1

Armoede bij ons

Julien Van Geertsom16 januari 2013

2

ARMOEDE BIJ ONS

I. ANALYSEa)Wat is armoede

b)AROP en leefloon

c)Trends

d)De nieuwe armoede

e)Dakloosheid

II. STRIJD TEGEN ARMOEDEa)Kinderarmoede

b)Gezondheid

c)Automatische rechten

d)Participatie – Empowerment

e)Ervaringsdeskundigen in armoede

III. BESLUIT

3

ANALYSE

ARMOEDE BIJ ONS

4

Wat is armoede?

Definitie armoede (Vranken)

“netwerk van sociale uitsluitingen, dat zich uitstrekt over meerdere gebieden van het individuele en collectieve bestaan. Het scheidt de armen van de algemeen aanvaarde leefpatronen van de samenleving, zodanig dat een kloof ontstaat die zij niet op eigen kracht kunnen overbruggen”

Armoede = resultaat van netwerk van uitsluiting

Mensen vinden geen aansluiting meer met de maatschappij

de levensstandaard wordt bedreigt.

5

Wat is armoede?

Strijd tegen armoede en sociale uitsluiting:

– Rekening houden met de complexiteit van armoede– Erkennen dat tewerkstelling en een menswaardig

inkomen de beste preventie zijn tegen armoede– Werk is echter niet de zaligmakende oplossing om uit

armoede te geraken (curatief)– Beseffen dat er altijd een armoederisico zal bestaan

6

AROP en leefloon

AROP = at risk of poverty

-AROP = 60% van het mediaan inkomen-Armoederisicogrens die in Laken werd vastgelegd om op Europees niveau een standaard te hebben-Gebaseerd op EU-SILC (survey on income and living conditions)-Meet situatie N-2-Meest geciteerde cijfer wanneer het over armoede gaat

7

AROP en leefloon

AROP = at risk of poverty

-Menswaardig inkomen pijler uit actieve inclusie-Leefloon instrument om menswaardig inkomen te garanderen-OCMW’s zijn lokale aanspreekpunten-Vergelijking met budgetstandaarden. Uitgaven in plaats van inkomsten.

8

AROP en leefloon

Vergelijking AROP – Leefloon categorie alleenstaande

AROP (€) LEEFLOON (€) percentage

2005 9.320 7.507 81

2006 9.707 7.734 80

2007 9.787 7.888 81

2008 10.046 8.371 83

2009 10.494 8.709 83

2010 10.398 8.884 85

2011 10.776 9.242 86

9

AROP en Leefloon

Aantal personen leefloon en tewerkstelling

JAAR LEEFLOON TW

2005 76.330 9.157 2006 78.780 9.666 2007 80.485 9.649 2008 93.038 9.456 2009 91.137 9.669 2010 95.495 10.151 2011 94.551 9.834 2012 95.142 9.625

10

AROP en leefloon

Bevolkingsgroepen met vergroot armoederisico:

% <AROP

Algemeen 15,3

Voor sociale transfer 27,8

Kinderen (<18) 18,7

Allochtonen (buiten EU27) 58

Werklozen 37

Lage scholing 25,3

Alleenstaande met kinderen 38,5

Huurder 33,1

Lage werkintensiteit en minstens 1 kind 74,8

11

Trends: vervrouwelijking

Leefloners en bevolking: verdeling naar geslacht, 2011

45.3%49.0%

54.7%51.0%

0%

5%

10%

15%

20%

25%

30%

35%

40%

45%

50%

55%

60%

LL Bevolking

Mannelijk Vrouwelijk

Meer vrouwen in leefloon tegenover aandeel in Belgische bevolking

12

Trends: vervrouwelijking

Leefloon: verdeling mannen/vrouwen naar gezinssituatie, 2011

51.3%

11.8%

27.6%

32.1%

40.3%36.9%

0%

5%

10%

15%

20%

25%

30%

35%

40%

45%

50%

55%

Samenwonend Alleenstaande Gezinslast

Mannelijk Vrouwelijk

Meer (alleenstaande) vrouwen met gezinslastLink met kinderarmoede en lage werkintensiteit

13

Trends: verkleuring

Aandeel personen uit EU27 stijgt

14

Trends: verkleuring

1 op 3 OCMW cliënt heeft migratieachtergrond

15

Trends: verkleuring

Het aantal personen met een migratieachtergrond stijgt

16

Trends: verkleuring

Recht op Maatschappelijke Hulp: Aantal asielzoekers daalt

17

Trends: verjonging

Leefloners en bevolking: verdeling naar leeftijdsklasse, 2011

32.4%

10.9%

41.3%

33.6%

23.6%

33.9%

2.7%

21.6%

0%

5%

10%

15%

20%

25%

30%

35%

40%

45%

LL Bevolking

18-24 25-44 45-64 65&+

1/3 leefloon is jonger dan 24 jaarSlechts 1/10 in Belgische bevolking

18

Trends: verjonging

Verloren generatie = jeugdwerkloosheid

19

Trends: verjonging

Stijging van jongeren (tot 24 jaar) = +33%Stijging leefloon 25-64 = +18%

RIS 00-24 RIS 25-64 RIS 00-24 RIS 25-642003 19.312 54.785 - -2004 20.275 55.310 5,0% 1,0%2005 21.486 54.844 6,0% -0,8%2006 22.518 56.261 4,8% 2,6%2007 23.122 57.363 2,7% 2,0%2008 24.070 58.968 4,1% 2,8%2009 27.048 64.089 12,4% 8,7%2010 28.396 67.099 5,0% 4,7%2011 27.943 66.606 -1,6% -0,7%2012* 28.674 66.465 0,8% -0,5%

* 2012: 7 premiers mois. Evolution par rapport à la même période de l'année précédente

Evolution moyenneMoyenne mensuelleAnnée

20

Trends: verjonging

Ook bij jongeren meer vrouwen

Répartition des bénéficiaires RIS selon le sexe et l'âge en 2011

53,8%

49,5%

54,9%

49,8%

46,2%

50,5%

45,1%

50,2%

RIS (00-24) Pop BE (17-24) RIS (25-64) Pop BE (25-64)

femme homme

21

Trends: verjonging

Verdubbeling van het aantal studenten in het leefloon

ETUD 00-24 RIS hors ETUD 00-24 ETUD 00-24 RIS hors ETUD 00-242003 4.185 15.127 - -2004 5.227 15.048 24,9% -0,5%2005 6.303 15.183 20,6% 0,9%2006 7.424 15.094 17,8% -0,6%2007 8.177 14.944 10,2% -1,0%2008 8.742 15.328 6,9% 2,6%2009 9.387 17.662 7,4% 15,2%2010 10.215 18.180 8,8% 2,9%2011 10.335 17.608 1,2% -3,1%2012* 10.752 17.922 1,2% 0,5%

* 2012: 7 premiers mois. Evolution par rapport à la même période de l'année précédente

Evolution moyenneAnnée

Moyenne mensuelle

22

De nieuwe armoede: middenklasse

•Meer ontslagen wegens economische crisis•Minder openstaande vacatures•Slecht presteren van Federgon indicator•Minder mogelijkheden voor activeringsbeleid•Aanpassing van (gezondheids)index korf•Minder gebruik van dienstencheque

23

De nieuwe armoede: schulden

•87.869 sociale leverancier gas en elektriciteit•4.497 afgesloten van water

24

Aantal geregistreerde dossiers collectieve schuldenregeling:

De nieuwe armoede: schulden

jaar # dossiers evolutie

2007 64.493

2008 70.168 + 8,8

2009 78.147 + 11,3

2010 87.125 + 11,5

2011 94.863 + 8,9

2012 101.155 + 6,6

25

Verdeling volgens leeftijdsklasse van personen met minstens 1 achterstal

De nieuwe armoede: schulden

26

De nieuwe armoede: schulden

Aantal nieuwe achterstallige contracten

27

De nieuwe armoede: voedselbanken

Aantal personen dat een beroep doet op hulp van de voedselbanken

28

De nieuwe armoede: voedselbanken

Aantal erkende caritatieve verenigingen en het aantal cliënten

29

Dakloosheid

EU-SILC

Aandeel huisvesting in totaal huishoudbudget <AROP 36,2%Aandeel huisvesting in totaal huishoudbudget totale bevolking 16,4%

Overcrowding rate <AROP 8,4%

Overcrowding rate totale bevolking 2,2%

Relatie armoede en huisvestingsproblematiek

30

Dakloosheid

Maatregelen gefinancierd door de POD MI

• Leefloon (LL) voor 100 % ten laste genomen door de federale overheid

• Installatiepremie en tegemoetkoming in de installatiekosten

• Huurwaarborg• Doorgangswoning• Referentieadres

31

Dakloosheid

Leefloon 100% terug betaald

• 5.423 gerechtigden van de maatregel in 2011 = 3 maal meer

• 3,7 % van totaal aantal leefloners• Vervrouwelijking van dakloosheid

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011100% aantal/jaar 1.898 2.773 2.960 3.416 3.719 4.508 5.570 6.051 5.423100%/totaal LL 1,6% 2,3% 2,5% 2,8% 2,9% 3,4% 3,9% 4,0% 3,7%

32

Dakloosheid

Installatiepremie

Aantal x 6 van 1.682 naar 9.431RMI Org. Wet RMH Totaal

2003 1.387 0 295 1.6822004 1.450 0 266 1.7162005 2.202 5 370 2.5772006 2.189 31 414 2.6342007 2.050 1.426 264 3.7402008 2.689 2.504 7 5.2002009 3.269 3.727 798 7.7942010 3.083 4.743 535 8.3612011 2.983 4.757 1.691 9.431

33

Dakloosheid

Referentieadres

Minstens 2,5% van leefloners waren in 2011 dakloos

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011aantal referentieadressen/jaar 3.088 3.401 3.835 4.238 4.928 5.281 4.784referentieadres/(E)LL 1,9% 2,1% 2,4% 2,7% 2,8% 2,8% 2,5%

34

STRIJD TEGEN ARMOEDE

35

Kinderarmoede

1 kind op 10 leeft in armoede (Vlaanderen) of 140.000 Dubbel zoveel als 10 jaar geleden

Eenoudergezin armoede dubbel zo groot (38% tov 15% )

Cirkel van armoede moet doorbroken worden

Federale maatregel: sociale activering en participatie

36

Kinderarmoede

Percentage kinderen dat leeft in een huishouden waarin omwille van financiële redenen volgende zaken ontbreken voor de kinderen:

Kinderen in huishouden onder de armoededrempel

Kinderen in huishouden boven de armoededrempel

Nieuwe kledij 18,50% 3,90%Twee paar schoenen, waarvan één paar gesloten schoenen 7,00% 3,10%Minstens één keer per dag groenten en fruit 7,20% 0,70%

Drie maaltijden per dag 9,90% 0,70%Minstens één maaltijd per dag die vlees of vis bevat 13,10% 1,20%Leeftijdsspecifieke boeken, met uitzondering van schoolboeken 9,80% 2,80%Speelgoed voor buitenshuis zoals een fiets, rolschaatsen, skateboard, enz. 13,30% 1,80%Leeftijdsspecifiek speelgoed of gezelschapsspellen voor binnenshuis 9,30% 0,70%Op regelmatige basis deelnemen aan vrijetijdsactiviteiten buiten het gezin (vb. sportclub, muziek, jeugdbeweging, enz.) 27,20% 3,80%Levensgebeurtenissen vieren, zoals verjaardagen en communies 11,00% 1,70%Af en toe vrienden uitnodigen om te spelen of om iets te eten 13,40% 1,00%Deelnemen aan betaalde schoolactiviteiten (vb. schoolreis, excursie) 8,30% 2,10%Een geschikte plaats om te studeren (voldoende ruim en rustig) 20,50% 5,40%

Een plaats buitenshuis om in alle veiligheid te spelen zoals een tuin, rustige straat of speelplein 34,30% 6,40%

Kinderen in een gezin met armoede = worden uitgesloten

37

Kinderarmoede

Investeren in vroege levensjaren bespaart investering nadien

38

Gezondheid

Gezonde leeftijdsjaren: wie arm is leeft minder lang endaarenboven in slechtere gezondheid

mannen vrouwen

39

Automatische rechten

Toekennen van hetgeen waarop je recht hebt Op automatische wijze Via het uitwisselen van databanken (oa KSZ)Overheid mag geen info opvragen waarover ze reeds beschikt

40

Automatische rechten

Onderbescherming (non take up) = niet benutten waar je rechtop hebt=> ondoeltreffendheid sociale zekerheidsstelsel=> ongerechtvaardigde ongelijkheden tussen rechthebbenden

4,2% Belgische bevolking leeft onder het niveau van hetleefloon maar put dit recht niet uit (Nicaise)65% van de rechthebbenden (Bouckaert)

41

Participatie - empowerment

42

Participatie - empowerment

Wees zelf de actor

•Proces van versterking, waarbij individuen, organisaties en gemeenschappen greep krijgen op de eigen situatie en hun omgeving •Het focust op potenties van personen en groepen, op de binnenkant en heeft oog voor verhalen, voor een echt ontmoeten, voor solidariteit•Belgisch Platform tegen armoede en sociale uitsluiting

43

Ervaringsdeskundigen in armoede

• Diepe kloof tussen mensen die in armoede leven en de rest van de samenleving

• Mensen in armoede kennen drempels• Mensen in armoede kennen problemen in het contacteren

van de overheid• Welke hindernissen in procedures, regelgeving of

organisatiecultuur• 26 ervaringsdeskundigen in 22 federale overheidsdiensten

44

Ervaringsdeskundigen in armoede

Opdrachten ervaringsdeskundigen•Verbeteren van het onthaal en de informatie aan het publiek•Gebruikers helpen bij administratieve procedures•Noden en behoeften van mensen in armoede inventariseren•Kwaliteit en toegankelijkheid van de dienst verbeteren•Uitbouw van samenwerkingsverbanden tussen diensten•Structurele problemen, gebreken in de wetgeving, ongeziene en onbehandelde noden van mensen in armoede signaleren aan beleidsmakers

45

BESLUIT

46

Besluit

47

Belgisch jaarboek armoede 2013

Mattheuseffect

Want wie heeft zal nog meer krijgen, en wel in overvloed, maar wie niets heeft, hem zal zelfs wat hij heeft nog worden ontnomen.

48

Belgisch jaarboek armoede 2013

Gini- coëfficiënt stijgt

coëfficiënt 0 = gelijke inkomensverdeling, waarbij iedereen dus een gelijk inkomen heeftcoëfficiënt 1 = inkomensverdeling helemaal ongelijk

49

Belgisch jaarboek armoede 2013

S20/80

•verhouding van het inkomen van de 20 % rijksten ten opzichte de 20 % armsten•In België is het aandeel van de 20% rijksten in 2011 3,9 keer groter dan dat van de 20% armsten•In Europa is de ratio op die moment gelijk aan 5,3

50

Wilkinson: the spirit level

Minder vertrouwen in elkaar in landen met grote ongelijkheid

51

Wilkinson: the spirit level

Gezondheid en Sociale problemen zijn groter in landen metgrote ongelijkheid

52

Vragen?