Kenmerk 11De vrijwel volledige vervanging in West-Europa van de agrarisch-urbane cultuur door een zelfvoorzienende agrarische cultuur, georganiseerd via hofstelsel en horigheid

Les 1: Schaarste en ontstaan van een agrarische samenleving

Na de Romeinse Tijd

• Tussen 450 en 500 nc trekken de Romeinen (soldaten/burgers) en veel geromaniseerde Germanen/Kelten weg– Steden lopen leeg– Platteland raakt deels ontvolkt

• Geen basis meer voor welvaart

• De agrarisch-stedelijke (urbane) samenleving van de Romeinen transformeert tot een agrarische samenleving!!

H3:§ 3:p45-7

Impact vertrek Romeinen

Wat blijft er over?

• Een aantal steden blijft– Maar veel kleiner– Een aantal bisschoppelijke steden– Kerken als centrum (in de stad; voor het platteland)

• Op het platteland– Abdijen– Kerkjes

• De geestelijken hebben slechts een klein surplus nodig en weinig nijverheidsproducten

Surplus

• Surplus Romeinse Tijd

• Surplus Vroege Middeleeuwen

• In deze agrarische samenleving is het creëren van een groot surplus (1) niet meer interessant en

• (2) door een economisch neerwaartse spiraal zelfs niet meer mogelijk!

Lagere productie

• Leidt niet alleen tot een lager surplus• Maar ook tot

– Verslechtering landbouwmethodes– Verslechtering gereedschap– Fragiel/kwetsbaar evenwicht

• Misoogst (of dood van de koe “Clara”) leidt tot – opeten zaaigoed– moeten lenen (= schulden)– van slecht gevoed zijn tot honger– tot meer vatbaar zijn voor ziekten – tot ► ► ►