KINDERPARTICIPATIE

EEN KADERVOOR KINDERPARTICIPATIE

WAT IS KINDERPARTICIPATIE ?

1. kinderen een stem te geven

2. in alles wat hen aanbelangt

(regels, activiteiten, organisatie, inrichting omgeving,…)

kinderen betrekken door hen in

heel wat zaken te laten• meedenken• meevoelen• meedoen

= INSPRAAK

DEELNAME

VANUIT EENKINDBEELD

1. vanuit een hiërarchie

• kinderenwereld apart van volwassenenwereld

• nadruk op wat ze (nog) niet zijn (nog niet volwassen, niet competent,…)

• nadruk op wat ze zullen worden (toekomstige generatíe, ...).

2. vanuit gelijkwaardigheid

• kinderen maken deel uit van de actuele samenleving

• nadruk op wie ze nu zijn (volwaardige, zelfstandige individuen met ideeën en een eigen mening)

• kinderen als autonome wezens en actieve participanten

Twee mogelijke manieren om naar kinderen te kijken :

BELANG VANUIT HETERVARINGSGERICHT WERKEN

Welbevinden en Betrokkenheid verhoogt als we

• kinderen autonomie verlenen (ondernemingszin ondersteunen)

• ruimte bieden voor initiatief van de kinderen

Waarom ?

• voorbereiden op het maken van keuzes • voorbereiden op het nemen/dragen van verantwoordelijkheid

Hoe?

• kinderen keuzes laten maken• kinderen aanpak (het hoe) laten bepalen• het initiatief van kinderen volgen

Rol van de begeleider is cruciaal (kader, grenzen, structuur, begeleiding,…)

BELANG VANUIT THEORIE THOMAS GORDON

• Amerikaans psycholoog (1918 tot 2002)• macht is schadelijk voor onderlinge relaties• pleidooi voor gelijkwaardige relaties  tussen kind en opvoeder• pleidooi voor oprechte communicatie tussen kind en opvoeder

codewoorden zijn

• evenwicht zoeken• de ander aux serieux nemen• respect tonen (eerlijke communicatie)

• harmonie nastreven

gelijkwaardige relaties impliceren participatie van alle betrokkenen

BELANG VANUITKINDERRECHTEN

• kinderrechtenverdrag op basis van de

Universele Verklaring van de Rechten van de Mens• het verdrag bestaat uit 3 soorten rechten (provisie, protectie, participatie)

• participatierechten helpen minderjarigen voor zichzelf op te komen en mee te beslissen (over dingen die ze belangrijk vinden)

• participatierechten zijn de meest opvallende vernieuwing• nooit eerder werd minderjarigen op deze manier erkend• deze kinderrechten werden meegenomen in het

KWALITEITSCHARTER voor buitenschoolse kinderopvang

BELANG VANUIT ONZE VISIE OP VRIJE TIJDWat ?

• de beleving van het kind is bepalend

het kind moet de tijd als zinnig ervaren (plezier, leerrijk, bevredigend,…)

het kind moet zijn eigen tijd vorm kunnen geven

Hoe ?

• een positieve beleving nastreven en vrijheid bieden (autonomie verlenen, eigen tijd bieden)

aansluiten bij zingeving die kinderen zoeken ruimte laten voor ongestructureerde tijd (eigen tijd)

ruimte laten voor eigen keuze (autonomie)

OF

kinderen laten participeren

BELANG IN HET STREVEN NAAR BURGERSCHAP

Wat ?

De wijze waarop inwoners deel hebben en deelnemen aan de samenleving en zo die samenleving helpen vorm geven.

Burgerschap heeft een politieke, een sociale, een culturele en een economische dimensie. Deze dimensies hebben betrekking op een uiteenlopende waaier aan (burger)plichten en deugden.

BELANG IN HET STREVEN NAAR BURGERSCHAP

kinderparticipatie stimuleert de ontwikkeling • sociaal-emotioneel

o aanspreken van verantwoordelijkheidsgevoel o oefenen in het verwoorden van ideeëno leren afwegen van standpunten o naar elkaar leren luisteren o …

• identiteit, zelfbewustzijn, zelfbeeld, zelfvertrouweno beslissingen kunnen en mogen nemeno gerespecteerd en gehoord wordeno zich gewaardeerd weteno …

PARTICIPATIELADDER

Socioloog Roger Hart ontwikkelde een participatieladder

= een weg afleggen

= verschillende posities innemen (dingen verschillend bekijken)

De hoogste trap is niet het uiteindelijke doel.

Je wisselt tredes met elkaar af ifv doel en context.

PROTESTDe dagverblijven zijn misnoegd met het nieuwe decreet. Door de nieuwe richtlijnen dreigen heel wat privé-crèches de deuren te moeten sluiten. De nieuwe kwaliteitsnormen zijn immers bijzonder streng en het zal handen vol geld kosten om de nodige aanpassingen door te voeren.

De sector laat het er niet bij. Er is besloten om massaal op straat te komen. In maart staat er dan ook een ‘mars’ gepland door Brussel richting het kabinet van minister Vandeurzen. De mars wordt goed voorbereid. In de deelnemende verblijven worden door de kinderen en begeleiders t-shirts en spandoeken gemaakt met de slogan : “durf jij mij op straat zetten, lieve Jo ?”.

MANIPULEREN

Wat vind je van deze vorm van participatie ?

hier is niet echt sprake van participatie

we spreken over schijnparticipatie

- kinderen worden aangesproken voor acties die externe belangen dienen

- volwassenen initiëren de activiteit- kinderen begrijpen de doelen/implicaties niet

EEN NIEUWE TUINNa een grondig analyse van de werking adhv een Ziko vat de buitenschoolse opvang Teerlinck het plan op om de buitenruimte aan te pakken. Ze trekken de kaart van speelnatuur en kiezen voor een ruw terrein waar kinderen uitgedaagd worden en avontuurlijk kunnen spelen.

Nadat de plannen door landschapsbureau ‘fris in het landschap’ ontwikkeld werden, volgt er een infovergadering voor de kinderen.

De kinderen worden samen met de pers uitgenodigd op ‘een persconferentie’ en krijgen adhv foto’s en 3D-filmpjes een eerste blik op de toekomstige buitenruimte.

Na de presentatie volgt een receptie met kinderchampagne en kunnen de kinderen de plannen nog eens van dichtbij bekijken en al hun vragen op de architecten afvuren.

INFORMEREN

Wat vind je van deze vorm van participatie ?

hier is sprake van een lichte vorm van participatie

(minimale betrokkenheid)

- kinderen worden op de hoogte gebracht (geïnformeerd)- kinderen krijgen info die hen aanbelangt- het initiatief blijft bij de volwassenen

PLATTEGROND

Begeleidster Jana wil de ouders graag informeren over het reilen en zeilen in kinderdagverblijf ‘Pipo’. Vooral nu er nieuwe hoeken ontwikkeld werden. Ze besluit om een plattegrond van de leef –en speelruimte te tekenen en elke nieuwe hoek in de verf te zetten.

Nadat ze de plattegrond schetste , betrekt ze de kinderen door ze te laten helpen. Alle hoeken moeten een ander kleur krijgen en de kinderen kunnen hierbij helpen door met wasco of potloden de verschillende zones te kleuren.

DECOREREN

Wat vind je van deze vorm van participatie ?

hier is niet echt sprake van participatie

we spreken over schijnparticipatie

- kinderen luisteren acties van volwassenen op- kinderen hebben geen aandeel aan deze acties- de volwassenen pretenderen niet dat het in het belang van

het kind is

IDEEËNBUS

In IBO Harekino staat de vakantie voor de deur. Vakantieweken zijn steeds een speciale periode. De kinderen zijn dan vaak volledige dagen in de opvang aanwezig waardoor er andere activiteiten mogelijk zijn.

De kinderen kunnen twee weken voor de krokusvakantie, wensen posten in de ideeënbus. Na twee weken zal de begeleiding de brievenbus leegmaken en selecteert ze enkele voorstellen om als activiteit verder uit te werken.

CONSULTEREN

Wat vind je van deze vorm van participatie ?

hier is sprake van een actievere vorm van participatie

- mening en advies van kinderen wordt gevraagd- kinderen worden gestimuleerd om voorstellen te doen- het initiatief blijft bij de volwassenen

BOODSCHAPPENLIJSTJE

Onthaalmoeder ‘Lilly Put’ maakt er een punt van om de kinderen regelmatig te betrekken. Onlangs werden er plannen gemaakt om nieuw speelgoed aan te kopen voor de poppenhoek. Het huidig materiaal is oud, versleten en aan vervanging toe.

De onthaalmoeder trok een budget uit en gaat samen met de kinderen op zoek naar de interessantste investering. In een eerste fase laat ze de kinderen snuisteren in verschillende catalogussen. De kinderen kunnen de dingen die ze leuk vinden aanduiden, uitscheuren of uitknippen.

In een tweede fase maakt de onthaalmoeder combinaties van de verschillende ideeën zodat ze binnen het budget passen.

De kinderen kiezen nadien welke combinatie kan aangekocht worden.

OVERLEGGEN

Wat vind je van deze vorm van participatie ?

hier is sprake van een sterkere vorm van participatie

- kinderen en volwassenen maken samen plannen- tweerichtingsverkeer- er wordt rekening gehouden met de maturiteit

TAPIJT EN GORDIJN

De inrichting van het kinderdagverblijf wordt opnieuw aangepakt. De begeleiders kiezen ervoor om in hoeken te werken. Ze ontwikkelen hoeken op maat van de kinderen en zorgen voor een grote variatie. Het ziet er fantastisch uit. De omgeving wordt een stuk rijker omwille van een sterker aanbod.

Om het geheel nog wat gezelliger te maken worden er ook tapijtjes gekocht en worden de gordijnen vernieuwd. Hierbij worden de kinderen betrokken. Zij mogen samen met de begeleiders de kleur van de tapijtjes en de gordijnen helpen kiezen.

AFKOPEN

Wat vind je van deze vorm van participatie ?

hier is niet echt sprake van participatie

we spreken over schijnparticipatie

- kinderen krijgen ogenschijnlijk een stem- de onderwerpen zijn onbelangrijk- kinderen hebben geen enkele invloed

EEN WEEK VAKANTIE

De vakantieweek staat voor de deur. Omdat heel wat kinderen zich meestal vervelen tijdens deze week, pakt de begeleiding het deze keer anders aan. Ze stelden een schema op, waarin ze de ‘vaste momenten’ opnamen. Wanneer er gegeten wordt, wanner de kinderen naar huis gaan, wanneer het vieruurtje gepland staat.

Het schema is dus nog voor een groot stuk leeg. Aan het begin van de week zitten de begeleiders met de kinderen samen. Zij mogen voorstellen doen om de lege ruimtes op te vullen en samen wordt er gezocht naar mogelijkheden en worden de voorstellen ingepland.

(MEE)BESLISSEN

Wat vind je van deze vorm van participatie ?

hier is sprake van een zeer sterke vorm van participatie

- kinderen participeren bij het maken van beslissingen (of maken ze zelf)

- kinderen kiezen om al dan niet verantwoordelijkheid op te nemen

- kinderen voeren uit of laten uitvoeren

PARTICIPATIEIN DE PRAKTIJK

TOEPASSINGSGEBIEDEN

• speelse activiteiten waarin kinderen zich kunnen laten gelden

MAAR OOK :

• ruimte geven aan alles wat hen aanbelangt

Voorbeeld

• thuis : afspraken rond computergebruik• school : inrichting van de speelplaats• opvang : organisatie eetmoment• jeugdbeweging : keuze van activiteiten• buurt : invulling openbaar speeldomein• …

ROL EN HOUDINGVAN DE BEGELEIDERGrondhouding :

• kijken door de bril van kinderen• ruimte en vrijheid bieden• de kinderen (en hun inbreng) aux serieux nemen

Centraal staat :

• inlevingde leefwereld van de kinderen met veel empathie begrijpen

• aanvaarding

accepteren dat kinderen anders kunnen zijn/denken dan jezelf

• echtheid

eerlijk communiceren over persoonlijke gevoelens adhv ik-boodschappen

PARTICIPATIEMETHODIEKEN

• structureel inbedden (geen éénmalige initiatieven)

• niet enkel verbaal (speelse werkvormen)

• aantrekkelijk door speelse en gevarieerde werkvormen(motivatie is cruciaal)

• kader scheppen en duidelijk stellen (grenzen, beperkingen, afspraken)

werkbare voorstellen, haalbare antwoorden

• aan de slag gaan met de inbreng (niet : zin laten doen)

AANPASSEN PER LEEFTIJDBaby’s en Peuters

= figuurlijk het woord geven• observatie• pedagogisch documenteren• gesprekjes (met ouders)

Kleuters en Lagere Schoolkinderen

= letterlijk het woord geven

• verbaal : doorvragen• non-verbale methodieken• abstracte begrippen illustreren• bij beleving blijven• aanbieden van keuzemogelijkheden• moment van bevraging zorgvuldig kiezen• fantasiewereld gebruiken• vertrouwde figuur• verschillende leeftijden apart bevragen