Landschap en ruimtelijke structuur van het vroeg-stedelijke Aalst (tot ...

Landschap en ruimtelijke structuur van het vroeg-stedelijke Aalst (tot 1200) en hun invloed op de latere stadsvorm.

Koen De Groote Landschapscontactdag, Aalst, 16 oktober 2015

Ontstaan en ontwikkeling van Aalst

Ontstaan en ontwikkeling van Aalst: Merovingische periode

Ontstaan en ontwikkeling van Aalst: Karolingische periode

-De naam Aalst voor het eerst vermeld in twee 9de-eeuwse teksten.

-Bevinden zich in eigendomslijsten van de abdij van Lobbes, die rond 868-869 zijn opgesteld.

-Een polyptycum somt per pagus de plaatsen op met bezittingen van de abdij, waarbij Alosta in de pagus Bragbattensis vermeld staat. Waarschijnlijk betreft het de locatie van de Sint-Ursmaruskapel, ten noorden van de latere stad gelegen, op de rand van het alluvium, en door de abdij van Lobbes in de 8ste eeuw gesticht.

-Uit een discriptio villarum (‘…in villa quae dicitur Alost mansus indominicatus…’) blijkt dat de Villa Alost een tweeledig uitgebaat domein is, samengesteld uit een vroonhof met reserve en tenures. Andere mansi zijn verplicht tot diensten, tot betalingen in geld (voor militaire dienst) en tot leveringen in natura.

-De vermelding van de naam Zelhof – een Germaanse nederzettingsnaam – in de 13de-eeuwse stichtingsoorkonde van het O.-L.-V.-Hospitaal lokaliseert de Villa

Alost op die plaats.

-De St.-Martinuskerk, de latere parochiekerk, kan op basis van het vocabel ook nog in de vroege middeleeuwen gesitueerd worden en kent zijn ontstaan waarschijnlijk als domeinkerk.


domeincentrum


Ontstaan en ontwikkeling van Aalst: 11de eeuw

ZelhofCastrum


1 1

2

2 3


3

CastrumZelhof


17 m

3,60 m

30 m breed

13 m

3 à 4 m ?

12.750 m² gracht = ong. 30.000 m³ grondverzet

750 m lang = 22.500 m² oppervlakte


Rising Castle, Norfolk


Aalst Sint-Martensplein 2000Stenen wegdek met balken afgeboord, datering tweede helft 12de eeuw

Opgravingsplan oudste wegfase

wegdek

gracht

balkPaal

Erftoegangen?

gracht gracht


Aalst Sint-Martensplein 2000Stenen wegdek met balken afgeboord, datering tweede helft 12de eeuw

Restant stenen wegdek


stenen straat afgezoomd met balken - Stralsund (D.) 13B


Ontstaan en ontwikkeling van Aalst: late middeleeuwen

Zelhof

Gravensteen

Schepenhuis


Van boer en tuinder. Het rurale landschap onder

het stedelijke weefsel te Aalst.2010


het stedelijke weefsel te Aalst.1852

ca. 1778


het stedelijke weefsel te Aalst.ca. 1641


het stedelijke weefsel te Aalst.ca.1575

Landschap en ruimtelijke structuur van het vroeg-stedelijke Aalst


-Aalsterkouter +

Hoezekouter: 130

ha

-1248:Cultura de

Alost

-ontstaan kouter-

namen in de volle

middeleeuwen

• Vruchtbare

leemgebied sterk

ontgonnen in

Romeinse periode

• Landbouwnederzet-

tingen op elke

leemrug

• Bv. Erondegem, Burst,

Mere en

Erembodegem

Erpe-Mere


Foto’s: Solva


• 11de-eeuwse perceelgrachten onder wallichaam


walrestant

‘Dark Earth’

Micromorfologisch onderzoek: Yannick Devos (ULB/CReA)


Sterke bioturbatie

door mesofauna

Fosfaatconcentraties

en sklerotia

Sporen van oxido-

reductie

� Grasland (waarschijnlijk gebruikt als graasweide)

Oudste fase (laag 1-2)

Micromorfologisch onderzoek: Y. Devos (ULB/CReA)


Talrijke “stoffige

kleihuidjes”

Sporen bemesting

Fytolieten graangewassen

� Landbouw: teelt graangewassen en intensieve bemesting

Tweede fase (lagen 3-8)

Micromorfologisch onderzoek: Y. Devos (ULB/CReA)


-Op site niveau: het graslandniveau dateert nog uit de vroegemiddeleeuwen, en dekt de 5de-6de-eeuwse bewoning op die plaats af.Na het verdwijnen (verschuiven) van de woonkern verder naar de randvan de kouter is deze plaats eerst opnieuw in cultuur gebracht alsweide, waarna het deel gaan uitmaken is van het akkerland.

-In kader van het vroegmiddeleeuwse landschap rond de villa Alost: desite zit op de rand van de grote Aalsterkouter, gekenmerkt doorvruchtbare, goed gedraineerde leemgronden. Deze werden tot aan derand van de nederzetting als akkerland gebruikt, tot de aanleg van destadsversterking.

-Bewijs van graduele verbetering van de landbouwtechnieken, waarbijde bemesting stelsmatig steeg om de vruchtbaarheid te verhogen.Deze evolutie is door de verzegeling van de stadswal en deonderliggende sporen te dateren tussen ten vroegste de 7de eeuw enhet midden van de 11de eeuw.


• Pollen uit 11de-eeuwse grachten


18de-eeuwse abdij

12de-eeuwse

greppels

Aalst Hopmarkt

2004-2005


Van Merovingische nederzetting tot laatmiddeleeuwse stad

M&L 32, jan-feb 2013, 4-32


Met dank aan:

Jan Moens, Wilfried Vernaeve, Freddy Caudron, Yannick Devos, Brigitte

Cooremans, Koen Deforce, Anton Ervynck, An Lentacker, Kris Vandevorst,

Bart Cherretté, Wouter De Maeyer


Landschap en ruimtelijke structuur van het vroeg-stedelijke Aalst (tot ...

Documents

Transcript of Landschap en ruimtelijke structuur van het vroeg-stedelijke Aalst (tot ...