Democratisch Onderwijs

Presentatie over het geschiedenis, de theorie, de praktijk

Door Ilja van Bemmel,student 3D-traject

Edith Stein, Hengelo

www.vrij-natuurlijk.nl

Welk Paradigma?

Paradigma X of Y?● Paradigma = venster waardoor je de wereld ziet● Paradigma verschil maakt communicatie lastig:

– Je meet verschillende dingen met de dezelfde instrumenten

– Het bepalen van uitgangspunt is moeilijk

– Paradigma's raken aan onze fundamentele aannames(kernwaarden), maakt discussie vaak emotioneel,

– Polariseren = men maakt karikaturen van elkaars overtuiging

– Ontkoppeling ligt constant op de loer

– Paradigma's zijn in werkelijkheid geen duidelijk afgebakende gebieden

Alles heeft een functie

● Marcel van Herpen (1967), EGO, NIVOZ:– Discussie tussen HNL en BON is onzinnig, er is

geen gezamenlijke kennisbasis, geen context waarbinnen elkaars mensbeelden worden verstaan. De discussie is gepolitiseerd

– Oplossing: iedereen moet doorgaan zijn eigen concept vorm te geven. Scholen moeten georganiseerd worden rond kernwaarden (mensbeeld) ipv. normen (de manier waarop)

Vrije onderwijsmarkt● Het democratisch onderwijs wil niet het hele

onderwijs hervormen● Ze wil alleen erkenning ● Het wettelijke kader (schoolplicht ipv. leerplicht)

en de politieke interpretatie maken op dit moment nog geen vrije onderwijsmarkt mogelijk

● De discussie blijft daardoor politiek

Huidige koers

● Zigzag koers richting steeds meer verschillende schooltypen met als einddoel het curriculum

● Erkenning dat alle kinderen verschillend zijn● Maar dat al deze verschillende kinderen wel

hetzelfde moeten leren● Één grote pijplijn met een aantal neven

lijnen(vincent Loosjes● Honderden verschillende scholen met één doel

(Kieran Egan)

Welk Paradigma?

De mens is van nature slecht/lui (mens X)

● Om je te redden in de maatschappij (om een nuttig lid van de samenleving te worden) heb je bepaalde kennis nodig

● Het kind wil niet leren, alleen maar spelen

● Het kind mag nog geen keuzes maken

● Het kind kan nog geen keuzes maken

● Het moet dus voor zijn eigen bestwil gedwongen worden deze kennis op te nemen

● Dit gaat het meest efficiënt in leerstof jaarklassen van ca. 25 kinderen van dezelfde leeftijd

● Hoe meer uren onderwijs hoe beter (behaviorisme)

De mens is van nature leergierig(mens Y)

● Niemand weet welke kennis er nodig is over 20 jaar

● Het kind is biologisch voorbestemd om zijn cultuur te verwerven; spelen is hier het middel voor

● Het kind is een persoon en heeft dus recht op ownership of self

● Het kind kan vanaf het moment dat het de taal volledig heeft verworven (ca 4 á 5 jaar) nadenken over problemen en keuzes maken

● Elk kind is uniek, en heeft dus een unieke leerweg (sociaal constructivisme)

● 6.000.000 jaar: ontstaan aapmensen● 4.000.000 jaar: rechtop lopende aapmensen● 2.000.000 jaar: grotere hersenen, gereedschap● 1.000.000 jaar: trek uit Afrika● 200.000 jaar: ontstaan homo sapiens● 40.000 jaar: grote sprong voorwaarts● 10.000 jaar: ontstaan landbouw● 5.000 jaar: landbouw in NW. Europa● 150 jaar: industriële samenleving● 15 jaar: informatie tijdperk

Afhankelijk van definitie “mens”

Waren wij tussen de

87,5% en 99,95%

van onze ontwikkeling

JAGER-VERZAMELAAR

Wat zijn wij?

● Diversiteit is kracht

● Kennisintensief

● Egalitair

● generalistisch

● stabiel/defensief

● Mensenleven is kostbaar (=kennis)

● Eigenbelang = groepsbelang

● Veel afwisseling

● Opvoeden door spelen

● Weinig kinderen

● <3 uur werk per dag

● Eenheid is kracht

● Arbeidsintensief

● Gelaagd

● specialistisch

● expansief/oorlogszuchtig

● Mensenleven is vervangbaar (=arbeid)

● Eigenbelang ≠ groepsbelang

● Veel sleur

● Opvoeden door discipline

● Veel kinderen

● >10 uur werk per dag

Jager vs. Boer

Opvoeding bij jager-verzamelaars

● Geen formele instructie

● Geen of weinig straf/vermaning/slaan

● Gaan uit van innerlijke sturing

● Leren door spelen, tot ver in de puberteit

● Geen “scaffolding” door volwassenen; vooral peer-contact

Opvoeding in de vroege “beschaving”

● Formele instructie tot specialist (boer/handwerker/schrijver)

● Lijfstraffen waren regel bij alle vroege beschavingen

● Spel werd gezien als overbodige luxe, kinderen werkten mee.

● Socialisatie gericht op behoud sociale orde (respect voor gezag)

● Onderwijs was elitair en bestond uit eindeloos herhalen van stof

Athene

● Scholen waren privaat, maar de meeste (zelfs arme) ouders probeerden hun kinderen van hun 7de tot 14de naar school te sturen

● Leraar bepaalde het curriculum

● Sofisten; rondtrekkende leraren in retorica

● Paedeia; scholen voor elite gericht op culturele vorming

● De vakken waren retorica, grammatica, wiskunde, muziek, filosofie, geografie, natuurwetenschappen en gymnastiek

● Paedeia was samen met ethos (manieren) essentieel voor zelf-sturing, vrijheid en nobelheid. Gericht op het ontwikkelen van de ware menselijke natuur

● Paedagogus was een slaaf die de leerling begeleide

AthenePlato (428–427 v. Chr)

● Oprichter van de “Academie” die tot 529 AD heeft bestaan

● Ideeën (Idea) zijn echter dan de materiële werkelijkheid (zintuigen)

● Dit leven is een voorbereiding op het hiernamaals

● Zag de school als een “zeef”

➔ Academische vorming

➔ De geest is wat het leert, dus de inhoud van het curriculum is gericht op “excellentie” en niet per definitie op bruikbaarheid

➔ Voorstander van algemeen onderwijs

Athene

Plato (428–427 v. Chr.)

In De Staat:

“Een vrij man zou nooit onder dwang moeten leren, want terwijl gedwongen arbeid geen kwaad doet aan het lichaam, zullen lessen

die het verstand zijn opgedrongen daar niet blijven”

“Voed je kinderen op door spelletjes in plaats van dwang, en je zult veel beter het natuurlijke resultaat zien”

Oude Athene

Plato (428–427 v. Chr.)

In De Wetten:

“En van alle dieren is de jongen het meest oncontroleerbare in zoverre de bron van de ratio in hem nog niet is gereguleerd; hij

is het meest opstandige, brutale en ongehoorzame van alle dieren. En daarom moet hij gebonden worden met vele halsters”

En in Protagoras:

“Als hij(het kind) gehoorzaamd, alles goed en wel; zoniet, dan wordt hij rechtgetrokken door dreigementen en slagen als een

stuk hout”

Oude Athene

Aristoteles (384-322 v. Chr.)

In Politika:

“De jeugdigen moeten natuurlijk niet onderwezen worden met het oog op hun vermaak, want leren is geen vermaak, maar gaat

gepaard met pijn.”

“Wanneer het kind zou afdwalen van het gewenste gedrag, dan wordt hij vernederd en geslagen”

Athene vs Sparta

● Democratie

● Belangrijke functies werden verloot

● Elite was vrij

● Onderwijs was vrij

● Veel aandacht voor kunst, muziek, sport, grammatica

● Grote mate van geletterdheid

● Sköle betekend tuin of vrije tijd

● Oligarchie (koning + Ephoren)

● Regering was machteloos

● Leven in dienst van de staat

● Onderwijs was verplicht

● Vooral sport en vechten

● Meesten waren analfabeet

● Strikte voorschriften voor elk moment van het leven

● Agoge betekend leiden, sturen

Rome● Van 600 tot ca. 350 v.Chr. onderwijs door eigen ouders

● Rond 350 v.Chr. onstaan zgn. ludi (van ludus, spelen) , een soort peuterspeelzalen

● Na 250 v. Chr. Steeds meer Griekse invloeden.

● Onderwijsgebieden; grammatica, retorica, dialectica (Trivium) en het zogenoemde quadrivium (rekenen, astronomie, geometrie en muziek), samen Artes liberales genoemd. Artes liberales wordt gevolgd door kinderen van 12 tot 14 jaar oud

● Ontstaan private scholen naast onderwijs door slaaf of ouder

● Onderwijs is gelaagd, en wordt doorlopen op basis van vordering, talent(ingenium), en niet in de laatste plaats status.

● Lijfstraffen zeer gebruikelijk

● Kind was eigendom van de vader tot deze stierf, en kon naar believen worden gedood of gestraft

Rome

Quintilianus( ca 35- ca 100 AD)

●Suggereerde dat onderwijs zo jong mogelijk moest beginnen, omdat “kleine kinderen niet alleen kunnen leren, maar juist ook bijzonder ontvankelijk zijn”

●Introduceerde het begrip “tabula rasa”

●Was een verklaard tegenstander van lijfstraffen omdat het:

➔Een onwaardige behandeling was voor vrijen.

➔De jongen wellicht enkel zou harden ipv. corrigeren.

➔Bij de oudere student niet meer toegepast kan worden, terwijl de stof juist lastiger wordt.

➔De geest bedrukt en daardoor het leren juist bemoeilijkt

Een door God gegeven orde

● In de middeleeuwse samenleving is er een beperkt aantal strategieën om te overleven, en door de stratificatie een beperkt aantal beroepen beschikbaar voor elke klasse.

● Er is dus een overzienbare hoeveelheid kennis en vaardigheden voor ieder individu die bij de geboorte al min of meer vast ligt en die de vorm van het (veelal praktijk) onderwijs voorschrijft:

– Knecht: gehoorzaamheid en uithoudingsvermogen

– Boer: kennis van landbewerken, conserveren, timmeren

– Handelaar: talen, een beetje lezen en vooral rekenen

– Bouwmeester: talen, schrijven, rekenen, wiskunde

– Lagere clerus: latijn, schrijven

– De elite kon zich wijden aan de Artes, liberales, deze hadden geen onmiddellijk nut, maar dienden ter verheffing van de geest

Middeleeuwen● Via de kloosters bleef de Latijnse school bewaart

● Opleving onder Karel de Grote (742-814 AD)

● Al-Andalus een bron van klassieke kennis, algebra, decimale stelsel

● Vanaf 12de eeuw oprichting universiteiten: onderricht in de Artes Liberales voor clerus en elite

● 1179 Derde Lateraanse concilie: kloosters moeten gratis onderwijs mogelijk maken voor de armen.

● Ontstaan van Scholastiek: vereniging klassieke kennis met Katholieke geloof

● Scholastische methode, met de lectio en de disputatio : de leraar vooraan een klas met studenten.

Reformatie

● Reformatie: afwijzing scholastiek ten gunste van zelfstandige academische ontwikkeling

● ontstaan boekdrukkunst

● Men moest zelf het schrift kunnen lezen

● Schotland 1633: algemeen gratis onderwijs

Maarten Luther (1483 – 1546)

"Als de regering burgers die geschikt zijn voor militaire dienst kan dwingen tot het dragen van speer en geweer, het bestormen van bolwerken en het vervullen van andere krijgsplichten in tijd

van oorlog, hoe veel meer heeft zij dan een recht om mensen te dwingen hun kinderen naar

school te zenden, omdat we in dit geval oorlog moeten voeren met de duivel”

Jan Amos Comenius (1592-1670)

● "Alles aan allen" onderwijzen (democratisch)

● Meent dat kennis vanzelf de het inzicht oplevert wat het "juiste" is.

● De hele schepping is intrinsiek goed - chaos is een kwaad

➔ Leren door doen

➔ Aanschouwen ipv. voordragen

➔ Belang van de moedertaal

De bevolking verheffen● Tijdens de verlichting wil met het volk gaan verheffen door middel van onderwijs.

● Maar de standenmaatschappij blijft nog 100 jaar bestaan

● Daardoor beperkt het meeste algemene onderwijs zich noodzakelijkerwijs hoofdzakelijk tot lezen, schrijven, rekenen. Werkelijk algemeen onderwijs blijft nog heel lang een utopie

● De elite heeft nog steeds haar eigen (gouverneurs) onderwijs

● Daarnaast komt er door de opkomst van de natie-staat, achterblijvende voedselproductie en stijgende defensie uitgaven behoefte aan een opleiding tot burgerschap (lees onderwerping aan het gezag) zie o.a. Godwin en Fichte

Verlichting● Opleving bestudering klassieken

● Geloof in de overwinning van de rede

● Utopische ambities worden algemeen: verheffing van het volk

● Rusland 1760: Ivan Betskoy propageert algemeen onderwijs ipv. gespecialiseerd om een nieuw mensenras te creeëren

● Franse revolutie:

John Locke (1632 - 1704)

“The state of nature has a law of nature to govern it, which obliges every one: and reason, which is that law,

teaches all mankind, who will but consult it, that being all equal and independent, no one ought to harm another in his life, health, liberty, or possessions.”

John Locke,

Two Treatises of Government (1689)

John Locke (1632 - 1704)● "Nihil estintellectu, quod non antea fuerit in sensu"

● Zintuigelijke ervaring vormt de basis van het denken, onderwijs is hiertoe hét middel

● Het kind is een tabula rasa (een onbeschreven wasplaatje -metafoor van Qiuntilianus)

➔ In de opvoeding rekening houden met de geaardheid van het kind, gouverneursopleiding, reizen.

➔ Morele opvoeding beter dan alleen kennis onderricht, kennis wel een voorwaarde

➔ Onderwijs moet kinderen leren denken: kennisverwerving en oefening der zintuigen vormen hiervoor de voorwaarden

➔ Gezondheidszorg en training in de open lucht voor conditie, gemakkelijke kleding

➔ Ook onderwijs in de eigen taal

➔ kinderen moeten ook kunnen spelen

Jean-Jacques Rousseau (1712-1778)● Belangrijkste werk Émile ou de l’éducation (1762)

● Verlichtingsdenken: Optimistische traditie, de maakbaarheid van het kind/samenleving, opvoeding belangrijker dan aanleg.

● Tegengesteld aan tabula rasa:

– idee dat ongestoorde ontwikkeling leidt tot het goede (verg. anti-autoritaire opvoeding, democratisch onderwijs en opgroeien jager-verzamelaars)

– tabula rasa = maakbaarheid door omgeving

– ontwikkelingsmetafoor = breekbaarheid door omgeving

Émile✔ Opvoeding zonder dwang of straf

✔ Leren door doen

✔ Eigen grenzen leren kennen/Natuurlijk straffen

✔ Veel in de vrije natuur/gemakkelijke kleding

✔ Émile leert zichzelf lezen

✔ Gelijkwaardigheid van de standen

✔ Aanpassen aan kinderlijke bevattingsvermogen

✔ Handen af, of zelfs juist volgen van de kinderlijke ontwikkeling

✔ Tot 15 jaar a-moreel

✔ Baby's niet bakeren, tot twee jaar liefst zelf de borst geven en geen kunstmatig ritme opleggen

✗ Veel innerlijke tegenstrijdigheden zoals natuurmens tegenover republikein

✗ Geen omgang met andere kinderen

✗ Geen vrije keuze in leermiddelen, boeken, interesses/social enginering: hij denkt dat hij vrij is, maar de mentor controleert alles.

✗ De mentor besteed 25 jaar alleen maar aan het opvoeden van Émile

✗ Hij acht logisch redeneren onmogelijk tot de leeftijd van 12 jaar

✗ In plaats van te stampen, verleidt hij Émile tot het leren van de juiste dingen

✗ Rousseau gelooft dat de ontwikkeling van het kind gelegen is in de capaciteit van de leraar

Filantropijnen

● Geïnspireerd door Rousseau

● Werkzaam in Duitse deelstaten met verlichte vorsten

● “Eine Schule der Menschenfreundschaft und guter Kenntnisse”

● Realistische pedagogie

● Niet straffen maar belonen, beroep op eerzucht

● Onstaan aardrijkskunde (Basedow), gymnastiek (Guthsmuts), lerarenopleiding, pedagogiek als wetenschap (Uni. Halle)

● Van Rochow: boerenscholen met socratisch methode, om de geest te bevrijden van vooroordelen en zelf te leren denken

● Innerlijke paradox tussen streven naar vrijheid/gelijkheid en opleiden voor standenmaatschappij

William Godwin (1756-1836)● Journalist, econoom, romanschrijver, filosofisch

anarchist

● Belangrijkste machten zijn regering en onderwijs; onderwijs is machtiger doordat zij zeggenschap heeft over de wijze waarop mensen denken

● Staatsonderwijs dient het belang van de staat; het accepteren van de wetten, de macht en de ongelijkheid van de status quo

● Onderwijs moet waarheid tot doel hebben, niet liefde voor de constitutie

● Alleen wetten accepteren die vanuit het individu logisch te beredeneren zijn; verbod op doodslag is logisch, verbod op handel in wol tussen Frankrijk en Engeland niet

● Verwerpt om die rede staatsonderwijs: alleen de vrije rede kan de wereld verbeteren

Johann Gottlieb Fichte (1762-1814) ● Duits Filosoof, geïnspireerd door Kant

● Zijn filosofie was Idealistisch: de hele werkelijkheid is te verklaren vanuit het Ik; verwezenlijking van het Ego leidt tot steeds hogere vormen van plicht, tekortkoming te voldoen aan deze plicht moeten worden opgelost door educatie; mensen overtuigen van hun doel

● Na nederlaag tegen Napoleon: Verenigd Duitsland, Superioriteit Duitse Volk/cultuur, Onderwijs zo hervormen dat mensen zich opofferen voor de staat

● “Dagegen würde die neue Erziehung gerade darin bestehen müssen, dass sie auf dem Boden, dessen Bearbeitung sie übernähme, die Freiheit des Willens gänzlich vernichtete” Reden an die deutsche Nation (1808)

➔ Algemeen verplicht staatsonderwijs voor alle standen, jongens en meisjes, van alle gezindten

➔ Onderwijs moet de rol van ouders vervangen. Trouw aan de staat

➔ Onderwerpen moesten in vakken verdeelt worden, gegeven door verschillende leraren: lineair denken maakt goede arbeiders/soldaten

Piëtisten

● Francke●

Johann Heinrich Pestalozzi(1746 - 1827)

● Volksopvoeder, idool in Duitstalige wereld, mede door zijn zorg voor weeskinderen tijdens oorlog

● Ideaal is gemeenschap waarin harmonie bestaat tussen gezin, beroep en samenleving, en de standen; geen noodzaak voor een staat

● 3 Fasenleer

● “Das leben Bildet”

● Aanschouwings onderwijs

● Leren van zuivere vormen: vierkant is de grondvorm,

● extreem vermethodiekt karakter: opdreunen woordenboek a-z, betekenisloze lettercombinaties, plaatsnamen a-z, etc

● Zelf zeer slechte leraar, projecten mislukken bijna altijd

Johann Friedrich Herbart(1776 - 1841)

● Kennis is deugd (Aufklärungs traditie)

● “Erziehendes Unterricht”

● Opvoedend onderwijs vraagt om juiste leerpsychologie (maar alleen als hulpmiddel) Nadruk op pedagogische tact

● Vier pedagogische fasen:

– Klarheit

– System

– Methode

– Besinnung

● Ieder kind is er één

● Inhoudsloze belangstelling is onmogelijk

● Platonische traditie: Het unieke potentieel van ieder kind kan alleen tot uiting komen door een strikte en formele opvoeding.

● Innerlijke vrijheid, perfectie, welwillendheid, rechtvaardigheid, billijkheid

Friedrich Fröbel (1782 - 1852)● Kind is deel van samenhangende delen: gezin, geloof,

volk, mensheid

● Kindergarten als instrument tot gemeenschapszin

● Ging uit van goddelijke eenheid in de natuur, geestelijke training als een fundamenteel principe

➔ Kosmos is in harmonie, net als aanleg van kinderen; daarom een nachgehende houding:

– een plezierige leeromgeving,

– eigen activiteiten van kinderen,

– lichamelijke beweging.

➔ Kosmos is geometrisch opgebouwd uit bol, cilinder, kubus; blokkendozen en papier vouwen

Opleiden tot volgzaamheid1750-1850

opkomst van de natie-staat

● Maatschappelijke onrust, herwaardering van het Spartaanse model; de burger in dienst van de staat.

● 1740 Johann Hecker: voor men een vraag stelt moet men vragen: Mag ik wat vragen? Totale gehoorzaamheid ipv. Socratische dialoog; Het kind mág niet meer leren denken

● Puriteinen: alleen door gehoorzaamheid en hard werken is verlossing mogelijk

● Andrew Bell en Joseph Lancaster importeren het Hindoe (Kaste) onderwijs naar Engeland: nadruk op totale volgzaamheid en gehoorzaamheid, als een machine

● 1760 Pruissen en Oostenrijk voeren verplicht onderwijs in

● 1819 Groter Duitsland voert verplicht onderwijs naar model Fichte:

– Onderwijs moet de rol van ouders vervangen. Trouw aan de staat

– Lineair denken ipv. Holistisch: vakken worden gescheiden

– Strakke tijdsindeling als voorbereiding op werk in leger of fabriek

– Gelaagd: studenten waren geslaagd of niet geslaagd in analogie met het industriële productie proces. Ongelijkwaardigheid tussen docent en student

– De staat controleerde het curriculum

Nederland● 1796 Maatschappij: tot Nut van 't Algemeen (Noord Nederlandse Verlichting)

– Doel: Streven van elk individu in de samenleving tot algemeen geluk

● 1806 Onderwijswet:

– Leraren werden verplicht vanaf 1806 klassikaal les te gaan geven, hierbij werd de oude manier van lesgeven verboden (het zogenaamde hoofdelijk onderwijs)

– Curriculum: taal, lezen, schrijven en rekenen, algemene godsdienstige begrippen, staatsregeling.

– Bevoegde onderwijzers

– Klassikaal onderwijs, jongens en meisjes samen naar leeftijd en vordering

● 1848 art 194: Niet enkel staatonderwijs maar vrijheid van onderwijs, Christenen met steun Liberalen

● Eerst Pestalozzi, daarna de Herbartianen

● 1900 Leerplicht van 6 tot 12 jaar, aangenomen met 50 tegen 49 stemmen, nog wel thuisonderwijs

● 1917 art 23: Vrijheid van onderwijs in de grondwet

Libertarisch onderwijs● Gaat uit van het belang van negatieve vrijheid (vrijheid van dwang) in verhouding tot

positieve vrijheid (vrijheid tot iets te doen, worden). Volgens Isaiah Berlin is positieve vrijheid vaak misbruikt door ideologen van de totalitaire staat om negatieve vrijheid te beperken: Positieve vrijheid als het doel van het volk, de natie, het geloof, etc

● Filosofen die uitgingen van het belang van negatieve vrijheid: Chrysippus, Hume, Constant, Tocqueville, Locke, Montesqieu, Godwin, Proudhon, John Stuart Mill, Stirner, Kropotkin, Bakoenin, Adorno,

➔ School als gemeenschap

➔ Volledige gelijkwaardigheid tussen kinderen en volwassenen

➔ Geen dwang

➔ Regels worden in onderling overleg gemaakt

➔ Conflicten worden in onderling overleg opgelost

➔ Leren uit vrije wil; geen curriculum of verplichte lessen

➔ Leren van het leven zelf: interactie met maatschappij, werk, natuur

Leo Tolstoj (1828 - 1910)● Graaf, schrijver, ondogmatisch christen en filosofisch anarchist

● Begon op zijn 21ste zijn eerste schooltje voor boeren op zijn landgoed

● Beïnvloed door humanist Victor Hugo en anarchist Joseph Proudhon tijdens studiereizen in West-Europa

● Terug in Rusland stichtte hij in 1859 op zijn landgoed Jasnaja Poljana weer scholen

● Het onderwijs was gratis, niet autoritair en gericht op individuele vrijheid (libertarisch)

● Tolstoj werd vanwege zijn onderwijs vernieuwingen aangeklaagd voor samenzwering tegen de Tsaar, maar niet gevangengenomen. Teleurgesteld wijdde hij zich hierna volledig aan het schrijverschap

➔ Leren op vrijwillige basis

➔ Geen dwang, geen klassikale lessen, geen huiswerk, geen cijfers

➔ Gelijkwaardigheid tussen volwassenen en kinderen

➔ gemeenschappelijk bestuur

Stoom en kool● Industriële revolutie vraagt om een laag-geschoolde massa, die voorbereid is op

routine en gehoorzaamheid

● Enerzijds wordt het onderwijs hierdoor steeds grootschaliger en systematischer (Lancaster scholen) anderzijds komt er steeds meer weerstand in de vorm van onderwijshervorming

● Wetten tegen kinderarbeid en voor schoolplicht; kwamen er eerst kinderen om te leren uit noodzaak, nu wordt leren een verplichting

● Voor het eerst probeert men nu de hoge cultuur consequent op te leggen aan de massa. Het curriculum wordt niet meer alleen bepaalt door wat het kind nodig heeft voor zijn beroep , maar in toenemende mate door wat men vindt dat het nodig heeft voor zijn geestelijke ontwikkeling. Het ideaal van de verlichting komt nu pas goed op stoom.

● Door de toenemende geletterdheid neemt ook het zelfbewustzijn van het proletariaat toe; ze beseft dat hoger onderwijs nog steeds onbereikbaar is

● In Amerika neemt de toegepaste psychologie een hoge vlucht, in combinatie met het ideaal van de maakbare samenleving. De scholen worden steeds meer proeflokalen voor gedragsbeïnvloeding. Het sociaal Darwinisme leidt tot recapitulatie theorieën van kennis en een ongezonde drang tot het creëren van een “gezonde” bevolking

● Verbod op kinderarbeid en leerplicht

● Zeer grote klassen (<300)

● Overgang van niveauklas naar leeftijdsklas

● Analoog aan industrieel proces

● Academische ontwikkeling vs. eisen samenleving

● Cultuur verschil thuis en school

● In Engeland en America: Lancasterscholen, gebaseerd op Hindoeïstisch Kaste onderwijs

Reform Pedagogie

Gemeenschapsfilosofisch

● Freinet

● Rudolph Steiner: Antroposofie, Vrije scholen

● Peter Petersen: Jenaplan

● Francis Parker

● John Dewey

Individualistisch

● Ellen Key: eeuw van het kind

● Jan Ligthart

● Maria Montessori

● Ellen Parkhurst: Dalton

● Janusz Korczak

● Kees Boeke

Progressieve scholenrondom het Fin de Siècle

● Abbotsholme, Engeland. 1889

– Internaat gesticht door Cecil Reddie. (Rousseau, Pestallozi, Fröbel, Herbart, Kant)

– Zelfbestuur, zelfgemaakte leermaterialen, geen wedijver, geen cijfers

● Holbeinschule, Berlijn. 1906

– Gesticht door Berthold Otto “Alles vom kinde aus”

– Zelfbestuur, zelfgemaakte regels, kinderrechtbank, eigen nieuwsgierigheid drijfveer, geen leerplan, geen rooster, zelfwerkzaamheid en natuurlijke omgeving

● Landerziehungsheime, Altona/Hamburg.

– Internaat gesticht door Hermann Lietz, volgeling van Cecil Reddie

– Zelfwerkzaamheid, beperkt zelfbestuur, gelijkwaardigheid, gezinsgelijk

● Escuela Moderna, Barcelona. 1901

– Gesticht door Fransisco Ferrer. (Bakoenin, Kropotkin, Tolstoj, Fröbel, Rousseau)

– Anarchistisch, zelfbestuur doormiddel van consensus

– De school bestond erg kort en Ferrer werd in 1909 geëxecuteerd, maar overal ter wereld (met name de VS) werden Modern Schools opgericht

Progressieve scholenrondom het Fin de Siècle

● De Humanistische school, Laren, 1903

– Opgericht door Jacob van Rees. Christen-anarchist (Tolstojaan) geheelonthouder, anti-militarist. Actief in de Rein Leven Beweging (RLB)

– De school was gesitueerd in zijn huiskamer, de villa diende als onderkomen voor de leraren.

– Jan Ligthart was als adviseur verbonden aan de school, Cor Bruijn was van 1906 tot 1916 hoofdonderwijzer

➔ Frans, Duits en Engels volgens directe methode

➔ muziek, tekenen en gezondheidsleer

➔ Zelfwerkzaamheid

➔ wandelingen verwerken tot vrije opstellen, kunstwerken

➔ Men bracht in de hogere klassen bezoeken aan winkels en bedrijven om `het volle leven',(Ligthart)

➔ Geen cijfers of punten, men keerde zich tegen het examenstelsel.

➔ De onderwijzer(es) bleef de hele schoolloopbaan bij haar klas

Ellen Key (1849 - 1926)● Zweeds schrijfster, feministe, genoot thuisonderwijs

● Primaire taak van de vrouw is de opvoeding

● Schrijfster van De eeuw van het kind (1903)

● "Allowing nature quietly and slowly to help itself, taking care only that the surrounding conditions help the work of nature. This is education”

➔ Holistisch onderwijs ipv. Versplinterd onderwijs

➔ Zelfwerkzaamheid

➔ Onderwijs vanuit de behoefte van het kind

➔ Lesrooster zonder verplichte vakken

➔ Gemengd onderwijs

➔ Aansprekende, levendige, niet-moraliserende verhalen

➔ Leesboeken ipv, leerboeken (Niels Holgerson), schoolbibliotheek

Maria Montessori (1870 - 1952)● Eerste vrouwelijke arts in Italië

● Werkte in eerste instantie met verstandelijke gehandicapte kinderen aan hun ontwikkelingsachterstand

● “Help mij het zelf te doen” Natuurlijke ontwikkeling volgen, maar volgens strikt voorgeschreven stappen: gevoelige periodes benutten

● Fantaseren en fantasiespel zijn door volwassenen opgelegde activiteiten; een kind wil eigenlijk werken

● Ontwierp een opvang voor jongste kinderen in Romeinse sloppenwijk in 1907: Casa dei Bambini

➔ Geen frontaal onderwijs

➔ Lichte meubeltjes

➔ Geen dwang, maar het kind verleiden tot de juiste activiteit

➔ Speciale ontwikkelingsmaterialen met vaste doeleinden

➔ Geen/weinig vrije expressie

John Dewey (1861 - 1925)● Grondlegger van het pragmatisme en praktische psychologie, in

Amerika beschouwt als “de vader van progressief onderwijs”

● (Democratische) waarden overbrengen door deelname; School als reëel sociaal milieu

● Was fel tegen extreem child-centered of laissez-faire onderwijs van sommigen van zijn “volgelingen”

● “Education is not preparation for life; education is life itself.”

➔ Ervaringen van het kind als centrum van het schoolgebeuren

➔ Leraar leidt door voorbeeld, niet door autoriteit

➔ Project onderwijs

➔ Opmerken actuele belangstelling van het kind, beantwoorden en deze transformeren voor sociale waarden. Deze waarden mogen voor de leraar in de toekomst geprojecteerd zijn, maar moeten voor het kind de volgende stap betekenen, in tegenstelling tot traditioneel onderwijs, waar stof in vakken is verdeeld en de samenhang daardoor verduisterd

➔ Scholen en klassen van gemengde niveau's en achtergronden

Homer Lane

Berthold Otto

New Education Fellowship● La Ligue Internationale pour l'Education Nouvelle (LIEN) ,opgericht in 1921 door

Adolphe Ferrier, Beatrice Ensor en Elisabeth Rotten

● Deelnemers oa: Celestin Freinet, Cecil Reddie, A.S. Neill, Claparède, Martin Buber, Ovide Decroly, John Dewey, Paul Geheeb, Maria Montessori, Helen Parkhurst, Hanna Meuter, Jean Piaget und Peter Petersen.

➔ 1. De school dient, zo mogelijk, op het platteland gelegen te zijn. Daar is het opvoedingsmilieu natuurlijk, eenvoudig en minder bedorven dan in de steden.

➔ 2. De leerlingen moeten zelf actief zijn en daardoor de rol van de leerkracht zoveel mogelijk overbodig maken. Leerlingen kunnen daarbij individueel of in groepen werken.

➔ 3. Leerlingen mogen vaak zélf hun activiteiten uitkiezen. Dat vormt een betere voorbereiding op het leven dan het slaafs uitvoeren van door anderen bedachte taken.

➔ 4. Discipline en orde komen voort uit de gestructureerdheid van de werksituaties en moeten zoveel mogelijk door de leerlingen zelf worden opgebracht.

➔ 5. School en gezin moeten in elkaar overgaan. De leerlingen leven vaak met hun leerkrachten als één grote familie samen.

New Education Fellowship➔ Uitgaande van het woord van de Griekse fillosoof Anaxagoras: 'De mens is intelligent,

want hij heeft een hand . . .' willen de pedagogen van The New Education Fellowship het 'denken met de handen' bevorderen.

➔ 7. De meeste leden van de groep zijn voor het gezamenlijk opvoeden van jongens en meisjes (coëducatie). Afzonderlijke scholen voor jongens en meisjes dienen te worden vermeden.

➔ 8. Lichamelijke opvoeding en het ontwikkelen van artistieke kwaliteiten zijn uitermate belangrijk.

➔ 9. De dag wordt over het algemeen als volgt ingedeeld: 's ochtends geestelijke arbeid en 's middags vakken als tekenen, schilderen, lichamelijke opvoeding, werken met de handen enzovoort.

➔ 10. Onderwijs moet zoveel mogelijk levensecht zijn, geen abstracte bedenksels vanuit boeken. Leerlingen moeten zoveel mogelijk zelf op onderzoek uit in de realiteit en daarbij verzamelen, ordenen, conclusies trekken en problemen leren oplossen

Alexander Sutherland Neill(1883-1973)

● Tijdens een studiereis door Duitsland in 1921 opende A.S. Neill zijn eerste school in Hellerau. De school bestaat nog steeds en is sinds 1927 gevestigd in Leiston, Suffolk, Engeland

● Samen met Beatrice Ensor schreef hij “The New Era” een tijdschrift van de New Education Fellowship

● A.S. Neill was met name geïnspireerd door Homer Lane, een (tragisch) school hervormer en psycho-analysticus bij wie hij in therapie was geweest. Hij noemde zichzelf:

“just enough of a Nietzschian to protest against teaching children to be meek and lowly."

● Neill geloofde dat geluk het belangrijkste doel was in de opvoeding en dat geluk voortkwam uit persoonlijke vrijheid, en dat een gebrek daaraan de oorzaak was van veel psychische problemen bij volwassenen:

“ I would rather Summerhill produced a happy street sweeper than a neurotic prime minister.”

● Als volgeling van Sigmund Freud en Wilhelm Reich was hij fel tegen seksuele onderdrukking; “To be anti-sex is to be anti-life”

Summerhill➔ Democratie, gelijkheid, vrijheid

➔ Internaat, om kinderen zoveel mogelijk uit de autoritaire verhoudingen van het gezin te houden.

➔ Populatie 40 jongens, 38 meisjes, 5 tot 17 jaar

➔ 5 verschillende gebouwen voor verschillende leeftijdsgroepen

➔ Geen verplichte lessen

➔ Lessen zijn open voor iedereen die ze wil volgen

➔ Lokalen waar je de hele dag kunt werken; ateliers

➔ Besluiten over schoolregels, afspraken, onopgeloste conflicten worden tijdens vergaderingen genomen waarbij leerlingen en staf hoofdelijk inspraak hebben

➔ Conflicten worden opgelost door Ombudsmen (gekozen oudere leerlingen) en The Tribunal (schoolvergadering voor dit doel)

● De school is verschillende keren bijna gesloten door de overheid, maar heeft na uitgebreid onderzoek door een speciale commissie toch erkenning gekregen

Célestin Freinet (1896 - 1966)● “par la vie - pour la vie - par le travail”

● Uit onvrede met eigen schooltijd en door schotwond in WO1(hij kon niet hard praten) gekant tegen autoritaire stijl van lesgeven

● Stelde eigen belevingswereld van kinderen centraal, liet hen hierover schrijven, later drukken. Uiteindelijk werden hele leerboeken door de kinderen zelf gemaakt

● Begint in 1920 op een schooltje in Bar-sur-Loup zijn eigen methode

➔ Pedagogie van het werk; leren door producten maken of diensten verlenen

➔ Onderzoekend onderwijs; trail en error leren met de groep

➔ Coöperatief leren, leerlingen helpen mee

➔ Natuurlijke interesses vormen vertrekpunt voor het leren

➔ Natuurlijk leren; aan de hand van echte ervaringen

➔ Democratie, kinderen zijn verantwoordelijk voor hun eigen werk en voor beslissingen van de groep

Peter Petersen (1884 - 1952)● Aan de oefenschool van de universiteit van Jena bedacht

Petersen vanaf 1924 geleidelijk het Jenaplan onderwijs

● Het individu ontleent zijn verwerkelijking aan de gemeenschap, zonder deelname aan de gemeenschap loopt men zijn bestemming mis

● Het Jenaplan onderwijs is in 1955 naar Nederland gebracht door Suus Freudenthal- Lutter

● Recentelijk (2009) is bevestigd dat Petersen ondanks zijn humanistische pedagogiek een fanatieke Nazi was. Na de oorlog (1949) toonde hij zich teleurgesteld dat Hitler niet alle joden had kunnen vernietigen!

➔ Docent leidt door voorbeeld

➔ School als leef-werk gemeenschap

➔ Stamgroepen; stimulering door verscheidenheid

➔ Zelfstandigheid

➔ Wereldbeschouwing

➔ Kringen, vieren, werken en spelen

Rudolf Steiner (1861 - 1925)● Antroposoof: In 1919 neemt hij de Freie Waldorfschule over

● Reïncarnatie van de persoonlijke ziel, progressieve ontwikkeling van dromend richting bewust

● invloed vanuit de kosmos (hemellichamen) op mensen/dingen

● Temperamenten leer

● Ontwikkelingsfasenleer: 0-7 fysiek, 7-14 etherlichaam, 14-21 astraal lichaam; rationeel denken pas in laatste fase

● Dreigliederung: Een Vrije Geest, een Rechtssysteem op basis van Gelijkheid, sociale ordening gebaseerd op Broederschap

➔ Vrije school is “vrij” van overheidsbemoeienis

➔ Kunst als natuurlijke behoefte

➔ Vinden van de unieke eigen bestemming

➔ Onderwijs vormgeven volgens fasenleer

➔ Klassikaal onderwijs in grote groepen per leerjaar

➔ Wezenlijke kennis alleen via directe waarneming

De Werkplaatskindergemeenschap

● De Werkplaats kindergemeenschap, opgericht in 1926, Bilthoven

● Oprichter Kees Boeke, Quaker, radicaal pacifist

● Begon een eigen school omdat hij weigerde schoolgeld te betalen aan de staat, aangezien dat geld ook voor militarisme aangewend kon worden

● Gegrondvest op Quaker principes, maar dan seculier

● Opvoeding tot harmonie tussen individu en gemeenschap

● School als begin van keten van gelijksoortige scholen om de wereld te veranderen

➔ School als leef-werk gemeenschap

➔ Inspraak voor kinderen in schoolzaken

➔ Sociocratische besluitvorming

➔ Gelijkwaardigheid, men sprak elkaar aan bij de voornaam

➔ Naast de intellectuele dienden artistieke, ambachtelijke sociale werkzaamheden volstrekt gelijkwaardige plaats te hebben.

Janusz Korczak (1878/79-1942)

● Pools-Joodse kinderarts, pedagoog, kinderboekenschrijver

● Opent in 1912 weeshuis Dom Sierot in Warschau

● Dom Sierot werd ook wel Kinderrepubliek genoemd; er was een kinderparlement, een kinderrechtbank, een eigen krant, etc.

● Eerst overgebracht naar het ghetto. In 1942 met 200 kinderen uit zijn weeshuis in Treblinka gedood

➔ Respect voor het kind, fysiek en emotioneel

➔ Kinderen hebben het recht te zijn zoals ze zijn

➔ Kinderen hebben het recht op de dag van vandaag (wel eens iets niet wel of niet willen)

➔ Kinderen hebben het recht op hun eigen dood ( vrij te zijn van de voortdurende overbezorgdheid van hun ouders)

Reggio Emilia● 100 talen van kinderen

● Bedacht door pedagoog en filosoof Loris Malaguzzi (1920-1994)

● Samenwerkingsverband tussen 33 kleuterscholen en centra

● Relatie met de stad en omgeving als antwoord op fascisme

● Luisteren in plaats van vertellen

● Kinderen hebben een innerlijke drang zich te ontwikkelen; nieuwsgierigheid

● Dialoog tussen volwassene en kind

● Ieder centrum een kunstenaar en een pedagoog

What did you learn in school today?

Swinging Sixthies● Critical Theory: verzet tegen onderwijs en opvoeding als instituut van

onderdrukking. Denkers als Paolo Freire, Paul Goodman, Herbert Marcuse, Theodor Adorno (Frankfurter Schule), Ivan Illich, Theodore Roszak. Humanistische psychologen Carl Rogers en Maslow

● Psycho-analyse: Wilhelm Reich, Vera Schmidt, Reimut Reiche:

● Seksuele revolutie: Margaret Mead's Coming of age in Samoa

● Ontstaan talloze communes, leefgemeenschappen gebaseerd op egalitaire principes

● verzet tegen bestaande structuren door anarchisme, neo-marxisme; studentenprotesten, flowerpower, drop-out culture

➔ Anti-autoritaire opvoeding, witte kinderenplan, anti-autoritaire crèche

➔ 1960: Summerhill school, a new view of childhood van A.S.Neill en Albert Lamb wordt een onmiddelijke bestseller, wat leidt tot veel nieuwe scholen, o.a. Summerlane (North Carolina 1963, eerst platgebrand door racisten daarna verhuist naar New York)

Thomas Gordon(1918-2002)

● Klinisch psycholoog, student van Carl Rogers (Freedom to learn)

● Drie keer genomineerd voor de nobelprijs voor de vrede

● Vulde met zijn methode het gat tussen autoritair en anti-autoritair

● Ontwikkelde de cursus effectief omgaan met kinderen

➔ Gelijkwaardige omgang

➔ Democratische principes binnen het gezin

➔ Actief luisteren

➔ Ik boodschappen

➔ Win-win

Maslow

Sudbury Valley School● Opgericht in 1968, begon zonder plan:

organisch gegroeid

➔ Gelijkwaardigheid tussen studenten en staf

➔ alle mensen zijn van nature nieuwsgierig

➔ Leren op eigen initiatief (niet sturen!)

➔ leeftijdsmix

➔ vrijheid is essentieel voor persoonlijke verantwoordelijkheid

➔ 200 kinderen, 5 – 18 jaar

➔ Alle regels worden gemaakt in de schoolvergadering

➔ Staf (11) wordt jaarlijks gekozen door de schoolvergadering

➔ Schoolvergadering; one men-one vote

➔ Judicial Comitee (JC) bemiddelt, legt consequenties op

➔ Studenten mogen bij het weggaan een thesis doen: hoe heb je je voorbereid op de maatschappij?

Sudbury Valley School

Pestalozzi school● In 1977 in Ecuador opgericht door pedagogen Rebecca en

Mauricio Wild

● Gebaseerd op oa Montessori, Piaget en neurobiologen Humberto Maturana en Francesco Varela:

➔ Ieder organisme heeft een unieke innerlijke structuur

➔ Voor het organisme is de innerlijke structuur orde, daarbuiten is het chaos

➔ Het leren en leven vindt plaats op de grens tussen orde en chaos

➔ De bron voor de levensprocessen is liefde: acceptatie van wat er is

➔ Een organisme wil zichzelf verwerkelijken wat zich uit als gelukkig zijn

➔ Een organisme kan dit alleen maar zelf doen, niemand anders kan het voor hem doen, het moet zelf kunnen beslissen wat past en wat niet past

➔ Verwerkelijking kan alleen plaatsvinden in een ontspannen omgeving, waar het organisme niet met overleven bezig hoeft te zijn.

IDE IsraëlInstitute for Democratic Education

● Opgericht door Jaacov Hecht, pedagoog (1958), adviseur van drie ministers van Onderwijs. Winnaar Israëlische prijs voor onderwijs in 1994 en Ridder in kwalitatief bestuur in 1995

● Geïnspireerd door anarchistische scholen(freeschools), Summerhill, Janusz Korczak

● Zelf vroeger heel slechte leerling, dyslectisch, wel goede sprinter

● Oprichter democratische school in Hadera in 1987

● Het enorme succes van school (hoewel zwaar bevochten) leidde tot het opzetten van het Institute for Democratic Education(IDE). Na de moord op Rabin dat jaar volgden 200 scholen een cursus democratie van het instituut

● In 1993 organiseerde het instituut de eerste internationale conferentie voor democratisch onderwijs, IDEC, die sindsdien jaarlijks ergens ter wereld wordt gehouden

● Tegenwoordig zijn er meer dan 26 democratische scholen, een instituut met 90 medewerkers, een lerarenopleiding met 190 studenten. Ook werkt IDE samen met zes grote steden in Israël en organisaties in Nederland, Brazilië, USA en Nieuw Zeeland

IDE IsraëlInstitute for Democratic Education

Arnold Cornelis(1934-1999)

● Cultuur filosoof, kennistheoreticus

● Schrijver van oa. het bekroonde De logica van het gevoel. Een filosofie over de ontwikkeling van de maatschappij, over leren, zelfsturing en communicatie. Resultaat van twintig jaar onderzoek en inzichten vanuit de wetenschap, technologie en vragen rondom beleid. Ziet zowel de mens als de maatschappij door een drietal lagen gaan. Te weten:

– Geborgenheid, liefde

– Sociaal regelsysteem: ontwikkelen van bekwaamheden, rationaliteit

– Communicatieve zelfsturing. Verbinding maken door middel van communicatie en zijn eigen omgeving kan creëren; zelfverwezenlijking.

● “Waarheid wordt in de nieuwe stabiliteitslaag van het communicatieve systeem getransformeerd in het emancipatorische vermogen tot communicatieve weerbaarheid. Dit wijst op het grote belang van het leerproces der eigen identiteit. De culturele omgeving dient in hoge mate responsief te zijn” (wikipedia)

iederwijs● Geïnspireerd op Sudbury, Pestalozzi school Ecuador, Thomas

Gordon, Reggio Emilia, sociocratie, Arnold Cornelis

● Geen curriculum, geen lesrooster, geen klassen maar themalokalen zelfsturing, (enige mate van) zelfbestuur, (relatieve) gelijkwaardigheid, sociocratische besluitvorming, 4-18 jaar,

● Het V'eest van iederwijs

– Veilig voelen

– Verrijking door verschillen

– Verder door vragen

– Vormgeven van verlangens

– Vertrouwen op vermogen

– Vrijheid met verbondenheid

iederwijs● Eind jaren 90: Tresore, part. school voor leren in vrijheid. Splitst in Wonderwijs en Aventurijn

● 2000: Wonderwijs in Loenen opgericht

● 2002: iederwijs Schoonhoven opgericht

● 2003:, iederwijs de Ruimte Soest opgericht

● 2004:Stichting iederwijs Nederland wordt opgericht, Wonderwijs sluit zich aan. 12 iederwijs scholen, nog eens ca. 20 in oprichting, iederwijs Pabo opgericht

● 2005:Hoogtepunt ca. 20 scholen. Wet privé onderwijs aangescherpt, Spel van iederwijs: meer scholen waaronder de Ruimte verlaten iederwijs.

● 2006: Sudbury school de Kampanje splits zich af van De Ruimte Soest. Veel scholen stoppen door procedures, niet erkend worden, vermoeidheid, botsende visies, financiële problemen. Iederwijs Pabo wordt 3D traject

● 2007: Steeds meer iederwijsscholen vragen bekostiging aan, nog maar 5 iederwijs scholen over, 12 andere democratische scholen waarvan sommige lid van PDS

● 2008: Ommekeer in relatie met inspectie: erkenning volgens oude wet, 4 iederwijs scholen

● 2009: De Ruimte wint rechtszaak tegen inspectie, Ombudsman oordeelt dat inspectie niet te streng moet zijn bij beginnende scholen. Nog 3 iederwijsscholen over.

● 2010: Nog maar 1 iederwijsschool (Loenen) ongeveer 15 andere scholen, waaronder 2 Sudbury scholen, 7 bekostigde scholen en 1 sociocratische school. Laatste Jaar 3D traject

Toeval of ......

● Allemaal maar weer aan de schoolmelk?

Nederland 2010Naam Plaats Email Concept Bekostiging

Loenen JaDe Paradox Vorden Democratisch Nee

Horst Levend leren JaDe Nieuwe School Culemborg Natuurlijk leren/antroposofisch JaDe Vrije Ruimte Den Haag Democratisch NeeDe Koers Beverwijk NeeDe Ruimte Democratisch NeeDe Kampanje Amersfoort Nee

Amstelveen Democratisch NeeJa

De Vallei Renkum Democratisch/natuurlijk leren JaLeerhuis Brussel Brussel NeeDe School Zandvoort Sociocratisch Ja

Loenen Democratisch NeeMonster Ja

De Kleine Kapitein Rotterdam Democratisch/natuurlijk leren Ja

Wonderwijs info@wonderwijsiederwijs.nl Iederwijsinfo@schooldeparadox.nl

Hakuna Matata info.iederwijs-horst@xs4all.nlinfo@denieuweschoolculemborg.nlinfo@devrijeruimte.orginfo@dekoers.org Democratisch/Sudbury

Soest info@deruimtesoest.nlcontact@dekampanje.org Democratisch/Sudbury

De Guus Kieft School info@guuskieftschool.nlDe Ontdekkingreis Driebergen Info@de-ontdekkingsreis.nl Zelfsturend/sociocratisch

info@natuurlijkleren.netinfo@leerhuisbrussel.be Zelfsturendinfo@deschool.nl

Aventurijn Info@aventurijn.orgDe Spiegelschool info@spiegelschool.wsko.nl Vraaggestuurd

info@dekleinekapitein.net

Democratisch onderwijs● Gelijkwaardigheid

● Inspraak in dagelijks bestuur

● Vergadering wordt geleidt door leerlingen

● Inspraak in regels/afspraken

● Inspraak in aanname nieuwe leerlingen

● Inspraak in aanname personeel

● One men- one vote

● Sociocratie

● Geen dwang

● Eigen leerweg

● geen curriculum

● Geen testen

● Geen klassen

● leeftijdsmix

● Kinderrechtbank

● Gekozen ombudsmannen

● Persoonlijke is privé

● Mediatie als conflictresolutie

● Alleen zelf-geïnitieerde activiteiten

● Alles is leren

Democratisch onderwijsis niet:

● Een methode enkel gericht op het overbrengen van “democratische” waarden zoals vertrouwen in de regering en goed burgerschap (John Dewey, Amy Gutmann, Micha de Winter)

● Anti-autoritair of laisez-faire

● Schijn inspraak (voor de vorm of inconsequent), schijn gelijkwaardigheid

● Manipuleren, overreden, vaagheid, ad-hoc oplossingen

● Verenigbaar met specifieke verwachtingen van ouders: bijv. dat het vanzelf geniale of moreel superieure kinderen worden

● Verenigbaar met harde eindtermen

Wereldwijd● Democratisch onderwijs is de oudste vorm van onderwijs. Het is in grote delen van de

wereld altijd blijven bestaan en heeft in het Westen sinds 150 jaar een gestage opmars doorgemaakt.

● Veel elementen uit het democratisch onderwijs zijn overgenomen door het reguliere onderwijs (kringen, inspraak, zelfwerkzaamheid, gelijkwaardigere verhoudingen)

● Groeiende hoeveelheid wetenschappelijk bewijs, masterstudies, etc.

● (Twee)Jaarlijkse conferenties van IDEC, EUDEC, AERO

● NL: 15 scholen en lerarenopleiding met 15 alumni en 10 studenten

● Israël; 26 scholen, lerarenopleiding met 190 studenten, instituut (IDE) met 90 werknemers: internationale samenwerking

● VS: 83 scholen

● Rest van wereld: 100 scholen

● In totaal 40.000 leerlingen

Big Brother● Na 1945: Zowel het percentage schoolkinderen, als de duur van het onderwijs zijn

explosief gestegen. (van de 13 tot 24 jarigen in de BRD was in 1954 11% scholier, in 1964 17% en in 1974 al 41%. In Nederland lag in 1983 het percentage al op 80% van de 15 tot 17 jarigen en 39% van de 20 tot 24 jarigen)

● De sociale mobiliteit is groter dan ooit, alsmede de hoeveelheid verschillende beroepen

● “Lastige” kinderen en kinderen uit arbeidersmilieu's moeten ook tot 18 jaar doorleren, terwijl ze vroeger met 12 jaar gingen werken

● De controle is zo strikt geworden dat een “lastig” kind niet meer als hulpje van de conciërge kan worden ingezet

● De opvoedende taak van het onderwijs is steeds verder uitgebreid, zelfs de ouders moeten tegenwoordig al opgevoed worden middels “leefstijl” en dergelijke.

● Het gedwongen huwelijk tussen progressief onderwijs en steeds strakkere voor, tussen en eindtermen hebben geleidt tot een vrijwel onuitvoerbare onderwijstaak: Het kind verleiden, sturen en manipuleren (een kind laten doen wat het zelf eigenlijk niet wil, hoe wilde je het anders noemen?) richting gewenst resultaat, ongeveer zoals Émile, maar dan x 25 door leraren die ook nog een eigen leven hebben

● De automatisering heeft een steeds grotere informatie honger van de overheid tot gevolg: meten = weten

Thesis van Fleuroud-student van de Ruimte Soest

3 in de pan● Welke kennis? Volgens professor of education Kieran

Egan(1942) bestaat het huidige onderwijs uit drie tegenovergestelde en vrijwel onverenigbare doelen:

– Socialisatie (jager-verzamelaars) Opvoeden is indoctrineren (maar zo noemen we het alleen als anderen het doen) Hoe meer we opvoeden, hoe minder we kinderen zelf laten nadenken

– Academische ontwikkeling (Plato)Om kinderen te redden van té veel socialisatie moeten we ze dus gereedschappen bieden om kritisch te leren denken: academische ontwikkeling

– Zelfontplooing (Rousseau)Om te voorkomen dat kinderen holle vatten met kennis worden willen we ze zichzelf laten zijn, alleen gaat dat slecht samen met zowel socialiseren als academische ontwikkeling

● Volgens hem moet onderwijs deze doelen niet naast elkaar zetten, maar trapsgewijs introduceren in de vorm van verhalen die een beroep doen op de cognitieve onwikkeling in overeenstemming met de ontwikkelingsfasen: mythisch begrip, romantisch begrip, rationeel begrip

Afgestompt● John Taylor Gatto (1935), drie keer New York Leraar van het jaar

en één keer Staat New York leraar van het jaar. Schrijver van oa. The alternative history of American Schooling en Dumbing us down. Claimt dat er ook een fourth purpose in onderwijs is, nl. het maken van afgestompte, gewillige consumenten

● Ziet zes gevolgen/oorzaken daarvan in school:

– Het maakt kinderen verwart. Om op school te blijven moeten ze een onsamenhangende hoeveelheid informatie onthouden zonder direct nut of betekenis

– Het leert ze hun sociale milieu te accepteren

– Het maakt ze onverschillig

– Het maakt ze emotioneel afhankelijk

– Het leert ze een vorm van zelfvertrouwen die afhankelijk is van constante bevestiging door “experts”

– Het leert ze dat er altijd op ze gelet wordt en dat ze zich niet kunnen verstoppen

● Is om deze redenen een groot voorstander van democratisch of thuisonderwijs

Wat zegt het?● Als een kind met 8 jaar nog niet leest, zegt dat niets, behalve dat het in het regulier

onderwijs grote problemen gaat krijgen -stress, laag zelfbeeld, zitten blijven, demotivatie- die waarschijnlijk zullen leiden tot een laag opleidingsniveau.

● Projecten op scholen met veel probleemkinderen die de geletterdheid verhogen hebben de beste resultaten, want geletterdheid is een voorwaarde voor onderwijs, in plaats van een einddoel

● Er is geen bewijs dat je voor een bepaalde leeftijd moet leren lezen om succesvol te zijn. Er is alleen bewijs dat kinderen in school mislukken als ze voor een bepaalde leeftijd niet kunnen lezen omdat school gebouwd is rond het idee dat kinderen met 8 jaar kunnen lezen. Omdat het een redelijk gemiddelde leek en omdat het toevallig zo uitkwam.

● Evengoed zeggen cito-scores niets over de kans op succes. Het zegt iets over de kans op succes in school (Ewald Vervaet: wat is een score van 150 op een cito toets? Een score van 150 op de cito toets!)

● Een diploma zegt niets over je probleem-oplossend vermogen, teamspirit, pro-activiteit, betrouwbaarheid, motivatie, doorzettings vermogen of zelfs intellectuele vermogens inzet: het zegt dat je goed bent in school. Het zegt dat je goed bent in het voor korte tijd onthouden van een vrij kleine hoeveelheid redelijk willekeurige informatie

Het mooiste beroep ter wereld● Één van de mooiste dingen in het onderwijs vinden veel mensen het weer op weg

helpen van een kind dat is vastgelopen.

● Ironisch genoeg is het onderwijs vaak zelf de oorzaak van dit vastlopen door:

– dingen op te vroege leeftijd aan te bieden

– geen rekening te houden met de eigenheid

– natuurlijke interesses/behoeften te dwarsbomen

– hoge verwachtingen

● Het lijkt dus in veel opzichten op de gevallen die we in de Irak-oorlog zo vaak hebben gezien: De Amerikanen bombarderen een stad, kind verliest zijn benen, wordt gered en krijgt in Amerika protheses. Hoera, wat zijn we goed bezig!

● Wat als we nu eens ophielden met bombarderen?

Leerklasse jaarstof vs zelfsturingHaal je (net) de bus in een betekenisloos landschap

of construeer je je eigen werkelijkheid?

Wim Veen

● Homo Zappiens

Rob Martens

Ouderwets?Hoe bedoel je?

● Regulier onderwijs is als een platform game: je moet telkens bepaalde (vaak betekenisloze) vaardigheden hebben voordat je door kunt naar het volgende level. Je bent/voelt je vaak alleen.

● Lukt het niet, dan ga je af, en soms moet je wel 100 keer hetzelfde doen.

● Je zit vast in een bepaald level, met alleen de mogelijkheden van die plek

● Er is een vast einddoel, ben je klaar dan kun je het spel weggooien.

● Democratisch onderwijs is als een MORPG: Je kunt zelf je route bepalen, mensen ontmoeten, samenwerken, werelden ontdekken.

● Sommige mogelijkheden worden pas beschikbaar met voldoende ervaring, maar het is nooit saai of eentonig

● De mogelijkheden zijn haast onbeperkt

● Het is nooit af

Kip of ei?

Werk onderwijs

Diploma

Beleid

Als Cruijff minister van onderwijs was:● Dan moesten we vanaf 4 jaar allemaal elke dag naar voetbal

● Kregen rustige, verlegen kinderen therapie en medicatie om drukker en agressiever te worden

● Waren er rugzakjes voor voetbalbegeleiding, instituten voor kinderen met voetbal problemen.

● Waren er boeken voor ouders van kinderen met voetbal-angst

● Was er een speciale leerstoel voor gebrek aan balgevoel

● Werden lezen, schrijven en rekenen gezien als een hobby waar je beter niet te veel tijd aan kon besteden

● Kregen slechte voetballers de mindere baantjes

● Moest je penalty schieten bij een sollicitatie maar klaagden de werkgevers ondertussen wel dat je geen vak had geleerd

● Werden conflicten opgelost/beslissingen genomen door voetbalwedstrijden

● Werden de beste voetballers ministers en hoge ambtenaren

● Werd voetbal gezien als onmisbaar voor een goede toekomst

Ga braaf naar school en haal een diploma of anders...

Een andere WERKelijkheid

werk

Ervaringen en kennis opgedaan door zelfstudie (thuis)onderwijs, werk, hobby's, internet, televisie, ouders, vrienden, vakantie, etc

assessment Meester-gezel schooldiplomaZelfstandigondernemer vertrouwen

Lerende gemeenschap/education city

De digitale savanne● De moderne kennismaatschappij lijkt meer op de uitgestrekte

savanne van de jager-verzamelaar dan op het veld van de boer of de werkplaats van de industrie-arbeider:

– Er is meestal niet één manier om iets te doen of op te lossen; er zijn er talloze: Om een goede keuze te maken is divergerend i.p.v. lineair denken nodig

– Speelsheid is een voordeel omdat spelen het willekeurig uitproberen van mogelijkheden is: Daardoor is kans op nieuwe doorbraken groter.

– Omdat er niet één juiste manier is, werkt het beter als mensen verschillende achtergronden en strategieën gebruiken: Diversiteit is kracht

– Het totale veld aan mogelijkheden is zó omvangrijk dat er geen absolute autoriteit mogelijk is: iedereen is op zijn eigen manier een autoriteit: gelijkwaardigheid

De digitale savanne

● Diversiteit is kracht

● Kennisintensief

● Egalitair

● generalistisch

● stabiel/defensief

● Mensenleven is kostbaar (=kennis)

● Eigenbelang = groepsbelang

● Veel afwisseling

● Opvoeden door spelen

● Weinig kinderen

● <3 uur werk per dag

● Diversiteit is kracht

● kennisintensief

● Egalitair

● generalistisch

● Streven naar duurzaamheid

● Mensenleven is kostbaar (=kennis) untangible assets!!!

● Eigenbelang = groepsbelang

● Veel afwisseling

●

● Weinig kinderen

● <8 uur werk per dag(moet nog omlaag ;-)

Jager en Kenniswerker

Opvoeden door discipline? Opvoeden door spelen!

Evolutionairepsychologie

● In deze visie zijn cognitieve en neurale mechanismen van de mens het resultaat van de werking van selectiedruk in de prehistorie, van 2 miljoen tot 10.000 jaar geleden (Environment of early adaptiveness EAA)

● De beschaving is nog te jong om fundamentele veranderingen in ons brein te weeg te brengen

– kanttekening: hoewel genetische veranderingen ten gevolgen van selectiedruk en partnerkeuze onder bijv. Chinezen en abkenazische Joden dit lijken tegen te spreken is het aannemelijk dat veel genotypen uit de EAA bij een groot deel van de populatie aanwezig zijn gebleven

● We zijn biologisch toegerust om zelf alle vaardigheden te verwerven zoals socialisatie, jagen, verzamelen, voedsel bereiden, kinderen grootbrengen, partners kiezen etc.

● Sociale en technologische vaardigheden leerde men “on the job”

● Kinderen blijven zo lang kind (wat een enorme biologische investering is) om al spelend deze vaardigheden te ontwikkelen

● Spel biedt een mogelijkheid verschillende strategieën uit te proberen zonder ernstige gevolgen

Thom Hartmann● Radio host, auteur, psychotherapeut, ondernemer

● Bedenker van de Jager vs. Boer theorie als verklaring voor AD(H)D

● Zijn zoon met ADHD heeft op een Summerhill school(Horizon school) gezeten

● Is oprichter van de Hunterschool, een school voor kinderen met ADD, ADHD, Asperger etc.

➔ Kinderen met AD(H)D lopen een zeer groot risico te mislukken in het regulier onderwijs; veel kinderen krijgen medicatie om onderwijs te kunnen volgen

➔ AD(H)D is een overlevingsstrategie perfect voor jagerverzamelaars

➔ Kenmerken: alertheid, divergerend denken, spanning en sensatie zoeken, verbanden leggen, weerstand tegen sleur

➔ Er zijn tegenwoordig tal van bewijzen die deze theorie ondersteunen: genetische verschillen tussen bevolkingsgroepen, kenmerken van jager-verzamelaars, eigenschappen van mensen met AD(H)D

Peter Gray● Peter Gray, Professor Psychologie aan Boston College, is een

specialist in ontwikkeling- en evolutionaire psychologie en auteur van een inleidend tekstboek psychologie, Psychology (5e ed.). Hij blogt voor Psychology Today.

● Zijn zoon is een oud Sudbury Valley leerling

● Hij heeft diverse onderzoeken gedaan naar de gevolgen van Sudbury onderwijs

● Heeft zich de laatste jaren gericht op de rol van spel in de menselijke ontwikkeling. Hij zegt dat het taak is van volwassenen om goede rolmodellen te zijn en optimale voorwaarden te scheppen, maar niet om de ontwikkeling van kinderen te sturen omdat:

➔ Kinderen tot aan de schoolleeftijd ook alles leren zonder instructie

➔ Kinderen van jager-verzamelaars alles leren wat ze moeten weten door spel

➔ Bewezen is dat kinderen op non-scholen(oftewel democratische scholen) via zelfsturing opgroeien tot effectieve volwassenen

Freedom to learn● Kinderen zijn biologisch toegerust om zelf te leren

● Door te spelen ontwikkelen kinderen strategieën voor alle situaties in het leven, en geven ze betekenis aan de wereld, ook de minder leuke dingen

● Spelen is alleen effectief als het vrij, ongestuurd en zonder achterliggende bedoeling gebeurt; creativiteit

● Het is schadelijk voor kinderen om ze te scheiden naar leeftijdscategorie

● Gedwongen scholing is hetzelfde als gevangenis, met meer bemoeienis

● Minder mogelijkheden voor vrij spelenleidt tot meer angst, depressie

● Kinderen leren uit zichzelf lezen, schrijven, rekenen

Sociaal constructivisme

● Lev Vygotsky (1896-1934), psycholoog, filosoof

● Zone van naaste ontwikkeling:

– Leren door iets uit leggen aan een ander

– Leren door samenwerking met een meer ervaren partner

● De partner werkt als en steiger “scaffold” waardoor hij complexere taken aankan als wanneer hij alleen is, of met iemand van hetzelfde ontwikkelings niveau

● In en omgeving met verschillende leeftijdsgroepen, zijn er veel mogelijkheden voor interactie; verschillende niveau's van leeftijd, ervaring en ontwikkeling

● Ging uit van Linguïstisch determinisme: onze taal vormt ons beeld van de wereld en ons denken

Sociaal constructivisme● Jean Piaget (1896-1980), psycholoog

● Volgens Piaget zijn leeftijdsgenoten de belangrijkste factor in de verstandelijke ontwikkeling van kinderen. Interactie leidt tot verstandelijke conflicten en discussies. Hierdoor moet het kind zich in de ander verplaatsen.

● Piaget denkt dat omgang met andere kinderen beter werkt dan met volwassenen, vanwege de gelijkwaardigheid, maar waarschuwt er eveneens voor dat kinderen niet té veel op elkaar moeten lijken. Een omgeving met verschillende leeftijdsgroepen werkt dus het beste.

● Overigens is er veel kritiek op zijn fasen theorie omdat:

– Hij zijn bevindingen grotendeels baseerde op een kleine homogene onderzoeksgroep.

– Uit de praktijk blijkt dat het vermogen tot leren in hoge mate afhankelijk is van de sociale context

● Ewald Vervaet maakt zich op dit moment juist sterk voor een herwaardering van het fase-denken, vanwege de neiging kinderen steeds vroeger te leren lezen

Sociaal constructivisme

● Jerome Bruner (1915), psycholoog, geïnspireerd door Reggio Emilia, Piaget

● Kennisconstructie speelt zich af in een sociale context. Het kind is een sociaal wezen en vormt via sociale ervaringen een context voor zijn ervaringen.

● Scaffolding: geleidelijke verwerving van autonome leerstrategieën door zelfontdekkend leren; reflectie door socratische dialoog met leraar, mentor

● Er is geen algemene leervolgorde

● Zelfontdekkend leren en een omgeving met kinderen en mensen van verschillende leeftijden en mogelijkheden bieden daardoor de krachtigste leeromgeving.

● Onderscheidt drie vormen van kennisverwerving:

– De sensomotorische representatie

– De iconische representatie.

– De symbolische representatie

Flow● Mihaly Csíkszentmihályi (1934),

psycholoog. vertegenwoordiger van de positieve psychologie: onderzoek naar geluk en creativiteit

● “Repression is not the way to virtue. When people restrain themselves out of fear, their lives are by necessity diminished. Only through freely chosen discipline can life be enjoyed and still kept within the bounds of reason”

● Bedenker van het begrip Flow als toestand van optimale intrinsieke motivatie, waarin in iemand helemaal opgaat in zijn bezigheden

● Schrijver van het boek Flow, psychologie van de optimale ervaring

SDT (Self determination theory)

Alle dagen Pauze● Linda Spaanbroek, orthopedagoog

● Moeder van twee voormalige studenten van de Ruimte Soest

● Afstudeeronderzoek met Loes Nijland naar het verschil in welbevinden van kinderen na overgang van regulier onderwijs naar democratisch onderwijs

● Uitgangspunt is de self determination theory van Deci & Ryan: Competentie, relatie, autonomie

➔ Conclusie: het onderwijs op de Ruimte ligt zeer dicht bij het ideaal typische model op basis van Evolutionaire, Developmental en humanistische psychologie en dat van SDT

➔ Democratisch onderwijs levert een veel hoger welzijn op.

Leidt geluk tot succes?● Geluk wordt meestal niet gezien als een hoofddoel van school. Als ze maar wat leren.

Democratische scholen claimen en bewijzen dat ze kinderen gelukkiger maken. Maar heeft het ook economisch nut?

● Ja, concluderen Sonja Lyubomirsky, Laura King, Ed Diener. Geluk leidt tot succes!

● The Benefits of Frequent Positive Affect: Does Happiness Lead to Success? (2005):

– “The cross-sectional evidence reveals that happy workers enjoy multiple advantages over their less happy peers. Individuals high in subjective well-being are more likely to secure job interviews,to be evaluated more positively by supervisors once they obtain ajob, to show superior performance and productivity, and to handlemanagerial jobs better. They are also less likely to show counterproductiveworkplace behavior and job burnout.

– Even before entering the workforce, people with high subjective well-being are more likely to graduate from college (Frisch et al.,2004). Furthermore, happy individuals appear to secure “better”jobs.

– In one study, employees high in dispositional positive affect had jobs, as rated by trained observers, that had more autonomy, meaning, and variety (Staw, Sutton, & Pelled, 1994). Finally, evidence from a variety of sources shows that happy people aremore satisfied with their jobs (e.g., Connolly & Viswesvaran,2000; Tait, Padgett, & Baldwin, 1989; Weiss, Nicholas, & Daus,1999)”

Bennis' comparative study

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

Percentage who strongly or moderately

agreed that their

school exhibited each

quality

cooperative trusting respectful democratic

Quality

Figure 1: School Atmosphere

Conv'l School

FBS-A

FBS-B

● De studie is gehouden onder 10-15 alumni van drie scholen, een gewone school (Conv'l), een matig vrije school (FBS-A) en een sterk vrije school (FBS-B)

Bennis' comparative study

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

Percentage who strongly or

moderately agree that the school

helped them develop the

quality

se l f-

confide nce

inde p-

e nde nce

com passion curiosi ty re spons-

ibi l i ty

cri ti ca l

thinking

se l f-

aware ne ss

Personal quality

Figure 2: Development of Personal Qualities

Conv'l School

FBS-A

FBS-B

Bennis' comparative study

0102030405060708090

100Percent who strongly or moderately

agreed

Figure 3: "My school helped most students develop the personal qualities mentioned earlier."

Conv'l School

FBS-A

FBS-B

Pursuit of happiness

● Sudbury Valley School heeft twee uitgebreide bevragingen van haar afgestudeerden gedaan. De boeken Legacy of trust en Pursuit of happiness gaan hierover. De cijfers gaan alleen over de respondenten:

● Daaruit bleek dat 95% van de studenten op Sudbury Valley door de school gediplomeerd worden.

● Van die gediplomeerden volgt 82% binnen de 6 jaar na de school vervolg studies en 80% studeert daadwerkelijk af

● 35% doet werk ten gunste van anderen (zorg ed.)

● 42% van de afgestudeerden wordt zelfstandig ondernemer

● 86% van de Alumnie zei dat hun leven in overeenstemming was met hun waarden

● 90% zei dat het gevoel hadden controle over hun leven te hebben

● 85% van de respondenten was tevreden met hun huidige leven.

● Ook laten de cijfers zien dat het aantal jaren democratisch onderwijs correleert met de interpersoonlijke competentie en het vermogen zinvol werk te vinden: 17% van de totale groep ervoer plezier in het werk met anderen, terwijl dit bij de groep die langer dan 7 jaar op Sudval had gezeten (43%) op een percentage van 33% lag