ln Europa komt slechts eén soort voor

Wilde gagel zit vol verrassingenGagelsoorten ko-men over de ge-

hele wereld voor,met uitzondering

van Australië.Het geslacht

Myrica telt circa40 soorten, waar-van slechts één in

Europa.

et verspreidingsgebied van dewilde gagel, Myrica gale (of Gale

palustris), in Europa is klein en eigen-iijk beperkt tot het koele kustgebiedvan Zuid-Spanj e tot Noord-Scandina-vië. Curieus is dat de wilde gagel ookaan de Amerikaanse kant van deAtlantische oceaan voorkomt.Vernoedelijk heeft de wilde gagelzich reeds zo'n 10.000 jaar geledenplaatselijk gevestigd. In de loop vande Middeleeuwen is de struik doortoedoen van de mens sterk toegeno-men door de grote uitbreidingen vande heidevelden.Wilde gagel is zeker geen zeldzaamhoutig gewas, al is de struik enormhard achteruit gegaan vanwege deheideontginningen en ontwateringenvanaf de 19e eeuw, maar vooral in deeerste heIft van deze eeuw. Overigensduiden de plekken met gagel in hei-develden juist op een iets geschikterebodem voor landbouwgebruik. Dithangt samen met het verschijnsel datde wilde gagel het vermogen heeftom door middel van wortelknolletjesstikstof uit de lucht te binden.

KenmerkenDe wilde gagel is een vrij onopvallen-de, bezemvormige struik, die ruim1,5 en soms zelfs 2 m hoog worden.De struik valt vooral op door de typi-

Tuin & Latrdschap 26 (1996)

sche hars-achtige geur van de bloe-men, vruchten en bladeren. Dezegeur wordt veroorzaakt door kleineoliekliertjes. De bloei valt in het voor-jaar, april en mei. De ldeine. vrouwe-lijke katjes zijn felrood, de mannelij-ke wat groter en geelachtig-bruin. Dewilde gagel is een typische windbe-stuiver. De stevige blaadjes zijn grijs-groen, Iangwerpig en aan de top watgezaagd. Het blad verdwijnt bij zach-te winters soms pas in het voorjaarais het nieuwe verschijnt.Gagel staat algemeen bekend als eentweehuizige struik. Toch worden re-gelmatig eenhuizige struiken en zelfsafzonderlij ke takken met mannelij keén wouwelijke bloemen waargeno-men, Zelfs gemengde katjes komenwel voor. De Friese botanicus Van derPloeg ontdekte onlangs dat gagel-struiken bij Veenwouden van ge-

slacht kunnen wisselen, vrouwelij ketakken die het jaar erop mannelijkzijn geworden. Het omgekeerde isechter (nog) niet waargenomen.

Natte en zure gebieden

Gagelstruiken komen in struwelenvoor in natte en zure heidegebieden,oevers van voedselarme vennen enheidebeekjes. In alle provincies rnethogere zandgronden en hoogveen isgagel te vinden, in Brabant vermoede-

lijk het meest. In West-Brabant treedtde gagel soms zo dicht op dat natuur-beherende instanties zich zelfs ge-

noodzaakt voelen de gagel te maaien.In de duinen is de wilde gagel vrijwelalleen bekend ten noorden van Ber-gen en op enkele Waddeneilanden,waar de bodem van nature kalkarmis. Zuidelijker is de soort door ontwa-tering verdwenen.In de rneer karakteristieke zure ennatte dopheidevegetaties wordt gagelvergezeld van verschillende, langza-merhand schaars geworden soortenals ldokjesgentiaan, ldeine veenbes,lavendelheide, zonnedauwsoorten,beenbreek en de rijsbes. Gagel kanechter ook, middels wortelopslag,dichte struwelen vormen, soms sa-

men met grauwe wilg, geoorde wilg,kruipwilg of sporkenhout. Ook in el-zen- en berkenbroekbos komt de soortvoor. Spontaan komt gagel nog voorin spoorsloten. In dichte gagelstruwe-Ien kunnen weinig andere plantengedijen.

Bert Maes

B. Maes heeÍt een ecologisch adviesburo n

Utrecht en is deskundige op het gebied vaninheemse Lromen en struiken.

oa

aoöor

Goudberg-ven in dopheidevegetatie, met gagelstruiken aan de oever

49