32 PIP PEDAGOGIEK IN PRAKTIJK APRIL 2015 PIP 33

Een Stem

aMersFoorT geEft KindEren

K inderparticipatie lijkt een modern en westers begrip, maar het bestaat al meer dan een eeuw. Rabindra-nath Tagore experimenteerde vanaf 1901 met kinder-besturen en kinderrechtbanken op zijn school ‘Santi-

neketan’ in Bolpur (India). Circa dertig jaar later zien we dat ook bij de Poolse pedagoog Korczak, die kinderen in zijn weeshuis in Warschau betrok bij de dagelijkse gang van zaken.Tagore en Korczak zijn eigenlijk de stamvaders van kinder-participatie. Hun pogingen vinden steun in artikel 12 lid 1 uit het Verdrag voor de rechten van het kind: ‘De Staten die partij zijn, verzekeren het kind dat in staat is zijn of haar eigen mening te vormen, het recht die mening vrijelijk te uiten in alle aangelegenheden die het kind betreffen, waarbij aan de mening van het kind passend belang wordt gehecht in overeen-stemming met zijn of haar leeftijd en rijpheid.’

ABC-scholenAmersfoort kent veertien wijken. In elke wijk werken basis-scholen en maatschappelijke instellingen samen in een Amers-foortse Bredecombinatieschool (ABC) om gezamenlijk de onderwijskansen van kinderen te vergroten. Twee van de opvallendste activiteiten van een ABC-school zijn het geven van democratielessen en het vormen van een kinderwijkraad.In de wijken Liendert en Rustenburg zijn in totaal vijf basis-scholen. Beide wijken hebben een eigen ABC-school en een eigen kinderwijkraad, die ruim drie jaar geleden werd opge-richt. Marinda Pieron werkt bij de stedelijke welzijnsorganisa-tie Welzin en is de enige sociaal werker voor kinderen in Amersfoort: ‘Ik werkte net een poosje in Liendert en Rusten-burg. Het viel mij op dat in alle visiedocumenten van de ABC-scholen kinderparticipatie veelvuldig als activiteit en doelstelling werd benoemd, maar dat kinderen in de dagelijkse praktijk geen stem hadden.’ Ondanks dat kinderen grootge-

bruikers zijn van de openbare ruimte en buurt- en wijkvoorzie-ningen, hebben zij vaak maar weinig inspraak. Gelukkig ziet de sociaal werker kinderen als ervaringsdeskundigen. Pieron: ‘Kinderen vertegenwoordigen een waarde in zichzelf, ze kun-nen goed verwoorden wat zij voelen of wat zij willen, maar het zijn vooral de volwassenen die bepalen over dingen waar kinderen vaak expert in zijn, bijvoorbeeld het buitenspelen.’

KinderwijkraadIn een kinderwijkraad zitten kinderen die gekozen zijn door kinderen van verschillende basisscholen in een wijk. Het gaat hier om een wijkgebonden kinderraad en geen schoolgebonden leerlingenraad. Voorafgaand aan het oprichten van een kin-derwijkraad geeft de sociaal werker op alle betrokken scholen democratielessen om kinderen enthousiast te maken voor de kinderwijkraad.Het is belangrijk dat de sociaal werker niet alleen uitlegt wat democratie inhoudt, maar de kinderen ook ondersteunt bij de uitvoering van de kinderraad. Een andere voorwaarde is dat de sociaal werker beseft dat het om de mening van de kinderen gaat, actief luistert naar kinderen en niet voorschrijft wat kinde-ren moeten doen. Uit het handelen van de sociaal werker moet blijken dat de kinderwijkraad echt iets van de kinderen is.De kinderraad wordt elk jaar opnieuw gekozen; in het voor-jaar zijn de verkiezingen en na de zomervakantie gaat de nieuwe raad van start. Voor het welslagen van de kinderwijk-raad is het cruciaal dat de democratielessen zijn ingebed in het schoolcurriculum.De stuurgroep van de ABC-school moet geld voor deze activi-teit vrijmaken en aangeven wat men gaat doen met de uitkom-sten van de kinderwijkraad. Er moet dus commitment komen van alle betrokken partijen: bestuur, leraren, de coördinator van de ABC-school en de welzijnsorganisatie.

In Hun GeruChtmAkenDe pRoefSchrIft

PedAgogIek Op jE knIeën pLeitTen bleeKer

en muldErij iN 1984 erVoor om KindEren

te BetrEkkeN biJ de inrIchtIng Van Hun

leeF- eN spEeloMgevIng. TweE jaAr

daaRvooR puBlicEerdEn zE heT boEk

KinDereN woNen Ook.

MaaK kiNderEn aRchiTectEn van speEltuInen, schOolpLeinEn eN beTrek hen bij zakEn dIe hEn dirEct RakeN, wAs hUn aDvieS.

In Deze traDitiE prObeeRt aMersFoorT

kinDereN seRieuS eeN stEm tE geVen

dooR in wijKen KindErraDen Op tE

zetTen. De VerwAchtIng Is dAt kIndeRen

meeR plEzieR in hun omgEvinG

kriJgen en VakeR meT elKaar

zulLen OmgaAn als ze InspRaak hebBen.

Praktijk

*

KRISHNA AUTAR

34 PIP PEDAGOGIEK IN PRAKTIJK APRIL 2015 PIP 35

dE kiNderWijkRaad is Een

mooIe mIx vAn pOpulAire kinDereN en kinDereN

meT eeN inHoudElijK goEd vErhaAl

LITERATUUR

Berding, J. (2014). Het beslissende boek. Hoe houd je van een kind. Pedagogiek in

Praktijk, 20(80), 22-24.

Bleeker, H., & Mulderij, K. (1984). Pedagogiek op je knieën. Aspecten van kwalitatief

pedagogisch onderzoek. Meppel: Boom.

Mulderij, K., & Bleeker, H. (1982). Kinderen wonen ook. Suggesties ter verbetering van

een kindvergeten woonomgeving. Deventer: Van Loghum Slaterus.

Pieron, M., m.m.v. Hogeschool Utrecht (2012). Democratielessen en wijkleerlingenraad.

Handleiding voor docenten. Amersfoort: Welzin.

Soeroto, N. (1921). Rabindranath Tagore’s opvoedingsidealen. Amsterdam: Hadi Poes-

taka.

www.unicef.nl/over-unicef/kinderrechten/

StelLingEnspelSTELLING 1:

STELLING 2: Ik ga alleen STELLING 3: Jongens

STELLING 4: Wanneer iemand gepest wordt,

DemocratielessenDe democratielessen bestaan uit drie lessen van anderhalf uur, die in het voorjaar gegeven worden aan de groepen 5, 6 en 7 van de betrokken scholen. Het eerste jaar verzorgt de sociaal werker in samenwerking met de Hogeschool Utrecht zelf de democratielessen, voor de volgende schooljaren wordt een beroep gedaan op de leerkrachten. De kinderen krijgen les over hoe democratische processen verlopen. Na dit voor-proefje kunnen ze zich opgeven voor de kinderwijkraad.In de eerste democratieles krijgen de leerlingen uitleg over de kinderwijkraad en oefenen zij hoe zij samen een besluit kunnen nemen. Ook praten ze over waarden zoals vrijheid, vrije meningsuiting, gelijkheid, tolerantie, solidariteit en participatie.Tijdens de tweede democratieles presenteren de kinderen zich die belangstelling hebben voor de kinderwijkraad. Aan hun klasgenoten leggen ze – net als in een echte verkiezingscam-pagne – uit waarom zij bij de kinderwijkraad willen. Vervol-gens brengen de kinderen hun stem uit.In de laatste democratieles wordt de verkiezingsuitslag be-kendgemaakt en verzamelen de kinderen ideeën voor het verbeteren van hun wijk. Ze vullen een formulier in waarop ze aangeven wat hun wensen en zorgen zijn en wat zij in hun wijk anders willen zien. Leerlingen van alle vijf scholen doen hieraan mee, wat een stapel ideeën oplevert. De kinderwijk-raad vult de ideeën aan met informatie uit straatinterviews met kinderen die in de wijk wonen, maar in een andere wijk naar school gaan. Op basis van alle ideeën maakt de kinder-wijkraad een top vijf. Zo wordt ervoor gezorgd dat de top vijf van zaken die de kinderen belangrijk vinden representa-tief is voor alle kinderen in de wijk.

VerkiezingenIeder jaar doen alle kinderen uit groep 5, 6 en 7 van alle scholen in de wijk mee aan de verkiezingen voor de kinder-wijkraad: ze kunnen zowel stemmen als zich verkiesbaar stellen. Kinderen kunnen opnieuw gekozen worden. Het komt voor dat een kind twee jaar achter elkaar in de kinder-wijkraad zit. Dat is dan een keuze van het kind zelf en van de kinderen die hem gekozen hebben. Leerlingen kiezen in het voorjaar twaalf kinderen voor de kinderwijkraad, die na de zomervakantie wordt opgericht.De kinderwijkraad staat open voor alle kinderen. Pieron:

‘Tijdens de democratieles-sen wijzen we erop om niet alleen te kiezen voor kinderen met wie je werkt of speelt, maar om goed naar de verhalen te luisteren en te kijken wie het meest geschikt zijn voor de kinder-wijkraad. De kinderen met de meeste stemmen komen uiteindelijk in de kinderwijk-raad. De kinderwijkraad is een mooie mix van populaire kinderen en kinderen die inhoude-lijk een heel goed verhaal hebben.’

VaardighedenOm goed te kunnen functioneren in de kinderwijkraad leren de kinderen tijdens de democratielessen verschillende vaardigheden. Ze oefenen met vergade-ren, nemen gezamenlijk besluiten, luiste-ren naar meningen van anderen, houden rekening met anderen, proberen zich te verplaatsen in een ander, nemen initiatief, dragen verantwoordelijkheid en doen onder-zoek, bijvoorbeeld door een straatinterview te houden.Pieron: ‘In de democratielessen doen de kinderen mee aan een stellingen-spel dat veel lijkt op het Lagerhuisde-bat. Daar oefenen zij met het uiten van hun mening en argumenteren. De bijeenkom-sten van de kinderwijkraad bestaan uit twee delen: een oefen- en doegedeelte en een vergadergedeelte. Het oefenge-deelte kan bestaan uit het maken van de top vijf en het doe-gedeelte uit bijvoorbeeld de wijk ingaan om met bewoners en kinderen te praten. Het einddoel staat van tevoren vast: de kinderen moeten aan een top vijf komen. Hoe ze daaraan komen, is aan hen. Dat is een onderdeel van het democra-tisch proces.’

ParticipatieDe kinderen komen eens per maand bijeen om te vergaderen en te onderzoeken wat zij belangrijk vinden. Als de wijk kin-deren serieus wil nemen, dan moet de ABC-school ook iets doen met de top vijf van de kinderwijkraad. Daarnaast is het nuttig dat de kinderwijkraad vertegenwoordigd is bij de verga-dering met gemeenteraadsleden over de sociale wijkagenda. Dat werkt beter dan dat een sociaal werker op het gemeente-huis verwoordt waarover kinderen zich zorgen maken.

OpbrengstenKinderen groeien in hun rol als ze meedoen aan de kinderwijk-raad. Kinderen die misschien iets achterlopen bij het schoolse leren, krijgen in de kinderwijkraad meer zelfvertrouwen door-dat ze bepaalde taken bij de raad goed kunnen uitvoeren, bij-voorbeeld andere kinderen enthousiasmeren.In de kinderwijkraad organiseren de kinderen ook activiteiten die maatschappelijk nut hebben. Zo hebben zij in de wijk Rus-tenburg een dance battle georganiseerd om kinderen van drie scholen over te halen tot samenwerken in het bestrijden van overgewicht onder kinderen. Ook hebben zij zich sterk gemaakt voor nieuwe speeltoestellen op een plek waar de nieuwbouw van een school zou komen. Pieron: ‘Heel wat kinderen hadden vragen over het weghalen van speeltoestellen. De kinderwijk-raad nam daarom het initiatief om een informatiebijeenkomst voor kinderen te beleggen.’ Traditioneel worden informatie-bijeenkomsten zonder kinderen belegd. De kinderwijkraad heeft gelukkig inspraak gehad bij het ontwerpen van een wijkplein waar de nieuw-bouw van de school komt. Ook hebben ze zelf geld bijeengebracht door een sponsorloop te organiseren. Dat geld is overhandigd aan de wethouder voor de bekostiging van een speel-toestel op het wijkplein.Een ander voorbeeld is de aanpak van ruzies tussen kinderen. Dit onderwerp heeft de kinderwijkraad op de agenda gezet van de

ABC-school. Het is mooi dat de ABC-coördinator de wensen van de kinderen serieus neemt, want dat heeft een positief effect op de continuïteit van de kinderwijkraad. Na drie jaar hebben de kinderen het gevoel dat er naar hen wordt geluisterd, dat er iets met hun adviezen is gedaan.

SlotAmersfoort laat zien dat de kinderwijkraad werkt en er echt toe doet. Kinderen maken vroeg in hun ontwikkeling kennis met democratische processen, wat nuttig is voor het later functioneren in de maatschappij. Een kinderwijkraad biedt kinderen een structureel podium waar zij een heel schooljaar met elkaar optrekken en democratisch besluiten nemen over zaken die hen direct aangaan. Het is ontoereikend als een gemeente voor de bühne eens per jaar kinderen vraagt naar hun perspectief. Dat is schijnparticipatie. De kinderwijkraad verdient navolging in andere gemeenten om het incidentele karakter van kinderinspraak te doorbreken. Amersfoort kan hierbij als voorbeeld dienen. Ook opleidingen kunnen via de democratielessen daadwerkelijke kinderparticipatie onder de aandacht brengen van aankomende leraren en sociaal werkers.

*

KRISHNA AUTAR studeerde pedagogiek en onderwijskunde en

is eigenaar van het adviesbureau Autar Consultancy. Naast zijn

advieswerkzaamheden is hij actief in besturen van maatschap-

pelijke organisaties.

Praktijk

*

KRISHNA AUTARkinDereN en kinDereN

goEd vErhaAl

jdens de democratieles- wijzen we erop om t alleen te kiezen voor t alleen te kiezen voor deren met wie je werkt speelt, maar om goed

naar de verhalen te luisteren te kijken wie het meest chikt zijn voor de kinder-kraad. De kinderen met meeste stemmen komen eindelijk in de kinderwijk-d. De kinderwijkraad is mooie mix van populaire deren en kinderen die inhoude-

k een heel goed verhaal hebben.’

VaardighedenOm goed te kunnen functioneren

de kinderwijkraad leren de kinderen dens de democratielessen verschillende

vaardigheden. Ze oefenen met vergade-, nemen gezamenlijk besluiten, luiste- naar meningen van anderen, houden ening met anderen, proberen zich te plaatsen in een ander, nemen initiatief,

dragen verantwoordelijkheid en doen onder-zoek, bijvoorbeeld door een straatinterview

houden.ron: ‘In de democratielessen doen kinderen mee aan een stellingen-l dat veel lijkt op het Lagerhuisdede-. Daar oefenen zij met het uiten van hun

mening en argumenteren. De bijeenkom-n van de kinderwijkraad bestaan uit

twee delen: een oefen- en doegedeelte een vergadergedeelte. Het oefenge-

deelte kan bestaan uit het maken van de to top vijf en het doe-gedeelte uit bijvoorbeeld de wijk ingaan om met bewoners en

deren te praten. Het einddoel staat van tevoren vast: de