De wandeling

De wandeling

Jasmijn EvansScriptie Illustration & Design

Een zoektocht naar authenticiteit

InleidingAls kind was ik enorm gefascineerd door alles wat rondkroop en groeide in mijn achtertuin; ik was daar dan ook veel te vinden. Op zoek naar dingetjes die mij boeiden. Aan het einde van zo’n dag sloeg ik aan het tekenen, alles wat ik had gezien en meegemaakt zette ik om in tekeningen.

6

Voor mij is tekenen een manier om de fantasiewereld die in mijn hoofd zit tot leven te brengen en ervaringen te verwerken. In deze wereld spelen de

natuur en het dierenrijk een grote rol.

Deze fascinaties kwamen niet zomaar ergens vandaan, maar kwamen voort uit mijn grootste inspiratiebronnen, namelijk Disney films en boeken. Disney bracht grootse fantasiewerelden tot leven en dat inspireerde mij tot tekenen. Ook de manier om al tekenend een verhaal te vertellen, vond ik toen al geweldig.

Het tekenen was de enige manier voor mij om van een fictieve wereld

werkelijkheid te maken.

De natuur speelt in deze fantasie een grote rol. Dit heeft grotendeels te maken met mijn achtergrond. Mijn vader is namelijk in Wales opgegroeid en ik heb daar familie die wij jaarlijks bezoeken. Als kind ben ik in de polder opgegroeid en ik zag, wanneer wij naar Wales gingen, het enorme verschil in natuur en cultuur.

Met het volgen van deze studie ben ik veel bezig geweest met wat mij aanspoort tot werk maken. Wat zijn mijn fascinaties, wat vind ik leuk? Deze vragen lijken makkelijker te beantwoorden, dan werkelijk het geval is. In het derde jaar van mijn studie begon ik te beseffen dat mijn fascinaties dichterbij waren dan ik zelf door had. Je wordt gevormd door je achtergrond en dit staat in verbinding met mijn illustraties.

7

In hoeverre vormt mijn achtergrond mij als illustrator? En wat is mijn identiteit hierin?

In mijn scriptie wil ik stap voor stap onderzoek doen naar mijn inhoud en achtergrond en wil ook kijken hoe de liefde voor de natuur in de geschiedenis te zien is. In hoeverre ben je als illustrator authentiek en in hoeverre wordt dit medebepaald door je achtergrond? En wat betekent authenticiteit dan eigen-lijk, zowel in de huidige tijd als vanuit verschillende filosofische tradities?

Op deze vragen wil ik in deze scriptie antwoord geven.

1.AuthenticiteitAuthenticiteit is volgens het woordenboek ‘echtheid’ en ‘oorspronkelijkheid’, maar ook het niet navolgende, het zelfbedachte.

10

De wandeling

Toen ik op een zondag een wandeling maakte met mijn ouders, zag ik iets opmerkelijks. We wonen in de polder met vrij veel boerenbedrijven om

ons heen, maar achter onze wijk bevindt zich toch een klein bos met een pad waar je kan wandelen, een aantal huizen staan aan de rand van dit bos. Toen we door het bos liepen zag ik dat één van de bewoners van die huizen zijn achtertuin had uitgebreid, er stonden hekken omheen met een tuinhuisje aan de rand. Toen kwamen er twee wollige gestaltes uit het tuinhuisje, die leken op lama’s. Ze kwamen naar ons toe en begroetten ons voorzichtig.

Ik plukte wat gras en voerde het hun, wat ze prettig vonden. Toen merkte mijn vader op dat er op een boom een bordje zat. Er stond: ‘Beste medebewoner, dit zijn Rupert en Humpfrey, ze behoren tot de Alpaca soort, en zijn familie van de lama. Van origine komt dit dier uit het Andesgebergte in Peru, Chili en Bolivia, waar de omstandigheden zeer extreem zijn met zeer koude dagen. Vandaar die dikke vacht die hun hiertegen beschermd. Hier in het milde klimaat van Euro-pa hebben ze hun vacht alleen in de winter nodig. Hun vacht wordt jaarlijks in het voorjaar afgeschoren. Gelieve niet te voeren.’ Ik vind het enorm fascineren-de dieren om te zien, maar waarom lopen ze bij iemand in de achtertuin? Ik heb ze wel eens gezien op een kinderboerderij, maar nog nooit in een achter-tuin. Bovendien lijkt het wel alsof de buren zijn aangestoken, want daar lopen ook al kippen en geiten in de tuin. Waarom houden mensen deze dieren?

Tijdens een volgende wandeling vertelde de eigenaresse van de Alpaca’s dat de verzorging van de dieren haar veel plezier geeft en het een goede afwisse-ling is met haar werk. Er lijkt een soort trend te zijn ontstaan, waarbij men-sen terug willen naar de natuur, op zoek naar het échte leven.In welke filosofische traditie zien we het verlangen naar authenticiteit terug? De meeste filosofen proberen zich tot het denken te richten en het leven bui-ten beschouwing te laten.

11

Authenticiteit

De filosoof Hegel (1770-1831) vond dat de basis van authenticiteit van genera-tie tot generatie verschilde. Niemand staat los van zijn eigen historische situatie. Hegel probeerde alle in zijn tijd bekende kennis in één systeem te integreren. Het dialectische systeem, waarin sprake was 3 fases van kennis: these, antit-hese en uiteindelijk synthese. Volgens Hegel was de echte waarheid onbereik-baar en was alle waarheid subjectief.1 Ik ben het met Hegel eens als hij zegt dat iedereen zijn eigen waarheid ziet, vanuit de sociaal-culturele omgeving waarin hij/zij zit. Een minpunt vind ik, dat hij álle waarheid subjectief vindt, terwijl waarheid op bepaalde punten wetenschappelijk onderbouwd is en dus als objectief kan worden beschouwd. Bijvoorbeeld als je een vaas uit je handen laat vallen, valt hij vanwege de zwaartekracht naar beneden.

2.1 Rousseau

Rousseau (1712-1778) gebruikt ervaringen in zijn leven om zijn werk te verduidelijken. Hij hield zich bezig met het tonen en ontdekken van wie je werkelijk bent. Zijn filosofie streeft naar eerlijkheid en echtheid en naar het verlangen daarvan, het idee van het natuurlijke als oorspronkelijke en het goede en echte.2

Volgens Rousseau is geluk te vinden zodra we de maatschappij de rug toe ke-ren en een eenvoudig leven op het platteland beginnen, dichter bij de natuur, tussen onze naasten. Tegenwoordig zien we, dat er een trend in onze huidige maatschappij is die hier erg op lijkt. Denk maar aan het programma Escape to the Country van de BBC, waarin mensen op zoek gaan naar het ware geluk, door naar het platteland te verhuizen. Op deze ‘terug naar de natuur’ trend kom ik in een volgend hoofdstuk nog terug.

12

De wandeling

Wat is er nieuw aan Rousseau’s verlangen naar echtheid? Het gaat Rousseau niet alleen om een nostalgische hang naar een eenvoudig verleden, een leven dicht bij de natuur een paradijselijke toestand die, zoals hij beseft, nooit heeft bestaan. Het is een oproep tot authenticiteit. Allan Ramsey heeft in 1766 een portret van Rousseau gemaakt, waarop te zien is dat Rousseau naar zichzelf wijst, naar zijn hart (naar het echte, het eerlijke?). Hij moest poseren voor dit schilderij en hij wilde natuurlijk overkomen, maar dat is een paradox van authenticiteit. Wie echt wil zijn is het niet. Het bewust zijn van dat verlangen leidt ook tot onechtheid.

Rousseau ‘s overtuigingen over de opvoeding werden overal in praktijk ge-bracht, een kind mag niets worden opgedrongen, het moet zelf dingen ont-dekken. Rousseau was voorstander van een natuurlijke opvoeding. In de 19e eeuw werd onderwijs verplicht, want het was goed voor de maatschappij als een kind zelf kon leren denken. Er ontstonden voor het eerst verhalen speci-aal voor kinderen. Traditionele boodschappen maakten plaats voor een eigen belevingswereld.3

Met zijn liefde voor de natuur stond Rousseau aan het begin van de Roman-tiek. Het tijdperk van de Romantiek (ca. 1795 tot 1848) ging over verbon-denheid. Verbondenheid en gemeenschap met de natuur die uitgedrukt kon worden door de expressie van het eigen innerlijk, waarbij emotie een grote rol speelde.

Als ik een boswandeling maak, maar vooral als ik in Wales ben, heb ik een gevoel van harmonie, een verbondenheid met de natuur. Het ontstaan daarvan is cultuurhistorisch te traceren. Tot het einde van de 18e eeuw was het bos een winplaats van hout, vuur en bouwmaterialen, van vruchten en wild, maar de poëzie van onder andere Wordsworth en de kunst van Caspar David Friedrich brachten hier verandering in. Isaiah Berlin gaat ervan uit dat de Romantiek de grootste omwenteling in het denken en in het leven van de westerse mens is geweest. Vaak wordt er in de Romantiek alleen over kunst, poëzie, muziek

13

Authenticiteit

geschreven, maar men beseft niet dat het ook heeft gezorgd voor een culturele aardbeving. Deze verandering zorgde niet alleen voor een andere kijk van de mens op de wereld, maar ook op de blik van de mens op zichzelf.

Sinds de Romantiek draait het in de kunsten om oprechtheid, originaliteit, persoonlijke

zeggingskracht en het streven naar authenticiteit.

Op tv zien we dit ook steeds meer, het natuurlijke, echte, leven is zeer aantrek-kelijk en verklaart de populariteit van programma’s zoals Boer zoekt Vrouw. Het tonen van emoties maakt iets ‘echt’ zoals in Big Brother en Oh Oh Cherso. Alles wordt overdreven en uitvergroot in deze programma’s. De jongeren in Oh Oh Cherso werden uitgekozen om hun echtheid, maar begonnen een overdrij-ving van zichzelf te spelen. Ze doen dit omdat ze proberen te voldoen aan wat er van hen verwacht wordt, ze willen authentiek overkomen. Hier zien we de paradox van authenticiteit; proberen te voldoen aan wat verwacht wordt is niet meer ‘echt’.

Dit verschijnsel zien we ook in de marketing van consumptie goederen. James Gilmore en Joseph Pine vertellen hierover in hun boek ‘Authenticiteit, wat con-sumenten echt willen'. Het gaat niet alleen de om de cola, maar wat het merk oproept is zeker zo belangrijk. Het streven naar authenticiteit, het is overal om ons heen en we krijgen er elke dag mee te maken. Bijvoorbeeld de koffie die we drinken met fair trade koffiebonen of de cereal die we eten met ‘echte’ wild blueberries. Eerlijke boter, echte groenten en pastasaus uit Italië.4

14

De wandeling

2.2 Andrew Potter - The Authenticity Hoax

Andrew Potter neemt deze authenticiteit onder de loep, authentiek voedsel roept wantrouwen bij hem op. Hij bespreekt dit in zijn boek, The Authenticity Hoax, London, 2011. Consumenten van bio voedsel kopen en eten dit, om hun leven betekenis te geven en de wereld een beetje beter te maken. Ze willen zich onderscheiden van anderen. Potter ziet dit als een manier van leven. Het verlangen naar natuurlijk voedsel is een voorbeeld van de obsessie met authenticiteit. Maar onze samenleving kan niet meer zonder gene-tische manipulatie productie van genetisch gemanipuleerd voedsel en kan niet zonder kunstmest en gewassenbescherming. Is het dus oplichterij? Als we dit niet hadden, zullen dan niet binnen de kortste keren miljoenen mensen omkomen van de honger? Een ander voorbeeld heeft te maken met toerisme, als we op vakantie zijn op een eiland en we zien er niet veel toeristen, dan hebben we veel meer het gevoel dat we op een authentieke plek zijn. In Grie-kenland krijg je dit authentieke gevoel bij het zien van de oude verstilde dorpen, waar het leven lijkt stil te staan. Toerisme is een jacht naar authenticiteit, de toerist krijgt meestal precies wat hij of zij verwacht. Dit wordt ook wel staged authenticity genoemd.5

Is authenticiteit in de kunst wel mogelijk? Moet je een schilderij toeschrijven aan bijvoorbeeld Rembrandt, of zijn leerling? En hoe zit dat met de restauratie van een kunstwerk? In hoeverre mag dit? En waarin schuilt dan de authenticiteit van zo’n werk? Zelf werk ik ook met programma’s als Indesign en Photoshop, welke in deze tijd niet meer weg zijn te denken bij de commerciële toepassing vanillustraties. In dit verband wil ik kijken naar de tijd waarin wij leven.

15

Authenticiteit

2.Digitale kunstAls we gaan letten op het authentieke in het leven van een mens lijkt tegenwoordig het echte leven juist tussen onze vingers weg te glippen. Zoals sociale netwerken als Facebook en Twitter. Het onderhouden van (veel) contacten is erg eenvoudig. Er is ver-schil tussen sociale netwerken en echte vriendmet bijvoorbeeld foto’s om een persoonlijke band te suggereren. Om emoties over te brengen worden emoticons gebruikt en wordtzo min mogelijk d.m.v. taal gecommuniceerd.

18

De wandeling

Vanaf 1970 tot op heden heeft de opkomst van de computer een enorme impact op ons leven. Ook in de kunst heeft het digitale tijdperk invloed.

Werk dat digitaal wordt geproduceerd met behulp van een computer is te zien in het Museum of Computer Art. Dit museum werd in 1994 opgericht door de Universiteit van New York en heeft tot doel het bevorderen van digitale kunst.

Kunstenaars gaan op verschillende manieren met deze invloed om. Sommigen vinden het leuk te experimenteren met nieuwe media, terwijl anderen juist elke verandering willen tegenhouden. Bovendien gaan technologische vernieu-wingen erg snel, waardoor veranderingen elkaar voortdurend opvolgen.

In november 2012 bezocht ik het Museum Ludwig in Keulen, waar de tentoon-stelling A Bigger Picture van David Hockney te zien was. David Hockney werd in 1937 geboren in Bridlington, Yorkshire. Grappig is dat mijn oma in 1936 geboren werd in hetzelfde dorp. In 1964 verhuisde hij naar Californië waar hij een meer realistische schilderwijze ontdekte.

Hockney werd in 1967 beroemd met het Popart-werk A Bigger Splash.6 Be-langrijke thema’s in Hockney ’s werk zijn landschappen, maar zijn werk is niet onder één noemer te vangen. Zo kopieert hij soms fragmenten uit gedichten in zijn werk om zo de verbinding tussen woord en beeld weer te geven. Ook schuwt hij de nieuwe media niet en gebruikt hij Ipads om zijn digitale werk, al dan niet geanimeerd, te produceren. Hij maakt hierbij gebruik van de brushes-app.

De Ipads zelf zijn ook te zien in A Bigger Picture. Wat mij opviel was het kleur-gebruik van Hockney, maar ook de enorme afmeting van zijn schilderijen en Ipad art.

Ik heb veel nagedacht over de beleving van digitale illustraties. Het grootste tegenargument is dat digitale kunst niet een echte beleving biedt. Daarover valt te discussiëren vind ik.

19

Digitale kunst

David Hockney, The Arrival of Spring in Wold-gate, East Yorkshire in 2011 (twenty eleven)- 12 April iPad drawing

20

De wandeling

Tegenwoordig is er veel werk van illustratoren op internet

te vinden, soms vind ik het moeilijk om te zien wat nu een digitale tekening is of een ana-

loge tekening. Zelf werk ik zowel analoog als digitaal en ken tools uit digitale tekenprogramma’s. Het feit dat bij mij de

twijfel toeslaat bij de vraag of het nu digitaal of analoog is vind ik een goed teken. Op deze manier vindt ook het digitale een plek,

zonder de stempel van ‘levensloosheid’ te krijgen.

Een duidelijk voordeel van de digitalisering is duidelijk de vereenvoudigde communicatie. Door het digitale tijdperk is het veel makkelijker illustraties te vinden en met elkaar te delen, via een blog, website of community sites. Zelf doe ik hier ook aan mee, het begon met een account bij een communi-catie site, Deviantart. Op deze manier kan ik andere illustratoren volgen in hun werk en zij mij ook. Dit gaf mij nieuwe visies, voornamelijk op het gebied van digitaal werken. Op deze manier kun je ook heel makkelijk contact maken met andere illustratoren. Op dit moment ben ik bezig met het bijhouden van mijn blog, om zo iedereen op de hoogte te houden van mijn werk. Het is de toekomst voor communicatie en commercieel werk voor illustratoren en ik ga hierin mee.

Emotie is belangrijk om een gevoel van authenticiteit te wekken, sommigen er-varen digitale kunst als emotieloos. Gemis van authenticiteit doet een aanslag op de geloofwaardigheid.7 Een voelbare overtuiging is belangrijker dan een goed argument. Behoefte om jezelf te uiten en te onderscheiden van anderen is sterker dan ooit. Hoe lastig is het om jezelf als uniek persoon te presenteren? Een mooie quote die dit ondersteund is van Oscar Wilde, hij zei:

21

Digitale kunst

”Be yourself, everyone else is taken.’’ 8 Met deze quote wil ik het volgende hoofdstuk inleiden; mijn achtergrond en eigenheid als illustrator.

3. Achtergrond en eigenheid als

illlustrator

Mijn moeder vertelde dat haar oma ook dieren hield, zoals geiten en ganzen en dat zoiets in die tijd normaal was, daarna werd het met de komst van de industriële revolutie steeds minder.

Elke zomer verbouw ik mijn eigen groenten, omdat ik het fijn vind om in de buitenlucht te zijn en dit mij ook een excuus geeft om naar buiten te

gaan. Ik vind dit erg leuk om te doen, maar daarnaast verbouw ik natuurlijk ook biologisch voedsel.

Tegenwoordig wordt er in de media veel gesproken over het feit dat er veel gif over groenten en fruit heen wordt gegooid om het zo mooi en langer goed te houden. Daarom wordt het verlangen naar biologisch voedsel steeds meer, denk ik. Wat de buren betreft: kippen leggen eieren en geiten geven melk en eventueel vlees. Dan zijn het ook voor hun misschien biologi-sche afwegingen en is dit wel een reactie op de bio-industrie.

Om bij mijzelf terug te komen, het lijkt mij ook geweldig om zelf kippen en geiten te houden en om ‘terug naar de natuur’ te gaan maar het roept bij mij wel enorm veel vragen op waar deze hang vandaan komt?

Een bepaalde trend is natuurlijk onlosmakelijk verbonden met de tijd en maatschappij waarin wij leven. Volgens de Franse filosoof Baudrillard (1929-2007) zijn er drie periodes van ontwikkeling aan te wijzen. Heteerste is de namaak, die van de renaissance tot de industriële revolutie loopt. De tweede is productie, deze loopt samen met de industriële revo-lutie. De derde is simulatie en die periode loopt door tot aan de dag van vandaag.9 Baudrillard ontwikkelde een theorie die gaat over de werkelijk-heid van beelden die wij denken te kennen, een soort namaak van de wer-kelijkheid. Dit vind ik persoonlijk een goede stelling. Ieder beeld wat bij ons binnenkomt, levert een individuele werkelijkheid op. De media speelt een belangrijke rol in hedendaagse samenleving. De media wil ons laten geloven dat wat zij laten zien, de realiteit vormt. Ze verandert het en schept het,het is niet de echte realiteit, maar de realiteit van de media. Zoals het ver-slag geven van de eerste Golfoorlog, waarbij de media heel wat anders liet zien dan dat er werkelijk gebeurde. Verlangen speelt een belangrijke rol, dat is immers waar merken op inspelen.

25

Achtergrond en eigenheid als illustrator

Via reclame wordt dit verlangen opgewekt, terwijl de consument ervan over-tuigd is dat hij uit vrije keuze handelt. Een goed voorbeeld hiervan is mode, waarbij voortdurend ingespeeld wordt op de verlangens van de consument. De mode industrie wil ons laten geloven dat we een rationele logica volgen als we de mode volgen. In een wereld van simulaties is het erg moeilijk om realiteit en simulatie uit elkaar te houden. In 1989 komt het boek ‘Sources of the self ’ van de filosoof Charles Taylor uit. In dit boek komt het ontstaan van de moderne identiteit naar voren.

Charles Taylor is een aanhanger van de hermeneutiek, wat er vanuit gaat dat de mens een reflectief en een zelf betekenend wezen is en zichzelf evalueert. Taylor wilde begrijpen wat onze eigen moderniteit betekent en gaf com-mentaar op denkers, zoals Hegel. Hegels filosofie is voor Taylor een goede uitdrukking van de spanning tussen Verlichting en Romantiek, iets waar onze moderniteit zich in bevindt. De Verlichting ging over rationele vrijheid van het individu. Filosofen als Rousseau, Schiller en Goethe hielden zich hiermee bezig. De spanning tussen cultuur en natuur, vrijheid en gebondenheid tussen individu en gemeenschap bepaald ons moderne leven.10

4.1 Joseph Pine over authenticiteit in “What consumers want”

We begonnen met een agrarische economie, waarbij we grondstoffen uit de grond haalden en deze op de vrije markt verkochten. Dit veranderde met de komst van de industriële revolutie. Onze agrarische economie werd een indus-triële economie. Wat een fundamentele verandering is van onze moderne eco-nomie. En onze industriële economie veranderde naar een diensteneconomie, waarbij service belangrijk werd en waar er op de vraag van een individu werd gereageerd. Door goed te communiceren maak je er automatisch er een dienst van, zoals via het internet waar je heel veel mensen kunt bereiken en waar niet alleen goederen worden verkocht maar waar ook

26

De wandeling

diensten worden verleend. Volgens Joseph Pine is het tijd om over te gaan naar een nieuwe economische waarde, namelijk een dienst die zich aanpast aan een bepaald persoon, het richten op het individu, een ervaringseconomie, waarbij de ervaringen het economische aanbod worden.¹¹ Zoals Disneyland, Las Vegas en themarestaurants.

Pine gebruikt het volgende voorbeeld. Toen hij in Nederland was, kreeg hij altijd dezelfde opmerking: ''jullie Amerikanen, proberen met behulp van fantasiewerelden ervaringen te creëren, maar wij Nederlanders houden van ‘echte’ en ‘authentieke’ ervaringen.'' Hij geeft altijd het zelfde antwoord, namelijk: ''Er bestaat niet zoiets als een on-authentieke ervaring, want deze ervaring vindt in onszelf plaats, maar dit is geen 100 procent natuurlijke er-varing.'' Pine geeft een voorbeeld. Wanneer je een wande-ling gaat maken in het bos, draag je schoenen die door een bedrijf zijn gemaakt en je beschermen tegen de bodem van het bos. Er is een bedrijf die je mobiele dienst regelt, voor als je verdwaalt in het bos. Alles is kunstmatig en jij brengt ze kunstmatig naar het bos. Pine zegt dat Neder-land net zo kunstmatig is als Disneyland. Zoals het land dat Nederland heeft droog gelegd, gemanipuleerd is en de bomen in rijtjes zijn geordend. De consument kan kiezen waar en van wie hij gaat kopen: in de agrarische economie ging het over aanbod en beschikbaarheid.

Dit laat zien dat de mens altijd op zoek gaat naar verbon-denheid met de natuur, echt of kunstmatig. Een voorbeeld uit de 18e eeuw zijn de landschapstuinen. De landschap-stuinen kwamen in de 2e helft van de achttiende eeuw in de mode. De tuinen lijken op een natuurlijke wijze zijn te ontstaan, maar eigenlijk zijn deze aangelegd. Het idee komt voort uit de romantische tuinen, parkachtige land-schappen met verassende doorkijkjes. Deze tuinen zijn een goed voorbeeld van het authentiek willen zijn.

27


Op het eerste gezicht lijken de tuinen echt en af te stammen uit de Romeinse tijd, maar schijn bedriegt.

Lancelot Brown (1716-1783) was een van de eerste tuin ‘architecten’ hij ver-diende zijn bijnaam Capability, doordat hij van een stuk natuur om een landhuis heen een prachtige parkachtige omgeving creëerde, wat op ‘echte’ natuur leek.

Enkele jaren geleden bracht ik een bezoek aan Longleat House bij Bath in Wiltshire. Het landhuis Longleat werd in 1541 gebouwd voor Sir John Thynne en is tot op de dag van vandaag in dezelfde familie gebleven. De eigenaar nu is Alexander Thynne, de 7e Markies van Bath. Het huis heeft 360 ha

28

De wandeling

parklandschap eromheen, wat werd ontworpen door Capability Brown. Het duurde jaren voordat de ‘tuin’ klaar was. Het landhuis is mooi, maar het is de tuin, of eigenlijk het park er om heen, wat het schitterend maakt. Er is een enorme vijver, die grillig gevormd is en er staan groepjes oude bomen, waar-van het lijkt alsof ze daar spontaan zijn opgekomen. Ook in deze aangelegde tuin, voelde ik me verbonden met de natuur, maar het was wel erg perfect. Je waande je eigenlijk in de 18e eeuw, alsof je Lizzie was in Pride & Prejudice van Jane Austen.

Hier is misschien geen sprake meer van authenticiteit, maar je kunt je afvra-gen hoe dit landhuis en deze tuinen er uit zouden hebben gezien als het niet opzettelijk was gecreëerd en onderhouden? Het maakt het voor ons mogelijk een kijkje te nemen in de geschiedenis. Een modern voorbeeld van kunstmatig aangelegde natuur is te vinden in de Land Art stroming, waarbij kunstenaars ingrijpende en kunstzinnige ingrepen in het landschap aanbrengen. Kunste-naars willen op die manier hun aanwezigheid duidelijk benadrukken en willen laten zien dat ze door omgevingsveranderingen de natuur in bezit nemen. Meestal vergaat dit werk met de tijd door de natuur.

Andy Goldsworthy (1956) is zo’n Land Art kunstenaar. Hij groeide op in West Yorkshire en trok steeds meer noordelijk naar het afgelegen platteland en kwam uiteindelijk terecht in Schotland. Er wordt gezegd dat deze trek te wij-ten was aan een zoektocht naar een andere manier van leven. Andy creëert ook permanente werken, zoals beeldhouwwerken van steen die hij in de natuur plaatst.12 Het object is altijd één met de natuurlijke omgeving. Dit is een goed voorbeeld hoe een kunstwerk in een omgeving kan worden geplaatst, zonder dat deze plek aan echtheid verliest.

Vorig jaar bezocht ik het Hemels Gewelf, een Land Art kunstwerk van James Turell in Kijkduin. Het is een kunstmatige krater die je via een trap in de dui-nen kunt bezichtigen. In het midden van de krater staat een bank, waarop je kunt zitten om de lichtinval te ervaren. Het duinlandschap en de nabijheid van de zee maken dat je je zeer bewust bent van de natuur. James Turrell (1943,

29


Pasadena) zet zich met zijn kunst af tegen het traditionele gebruik van reflec-terend licht in de traditionele schilderen beeldhouwkunst. In 1967 richt hij het kunstenaarscollectief ‘Light and Space artists’ op.13 Hoe langer hoe meer legt hij de nadruk op de rol van licht met betrekking tot de kosmos. Licht kent geen grens en is transparant.

Turrell wil met zijn werk de transcendentie van

het goddelijke overbrengen en door zijn kunst de spirituele dimensie van het bestaan laten zien.

Het kunstwerk wordt medebepaald door het licht van de zon, maan en sterren. Met andere woorden Turrell is bereid buiten zijn eigen ervaringen om te expe-rimenteren met licht en de effecten die dit op kan leveren. Hij overschrijdt met zijn kunst de grenzen van ‘geaccepteerde’ kunst en geeft de werkelijkheid van echte objecten en ruimtes weer in een tentoonstelling. Turrell zegt zelf: “Mijn kunst gaat over het licht zelf. Licht is niet de drager van de openbaring, het is de openbaring zelf.” Turrell heeft met zijn kunst een duidelijk doel, natuure-lementen spelen een grote rol. Hij gebruikt als het ware een landschap en met zijn kunst legt hij de nadruk op een aspect van de natuur, zoals het ervaren van de ruimte en licht.

Het is logisch dat een kunstenaar de dingen die hij ervaart als uitgangspunt gebruikt. Hoe hij dit uitwerkt, is per individu verschillend.

30

De wandeling

4.2 In hoeverre ben ik als illustrator authentiek?

Om deze vraag te kunnen beantwoorden, moet ik eerst kijken naar het proces dat ik, bewust of onbewust, volg. Het is het proces van bedenken, schetsen, uitproberen en realiseren. Het is een zoeken naar vormen en het ordenen van ideeën. Het gaat niet zomaar om het ‘vervaardigen’ van een product. De bete-kenis gaat verder, het gaat om de overdracht van informatie, ideeën en gedachten over de werkelijkheid.

Bij het ontstaansproces, maak ik gedachtesprongen. Het is dus een manier om gedachten te ordenen en het doormaken van een denkproces. Ook vraag ik me nu wel af in hoeverre authenticiteit echt en oorspronkelijk is, zoals het woordenboek aangeeft. In het vorige hoofdstuk heb ik verschillende filosofen beschreven, die aangaven dat authenticiteit gaat over een werkelijkheid die wij denken te kennen, maar wat ook heel goed een soort nep-werkelijkheid kan zijn. Denk aan de manier waarop authenticiteit wordt gebruikt door de media.

Mijn eigen werk kenmerkt zich door een combinatie van iets realistisch wat ik zelf heb meegemaakt en een denkproces, waarschijnlijk intuïtief, naar aan-leiding van een gebeurtenis of belevenis. Ik ga niet per se uit van lichtinval en vergankelijkheid speelt ook niet mee. Het is meer de expressie van mijn eigen innerlijk en mijn verbondenheid met de natuur die in mijn werk een grote rol speelt. In het tijdperk van de Romantiek kwamen emotie, vrijheid en verbeelding centraal te staan. Romantici waren vooral bezorgd over de toekomst en wilden terug naar het verleden. Het was één van de laatste reacties tegen de vooruit-gang. Eén van de kunstenaars die zich daar volop mee bezighield was Caspar David Friedrich (1774-1840), een Duitse schilder en één van de belangrijkste landschapschilders uit zijn tijd.14 Hij laat ons vaak in gedachten verzonken mensen zien in een natuurlijke omgeving, die hun gezicht van ons afgekeerd

31


hebben en hun blik richten naar het verre en oneindige. Dit laat goed zien waar het in De Romantiek om gaat, het verlangen naar de natuur. Elk jaar kijk ik enorm uit naar ons bezoek aan Wales en ga vaak naar een groot natuur gebied daar, de Brecon Beacons. Weg van de stad, de natuur in. Ik fotografeer en teken veel als ik in Wales ben. De natuur is daar zoveel rijker dan in de polder en geeft mij enorm veel inspiratie tot beeld maken.

De romantische dichter William Wordsworth’ s definitie van poë-zie en kunst was een ‘ spontaneous overflow of powerful feelings’. Dit klinkt als een heel authentieke gebeurtenis. Wordsworth werd in 1770 geboren in de Lake District. Hij haalde zijn inspiratie uit deze omgeving. In 1804 schreef hij het gedicht ‘I wandered lonely as a cloud’, met als ondertitel ‘The Daffodils’.15 Hij schreef het ge-dicht naar aanleiding van een wandeling met zijn zus in het Lake Ullswater district in Grasmere, waar ze een prachtig veld narcis-sen zagen. Hij omschrijft zichzelf als een floating cloud over de vallei. Ik herken veel van mijzelf in dit gedicht, omdat dit precies is hoe ik mij voel als ik in een afgelegen gebied wandel.

33


“I WANDERED LONELY AS A CLOUD”

I WANDERED lonely as a cloud That floats on high o’er vales and hills, When all at once I saw a crowd, A host, of golden daffodils; Beside the lake, beneath the trees, Fluttering and dancing in the breeze.

Continuous as the stars that shine And twinkle on the milky way, They stretched in never-ending line Along the margin of a bay: Ten thousand saw I at a glance, Tossing their heads in sprightly dance.

The waves beside them danced; but they Out-did the sparkling waves in glee: A poet could not but be gay, In such a jocund company: I gazed - and gazed - but little thought What wealth the show to me had brought:

For oft, when on my couch I lie In vacant or in pensive mood, They flash upon that inward eye Which is the bliss of solitude; And then my heart with pleasure fills, And dances with the daffodils.

34

De wandeling

Bij het lezen van dit gedicht, ervaar je het veld met narcissen zoals Words-worth ze zag. Zijn verbondenheid met de natuur is overduidelijk. De emotie komt ook heel sterk door, waardoor het authentieke wordt benadrukt. Mijn eigen verbondenheid met de natuur is duidelijk een inspiratiebron. Maar ik vraag me af waar deze verbondenheid met de natuur vandaan komt. Hiervoor moet ik misschien eerst vaststellen hoe ik mijn eigen identiteit zie, tegen de achtergrond van de tijd en de maatschappij waarin we leven. In dit verband is het interessant om te kijken naar het tijdperk van het naturalisme. Het natu-ralisme was een stroming in 1850 tot ongeveer 1900 en wordt gezien als een tegenstroming van de Romantiek.16

Men wilde niet slechts –zoals in het realisme- laten zien hoe het leven van de mens was, maar ook vooral hoe hij zo geworden was. Net zoals in de weten-schap werd in het leven van de mens een soort determinisme gezien. Het leven leek te worden bepaald door drie factoren: de tijd waarin men leeft, het milieu waarin men opgroeit en de daarbij horende opvoeding; maar vooral ook de erfelijke aanleg die iemand heeft. In hun romans probeerden de naturalisten te laten zien hoezeer de mens van deze drie factoren, opvoeding, erfelijkheid en milieu, afhankelijk is.

Er ontstaan problemen en reacties als iemand wordt verplaatst van zijn eigen milieu naar een ander. Kunstenaars zijn net als andere mensen afhanke-lijk van hun omgeving, hun tijd en hun afkomst, maar dat zijn hun creaties, de romanpersonages, dus ook. Terwijl de romantische kunstenaar vaak het idealistische, bovennatuurlijke en fantastische behandelt, richten de realisten en naturalisten zich op het alledaagse. In de romantiek staan de held en de kunstenaar centraal, bij het realisme en naturalisme wordt dat de man in de straat, de arbeider. De romanticus vlucht in het fantastische en verhevene en verheerlijkt het. De realist stapt van deze verheerlijking af, en keert zich naar de realiteit. De naturalist, op zijn beurt, toont zijn ongenoegen met de maat-schappelijke toestanden. In het naturalisme is niets terug te vinden van de idealen van de romantiek. Het blijkt deze soms zelfs aan te klagen.

35


Het centrum van het naturalistisch kunstwerk is het personage in zijn milieu. Het naturalisme in de schilderkunst, destijds geliefd onder kunstenaars, kunstminnaars en het grote publiek, had betrekking op onderwerpen uit het dagelijks leven van de gewone mens.

De centrale thema’s binnen het naturalisme zijn onder meer arbeid (op het land, de stad en in de industrie), religie en jeugd. De schilders namen vaak eenvoudige boeren als onderwerp of het harde leven van de arbeiders in de steden. De stijl van schilderen was bijzonder gedetailleerd en de werken lijken haast momentopnamen uit het echte leven. Vooral dit laatste spreekt mij aan. Het gaat om je eigen bevindingen en waarnemingen. Die ervaring vertaal ik dan in een beeld om een verhaal te vertellen. Beelden zijn voor mij dan ook altijd verhalend.

In de wereld van de kunst speelt identiteit een belangrijke rol. Vooral het be-wust zijn van je identiteit! Wie ben ik en hoe weerspiegel ik dit naar de buiten-wereld in mijn werk? Waar je staat als kunstenaar is onlosmakelijk verbonden met de tijd waarin je leeft. De realiteit die je ervaart wordt door de tijd waarin je leeft min of meer ‘kunstmatig’ opgelegd. Hierdoor ontstaan trends in de samenleving, zoals het verlangen naar echtheid, authenticiteit. Het is duide-lijk dat wij niet kunnen leven zonder de natuur en dat verbondenheid met de natuur door de eeuwen heen erg belangrijk is.

Authenticiteit is een paradoxaal begrip. Zo verlangt de moderne mens ernaar authentiek ‘zichzelf’ te zijn in plaats van mee te lopen met de massa. Maar die wens koesteren we allemaal: in het verlangen naar unieke authenticiteit zijn we dus allemaal hetzelfde. Ook ironisch: authenticiteit lijkt de tegenhan-ger van het neppe, het bedachte, en de commercie – maar natuurlijk heeft de bedrijfswereld al lang door dat authenticiteit een prima marketingstrategie is. Vandaar dat Vans schoenen ‘the authentic’ zijn, dat de chocomel van Nutricia ‘de enige echte is’, en dat ‘express yourself’ de slogan is van zo’n beetje elk modern communicatieapparaat.

4.Rol van de natuur

Mijn vader is opgegroeid in Wales. Dit heeft

een grote impact gehad op mijn leven en is

daardoor als invloed op mijn werk ook niet

weg te denken. Mijn vader en ik gingen vaak

samen de natuur gebieden van Zuid-Wales in.

38

De wandeling

39

Rol van de natuur

5.1 Karakters en mythes

Tegen het einde van mijn 3e jaar kreeg ik een opdracht in een illustratie les, namelijk: ‘illustreer karakters bij het mythische verhaal van Echo

en Narcissus’. Ik was enorm blij met deze opdracht en tijdens de uitvoering hiervan voelde ik mij helemaal op mijn plek. Deze opdracht deed mij realiseren dat ik mij vaak focus op de karakters van het verhaal, deze zijn immers de kern en basis daarvan.

Niet alleen het maken van karakters was een eye-opener, maar ook het onderwerp van het

verhaal, namelijk mythes.

Een mythe is een overgeleverd verhaal van een volk dat betrekking heeft op godsdienst of herkomst. Het is meestal ook een verhaal met een moraal, een levensles over het menselijke bestaan of het vormt een verklaring voor natuurverschijnselen. Dit wordt een etiologische of verklarende mythe genoemd. Er zijn dus verschillende soorten mythes. Een ander voorbeeld hier-van is de komogonische mythe, die gaat over de schepping of totstandkoming van mens en wereld en over het ontstaan van de goden.

Mythes stimuleren mij tot illustreren en het fantaseren over grootse fanta-siewerelden. Omdat mythes vaak fictieve verhalen zijn, zijn de mogelijkheden tot het maken van beeld eindeloos. Je zit niet vast aan een standaard beeld, maar kan eindeloos fantaseren, omdat het toch letterlijk verbeelding is. Iets dat me vanaf kinds af aan tot deze fascinatie heeft gebracht is de film ‘Fantasia’ uit 1940. Het is een experimentele animatiefilm van Walt Disney. Het is een film met begeleiding van klassieke muziek, dus zonder woorden. Hij bestaat uit verschillende korte verhalen, één daarvan heet ‘De Pastorale’ en is een symfonie van Beethoven.

40

De wandeling

41

Rol van de natuur

42

De wandeling

Het verhaal speelt zich af ten tijde van de Griekse mythologie en laat centauren (half mens, half paard), goden, pegasi (vliegende paarden), satyrs (bokachti-ge wezens) zien. Het gaat over een festival wat ter ere van de god van de wijn wordt gehouden, tot dat Zeus er een heuse onweersbui op loslaat. Ik heb dit filmpje keer op keer bekeken, het boeide me enorm, wie of wat zijn al die we-zens? De rariteit en het absurde trok mij erg aan tot dit filmpje. Het onder-zoeken van bijvoorbeeld Griekse mythes vind ik erg interessant, maar hoe kan ik deze mythes linken aan mijn eigen werk? Ik denk dat ik toch weer kom bij mijn Welshe achtergrond. Wales is een plek waar veel van dit soort verhalen te vinden zijn. Met hun Keltische geschiedenis zijn ook veel verhalen meege-komen. Vaak zijn die verhalen ook plaatsgebonden, je hoeft je maar naar een berg of een meer te wijzen en er zit al een verhaal achter. Vaak zijn dit volks-verhalen, mythes of legendes. Ik was altijd al enorm gefascineerd door deze verhalen, en wilde het gebruiken in mijn werk.

43

Rol van de natuur

5.2 Wales

Zoals ik in mijn intro al schreef is mijn vader opgegroeid in Wales. Dit heeft een grote impact gehad op mijn leven en is daardoor als invloed op mijn werk ook niet weg te denken. Mijn vader en ik gingen vaak samen de natuur gebie-den van Zuid-Wales in. Een van mijn eerste wandelingen ondernam ik toen ik 7 jaar was en herinner ik mij nog goed. Het was in het natuurgebied Gower. Op de plek waar wij heen gingen is een strand met een prachtige grote rots genaamd Three Cliffs.

Ik ging samen met mijn zus en vader op pad, en mijn vader vertelde dat hij deze wandeling altijd met mijn vader maakte vroeger. We reden met auto vanaf het huis van mijn opa en oma waar wij logeerden en gingen de heuvels in, over smalle, kronkelende weggetjes, met hoge bomen en bosjes erlangs, waar je niet overheen kon kijken. Met een knuffel onder mijn arm begonnen we aan onze wandeling. Het pad, dat er ooit was volgens mijn vader, was nu over begroeid met lang gras en hoge planten. Mijn vader kende de route nog goed van vroeger, dus we volgden zijn voetstappen. Na een uur lopen met ondertussen kleine pauzes, zagen we vanaf een afstandje Three Cliffs.

45

Rol van de natuur

Het was indrukwekkend om te zien, dat weet ik nog goed. We klommen naar beneden via rotsen en kwamen op die manier op het strand terecht. Mijn va-der koos deze route, omdat die rustig was en bijna niemand ervan af wist. Toen ik rond de twaalf jaar was wandelden we ook een andere route die naar Three Cliffs leidde. Die route ging via een bos en leidde naar een prachtig weideland-schap met een rivier die uitmondt in de zee. Deze rivier moesten we te voet oversteken, om zo bij het strand te komen. Op deze route ligt ook een oude ru- ïne van een kasteel. Tijdens zo’n wandeling verzon ik vaak verhalen, verhalen die op die plek gebeurd kunnen zijn. Dit zette ik weer om in tekeningen, om zo te verwerken wat zich in mijn hoofd die dag had afgespeeld of wat ik had gezien. De route die wij liepen naar Three Cliffs week altijd af van het ‘gebaan-de’ pad, dit liet mij kennismaken met de echte natuur. Achteraf kan dit worden gezien als metaforisch voor mijn werk.

Een ander groot gebied en een van mijn favorieten, is het natuurgebied de Bre-con Beacons. De Brecon Beacons bestaat uit gebergte, valleien en watervallen. Het is uitgeroepen tot ‘Area of outstanding natural beauty’ en in die zin ook beschermd. Zelf heb ik dit natuurgebied al een aantal keren bezocht met mijn vader samen en steeds bezoeken we er weer een ander deel ervan.

Het zien van deze enorme gebergtes en vrije natuur deed mij veel. Ik wordt op een vreemde manier door dit gebied geraakt. Het is zo anders dan het kleine Nederland waarbij alles vlak en duidelijk te overzien is. Ik besefte ook dat er wel gevaar schuilt in een dergelijk groot verlaten gebied zoals de Brecon Beacons, zodra je met je rugzak de bergen in trekt, werkt je mobiel niet meer en moet je met een kaart of een kompas op weg om zo je weg vinden. Je bent even afgesloten van de wereld en bekijkt deze weer op een nieuwe manier en dat vind ik er zo mooi aan.

Zodra de weg eindigt moet je de auto aan de kant zetten, en verder gaan te voet. Goede schoenen aan en een goed bepakte rugzak met eten dus. Het afwij-ken van het pad brengt je vaak op de mooiste plekken en zorgt dat je oog

46

De wandeling

in oog komt met de dieren die daar op de heuvels leven, voornamelijk Welsh-mountain sheep en paarden. Mijn vader vertelde over een meer dat hoog in de bergen lag, daar zouden wij naar toe gaan. We gingen de bergen in en namen af en toe even een pauze, toen het ineens erg mistig werd en wij niet meer ver-der dan vijf meter voor ons uit konden kijken. Wij hadden alleen een kompas bij ons en vonden op deze manier de weg terug naar de auto. Mijn vader gaf als tip om altijd bergafwaarts te gaan, zo kom je in een vallei met misschien een huisje of bij een weg. Dat hebben we gedaan en kwamen op deze manier weer bij de auto.

Toch wilden we een jaar later deze tocht nog een keer maken, in de hoop dat we nu met een kaart wel het meer konden vinden. En dat lukte! Toen het meer net in zicht was sloeg het weer om in een heftige onweersbui. We bevonden ons hoog in de bergen met weinig beschutting, maar gelukkig was er een grote rots waar we achter konden schuilen. Na een tijdje kwam de zon gelukkig weer en konden we het meer van dichterbij bekijken, ondanks de zonnestralen die afgewisseld werden door de wolken, hing er op die plek een merkwaardig sfeertje. Dat sfeertje proef ik nog steeds wanneer ik aan deze tocht terug denk of naar de foto’s kijk. Wat later besloot ik de Brecon Beacons op te zoeken op internet en vond de naam van het meer namelijk: Llyn y fan fach, wat Welsh is voor Lake of the small Hill. Ook kwam ik al snel op een verhaal genaamd: The lady of the Lake, geschreven door W. Jenkyn Thomas in 1907.

Dit verhaal gaat over een jonge man die een dame aan de rand van het meer ziet verschijnen. Hij is op slag verliefd op haar. Nadat de dame hem eerst een paar keer afwijst, besluit ze toch met deze jongen te trouwen. Op één voor-waarde, dat hij haar geen pijn mag doen. Na haar drie keer toch onopzettelijk pijn te hebben gedaan verlaat de Lady of the Lake haar man en keert terug naar haar meer. Haar kinderen komen haar echter opzoeken bij het meer en ze verschijnt aan hen. Ze wil dat het levensdoel van haar kinderen wordt ‘al het leed uit de wereld weg te nemen’ en ze leerde hun te genezen. Deze drie kinde-ren groeiden op tot de één van de meest succesvolle artsen van Wales.17

47

Rol van de natuur

48

De wandeling

Ik vind het een prachtig verhaal wat ook een morele boodschap heeft. Aangezien ik zelf op die plek van dat meer ben geweest, kan ik mij enorm inleven in het verhaal. Ik besloot tijdens mijn reis in Wales opzoek te gaan naar meer verhalen over Welshe mythes en legendes en verwachtte prachtige geïllustreerde boeken met Welshe verhalen erin. Ik vond deze boeken, die ik in mijn hoofd had, echter niet. Ik zag hier een opening en een kans voor mij-zelf. Waarom ga ik deze verhalen niet illustreren? Uiteindelijk ben ik daar nu mee bezig en ben begon-nen met het maken van illustraties bij het verhaal van The lady of the Lake. Het boek wat ik wil maken zal een bundel vormen met illustraties van bestaan-de en niet-bestaande verhalen gebaseerd op mijn eigen ervaringen.

49

Rol van de natuur

5.Stijl & inspiratie

Ik ben niet de eerste die decoratief te

werk gaat, er zijn vele voorgangers en

veel is daarvan terug te vinden in onze

kunstgeschiedenis. William Morris en

Sandro Botticelli zijn kunstenaars die ik

enorm bewonder, vanwege hun extreem

decoratieve stijl.

52

De wandeling

Vaak krijg ik te horen dat mijn illustraties decoratief zijn en ik vraag me af waarom dit zo is? En waarom werk ik dan decoratief, is dat iets negatiefs

of positiefs? Met decoreren bedoelen we iets voorzien van details om het mooier te maken. Letten op kleur en vorm is iets wat ik altijd doe. Wanneer ik een verhaal illustreer wil ik het aantrekkelijk maken voor de lezer. Kleurgebruik is hierbij belangrijk en enorm bepalend voor de sfeer van een werk. Beeld is iets wat direct persoonlijk binnenkomt en ik zie mijn illustraties bij een verhaal dan ook als een ‘trigger’ om het verhaal verder te lezen.

6.1 William Morris

William Morris (1834-1896) wordt gezien als een van de belangrijkste ont-werpers uit de 19e eeuw in Engeland. Ook is hij een van de grondleggers van de Arts-and-Crafts beweging. Deze beweging ontstond als een opstand tegen de industriële revolutie. Hij hield zich onder andere bezig met het ontwerpen van boeken. Hij wilde goede voorbeelden produceren van innovatief boek-design en richtte daarom zelf een uitgeverij op. Hij ontwierp de lettertypes zelf, aangepast aan de vormgeving van het boek. Hij schreef ook zelf boeken, waaronder een sage, die wordt beschouwd als de eerste echte fantasyroman, die zich afspeelt in een middeleeuwse wereld.¹⁸

De boeken werden met extreme zorgvuldigheid ontworpen en prachtig gede-coreerd, waardoor de creatie van de boeken zeer arbeidsintensief was. William Morris wilde de ambachten in ere herstellen. Voorwerpen die industrieel gecre-eerd werden, waren in zijn ogen van slechte kwaliteit en zielloos. Hij probeer-de ambachtelijk gemaakte kunst te promoten door een werkgemeenschap op te richten op basis van de middeleeuwse gildes, Morris & Company. Deze firma vormde een platform voor middeleeuwse ambachten, waaronder het ontwerpen van glasramen, het maken van meubilair en borduurwerk.

Als kind was Morris (net als ik) gefascineerd door de natuur. Dit is duidelijk te zien aan de patronen die hij gebruikt in zijn ontwerpen.

53

Stijl & inspiratie

Eén van zijn bekendste boeken is ‘The Works of Geoffrey Chaucer’ en is geïllus-treerd door Edward Burne-Jones.

Ik vind het werk van William Morris zeer interessant, omdat ik veel ervan terug zie in mijn eigen werk. Morris wilde met zijn werk ambacht en schoon-heid laten zien. Tussen al dat gehaast en al die massaproductie, wilde hij er uit springen met zeer bewerkelijk, decoratief werk. Dit is iets waar ik mijzelf sterk in herken. In het snelle leven van nu raken details vaak ondergesneeuwd. Alles moet snel, makkelijk geproduceerd kunnen worden en het liefst ook zo goed-

koop mogelijk. Met deze instelling vergeten we onze aandacht te richten op de details, het kleine, het schone. Ik wil dit met mijn illustraties weer belangrijk maken.

In de zomer van 2013 ben ik naar Cardiff Castle geweest, een groot middeleeuws kasteel in de hoofdstad van Wales. Naast de prach-tige tuinen, vielen mij de wand-decoraties en plafonds in het kasteel op. Het waren wandde-coraties met eindeloze patronen van bloemen, planten en zelfs dieren. Gefascineerd en

William Morris The Works of Geoffrey Chaucer1896

De wandeling

geïnspireerd liep ik rond, mij afvragend wie deze gemaakt zouden hebben. Uit-eindelijk kwam ik er achter dat deze wanddecoraties waren ontworpen door William Morris. Zijn werk gaat niet alleen maar over schoonheid, maar ook over fascinatie voor de natuur en dat via patronen laten zien en daar een verhaal over vertellen. Hij wil de schoonheid van de natuur aan ons tonen.

Toen ik onderzoek deed naar Cardiff Castle zag ik de naam van William Burges veel voorbij komen. Hij is architect en zette zich ook af tegen de massa van de industriële revolutie. Hij heeft een aantal kamers ingericht in Cardiff Castle, waaronder een Arabische kamer en hij werkte mee aan de 3e renovatie van het kasteel. Hij gaf het een gotische make-over.

Dit was niet het enige, daarnaast heeft hij in 1866 de muur rondom het kasteel ontworpen, maar het bijzondere aan de muur is dat er allemaal stenen beesten over de muur proberen te klimmen, alsof ze het kasteel willen aanvallen.

William BurgesThe Animal Wall1866

55

Stijl & inspiratie

6.2 Sandro Botticelli

Sandro Botticelli (Florence, rond 1445 - Florence, 17 mei 1510) was een kunstschilder uit de Italiaanse renaissance. Zijn schilderijen zijn ook zeer decoratief. Van de zomer was een vriendin van mij naar de stad Florence in Italië geweest en toen ze terug kwam gaf ze mij een ansichtkaartje met daarop het schilderij ‘De geboorte van Venus’ van Botticelli. Ze wist dat ik dat een prachtig schilderij vond, maar doordat zij mij dat kaartje gaf werd ik opnieuw herinnerd aan de pracht van dit schilderij. De kleur, de afgebeelde figuren en de flora deden mij erg denken aan een illustratie die ik gemaakt heb bij een mythologische opdracht. De opdracht bestond uit het ontwerpen van karak-ters uit het verhaal van Echo en Narcissus.19

De geboorte van Venus is een schilderij gebaseerd op het verhaal van Venus uit de Griekse mythologie en is rond 1485 gemaakt, het begin van de Renaissance. In de Renaissance probeerde de mens immers de waarheid te zoeken in de Oudheid. Deze Venus staat voor de mens die daaruit herboren wordt.

De titel van het werk is niet helemaal gepast, want het toont niet de geboorte van Venus, maar de aankomst van Venus in Cyprus, op een schelp, nadat zij ge-boren is in zee. Dit schilderij is een duidelijk voorbeeld van Botticelli ‘s meest gewaardeerde stijl, die zich kenmerkt door helderheid, scherpe contouren en sierlijke vormen. Ik vind dat hij met dit schilderij de natuur en een mythisch verhaal prachtig heeft gecombineerd.

De sierlijke vormen van de mensfiguren en de heldere kleuren passen goed bij het verhaal. Dit is ook iets wat ik wil doen met mijn illustraties. De decoraties, zoals de met goud versierde bladeren, zijn bedoeld om de komst van de godin Venus en haar liefde te benadrukken. De mensfiguren zijn anatomisch niet correct, de hals is te lang en de armen ook; dit benadrukt de sierlijkheid van de godin. Zelf speel ik ook met niet kloppende anatomie om zo de sierlijkheid te versterken, of de vertaling daarvan.

56

De wandeling

Sandro BotticelliDe geboorte van Venus 1486.

57

Stijl & inspiratie

58

De wandeling

Wanneer het gaat om fantasierijke of mythologische verhalen kunnen over-drijvingen een goed element zijn om een verhaal of sfeer te verbeelden. Zelf heb ik dit ook ervaren met het illustreren van mythes en legendes. Mythes zijn door het volk overgeleverde verhalen en kunnen daardoor soms vervormd zijn; de realiteit wordt niet perfect weergegeven. Door dit gegeven kun je zelfs spelen met vervormingen en deze gebruiken om het verhaal te versterken. Dit maakt het illustreren ervan zo ontzettend leuk en speels, omdat het niet verbonden hoeft te zijn met de werkelijkheid.

Decoratie zie je veel in mythologisch geïllustreerde verhalen. In het snelle leven van nu vind ik dat dit ook weer belangrijk moet worden. Tegenwoordig moet alles snel en makke-lijk geproduceerd kunnen worden; het liefst ook zo goedkoop mogelijk. De details worden onderge-sneeuwd en wil ik weer belangrijk maken. Als ik terug kijk op mijn jeugd en de interesses die ik had, zie ik dat ik altijd verbondenheid had met het mythologische en met fantasie.

59

Stijl & inspiratie

ConclusieIs authenticiteit in kunst wel

mogelijk, nu we hebben gezien dat

authenticiteit op zijn zachts gezegd

ook heel paradoxaal kan zijn?

62

Authenticiteit gaat over een werkelijkheid die wij denken te kennen, maar wat ook heel goed een soort nep-werkelijkheid kan zijn. Denk aan

de manier waarop authenticiteit wordt gebruikt door de media. Op allerlei terreinen, zoals bijvoorbeeld in de punk rock beweging in de jaren ’70 kun je je afvragen of de Sex Pistols wel een waarachtige punk rock groep waren, of dat zij waren ‘bedacht’ door hun handige manager Malcolm McLaren?We zien een sterk toegenomen verlangen naar authenticiteit, en dan vooral persoonlijke authenticiteit. Eén en ander wordt geïllustreerd door de ont-wikkelingen in de afgelopen halve eeuw, onder andere in religie, politiek en consumptie.

Kunst wordt vaak gezien als resultaat van een historische ontwikkeling of als een uiting die een positie inneemt in een historische ontwikkeling. Enerzijds wordt de kunst beschouwd in een historisch verband, anderzijds krijgt die geschiedenis een duidelijke afbeelding in de vorm van de kunst uit die periode.

Het is het denkproces van de maker van een kunstwerk. Dat proces omvat alle overwegingen, intuïtieve beslissingen en associaties wanneer de kunstenaar een kunstwerk realiseert en de beslissingen die deze neemt om het werk een plek te geven in de wereld. Individualiteit speelt hierbij een zeer grote rol. Met deze scriptie wilde ik onderzoek doen naar mijn inhoud als illustrator, de verhouding tussen deze inhoud en mijn achtergrond en kijken hoe de liefde voor de natuur in de geschiedenis te zien is. In hoeverre ben je als illustrator authentiek en in hoeverre wordt dit medebepaald door je achtergrond? En wat betekent authenticiteit dan eigenlijk? Toen ik daar via mijn scriptie aandacht aan besteedde is dat voor mij een heel leerzaam en goed proces geweest.

In mijn tekeningen wil ik mijn verbondenheid met de natuur weergeven, want mijn werk hangt hier onlosmakelijk mee samen. De wortels hiervan liggen sterk verankerd in mijn jeugd. Verbondenheid en gemeenschap met de natuur die uitgedrukt kan worden door de expressie van het eigen innerlijk, waarbij emotie een grote rol speelt.

Met het schrijven van deze scriptie heb ik veel zelfreflectie toegepast en terug-gekeken op hoe ik werk en wat mijn drijfveren zijn. Dit heeft geleid tot het in-zicht, dat ik duidelijk een keuze moet maken voor een gedetailleerde manier van werken. Het leven raast aan ons voorbij, er is geen oog meer voor detail. Ik wil met mijn werk mensen bewust maken van de omgeving en een bepaalde rust en orde scheppen in de chaotische wereld van nu. De keuzemogelijkheden nemen met de dag toe, de details worden ondergesneeuwd. Juist die details wil ik terug brengen.

Om het leven vol te kunnen ervaren moet je bereid zijn buiten je eigen ‘hokje’ te denken en mee te gaan met de veranderingen. Het ‘word wie je bent’ motto vind ik erg goed. Het zelfbeeld, daar leef je sowieso naar. Het is dus belangrijk ervaringen op te doen die niet noodzakelijkerwijs in jouw dagelijkse wereld passen en deze niet af te wijzen. Een goed voorbeeld hiervan is de digitale kunst van David Hockney.

Als kunstenaar zoek je naar iets wat er nog niet is, maar wat vanuit je ervaringontstaat. Dat vormt de aanleiding voor het proces. Volgens Andrew Potter moeten we ons verzoenen met de vooruitgang (ontwikkeling in de wenselijke richting). Vooruitgang in combinatie met traditie en kwaliteit zou een uitweg kunnen zijn uit de valkuil van de authenticiteit. Je leeft niet authentiek door alleen diep in jezelf terug te vallen, maar door je te verhouden tot anderen en de tradities waar je uit voorkomt.

"Wees trouw aan jezelf, volg jezelf, zoals de nacht de dag volgt en geen mens zal je vals kunnen bevinden."

(Shakespeare, Hamlet)²⁰

Notenen bronnen

66

Eindnoten

• 1 J. Gaarder, De Wereld van Sofie, Antwerpen, 2007

• 2 K. Wunscher, Geschiedenis van de Filosofie, Keulen, 2000

• 3 Maarten Doorman, Rousseau en Ik, Amsterdam, 2012

• 4 www.ted.com, Joseph Pine, What consumers want, 2009

• 5 Andrew Potter, The Authenticity Hoax, London, 2011

• 6 Honour & Fleming, Algemene Kunstgeschiedenis, Amsterdam 2007

• 7 Maarten Doorman, Rousseau en Ik, Amsterdam, 2012

• 8 Harold Bloom, The Oxford Anthology of English Literature, 1973

• 9 K. Wunscher, Geschiedenis van de Filosofie, Keulen, 2000

• 10 Charles Taylor, Bronnen van het zelf, Harvard, 2009

• 11 www.ted.com, Joseph Pine, What consumers want, 2009

• 12 www.youtube.com Andy Goldsworthy Rivers and Tides, 2003 • 13 Honour & Fleming, Algemene Kunstgeschiedenis, Amsterdam 2007



67


• 17 W. Jenkyn Thomas, The Lady of the Lake, 1907

• 18 J. Drake, The World of William Morris, Londen 2011



69

Literatuur

• Maarten Doorman, Rousseau en Ik, Amsterdam, 2012

• K. Wunscher, Geschiedenis van de Filosofie, Keulen, 2000

• Andrew Potter, The Authenticity Hoax, London, 2011

• J. Gaarder, De Wereld van Sofie, Antwerpen 2007

• Honour & Fleming, Algemene Kunstgeschiedenis, Amsterdam 2007

• J. Drake, The World of William Morris, Londen 2011

• Harold Bloom, The Oxford Anthology of English Literature, 1973

• Charles Taylor, Bronnen van het zelf, Harvard, 2009

• W. Jenkyn Thomas, The Lady of the Lake, 1907

Web

• www.ted.com, Joseph Pine, What consumers want, 2009

• www.bbc.co.uk/news/technology

• www.youtube.com Andy Goldsworthy Rivers and Tides, 2003

70

Colofon

De wandeling

Copyright © 2014 Jasmijn EvansAuteur: Jasmijn EvansCover en illustraties (tenzij anders vermeld): Jasmijn Evans ArtEZ hogeschool voor de kunsten, Zwolle Afdeling illustratie Begeleider: Jan Smidt

71

Dankwoord

Graag wil ik mijn scriptie begeleider Jan Smidt bedanken voor zijn kennis, goede raad en begeleiding. Ook wil ik mijn ouders en vrienden bedanken, zonder wie ik deze scrip-tie nooit tot een geheel had kunnen brengen.

De wandeling

Documents

Transcript of De wandeling