Kluten van Breebaart NFC demo version

k l u t e nDe

k l u t e nvan BreebaartErik van Ommentekst: Wilma Brinkhof

DE KLUTEN VAN BREEBAART

Erik van Ommen

Colofon

Dit boek is een speciale uitgave van het eerder uitgegeven boek:

De kluten van Breebaart.

© KNNV Uitgeverij, Zeist 2008

ISBN 978 90 5011 269 7

NUR 435

www.knnvuitgeverij.nl

© Schilderijen, tekeningen en etsen: Erik van Ommen

© Tekst: Wilma Brinkhof & Erik van Ommen

Idee en concept: Print2Web.nl, mobile media solutions

Productie: Personal Media Solutions.nl

Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar

gemaakt door middel van druk, microfilm, fotokopie of op welke andere

wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de

uitgever. No part of this book may be reproduced in any form by print,

photocopy, microfilm or any other means without the written permission

from the publisher.

6

7 - POLDER BREEBAART

INLEIDING

Met enige trots presenteren wij u hierbij dit prachtige boekwerk De Kluten van Breebaart. Niet het feit dat hetboek in een "mini vorm" opnieuw is uitgegeven maar de nieuwe technische toepassing in het boek maken ditboek uniek.

Op diverse plaatsen in dit boek treft u barcodes aan, de zogenaamde 2D barcodes. Middels het nemen van eenfoto van deze codes, met behulp van speciale software op uw mobiele telefoon, kunt u direct in contact komenmet de bijbehorende filmpjes over dat onderwerp op YouTube. Helemaal achterin het boek, treft u een NFC logoaan. Met een speciale NFC reader, o.a. in de Nokia telefoons 6212 en/of 6216, kunt u zelfs direct volledig auto-matisch de bijbehorende demo film bekijken, dit enkel en alleen door aanraking van uw NFC telefoon met dechip die achter dit logo is geplaatst. Door de toepassing van deze twee technieken in dit boek, kan er dus directcontact gelegd worden van drukwerk naar internet met behulp van uw mobiele telefoon!

Print2webHet Nederlandse bedrijf Print2web.nl, probeert dynamische mobiele toepassingen actief in te zetten in drukwerk.Hierdoor wordt drukwerk het vertrekmedium voor mobiele toepassingen en kunnen bijvoorbeeld ondersteunen-de films direct worden bekeken op uw mobiele telefoon. Drukwerk kan zo verlevendigd worden, statische contentkrijgt zo dus een dynamische toevoeging.

DankBijzonder dankbaar zijn wij dan ook voor de samenwerking binnen dit project met Paul Kemmeren, directeur

8

Film: aan het werk in de schuilhut.

KNNV-uitgeverij, de uitgever van "de Kluten van Breebaart" en Erik van Ommen, de auteur en grondlegger vanhet boek en de prachtige content. Mede dankzij de hulp van Robbert Webbe, Belcompany en Simone Stegemanvan Personal Media Solutions, is het ons gelukt dit boek te produceren. Speciale dank ook aan Marco Fabusvan XMPie voor de toepassingen van de 2D barcodes in het boek.

2d barcodeVoor het downloaden van de speciale software voor uw mobiele telefoon kunt u gaan naar www.neoreader.comKiest u voor "get.neoreader.com", kies uw type toestel en u kunt uw software downloaden. Nog simpeler is hetdoor de URL get.neoreader.com/go in te typen als bookmark op uw mobiele telefoon. Dan kunt u direct aan deslag.

NFCVoor het direct uitlezen van de NFC tag op de speciale Nokia telefoons, moet u dus beschikken over een NokiaNFC 6212 of Nokia NFC 6216 toestel. Deze kunt u o.a. bestellen via www.print2web.nl.

Namens Print2Web.nl wens ik u veel plezier toe met dit demo-boek en hopen wij u voldoende inspiratie tegeven NFC toepassingen in drukwerk te gaan gebruiken. Ons bedrijf helpt u graag een handje op weg. Ook kunnen wij u helpen bij de vervaardiging van uw eigen demo-boek, samenstelling van een demo-kit of u ondersteunen met voorlichting of workshops voor uw eigen doelgroep.Nico Veenendaal, consultant Print2Web/uitgevers

Voor meer informatie kunt u terecht op onze website: www.print2web.nl

9

POLDER BREEBAART

KLUUT- Recurvirostra Avosetta. Streeknamen: Raan, Sluif, Klût.Vrij schaarse (kolonie)broedvogel op zilte grond, aan het strand, op zand-platen in zee en ook binnendijks bij brakwaterplassen. In 1965 op deKoudekerkse inlaag 70 paar! Zoeken hun voedsel in ondiep brak en zoutwater. Lange poten, opgewipte snavel, wit-zwart verenkleed. Met geenandere vogel te verwarren. In de vlucht: witte vleugels met zwarte uit-einden en twee zwarte lengtestrepen over de rug, op elke vleugel even-eens een dunne zwarte streep. Staart wit. Roep: een helder fluitend 'kluut,kluut'. Zwemt ook over diepere watergedeelten heen (heeft zwemvliezen).Bij het vechten worden de krachtige poten gebruikt (niet de snavels). Uit: Zien is Kennen, 8e druk, 1971. A.G. Schoonderbeek, Laren.

10

De kluut, mascotte van de BreebaartRecurvirostra avosetta, de wetenschappelijke naam voor de kluut, zouals toverspreuk in een Harry Potterboek niet misstaan. In Frankrijk heet hij avocette elegante, een naam die, zoals het de Fransenbetaamt, vooral de bevalligheid van de vogel benadrukt. Wij houden hetbij kluut, gewoon omdat hij zichzelf ook zo noemt.Na de herinrichting van Polder Breebaart in 2000 ontstonden er groteveranderingen in de broedvogelbevolking. Vier kustgebonden broedvogel-soorten zagen hun kans schoon en koloniseerden in een mum van tijdde aangelegde broedvogeleilanden. Kluut, visdief en noordse stern be-reikten in 2003 de hoogste aantallen, waarna de populaties in de jarendaarna weerdaalden. Voor de kokmeeuw was 2004 het meest succesvollejaar.

De grote volksverhuizingDe snelle opmars van deze vier vogels in de Breebaart was niet verras-send. Door de herinrichting en het zoute water dat vanaf 2001 bij elkgetij de bodem overspoelde, verdween het grasland om plaats te makenvoor slikvlakten. De kluten, die vanaf 1999 met meer dan 1300 broed-paren in het Nederlandse deel van de Dollard verbleven, zagen hun kansschoon en verruilden de Groninger kwelders voor de kale eilanden en slik-platen in Polder Breebaart.Tussen 2001 en 2005 broedde meer dan 70 procent van de Dollardkluten

Kluten


Uit het schetsboek

“Parende kluten. Het vrouwtje staat

doodstil met gestrekte kop en nek in

het water. Het mannetje draait er wat

omheen, spettert met water en poetst

zijn veren. Even later springt hij boven

op het vrouwtje, worstelt tot hij goed

zit en drukt dan zijn onderlijf tegen

het vrouwtje aan...”

in het nieuwe natuurgebied, waarbij in het topjaar 2003 maar liefst 824broedende klutenparen geteld werden. Het was een internationaal gezel-schap, ook kluten met Duitse, Franse en Spaanse kleurringen hadden alsnel dit uitstekende broedgebied gevonden. In het voorjaar van 2005 washet feest over; in enkele weken daalde het aantal kluten van 1800 naar200.

12

Film: kluten schetsen in een

schuiltentje bij een klutennest.

Bevlogen van klutenVoor Kim Klaassen Bos was 2005 haar klutenjaar. Ze stond ermee op enze ging ermee naar bed. Vanaf april tot oktober volgde ze alle broedpa-ren in de Punt van Reide, Polder Breebaart en de Dollardkwelders. Haarmastersopdracht voor haar specialisatie Ecology and Management aande Universiteit Wageningen maakte deel uit van een meerjarig onderzoeknaar het broedsucces van kustvogels in de Waddenzee. In dit onderzoekvolgen de onderzoekers zes, in biologentaal ‘meetnetsoorten’: scholekster,visdief, kokmeeuw, zilvermeeuw, eider en kluut. Het doel is om snelleren beter te kunnen reageren op de voor kustbroedvogels belangrijkeveranderingen in het Waddengebied.Op een zaterdagmiddag in april hebben we een afspraak met Kim in deReiderhoeve. Voor haar liggen haar notitieboekjes, een aantal nota’s enhaar onderzoeksverslag. Onder het genot van een kop thee en een ge-vulde koek, vertelt ze enthousiast over haar klutenjaar: “Toen ik hiervoor het eerst kwam, was ik onder de indruk van de weidsheid van hetgebied. Wat een verschil met het bosrijke Wageningen! Al die vogels enhet uitzicht vanaf de zeedijk, je kunt hier echt kilometers ver kijken. Datvind ik prachtig, ik ging iedere dag fluitend naar mijn werk.Voorafgaand aan het veldwerk heb ik me verdiept in het leven van dekluut en een onderzoeksopzet gemaakt die past in het kustvogelonder-zoek dat door SOVON wordt geleid. SOVON is een stichting die ornitho-logisch veldonderzoek doet voor bijvoorbeeld de rijksoverheid. Want je


Kim

kunt niet zomaar starten; jouw resultaten worden wel gebruikt om hetbeheerplan voor dit natuurgebied en de Waddenzee op te stellen.”

Een goed begin is het halve werk“Bij mijn voorbereiding stuitte ik op een in 1985 gepubliceerde weten-schappelijke mededeling van de Koninklijke Nederlandse Natuurhisto-rische Kim Vereniging. Deze had, samen met Vogelbescherming, een bio-grafie uitgebracht waarin het leven van de kluut tot in detail beschre-ven werd. Ik vind het leuk om te vogelen, maar ik was bij het begin vanmijn onderzoek geen expert in het interpreteren van klutengedrag.Nadat ik de publicatie had gelezen, ging ik op een andere manier naarde kluten kijken. Wist je bijvoorbeeld dat de kluut een sociale vogel is?Buiten de broedtijd zie je vaak groepen van enkele tientallen tot hon-derden vogels. Maar ook in de broedtijd zoeken ze elkaar op. Het liefstbroeden ze in kolonies waarbij er tussen de nesten wel een bepaaldeafstand zit. En waarbij het meest dominante paar de beste plek bezet.Dit laatste kun je alleen maar weten als je, voorafgaand aan de bouwvan het nest, de groep kluten regelmatig observeert.Mijn onderzoek bestond uit verschillende deelonderzoeken. Eerst gingik, samen met wat helpers, in kaart brengen waar de klutennesten zichbevonden. Zo’n nest stelt niet veel voor. Het bestaat meestal uit eenondiep kuiltje in de grond, gevoerd met planten en ander materiaal datvoor handen is. Kluten maken hun nest het liefst op de kale grond of

14


Broedende kluten

Film: Japanse penseelschildering

(sumi-e) op rijstpapier.

op plaatsen waar de begroeiing kort is, zoals op de kwelders. Dat laat-ste maakt de nesten kwetsbaar omdat er steeds vaker voorjaarsstormenvoorkomen waardoor bij vloed bijna alle nesten wegspoelen. Af en toeheeft zo’n klutenpaar geluk, dan blijft het nest drijven en gaan deouders verder met broeden als het water is gezakt.

Wanneer we een nest hadden gevonden, markeerden we het door optwee meter afstand een stok in de grond te zetten. We gaven alle stokkeneen nummer en gebruikten gps om de plek van het nest vast te leggen.Aan het eind van onze zoektocht kruisten we alle gevonden nesten opde kaart aan. De eieren kregen naast hun nestnummer ook een indivi-dueel nummer zodat we bij de inspecties konden zien wat er met zo’nei gebeurde. Ik wilde namelijk precies weten hoeveel eieren er in een nestlagen, wanneer het ei gelegd was en of een kluut uit zijn ei was gekomen.Om de klutenkolonies niet te veel te verstoren, gingen we ongeveer omde vijf dagen de nesten bezoeken en zorgden we ervoor dat we niet lan-ger dan anderhalf uur in het gebied waren. We moesten namelijk ookopletten of we door onze aanwezigheid het nest niet in gevaar brach-ten. Kraaien of meeuwen hebben bijvoorbeeld snel door dat er iets tehalen valt. Ook wilden we de vossen niet op het juiste spoor zetten”,aldus Kim.

16

De watertestmethodeOp onze vraag hoe ze weet wanneer een klutenei gelegd is, laat Kimhaar notitieboekje zien. “Kijk, hier zie je alle meetgegevens staan.Omdat we natuurlijk niet de hele dag ieder nest konden observeren, hebik gebruikgemaakt van de watertestmethode om vast te stellen hoe langde eieren in het nest al bebroed werden. Ik zal jullie uitleggen hoe datwerkt. Het is bekend dat een kluut begint te broeden nadat het derdeof vierde ei gelegd is. De meeste kluten leggen binnen 5 dagen viereieren en vervolgens duurt het 23 tot 25 dagen voordat het eerste eiuitkomt. Als het embryo groeit, verdampt het water dat in het ei zit endit wordt via de poreuze eierschaal naar buiten afgevoerd. Dit gebeurtook met de gassen die ontstaan tijdens de ontwikkeling van hetembryo. De zuurstof in het ei hoopt zich echter op aan de stompe kanten met de watertestmethode kun je dan bepalen hoe oud een ei is.Tijdens de broedtijd ging ik het veld in met een doorzichtig bakje enzoet water van tussen de 30 en 40 graden Celsius. Ik deed het water inhet bakje, pakte een willekeurig ei uit het nest en legde het voorzichtigin het lauwe water. Een ei dat net gelegd was, zonk onmiddellijk en laghorizontaal op de bodem. Een ei dat al een aantal dagen bebroed werd,begon te stijgen waarbij de stompe kant naar het wateroppervlak draai-de. Met het blote oog bepaalde ik dan de hoek tussen het midden vanhet ei en de bodem, door de bak zo horizontaal mogelijk te houden.Hoe groter de hoek tussen het ei en de bodem, hoe langer de eieren


Twee kluten

bebroed waren. In de tweede broedfase gaan de eieren drijven waarbijde stompe kant van het ei boven het water uitkomt. Wanneer het eiongeveer 6 millimeter boven het wateroppervlak uitkwam, wist je dathet kuiken op het punt stond uit het ei te kruipen”.

18


Kim onderzoekt jonge kluten

Film: het maken van een bronzen

beeld van een kluut die zijn jongen

verdedigd.

Meteen op eigen benen staanEen klutenjong weegt bij zijn geboorte slechts 22 gram: een handvoldonsveren met relatief forse poten en een mini-klutensnavel. Als de dons-veren droog zijn, worden de kuikens door hun ouders naar de rand vanhet water geleid. De klutenouders bezetten daar een voedselterritoriumdat de komende drie weken tegen alle indringers met verve verdedigdwordt.Eenmaal in het territorium aangekomen, gaat de hele familie meteen opzoek naar voedsel. De ouders voeren de jongen niet, vanaf het eerstemoment weten die hoe ze zelfstandig hun maaltje bij elkaar moetenscharrelen. Kluten eten vooral kleine, ongewervelde dieren, zoals zee-duizendpoten en slijkgarnalen. Ook insectenlarven en kleine insectenstaan op het menu. Ze maken daarbij gebruik van verschillende foerageer-technieken waarvan het maaien met de snavel de meest bekende is.Terwijl ze in stevige pas hun kop van links naar rechts en terug bewegen,tasten ze op zoek naar prooi met hun gevoelige snavel de slikbodem af.Jonge klutensnavels zijn nog niet zo geschikt voor de maaitechniek; inde eerste weken zullen ze hun voedsel vooral met hun ogen opsporenen dan oppikken.Kim vertelt enthousiast: “Weet je wat ook een prachtig gezicht is?Wanneer de oudervogels hun jongen onder hun borstveren laten schuilen.Dat wordt koestergedrag genoemd. De ouders doen dit om hun jongentegen afkoeling te beschermen, bijvoorbeeld als het regent, hard waait

20

of koud is. Omdat de kluut niet met zijn veren op het natte slik wil liggen,hurkt hij op zijn hielgewricht en vormt zo een donsjack waarin de jongeneven kunnen opwarmen. Dan lijkt het net alsof die kluut op een hele-boel poten staat.

Kluut met jongen onder de veren


Kluut

Men heeft berekend dat ieder klutenpaar jaarlijks gemiddeld anderhalfklutenjong moet grootbrengen om te zorgen voor een stabiele populatie.Jammer genoeg was 2005 voor de klutenpopulaties die ik onderzochtheb in de Dollard en de Punt van Reide, een slecht jaar. Zowel het aan-tal broedende klutenparen als het broedsucces was laag. En ook in PolderBreebaart nam het aantal jonge kluten dramatisch af. Werden er rond1 juni 2002 en 2003 honderden halfvolwassen kuikens geteld, in 2004telde men slechts twee kuikens en in mijn jaar was het niet veel beter”,verzucht Kim.

Wat gaat er mis in Polder Breebaart?Ze vervolgt: “Een van mijn onderzoeksvragen was wat de oorzaak konzijn van de afname van de klutenpopulatie. Ik weet dat jonge kluten heelkwetsbaar zijn in de eerste twee weken. Er hoeft maar iets te gebeurenof ze redden het niet. Bijvoorbeeld wanneer het weer in die periode heelslecht is, met veel regen en kou, of tijdens een voorjaarsstorm die nestenen jongen van de kwelders wegspoelt. Daarnaast zie je bij mooi weerhet omgekeerde: de slikrandjes waar de jongen van afhankelijk zijn, ver-drogen en hiermee verdwijnen hun foerageerplekken. En de gevarenbeginnen natuurlijk al tijdens de broedtijd: vergeet de koeien en schapenniet die op de kwelders grazen en nesten van kluten vertrappen.In Polder Breebaart was echter meer aan de hand; niet alleen het aan-tal jongen dat per broedpaar vliegvlug werd, daalde dramatisch, maar ook

22

het aantal broedparen liep enorm terug. Ik wilde daarom uitzoekenwaarom voor de kluten de aantrekkingskracht van het gebied zo snelafgenomen is.Een van de oorzaken is dat na 2001 het gebied verruigd is, waardoorgrote delen voor kluten ongeschikt werden om te broeden. De stukkendie nog wel geschikt waren, zijn in 2004 door kokmeeuwen gekoloni-seerd en hoewel een aantal kluten dit gevaar trotseerde en tussen hunbelagers hun nest bouwde, kozen de meeste vogels eieren voor hungeld. In mijn onderzoeksperiode heeft vooral de aanwezigheid van eenvos met jongen een belangrijke rol gespeeld. Dit dier heeft in 2005 eenaanzienlijk deel van de nesten leeggegeten. En een vos die daar iederedag rondsjouwt, leidt natuurlijk al tot verstoring voordat de klutenbesluiten om er te broeden. In combinatie met het dichtslibben van degeul, waardoor de vos makkelijk op het broedeiland kon komen, heeftdit in 2005 tot een slecht klutenjaar geleid. Maar ook zonder vossen zoude klutenpopulatie waarschijnlijk afgenomen zijn. Simpelweg omdat ikgeloof dat de voedselsituatie voor de kluut verslechterd is.”

Zeven en ringen“Ik vertelde al eerder dat mijn onderzoek uit verschillende activiteitenbestond. Wat ik namelijk ook heb gedaan, is onderzoeken wat de kwa-liteit en kwantiteit van het voedselaanbod voor de kluten was. Hiervoorheb ik monsters genomen van de slikveldjes en geteld hoeveel zeedui-

Film: maken van een groot schilderij

van wegvliegende kluurt.


zendpoten en slijkgarnalen voorkwamen. Zo’n bodemmonster ga je uit-pluizen; met een hele fijne zeef scheid je de prooidiertjes van de resten dan ga je deze diertjes verder onderzoeken. Zo’n onderzoek was een aantal jaren geleden uitgevoerd door anderewetenschappers en zij hadden al geconstateerd dat het voedselaanbodafnam. Ik kon deze conclusie niet staven met mijn onderzoeksgegevensomdat ik op andere plekken mijn monsters had genomen. Maar ik zag weldat het aantal prooidiertjes in de monsters niet erg groot was en volgensmij is dat een belangrijke reden waarom de klutenpopulatie in PolderBreebaart afneemt.”

Tellen tot het zwart voor je ogen wordt“Weet je”, zegt Kim, “onderzoek doen in het broedseizoen is geen baanvan negen tot vijf, je bent van zonsopgang tot zonsondergang, in weeren wind, zeven dagen per week in touw. Tijdens het broedseizoen hebbenwe ook volwassen en jonge kluten geringd, dat maakte ook nog deeluit van mijn onderzoek. Dat ringen gaat allemaal heel voorzichtig, jemoet er niet aan denken om zo’n prachtig dier te verwonden! Vanaf apriltot en met juni hadden we ook onze wekelijkse teldag. Dan gingen wemet een aantal mensen de kluten op de hoogwatervluchtplaatsen tellen.Soms was je bijna klaar en dan gingen ineens alle kluten op de wieken;dan kwam er bijvoorbeeld een slechtvalk of andere roofvogel langs. Endan kon je weer opnieuw beginnen.

24


Kokmeeuw en visdief

Begin april zagen we maar liefst 1800 kluten in Polder Breebaart en zo’n380 op de kwelders.We dachten toen dat de afname van de populatietot staan was gebracht. Zoals je al weet mocht het niet zo zijn; hoe lan-ger mijn onderzoek duurde, hoe minder er van ‘mijn’ populatie over-bleef. Naast die tellingen ging ik ook een aantal keren per week inven-tariseren hoe het met de nesten en jongen was gesteld. Iedere keer washet weer afwachten of een geringd jong nog leefde. Op het laatst warener zo weinig jongen over, dat je ze bijna persoonlijk kende. En dan wasje blij als je er weer een zag.Als ik er nu op terugkijk, heb ik hier een fantastische tijd gehad. Af entoe mis ik het ook wel; dat open landschap, die prachtige luchten, destilte, en natuurlijk de kluten van Breebaart”, zegt ze met een lach.

Volg het spoor terugAan de rand van Polder Breebaart staat een groot uitwateringsgemaal.Dat zorgt ervoor dat het overtollige water uit het achterland naar zeewordt afgevoerd. Voor vissen die trekken van zout naar zoet water, ofvan zoet naar zout water, is zo’n gemaal een onoverkomelijke hindernis:ze worden letterlijk vermalen. Het Groninger Landschap wilde in hetnieuwe natuurgebied niet alleen ruimte scheppen voor vogels maar ookde vistrek weer mogelijk maken.Zo zouden de glasaaltjes – dit zijn jonge palingen die voor de kust vanMexico worden geboren – weer de polder in kunnen trekken en

26

Film: de vispassage in de Polder

Breebaart.

geslachtsrijpe palingen naar hun paaigebied kunnen terugkeren. Ook hetdriedoornige en het tiendoornige stekelbaarsje, en andere vissoorten alsspiering, bot, harder, zeeprik of zeeforel, zijn voor hun voortplanting af-hankelijk van zowel zout als zoet water.Om de vismigratie weer mogelijk te maken, heeft het Groninger Land-schap samen met het waterschap Hunze en Aa’s een vispassage aange-legd. Zoals de duiker de Dollard verbindt met Polder Breebaart, zo vormtde vispassage de verbinding tussen het verbindingskanaal met daarinzoet water uit het achterland en de wadgeul in de Breebaart.

De vispassage

De waterloop naar de geul in de

Breebaart.


Om de vissen op het spoor te zetten van de vispassage, pompt dezeeen beetje zoet water in de wadgeul. Wil de vis van zout naar zoet, danzwemt hij via een opvangbassin door een buis die door de oude zee-dijk loopt. Maar dit is niet voldoende om een onbelemmerde terugtochtte garanderen. Als de vis van zoet naar zout wil, wordt hij op een vis-vriendelijke vijzel (een soort schroef ) vanuit het kanaal naar de poldergetransporteerd waarna hij door de duiker naar de Dollard kan zwem-men. In het verbindingskanaal zijn ook nog reflectoren geplaatst die devissen naar de passage loodsen.Jaarlijks, tijdens de voor- en najaarstrek, inventariseren Jarco Imminga enWubbo Kruit of de vispassage aan haar doel beantwoordt. Als we opeen dag met ze meelopen, legt Wubbo uit hoe het principe werkt: “Eenkeer per week sluiten we de buis af die het bassin met het verbindings-kanaal verbindt en tellen we de vissen die in de verzamelbak zijn achter-gebleven. Dat zijn voor het grootste deel paling of glasaal, stekelbaarsen bot. En wat zie je: net als het aantal kluten, neemt ook het aantaltrekvissen af. Hoogst waarschijnlijk is dat ook de schuld van het dicht-slibben van de wadgeul. Daarom zoeken we nu naar oplossingen om hetbezinken van het slib uit de Dollard tegen te gaan. Misschien wordt ereen slibvang, een op een strategisch punt uitgegraven bak, geplaatst.We hopen dat het helpt. Maar voor de paling zal dat slechts een druppelop de gloeiende plaat zijn. Voor het voortbestaan van deze bedreigdevissoort zullen verdergaande Europese maatregelen nodig zijn.”

28

Film: het maken en afdrukken

van een ets.


Film: kluten schetsen in een

schuiltentje bij een klutennest.

KNNV Uitgeverij

Kluten van Breebaart NFC demo version

Documents

Transcript of Kluten van Breebaart NFC demo version