- 1 -

- 2 -

Onder redactie van de Werkgroep Karel Van Wijnendaele.

© 2014 Velo Club Karel Van Wijnendaele

Reproductie, verspreiding, verkoop, verdeling, publicatie, aanpassingen, vertalingen, bewerkingen en gebruik van het geheel of een deel van deze teksten is strikt verboden, tenzij met voorafgaandelijke en schriftelijke toestemming van karelvanwijnendaele.be.

Inhoud

Dankwoord 3

Inleiding 4

1. In den Beginne 6

2. Sportwereld 8

3. de Ronde van Vlaanderen 12

4. Mac Bolle en de Flandriens 17

5. de Vlaamse Beweging 20

6. de laatste Ronde 24

Bronnen 25

Epiloog 28

Website : http://karelvanwijnendaele.be

Follow on Facebook

- 3 -

DANKWOORD

Een dergelijk project opzetten is zonder de bereidwillige hulp van medewerkers, sympathisanten en vrijwilligers een hopeloze zaak.

In eerste instantie wens ik de leden van de Werkgroep Karel Van Wijnendaele te bedanken voor hun inzet, met onder meer ondervoorzitter Guy Van Severen voor zijn wijze raad en de manier waarop hij ons tot bij de juiste mensen bracht, en bestuurslid Jean-Pierre Legiest voor zijn enthousiasme en deskundig inzicht om elk gedeelte van het project te doen slagen.

Heel belangrijk voor het welslagen van de Expo Karel Van Wijnendaele was de bereid-willige medewerking van de gemeente Sint-Martens-Latem, met in het bijzonder schepen van Cultuur en Verenigingsleven Kristof Vanden Bergh, het gemeentelijk personeel en de cultuurraad, die ons tevens met de nodige raad bijstonden en hun infrastructuur ter beschikking stelde.

Tot slot staat of valt een dergelijk onderzoek met het vergaren van voldoende informatie om een duidelijk beeld te krijgen van de figuur Karel Van Wijnendaele, wie hij was, wat hij had verwezenlijkt en op welke manier zijn erfenis vandaag nog zichtbaar is. Behalve kennissen die Karel nog persoonlijk gekend hebben, verzamelaars en deskundigen die ons verder geholpen hebben waaronder Jolien Verroeye van de Erfgoedcel Leie-Schelde, wens ik natuurlijk de familie van Karel Steyaert te bedanken voor de vele gedetailleerde informatie en steun, zij zijn het levend nalatenschap van Karel en ik hoop dat hun nazaten met evenveel trots de nagedachtenis van hun beroemde voorvader zullen hooghouden.

Filip Walenta Voorzitter Velo Club Karel Van Wijnendaele

Website : http://karelvanwijnendaele.be

Follow on Facebook

- 4 -

INLEIDING

Op 25 mei 2013 was het exact honderd jaar geleden dat de eerste Ronde van Vlaanderen van start ging. In het kader van het impulsprogramma Wielererfgoed en de Ronde 100 werden door Toerisme Vlaanderen voornamelijk in de provincies Oost- en West-Vlaanderen tal van projecten georganiseerd rond dit thema.

Spijtig genoeg werd de figuur Karel Van Wijnendaele daarin onvoldoende belicht. Karel was nochtans niet alleen één van de stichters van de Ronde van Vlaanderen, maar door zijn commercieel inzicht en zijn journalistieke kwaliteiten bracht hij het wielrennen tevens tot in de huiskamers van onze ouders en grootouders. De gevolgen daarvan zijn vandaag nog steeds zichtbaar wanneer de wielergekte in het voorjaar losbarst in het zuiden van de Oost-Vlaamse provincie. Karel was alom aanwezig in het Belgische en internationale wielergebeuren en had alle lagen van de wielrennerij doorzwommen : hij probeerde het zelf als wielrenner, baatte een wielerzaak uit, werd beheerder van een velodroom, organiseerde wielerwedstrijden, was manager van wielerploegen, koers-directeur tijdens wegwedstrijden en zesdaagsen, bondscoach, adviseur van KBWB en de organisatoren van de Ronde van Frankrijk, en stond bovendien mee aan de wieg van de huidige UCI Pro Tour.

Virtueel museum

Een aantal bestuursleden van Velo Club Karel Van Wijnendaele besloten daarop om zelf enkele initiatieven te nemen om de herinnering aan Karel levendig te houden en richtten de Werkgroep Karel Van Wijnendaele op. Een eerste project was het opstarten van een website handelend over het leven van Karel, karelvanwijnendaele.be

Karelvanwijnendaele.be wil de leemte aan voorlichting omtrent de figuur Karel Van Wijnendaele opvullen met een informatieve en dynamische website. Het was tevens de bedoeling om het virtuele museum in een later stadium fysische werkelijkheid te laten worden.

Website : http://karelvanwijnendaele.be

Follow on Facebook

- 5 -

Expo Karel Van Wijnendaele in Sint-Martens-Latem

Die werkelijkheid werd reeds anderhalf jaar na de oprichting van de werkgroep gerealiseerd eind augustus 2014 tijdens de viering van de 50ste verjaardag van Velo Club Karel Van Wijnendaele toen de club een expo organiseerde tijdens Latem Kermis (zie afbeelding).

Tijdens de dezelfde periode werd bovendien in samenwerking met de Cultuurraad en de Laetemsche Vriendenkring een Cultuurcafé georganiseerd met als centrale gasten Roger De Cock (oud-winnaar RVV), Wim Van Herreweghe (Flanders Classics), Dirk Nachtergaele en Rik Vanwalleghem (Centrum Ronde van Vlaanderen).

Website : http://karelvanwijnendaele.be

Follow on Facebook

- 6 -

1. IN DEN BEGINNE

Carolus Ludovicus Steyaert werd op 16 november 1882 geboren in Torhout nabij Brugge als 5de in een gezin met 15 kinderen. Zijn vader Petrus Steyaert baatte een herberg uit, genaamd De Hertog van Wellington, gelegen in de Oostendestraat te Torhout.

Het kasteel van Wijnendaele waaraan Karel later zijn pseudoniem zou ontlenen.

Tijdens de zomer van 1884 overleed zijn vader op 38-jarige leeftijd. Een jaar later her-trouwde zijn moeder, Ludovica Defever, met landbouwer Richard Defreyne en verhuisde met haar gezin naar het gehucht Wijnendale, in de onmiddellijke nabijheid van het kasteel van Wijnendale.

Leerplicht bestond toen nog niet, kinderen liepen tot hun twaalfde school en gingen dan werken. De onderpastoor Emilius De la Fontaine van de Sint-Aloysiusschool (heden VTI in de Papebrugstraat te Torhout) die het ontluikend talent van Karel herkende, wist zijn moeder toch te overtuigen om hem nog twee jaar verder te laten studeren en hem pas vanaf zijn veertiende te laten werken.

Toen moest hij zijn vader helpen op het land maar een jaar later verhuisde hij alleen naar Oostende waar hij verscheidene baantjes had van boodschappenjongen bij een apotheker, loopjongen in een winkel en programmaverkoper in het Scalatheater. Vanaf 1899 ging hij een tweetal jaar werken als koetsier in Brussel. Na de eeuwwisseling wou hij de wereld zien en wou solliciteren om als scheepsjongen te kunnen werken op de

- 7 -

schepen van de Red Star Line, maar zijn moeder en onderpastoor Emiel De la Fontaine konden hem overtuigen om terug te keren naar Torhout, en een baan aan te nemen als klerk bij notaris André Verté.

De 'grootste teleurstelling'

Karel kwam voor het eerst in aanraking met het wielrennen toen hij op de velodroom van Oostende een wedstrijd bijwoonde. Vanaf die dag was hij voor het wielrennen gewonnen en met zijn eerste spaarcenten kocht hij een tweedehandsfiets, een Engelse Humber van 18 kg.

Na de eeuwwisseling probeerde Karel het ook waar te maken als wielrenner van 1902 tot 1905, maar bij gebrek aan talent zou hij niet verder geraken dan het niveau van een veredeld amateur, alhoewel hij één overwinning behaalde en twee keer 2de eindigde in een Kampioenschap van Vlaanderen achter motoren. Voor Karel was het de grootste ontgoocheling van zijn leven te moeten vaststellen dat "ik doorgaans toekwam toen de prijzen al verdeeld waren".

Ontluikend talent

Naast de liefde voor de fiets hadden de twee extra jaren studie in hem een nieuwe interesse losgeweekt, hij ontdekte de kracht van de taal en literatuur. Toen Karel rond de eeuwwisseling terug in Torhout woonde volgde hij avondles op de normaalschool van Torhout en als jonge adolescent schreef hij reeds teksten voor allerhande gelegenheden, van poëtische gedichten voor geboorte- of jubelfeesten tot voordrachten en rede-voeringen voor verenigingen. De passie voor taal en doorzettingsvermogen zouden het verdere verloop van zijn leven bepalen.

"Ik leerde met de pen zoeken wat ik met de benen niet vond", aldus Karel.

Website : http://karelvanwijnendaele.be

Follow on Facebook

- 8 -

2. SPORTWERELD

Op het einde van de 19de eeuw bestond er al een vorm van sportverslaggeving in de Franstalige pers zoals het Gentse Le Vélo(1888) en Le Vélosport (1895), maar het zou nog tot 1908 duren toen Constant Cleiren in Antwerpen de eerste Nederlandstalige sportkrant Het Sportblad oprichtte, dat al vlug een oplage kende van 20.000 exemplaren. Een jaar later richtte Cleiren samen met Gustaaf Van Der Linden ook Onze Kampioenen op.

Na zijn eerste wielercarriëre trad Karel Steyaert op 31 oktober 1905 in het huwelijk met Helena Allemeersch en woonde in de Burg te Torhout, waar Helena een kruidenierszaak uitbaatte. Karel genoot reeds enige bekendheid als occasioneel schrijver bij De Thouroutenaere en als sportjournalist bij het in 1909 gestichte Izegemse Sportvriend en Het Sportblad onder de pseudoniem Karel Van Wijnendaele, verwijzend naar de naam van het gehucht waar hij opgegroeid was.

De oprichting van Sportwereld

In augustus 1912 werd Karel benaderd door Auguste De Maeght (bestuurder van La Société Belge d'lmprimerie en toenmalig gemeenteraadslid, later burgemeester van Halle en senator van 1936 tot 1946) met de vraag om een nieuw sportblad op te richten. Samen met initiatiefnemer Leon Van Den Haute, Michel Mayens (Clara) uit Gent en Frans Wouters uit Leuven richtten ze het blad Sportwereld op. In alle provincies werden medewerkers aangeworven : onder hen Constant en Henri Cleiren, Berten Carlier, Arthur Devos, Emile Claeys, Reynaert, Leon Ramault, Dr Roggeman, Oktaaf Seghers (Free), Dr Alfred Tistaert, Arthur Soetens, Mil Voet en Leo Van Beeck. Sportwereld bood Karel de gelegenheid zijn drie passies te combineren : zijn liefde voor literatuur, voor het wielrennen en voor Vlaanderen.

De eerste Sportwereld die op geel papier gedrukt werd zou op vrijdag 13 september 1912 verschijnen, maar was om promotionele en commerciële redenen reeds een dag eerder verkrijgbaar op het Kampioenschap van Vlaanderen te Koolskamp. De stapel kranten werd met de trein naar Ardooie en van daar uit met paard en kar naar Koolskamp getransporteerd.

- 9 -

De aanhef van het eerste artikel geschreven door Michel Mayens (Clara) ging als volgt :

Op 01 januari 1913 werd Karel tot hoofdredacteur aangesteld terwijl Leon Van Den Haute financieel directeur werd benoemd. In datzelfde jaar werd Het Sportblad over-genomen, waardoor Sportwereld meer voet aan de grond kreeg in de Antwerpse provincie. Tijdens de Eerste Wereldoorlog werd Sportwereld vervangen door De Telegraaf, een algemeen informatieblad dat in Gent uitgegeven werd. Na de Eerste Wereldoorlog hervatte Karel Van Wijnendaele in 1919 zijn activiteiten voor Sportwereld dat tijdens de jaren twintig immens populair werd met oplagen tot 200.000 exemplaren en speciale edities publiceerde zoals de Geïllustreerde Sportwereld, een weekblad dat van 1 maart 1921 tot februari 1939 uitgegeven werd enSportwerelds Almanak. Er werd zelfs een dagelijks bijblad, Het Algemeen Nieuws, aan toegevoegd.

Vele kranten spiegelden zich aan het succes van Sportwereld, die tot diep in de jaren dertig het enige Nederlandstalige Belgische persorgaan was dat dagelijks een uitgebreide sportverslaggeving bood, en haar journalisten, die met hun sportartikels de lezer tot de verbeelding sprak.

In 1925 werd Karel mede-eigenaar en na de dood van Leon Van Den Haute op 23 februari 1931 alleen eigenaar van Sportwereld.

Geïllustreerde Sportwereld 1ste jaargang, uitgave nr 2

"Zoo ! Ik ben hier ! Flink geborsteld en gekamd, netjes opgeschikt

en heel en gansch uitgerust om de groote reis te ondernemen,

doorheen Zuid- en Noord-Nederland, om het Vlaamsch lezende

volk konde te doen, van al wat gebeurt op sportgebied.

Mijn naam is Sportwereld, en 'k heb me ten doel gesteld een

wereld van gedachten onder ons volk te brengen, en aldus het

aangename met het leerrijke afwisselende, de nieuwsgierigheid te

voldoen en terzelfdertijd mee te werken, ter bevordering van de

verstandelijke ontwikkeling van ons volk !"

- 10 -

Overname door de Standaardgroep

Toen in de algemene kranten meer aandacht werd besteed aan de sportrubrieken daalde vanaf de tweede helft van de jaren dertig langzaam het marktaandeel van Sportwereld. Na dalende inkomsten verkocht Karel in 1939 Sportwereld aan de Standaardgroep, dat als sportkatern aan het Nieuwsblad werd gekoppeld.

Het Algemeen Nieuws-Sportwereld, zaterdag 20 juli 1940

Tijdens de Tweede Wereldoorlog verscheen De Standaard vanaf 25 mei 1941 onder de titel Het Algemeen Nieuws-Sportwereld. Toen in maart 1944 de hoofdredactie werd overgenomen door de collaboratie, staakten bijna alle journalisten (waaronder Van Wijnendaele) hun medewerking voor het Algemeen Nieuws.

Na de repressie duurde het nog tot 1947 voor Het Nieuwsblad-Sportwereld en De Standaard opnieuw mochten gepubliceerd worden. Langzaam herbeleefde de Standaardgroep het succes van voor de oorlog en nam eind de jaren vijftig De Gentenaar en Het Handelsblad over.

In 1976 werd de Standaardgroep failliet verklaard en werden De Standaard, Het Nieuwsblad en De Gentenaar overgenomen door de pas opgerichte Vlaamse Uitgeversmaatschappij (VUM). In 2006, exact 30 jaar na de oprichting van de Vlaamse Mediamaatschappij, werd beslist om onder een nieuwe naam te opereren : Corelio Publishing NV.

- 11 -

De bekende journalist

Karel Van Wijnendaele ademde koers, en wist dit perfect over te brengen naar zijn lezers. Hij schreef voor iedereen, van de simpele arbeider in de straat tot de politicus in Brussel, met een typisch volks taalgebruik en vol van beeldspraak die de lezer de heroïsche taferelen van de strijdende wielrenners voor de ogen bracht. De meest gehoorde uitspraak over Hendrik Conscience is dat hij zijn volk leerde lezen, maar de mensen leerden lezen om de artikels van Koarle te kunnen lezen !

Volgens Joris Jacobs, Karels opvolger als hoofdredacteur van Sportwereld, was Van Wijnendaele "een bekende Vlaming voordat de televisie dat woord uitvond. Overal waar hij in de koers passeerde, hoorde je het publiek zijn naam roepen : Koarle! Koarle! Van Wijnendaele was bekender dan de wielerkampioenen over wie hij schreef."

Hoe bekend, mag blijken uit volgende anekdote : Radio 2 Antwerpen had in de jaren zestig een populair programma dat de Quiz der jong verloofden heette. Toen een paartje de vraag kreeg wie De Leeuw van Vlaanderen geschreven had antwoordden ze prompt Karel Van Wijnendaele, aan Conscience werd niet eens gedacht.

Karel Van Wijnendaele schreef meer dan 11.000 artikels en bleef tot aan zijn dood hoofdredacteur van Sportwereld, de sportrubriek van het Nieuwsblad.

Website : http://karelvanwijnendaele.be

Follow on Facebook

- 12 -

3. DE RONDE VAN VLAANDEREN

Rond de eeuwwisseling verloor het baanwielrennen bijna alle aandacht. Tussen 1901 en 1906 werden zelfs geen Belgische Kampioenschappen op de baan georganiseerd bij gebrek aan toeschouwers. De bourgeoisie kreeg meer interesse voor de ontluikende autosport terwijl de gewone burger het uit Engeland opkomende voetbal ontdekte. Anderzijds maakte het wielrennen op de weg een stijle opgang, in het bijzonder de kermiskoersen (wedstrijden tijdens dorps- en wijkfeesten). Toch hielp Karel in 1908 de Velodroom, gelegen langs de Bruggestraat in Torhout, mee oprichten en werd er een jaar later na de opening op 16 mei 1909 beheerder.

De eerste Ronde

Op 25 mei 1913 organiseerde Sportwereld als publiciteitsstunt de eerste Ronde van Vlaanderen met Leon Van Den Haute als verantwoordelijke voor de organisatie terwijl Karel Van Wijnendaele de public relations verzorgde.

De Ronde werd in Gent georganiseerd met de start aan de fietsenzaak van Frans Demeunynck in de volkse wijk aan de Rooigemlaan en aankomst op de houten velodroom van Oscar Braeckman (de latere oprichter van het Kuipke) nabij het Maurice Claeysplein op de Brugsesteenweg te Mariakerke (zie foto).

De velodroom van Mariakerke – © Archief Luc Fortie Marka

- 13 -

De keuze voor deze start- en aankomstplaats was geen toeval, want in hetzelfde jaar organiseerde de stad Gent in de zuidelijke randgemeente Sint-Pieters-Aalst (Citadelpark tot De Pintelaan) de Wereldtentoonstelling van 26 april tot 3 oktober. Bij de start riep hij de 37 deelnemers gevolgd door vijf volgwagens de historische woorden toe :

'Heren vertrekt !'

In tegenstelling met het huidige parcours met de finale in de heuvelzone van de Vlaamse Ardennen liep de eerste Ronde van Vlaanderen over een vlak traject van 324 kilometer, de moeilijkheidsgraad werd bepaald door de lange afstand en de slechte staat van de wegen die hoofdzakelijk uit kasseien bestonden. In 1913 en 1914 werd de Ronde in wijzerszin gereden en deed alle grote steden aan van de provincies Oost- en West-Vlaanderen : Gent, Sint-Niklaas, Aalst, Oudenaarde, Kortrijk, Roeselare, Veurne, Oostende, Torhout en Brugge.

In 1914 kwamen 47 renners aan de start met na 280 kilometer wedstrijd aankomst op de Velodroom van Deeske Poorter te Evergem (nu Velodroomstraat). De imperialistische buitenlandse politiek van de Europese grootmachten en toenemende spanningen die aan de Eerste Wereldoorlog voorafgingen vormden echter een ernstige bedreiging voor het voortbestaan van de Ronde.

Den Grooten Oorlog

Tijdens de Eerste Wereldoorlog werden geen Rondes op de weg georganiseerd. Vele wielrenners bevonden zich aan het front of waren naar het buitenland gevlucht. De Duitsers verboden alle sportmanifestaties en de overgebleven wielrenners mochten in het Etappengebied (in de provincies Oost- en West-Vlaanderen) door een verbod van de plaatselijke Duitse commandanten de gemeentelijke grenzen niet zonder schriftelijke toelating overschrijden. Op 20 mei 1915 moest de Belgische Wielerbond alle wielerwedstrijden op velodrooms verbieden, wat hevig protest teweeg bracht. Het verbod op vermakelijkheden werd opgeheven maar torenhoge belastingen legden een zware druk op de overlevingskansen van de velodrooms en het baanwielrennen.

Op 22 augustus 1915 werd wel nog een soort namaakwedstrijd van de Ronde met een afstand van 150 km ingericht op de wielerpiste van Evergem, maar toen later de fietsen en rubberbanden opgeëist werden voor de Duitse strijdkrachten, het gebruik van de fiets vanaf 20 september 1916 enkel nog kon voor professionele doeleinden en mits

- 14 -

schriftelijke toelating van de Duitse overheid, het hout van de velodrooms gestolen en verbrand werd, kreeg het Belgische baanwielrennen uiteindelijk de fatale doodsteek.

De Ronde groeit

Enkele maanden na het einde van de Eerste Wereldoorlog richtte Karel in 1919 opnieuw de Ronde in met een parcours dat in tegenwijzerzin werd gereden waarbij Brugge als eerste stad werd aangedaan. De inschrijving en start vonden plaats in Café Sportman op de Brugsesteenweg te Mariakerke (zie foto) en de wedstrijd werd op gang gevlagd op de Brugsevaart richting Eeklo. De Kwaremont en Tiegemberg werden als eerste hellingen in het parcours opgenomen, de aankomst was op de Velodroom van 't Arsenaal op de Brusselsesteenweg in Gentbrugge bij Gent.

Vertrek op de Brugsesteenweg te Mariakerke met Karel rechtstaand in de volgwagen (1923) © Archief Luc Fortie Marka

Tijdens de jaren twintig had de Ronde enkel succes in België, het werd immers op dezelfde dag gereden als Milaan-San Remo waardoor er geen bekende buitenlandse renners aan de start kwamen. Vanaf 1920 tot 1938 werd tussen Blankenberge en Oostende de kustlijn gevolgd waarbij de zeewind een eerste schifting in het peloton bracht, bovendien moesten de renners landinwaarts richting de Vlaamse Ardennen in waaiers rijden. Eind de jaren twintig werden naast de Tiegem en Kwaremont de Edelare en Kruisberg beklommen, vanaf 1928 arriveerde de Ronde in Wetteren. In de jaren dertig

- 15 -

werd de Ronde een week voor Parijs-Roubaix georganiseerd met als gevolg dat deelname van de beste buitenlandse renners wel verzekerd was.

Door de aanleg van de Atlantic Wall door de Duitse bezetter tijdens de Tweede Wereldoorlog moest de kustzone vermeden worden terwijl de aankomsten in 1942, 1943 en 1944 tijdelijk verplaatst werden naar 't Kuipke in Gent.

In 1947 werd door de organisatoren van de belangrijkste wielerwedstrijden, de kranten L'Equipe, La Gazetta dello Sport, Het Nieuwsblad-Sportwereld en Les Sports de Challenge Desgrange-Colombo in het leven geroepen. De Ronde maakte samen met de belangrijkste eendagsklassiekers zoals Milaan-San Remo, Parijs-Roubaix, Waalse Pijl, Parijs-Brussel, Parijs-Tours en de Ronde van Lombardije en rittenwedstrijden zoals de Giro en Tour de France deel uit van dit regelmatigheidscriterium. Later volgden de Ronde van Zwitserland (1949), Luik-Bastenaken-Luik (1951) en de Vuelta (1958).

In 1950 werd voor de eerste keer de Muur van Geraardsbergen beklommen. Van 1962 tot 1964 werd de aankomst naar Gentbrugge verplaatst, en vanaf 1965 eindigde de Ronde in Merelbeke.

Aankomst van Eddy Merckx in 1969 na een ontsnapping van meer dan 70 km

- 16 -

De Ronde wordt een monument

De Ronde groeide samen met de kasseiklassieker Parijs-Roubaix verder uit tot de wielermonumenten van het voorjaar terwijl de Trofee Desgrange-Colombo opgevolgd werd door de Super Prestige Pernod (1961), FICP/UCI Wereldranglijst (1987), Wereld-beker (1988), UCI Pro Tour (2005) en UCI World Tour (2011).

In de jaren zestig verbeterde de staat van de wegen die voordien hoofdzakelijk uit kasseien bestonden. Men zocht dus een oplossing om de moeilijkheidsgraad te behouden. Het zwaartepunt van de Ronde verplaatste zich meer en meer naar de Vlaamse Ardennen waarbij het aantal hellingen in het parcours toenam. Vanaf 1973 werd de aankomst in Meerbeke bij Ninove georganiseerd.

In 1976 verhuisde de organisatie van de Ronde na het faillissement van de Standaardgroep mee naar de Vlaamse Uitgeversmaatschappij (VUM), dat in 2006 een nieuwe naam kiest, Corelio Publishing NV. In 1977 verhuisde de startplaats van de Ronde van Gent naar Sint-Niklaas, het aantal hellingen ging stelselmatig omhoog van 10 in 1980 naar 15-16 vanaf 1993. Toen in 1998 de start in Brugge terecht kwam werd terug een passage langs de westkust in het parcours gelast.

De 21ste eeuw - UNESCO Werelderfgoed

Eind 2008 verkocht Corelio de Ronde van Vlaanderen aan de holding De Vijver Media groep (Wouter Vandenhaute, Erik Watté) en werd de Ronde samen met de andere Vlaamse wielerklassiekers Omloop Het Nieuwsblad, Dwars door Vlaanderen, Gent-Wevelgem, Scheldeprijs en Brabantse Pijl ondergebracht in Flanders Classics NV. In 2010 lanceert de burgemeester van Brugge Moenaert het idee om de Ronde van Vlaanderen te laten beschermen door de UNESCO als immaterieel cultureel werelderfgoed. In 2012 werd de finale drastisch gewijzigd : de aankomst werd van Meerbeke naar Oudenaarde verplaatst en de twee laatste hellingen, de Muur van Geraardsbergen en Bosberg, werden uit het parcours geschrapt, wat een enorme storm van protest op gang bracht.

Website : http://karelvanwijnendaele.be

Follow on Facebook

- 17 -

4. MAC BOLLE EN DE FLANDRIENS

Karel begon terug te trainen op de Velodroom van Torhout vanaf 1908 en beleefde zijn tweede carriëre als wielrenner tussen 1909 en 1914. In 1911 gebruikte hij voor het eerst de naam Mac Bolle toen hij zich inschreef voor een baanwedstrijd op de velodroom van 't Arsenaal in Gentbrugge, waarschijnlijk om zijn deelname aan wielerwedstrijden te verbergen voor zijn vrouw, Helena Allemeersch met wie hij in 1905 in het huwelijk was getreden.

De Flandriens

Na een aanhoudende vete tussen West- en Oost-Vlaamse wielrenners in het Kampioenschap van Vlaanderen te Koolskamp van 1912 kon Karel hen overtuigen om de krachten te bundelen. Vanaf eind 1913 werd hij onder dezelfde bijnaam Mac Bolle sportdirecteur van een tiental wielrenners die hij zou begeleiden naar alle belangrijke zesdaagsen. Na de turbulente Zesdaagse van Schaarbeek in februari 1914, toen op de slotavond enkel het doven van de lichten de vechtpartijen onder de toeschouwers kon doen stoppen, schreef de Franstalige pers dat 'die bende halve wilden die naar de hoofdstad gekomen waren zich zwaar misdragen hadden en dat die Flandriens niet meer welkom waren'. Onder de naam Flandriens werd Mac Bolles team bekend en berucht tot in alle West-Europese velodrooms.

In 1920 reisden Karel en zijn Flandriens op uitnodiging van John M. Chapman naar de Verenigde Staten om deel te nemen aan de New York Six Day Race in Madison Square Garden te Manhattan. Ze vertrokken van uit Antwerpen via Southampton naar New York met de schepen van Red Star Line, een

Belgische rederij die gedurende vijftig jaar (1873-1934) meer dan twee en een half miljoen Europese immigranten verscheepte voor een reis naar een nieuw en beter leven.

- 18 -

Toen bij sommige renners het eigenbelang voorging op de belangen van Mac Bolles team, moest Karel in 1923 zijn ploeg ontbinden. De mythe van de Flandrien was echter wel geboren en zou later wielererfgoed worden.

Ondertussen had hij vanaf 1918 zijn eigen fietswinkel in Torhout, Cycles Marcel Buysse, gelegen op de hoek van de Rijselstraat en Zuidstraat. Hij was tevens sponsor en sportdirecteur van de wielerploeg die dezelfde naam droeg.

Bondscoach in de Tour

Vanaf 1930 werd Karel bij de invoering van het landenploegenklassement afgevaardigde van de Belgische Wielerbond en ploegleider van de Belgische selectie in de Ronde van Frankrijk. Met Karel als ploegleider won de Belgische ploeg in 1935, 1936 en 1939 de Ronde van Frankrijk. Hij werd ook mede-inrichter van de Zesdaagse van Brussel en was gedurende vier jaar scheidsrechter van de Zesdaagse van Antwerpen.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden van 1940 tot en met 1946 geen Rondes van Frankrijk georganiseerd. Karel werd na de splitsing van de Belgische Wielrijdersbond in 1942 tot 1945 voorzitter van het sportcomité van de Vlaamse Wieler Unie. In 1947 hernam hij zijn taak als bondscoach van de Belgische ploeg in de Ronde van Frankrijk. Zijn functies als wedstrijdorganisator van de Ronde van Vlaanderen, BWB-afgevaardigde en ploegleider van de Belgische selectie voor de Ronde van Frankrijk, organisator en koerscommissaris tijdens zesdaagsen moesten onvermijdelijk tot belangenvermenging leiden. Karel had immers de macht om wielrenners te maken of te kraken. Anderzijds hadden heel wat renners hun professionele wielercarriëre en het kapitaal dat ze daarmee verwierven te danken aan de invloed en na bemiddeling van Karel.

Internationale bekendheid

Karel Van Wijnendaele genoot in de wielermiddens tot ver buiten onze landsgrenzen veel aanzien. In Nederland werd hij enorm gerespecteerd voor zijn bemiddeling bij de toenmalige organisator van de Ronde van Frankrijk, Henri Desgranges, en er voor zorgde dat de Nederlandse nationale ploeg vanaf 1936 startrecht verkreeg. Zijn mening over het koersverloop en prestaties van bepaalde wielrenners werd dikwijls uitvoerig geciteerd in de Nederlandse pers en hij werd regelmatig bij de Nederlandse radiozender VARA uitgenodigd voor interviews en debatten over het internationale wielrennen.

- 19 -

In 1951 verklaarde Goddet, de opvolger van Desgrange, in een artikel in het Nieuwsblad dat Karel door zijn raadgevingen en invloed beschouwd werd als een van de uitbouwers van de grootheid van de Ronde van Frankrijk. Toen op 6 juli van datzelfde jaar de derde rit van de Ronde van Frankrijk startte aan het Sint-Pietersstation te Gent werd de koers uit eerbetoon voor Karel op gang gevlagd aan zijn Villa Sportwereld in de Neerstraat (nu Kortrijksesteenweg) te Sint-Martens-Latem.

Website : http://karelvanwijnendaele.be

Follow on Facebook

- 20 -

5. DE VLAAMSE BEWEGING

In de Belgische wielersport deden zich reeds van in het begin taalperikelen voor. In 1892, tien jaar na de stichting van de LVB (Ligue Vélocipédique Belge), werd de UVW (Union Vélocipédique Wallone) opgericht te Namen die door de LVB gecounterd werd door de oprichting van provinciale afdelingen vooraleer een Vlaamse tegenhanger kon gesticht worden.

Rond de eeuwwisseling moest de LVB, na twee aanvaringen over een Nederlandstalige vertaling, een Nederlandstalige rubriek van vijf bladzijden toestaan onder de titel Belgische Wielrijdersbond (BWB).

Franstalige bourgeoisie

Karel Van Wijnendaele was een overtuigde Vlaming, een typisch produkt van de Vlaamse Beweging. Reeds tijdens zijn jeugd werd hij door de nabijheid van het kasteel van Wijnendale begeesterd door'Den Leeuw van Vlaanderen' van Hendrik Conscience en 'De Drie Zustersteden' van Karel Lodewijk Ledeganck. Later werkte hij als jongeman in Oostende en Brussel waar hij geconfronteerd werd met de taalperikelen en de neerbuigende houding van de Franstalige aristocratie ten opzichte van de Vlaamse arbeider, wat hem mateloos ergerde.

Van Wijnendaeles flamigantisme beperkte zich tot een gematigde apolitieke strijd tegen de Franstalige elite die op systematische wijze de Vlaamstalige bevolking doelbewust achterlijk hield en met het gebruik van de Franse taal de sociale kloof tussen arm en rijk wou benadrukken. Het wielrennen en de sportjournalistiek werden zijn wapens in de strijd tegen de anti-Vlaamse bourgeoisie.

De start- en aankomstplaats van de eerste Ronde van Vlaanderen in 1913 te Gent was niet toevallig gekozen en kan zowel als een promotiestunt of als een provocerende daad beschouwd worden. Terwijl de Wereldtentoonstelling ten zuiden van de Gentse binnenstad door de Franstalige elite aangegrepen werd om haar macht en invloed te demonstreren,

organiseerde Karel zijn wielerwedstrijd voor de gewone man in de volkse wijk van de Rooigemlaan. Het parcours liep door alle grote steden van Oost- en West-Vlaanderen,

- 21 -

want 'alle Vlaamsche steden moesten bijdragen tot de ontvoogding van het Vlaamsche volk', aldus Karel.

BWB, een haat-liefdeverhouding

Door zijn Vlaamsgezindheid kwam het later meermaals tot een confrontatie met de overheersend Franstalige bestuursleden van de Belgische Wielrijdersbond. Toen in 1929 na de finale van het Kampioenschap van Vlaanderen te Koolskamp door een complot van studenten, organisatoren en de plaatselijke fanfare de Vlaamse Leeuw gezongen werd in plaats van de Brabançonne, ondanks meerdere voorafgaande waarschuwingen van de bondsleden, werd hij drie dagen later tot de orde geroepen in het Brusselse bondsgebouw. Daar escaleerde het incident prompt tot een eis tot vernederlandsing van de Belgische Wielrijdersbond.

De wrijvingen met de BWB (vanaf 1932 KBWB) bleven zich verder opstapelen waardoor op 16 augustus 1935 de Vlaamse Wielerbond (VWB) opgericht werd. De KBWB reageerde door haar afdelingen en renners onder druk te zetten en probeerde via de gemeentelijke besturen de wedstrijden van de VWB te verbieden ondanks het feit dat de VWB sinds 1938 door de Belgische staat erkend was.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog stapelde de KBWB de fouten op door wanbeleid, het zwaar beboeten en schorsen van wielrenners die hadden deelgenomen aan VWB-wedstrijden, en het verplichten van deelname aan de Waalse Pijl door profs die verplicht werden contracten met

andere organisaties te verbreken. Deze maatregelen leidde tot een boycot van de plaatselijke KBWB-afdelingen terwijl de gemeentelijke oorlogsbesturen meer de kant van de VWB kozen, en KBWB-wedstrijden geweerd werden. De KBWB dreigde dus door zowel interne als externe factoren totaal ineen te storten.

Meerdere KBWB-leden, waaronder Karel Van Wijnendaele, begrepen de ernst van de situatie en probeerden nog te bemiddelen, maar op 18 februari 1942 bezweek de KBWB onder de druk en werd door de Frantalige voorzitter van het sportcomité Hubert Baudot gesplitst in de Vlaamse Wieler Unie (VWU) en de Union Cycliste Wallonne (UCW). De Vlaamse Wielerbond werd geneutraliseerd door volledig op te gaan in de Vlaamse Wieler Unie, met Karel Van Wijnendaele die zijn verantwoordelijkheid opnam als voorzitter van het sportcomité.

- 22 -

De repressie na WOII

Na de bevrijding doekte Hubert Baudot, die opnieuw voorzitter werd van de KBWB, op 28 september 1945 op eigen initiatief de VWU en UCW op en richtte terug de provinciale afdelingen op. Alle wedstrijden werden tijdelijk opgeschort en de leden van het sportcomité, sportafgevaardigden en -journalisten werden op non-actief gezet tot het onderzoek naar de houding van alle betrokkenen tijdens WOII was afgerond. Karel Van Wijnendaele werd beschuldigd van een laakbare houding op twee niveaus : zijn voorzitterschap van het sportcomité van de VWU en zijn journalistieke artikels voor Het Algemeen Nieuwsblad-Sportwereld tijdens de Tweede Wereldoorlog. Er konden hem echter geen concrete beschuldigingen over enige vorm van collaboratie ten laste gelegd worden.

Integendeel, zijn beslissing om in te grijpen en de verantwoordelijkheid op te nemen als voorzitter van het sportcomité van de VWU heeft er hoogstwaarschijnlijk voor gezorgd dat de KBWB als overkoepelend orgaan kon blijven bestaan en niet ontbonden werd. De repressie werd gebruikt om de verloren machtspositie te herwinnen, de KBWB te zuiveren van de Vlaamse Beweging en om persoonlijke rekeningen te vereffenen.

Van Wijnendaele reageerde bovendien nog met een dankbrief van veldmaarschalk Bernard Montgomery om, op gevaar van zijn leven en deportatie naar de Duitse

concentratiekampen, tijdens de Tweede Wereldoorlog Engelse piloten en gevluchte weerstanders in zijn huis onderdak te verschaffen en op eigen kosten te repatriëren. Op 14 november 1948 werd Karel officieel in ere hersteld en door de KBWB-voorzitter Egide Schoeters gedecoreerd met de eremedaille voor 25 jaar trouwe dienst bij de Belgische Wielerbond, en op 6 april 1952 werd hij in aanwezigheid van Albert de Smaele (directeur van De Standaard), Stijn Streuvels, Pater Callewaert, Egide Schoeters, Tourbaas Goddet en meerdere wieler-kampioenen, door minister van Volksgezond-heid Alfred De Taeye gedecoreerd met het Ridderkruis van de Leopoldsorde (foto). Later werd hij nog ereburger van Torhout.

- 23 -

Sportwereld

Sportwereld profileerde zich steeds als een Vlaams-katholiek blad dat de gematigde Vlaamse Beweging volgde, en Karel gebruikte zijn journalistieke vrijheid bij het schrijven van zijn artikels als instrument tot Vlaamse volksverheffing.

Karel Van Wijnendaele riep de mythe van de Flandrien tot leven, de eenvoudige Vlaamse volksjongen die door taaie wilskracht en 'kloekmoedigheid' een kampioen kon worden. De artikels die hij schreef in Sportwereld en de Ronde van Vlaanderen die hij stichtte, waren Van Wijnendaeles bijdrage tot de ontvoogding van het Vlaamse volk.

Website : http://karelvanwijnendaele.be

Follow on Facebook

- 24 -

6. DE LAATSTE RONDE

Ondanks vermaningen van familie en de dokter zou Karel koppig de Ronde van Frankrijk van 1961 volgen, maar ziekte en uitputting dwongen hem op 8 juli voortijdig naar België terug te keren.

Het bezoek aan het kampioenschap van Koolskamp op donderdag 14 september zou zijn laatste publieke optreden worden.

Karel Steyaert was pas 79 jaar geworden toen hij stierf op 21 december 1961 in het Sint-Vincentiusziekenhuis te Deinze. Twee dagen later werd hij onder massale belangstelling en in het bijzijn van de ganse Vlaamse wielerwereld begraven op het gemeentelijk kerkhof van Sint-Martens-Latem.

Karel Van Wijnendaele leeft verder

Op 25 augustus 1962 werd de eerste Trofee Karel Van Wijnendaele georganiseerd door WSC Torhout, een wielerwedstrijd voor liefhebbers (elite zonder contract).

Op 4 april 1964 werd, na schenking van de grond door Elie Behaghel de Bueren, helemaal bovenaan op de Oude Kwaremont in de Ronde van Vlaanderenstraat een monument ingehuldigd ter nagedachtenis van Karel Van Wijnendaele, ontworpen door Ir H. Van Besien uit Tiegem en steenkapper Lattenist uit Avelgem en in Sint-Martens-Latem werd er een straat naar hem genoemd, de Karel Van Wijnendaelelaan.

Vanaf 1979 wordt jaarlijks ter nagedachtenis van Karel een recreatieve fietsrit georganiseerd door Velo Club Karel Van Wijnendaele uit Sint-Martens-Latem, de Trofee Karel Van Wijnendaele die in 2014 Karel Van Wijnendaele Classic noemt.

Website : http://karelvanwijnendaele.be

Follow on Facebook

- 25 -

7. BRONNEN

De Flandriens (2007) Opkomst en ondergang van een wielersoort. De zoektocht naar de oorsprong van de mythe van de Flandriens, door Herman Chevrolet, vaste medewerker van het Nederlands tijdschrift De Muur. Lees online »

En de broodrenner, hij fietste verder (2005) Het wielrennen in België tijdens WOII De geschiedenis van de Belgische wielersport van het prille begin tot aan de vooravond van de Tweede Wereldoorlog, door Dries Vanysacker (Dr in de geschiedenis en docent aan KUL) en Patrick Geldhof (conservator van het Nationaal Wielermuseum van Roeselare). Lees online »

Het rijke Vlaamsche wielerleven (1942) Tweedelig boek (deels biografisch) over de geschiedenis van het wielrennen in België met onder meer het baanwielrennen, de belevenissen van de Flandriens, wedstrijdverslagen en bekende wielrenners, geschreven door Karel Van Wijnendaele. Lees online »

Koarle, Vader van de Ronde van Vlaanderen (2006) Online biografie over het leven van Karel Van Wijnendaele, door Frederic Backelandt, Patrick Cornillie en Rik Vanwallegem. Het boek bevat een CD-ROM met originele beeld- en radio-fragmenten van Karel Van Wijnendaele uit het VRT-archief. Lees Koarle! online »

- 26 -

Koersend door een eeuw Italiaanse en Belgische geschiedenis De Italo-Belgische connectie in en rond het wielerpeloton (2009).

De invloed van de fiets en de wielersport op de geschiedenis en het maatschappelijk leven van België en Italië door Drys Vanysacker (Dr in de geschiedenis en docent aan KUL)

Lees online »

Voor Lichaam en Geest (1994)

Katholieken, lichamelijke opvoeding en sport in de 19de en 20ste eeuw.

De evolutie en geschiedenis van lichamelijke opvoeding en sport binnen de Kerk en het katholieke onderwijs door Roland Renson, Mark D'hoker en Jan Tolleneer.

Lees online »

Andere Bronnen

België in de Tweede Wereldoorlog - Het cultureel leven tijdens de bezetting door Herman van de Vijver Corelio (geschiedenis van de media-groep) De Plate (heemkundige kring Oostende) De regionaliseringsgrenzen binnen de Vlaamse Sportwereld in de periode 1930-1944 (thesis door Peter Lambrechts - 1999 RUG geschiedenis) Digitaal Krantenarchief (DADD vzw - Stadsarchief Aalst) Ellisisland.org (archief van de Amerikaanse immigratiedienst op Ellis Island in New York) Geneanet.org(genealogische databank) G-Geschiedenis (Nederlands geschiedkundig tijdschrift) Hallensia (geschiedkundige kring Halle) Heemkunde West-Vlaanderen VZW (Vz Hendrik Vandeginste) Het Etappengebied tijdens WOI (thesis door Sebastiaan Vandenbogaerde - 2009 RUG rechten) Het fenomeen Poeske Scherens (thesis door Herpelinck Fran - 2011 KUL) Het Houtland (heemkundige kring Torhout - Vz Hendrik Vandeginste) Het Krankzinnige Kwartiertje (sportjournalistiek in de lage landen door Nico Scheepmaker - 1978) Identiteiten in koers (casestudie door Stijn Knuts en Pascal Delheye - 2011 KUL)

- 27 -

Journal of Belgian History (Belgisch Tijdschrift voor Nieuwste Geschiedenis) Koninklijke Bibliotheek (Historische Kranten - NL) Marka (heemkundige kring Mariakerke - Vz Luc Fortie) Onroerend Erfgoed (agentschap van de Vlaamse overheid) Rijksarchief in België (databank van archieven van overheden en particulieren) Sint-Martens-Latem (gemeentelijk archief) Sportjournalistiek als Populaire Cultuur (thesis door Cedric Koslowski - 2009 RUG) Ten huize van ... Paul Jacquemyns (journalist voor Sportwereld vanaf 1929 door Joos Florquin - 1980) UGentMemorie (stuurgroep naar aanleiding van de 200ste verjaardag van UGent) Universiteitsbibliotheek Gent (databank met boeken, tijdschriften, thesissen en afbeeldingen) Van pedaalridder tot broodrenner (lic. verhandeling door Patrieck Geldhof - 2002 KUL geschiedenis) Van wielerbaan tot ... Velo-droom (thesis door Bert Moeyaert - 2002 KUL) Vlaamse Scriptiebank (databank van alle deelnemers aan de Vlaamse Scriptieprijs) Vlaanderen Fietst ! (sociaalwetenschappelijk onderzoek naar de fietssportmarkt - 2011) Vluchtoord Uden (Belgisch vluchtelingkamp ten Noorden van Uden tijdens WOI) Wetteren (aankomst plaats van de Ronde van 1928 tot 1941 en van 1945 tot 1961) Wielersportboeken.be (verzamelsite wielersportliteratuur) Yang (een van de belangrijkste literaire en cultuurkritische bladen in het Nederlandse taalgebied) Yesterday Today (multimediaal project voor streekgeschiedenis in Zuid-Oost-Vlaanderen)

Website : http://karelvanwijnendaele.be

Follow on Facebook

- 28 -

8. EPILOOG

De positieve commentaren over de Expo Karel Van Wijnendaele door onder meer Rik Vanwalleghem (Directeur Centrum Ronde van Vlaanderen), Jolien Verroeye (Coördinator Erfgoedcel Leie-Schelde) en Jan De Smet (wielerarchieven.be) waren dermate bemoedigend dat beslist werd om verder door te gaan met het onderzoek en het werkveld uit te breiden en medewerking te verlenen aan andere projecten met betrekking tot het werkgebied.

Andere projecten

Samenwerking met de Erfgoedbank Leie-Schelde waar meerdere stukken online ter beschikking werden gesteld. Meer op de Erfgoedbank Leie-Schelde »

Contacteer ons

De Werkgroep Karel Van Wijnendaele is een initiatief door een groep vrijwilligers, lid van Velo Club Karel Van Wijnendaele. Een dynamische website onderhouden, historisch onderzoek en aankoop van materiaal kosten handenvol geld.

Wilt U het (virtuele) museum steunen door financiële en/of materiële giften, neem contact op via de contactpagina van karelvanwijnendaele.be .

Beschikt u over relevante informatie over Karel Van Wijnendaele ? Contacteer ons via de contactpagina van karelvanwijnendaele.be .

Website : http://karelvanwijnendaele.be

Follow on Facebook