 24

17 Het St. Barbarahofje 26

18 De Moriaantuin 26

Beschrijving wandelroute

Parkeerplaats

Fietsenstalling

Uitgebreid beschrevengroenplekje

Bezienswaardigheid op route

Drinkgelegenheid

Planten/bloemen

Bomen

Struiken

GEBRUIKTE ICONEN

3

4

32

P

P

Vijverstraat

Korte Raam

BOGEN

Raam

Keizerstraat

ndrikstraat

Vest

Koepoort

Geuzenstraat

Eerste H. Van AlphenAgnietenstraat

Straat

BLEKERSINGELConventstr.

Korte Vest

Lem Dulstraat

NieuweMarktpassage

Houtmansgracht

Wilhelm

inastraat

Markt

Lange Tiendeweg

Stadhuis

ST. JANSKERK

Vlamingstr.

lorenkost

Nonnenwater

Achter De Vismarkt

Aaltje

Bakstr. Oosthaven

Raam

Lage Gouwe

Naaierstr.

Hoge Gouwe Westhaven

Peperstraat

Spieringstraat

Pottersspoort

Herpstraat

Turfmarkt

St. Remeijn

sbrug

Nieuwehaven

KATTENSINGEL

Regentesseplantsoen

PARK

Noothoven Van Goorstraat

VOETGANGERSTUNNEL

CRA

BETH

STR

AAT

Jan Luiken-

VREDEBEST

Jan

V.D

. Hei

jden

str.

E. Wolfstr

STATIONS-PLEIN

CRABETH

N.S.

Zeugstraat

Lange Groenendaal

P

Groenew

eg

ssss

1

2

3

4

5

6

7

8

Startroute

9 10

11

12

13

14

15

16

18

17

Kleiw

eg H

oogstraat

PPARK

Noothoven Van Goorstraat

VOETGANGERSTUNNEL

CRA

BETH

STR

AAT

Jan Luiken-

VREDEBEST

Jan

V.D

. Hei

jden

str.

E Wolfstr

STATIONS-PLEIN

CRABETH

N.S.

Ko

BOGEN

Boelekade

Schouwburg-Plein


33

gemeentegouda

Dit is een uitgave van:

0420

11/2

500/

W02

B

Enkele andere uitgaven zijn:

> Wandeling op het Goudse Heempad (1)

> Wandeling langs groene plekjes in de

Goudse binnenstad (2)

> Natuurvriendelijk tuinieren (3)

> Excursies in de Goudse groengebieden (4)

> Natuurwandeling door het Steinse Groen (5)

> De huiszwaluw, gierzwaluw en vleermuis

in Gouda (6)

> Groenwandeling door Bloemendaal (7)

> Goudse muurplanten (8)

> Groene wal (9)

> Ringslang (10)

> Inloopmiddag Infocentrum Heempad (11)

> Acht wandelingen door ecologische

groengebieden in Gouda (12)

Dit boekje is een onderdeel van een reeks van uitgaven over de vele mooie groenplekjes en hun flora en fauna in Gouda. Deze boekjes zijn o.a. te verkrijgen bij het Infocentrum Heempad (Inloopmiddag elke eerste woensdag van de maand van 14.00 tot 16.00 uur. Het Heempad bevindt zich tussen de Bloemendaalseweg en de Ridder van Catsweg), bij Cyclus of de gemeente Gouda (Stadswinkel, Klein Amerika 20, Antwerpseweg 5 en Stadskantoor, Agnietenstraat 24).

CyclusCyclus is gespecialiseerd op het gebied van het beheer van de openbare ruimte en afvalbeheer. Cyclus werkt in opdracht van overheden en bedrijven aan een schone, hele en veilige leefomgeving.

Bezoekadres: Goudkade 23, Gouda

Telefoonnummer: 0182-547500

Voor meer informatie:www.cyclusnv.nl

0420

11/2

500/

W02

B

Inloopmiddag Infocentrum Heempad (11)

Wandeling langs groene plekjes in de Goudse binnenstad · 2020. 1. 22. · Wandeling langs groene...

Documents

Transcript of Wandeling langs groene plekjes in de Goudse binnenstad · 2020. 1. 22. · Wandeling langs groene...