Kamer van Koophandel Limburg & Ondernemend …...BRO Hoofdvestiging Postbus 4 5280 AA Boxtel...

Detailhandelsvisie Provincie LimburgKamer van Koophandel Limburg & Ondernemend Limburg

Definitief

BRO

Hoofdvestiging

Postbus 4

5280 AA Boxtel

Bosscheweg 107

5282 WV Boxtel

T +31 (0)411 850 400

F +31 (0)411 850 401

E [email protected]

Detailhandelsvisie provincie LimburgKamer van Koophandel Limburg & Ondernemend Limburg

Definitief

Rapportnummer: Visie 204X00339.061036_1

Datum: 18 februari 2011

Contactpersoon opdrachtgever: Dhr. H. van de Port

Projectteam BRO: André Boekesteijn, Stefan van Aarle

Trefwoorden: Detailhandel, visie, kansen, bedreigingen, uitgangspunten, beleid, regio’s, winkelstruc-

tuur, acties en maatregelen

Beknopte inhoud: Visie op de toekomstige gewenste detailhandelsstructuur in de provincie Limburg. Op

basis van diverse analyses die zijn gebundeld in onderliggende rapportages worden de

uitgangspunten van het beleid met uitwerkingen op diverse schaalniveaus geformu-

leerd. Tevens worden voorstellen gedaan voor de uitvoering gekoppeld aan het in-

strumentarium en concrete acties.

Inhoudsopgave 1

Inhoudsopgave pagina

1. INLEIDING 3

2. PROVINCIE LIMBURG IN BREDER PERSPECTIEF 5

2.1 Vanuit nationaal perspectief 52.2 Vanuit provinciaal perspectief 6

3. KANSEN EN UITGANGSPUNTEN BELEID 9

3.1 Kansen en bedreigingen 93.2 Marktkansen 113.3 De doelstellingen voor de detailhandelsvisie 133.4 Beleidslijnen detailhandelsstructuur Limburg 143.5 Detailhandel op perifere locaties 17

4. VISIE OP DE DETAILHANDELSSTRUCTUUR 21

4.1 Uitgangspunten hoofdstructuur detailhandel 214.2 Dynamiek en effecten op de winkelstructuur 244.3 De binnensteden en de centrumgebieden 304.4 De perifere en grootschalige detailhandel 334.5 De kernverzorgende centra en overige kernen 374.6 De ondersteunende centra 394.7 Megasupermarkten 404.8 Verspreide bewinkeling 414.9 De herstructureringsopgave 42

5. UITVOERING EN ACTIES 43

5.1 Inleiding 435.2 Sturing en toetsing detailhandel Limburg 445.3 Organisatiekader toetsing en rol betrokkenen 465.4 Instrumentarium 505.5 Acties en projecten 53

BIJLAGEN 57

Bijlage 1: Omvang winkelaanbod naar gebiedstype 1Bijlage 2: Branche-indeling 3Bijlage 3: Begrippenlijst 5Bijlage 4: Definities typering winkelgebieden 7Bijlage 5: Indeling in regio’s 9

Hoofdstuk 1 3

1. INLEIDING

Aanleiding en opdrachtformuleringBRO is door de Kamer van Koophandel Limburg en OndernemendLimburg1 gevraagd een visie op te stellen voor de toekomstige ont-wikkeling van de detailhandel in Limburg. Vanaf de start van deopdracht is ook de Provincie Limburg nauw betrokken bij de tot-standkoming van de visie. De visie moet uiteindelijk leiden tot eenintegraal toekomstbeeld voor de detailhandel in Limburg metdaarop aansluitend een concreet uitvoerings- en actieprogramma.

De opdrachtgevers streven naar de volgende doelstellingen:

Het advies en de visie zullen moeten uitwijzen in hoeverre de doel-stellingen realistisch en in de praktijk ook toepasbaar zijn.

1 Ondernemend Limburg = MKB-Limburg, LWV en LLTB

Limburg in 3 regio’sOp verzoek van de opdrachtgevers is in het onderzoek en de visieonderscheid gemaakt tussen drie regio’s: Noord-Limburg, Midden-Limburg en Zuid-Limburg. Diverse analyses en adviezen sluiten danook aan op deze driedeling. Op bijgevoegd kaartbeeld is de onder-verdeling weergegeven.

Figuur 1.1 Regio-indeling provincie Limburg

• Bevorderen van een samenhangende en integrale aanpak van projec-

ten/initiatieven op het gebied van de detailhandel in Limburg.

• Bevordering van de samenwerking tussen overheid, retailers en project-

ontwikkelaars (beleggers) bij de ontwikkeling van (nieuwe) detailhandel-

slocaties.

• Beïnvloeding van (overheids-)beleid op het gebied van detailhandel in

Limburg. De onderhavige visie dient handvaten te bieden voor toekomstig

detailhandelsbeleid zowel op het niveau van de provincie, regio’s als ge-

meenten.

Hoofdstuk 14

Rol begeleidingsgroepDe totstandkoming van de visie is begeleid door een breed samen-gestelde begeleidingsgroep met vertegenwoordigers namens deprovincie, de regio, de Kamer van Koophandel, MKB-Limburg, HBD,de vastgoedsector en ondernemersverenigingen. Een overzicht vande leden van de begeleidingsgroep is opgenomen in bijlage 1 vande bouwstenennota.

Interactief procesBinnen het doorlopen plan van aanpak was, zoals vooraf vastge-legd, een prominente rol weggelegd voor de ondernemers. Op driemanieren is dit ten uitvoer gebracht:• Middels een uitgebreide vertegenwoordiging in de begelei-

dingsgroep.• Middels een ondernemersenquête uitgezet onder ruim 2.000

ondernemers in de provincie.• Middels twee regionale (Noord/Midden-Limburg en Zuid-

Limburg) werksessies met ondernemers.

Daarnaast hebben nog drie werksessies met gemeenten (enerzijdsde zeven grote gemeenten en anderzijds twee sessies met de (meer)landelijke gemeenten) plaatsgevonden en is een expertmeetinggeorganiseerd met de retail- en vastgoedsector.

Meerdere rapportagesDit rapport vormt de uiteindelijke strategische detailhandelsvisiemet achterliggende acties. Onder deze nota liggen nog drie anderebasisdocumenten:

• Tabellenboek: aanbod- en vraaganalyses, inclusief een uitge-breid overzicht van alle plannen en initiatieven in de detailhan-del gerangschikt naar regio.

• Ondernemersonderzoek: verantwoording en resultaten van hetondernemersonderzoek in de provincie Limburg.

• Bouwstenennota: deze nota omvat alle analyses van aanbod envraag, de analyse van het ondernemersonderzoek, het vigeren-de beleid en de trends en ontwikkelingen. Deze zijn uiteindelijksamengebundeld in SWOT-analyses per regio.

LeeswijzerHoofdstuk 2 gaat in op de ambities voor de provincie Limburg ineen breder perspectief. Vanuit deze ambities wordt de relatie ge-legd met de detailhandel. Vervolgens komen in hoofdstuk 3 dekansen en bedreigingen en de beleidsuitgangspunten voor de de-tailhandel aan de orde. Deze dienen als opmaat voor de visie op dedetailhandelsstructuur die in hoofdstuk 4 wordt beschreven. Daarbijzal ook specifiek worden ingegaan op alle niveaus in de verzor-gingsstructuur. De rapportage wordt in hoofdstuk 5 afgerond metvoorstellen voor uitvoering, instrumentarium en acties.

Hoofdstuk 2 5

2. PROVINCIE LIMBURG IN BREDER PERSPECTIEF

2.1 Vanuit nationaal perspectief

Limburg: belangrijke economische regioLimburg ligt in het hart van het belangrijkste stedelijke gebied inEuropa. Het gebied concurreert met andere belangrijke Europeseregio’s op een mondiale schaal. Binnen een straal van 300 kilometerligt een potentieel afzetgebied van meer dan 100 miljoen consu-menten en 200.000 bedrijven in vijf landen. Rondom Limburg lig-gen diverse belangrijke stedelijke regio’s, zoals de Randstad, hetRuhrgebied, Parijs en het Vlaamse Ruit. Meer dan 70% van het in-ternationaal goederenvervoer in Nederland verloopt via Limburg.Voor de Limburgse economie en werkgelegenheid is het van toe-nemend belang dat Limburg voor een groot aantal vestigingen vanbinnen- en buitenlandse bedrijven met een sterke internationalemarkt een toplocatie is gebleken.

Waardevolle verbindingenMeer dan andere provincies is Limburg een kruispunt van Europesehoofdverbindingen. Snelwegen als de A2, A67, A73 en A76 makende provincie in binnen- en buitenland goed bereikbaar. Via de Maasen het Julianakanaal heeft de scheepvaart toegang tot de groteEuropese vaarwegen en is er een directe verbinding met de havenvan Rotterdam. Bovendien is de luchthaven Maastricht-Aachen Air-port een belangrijke locatie voor Europees goederenvervoer en

liggen er op zeer korte afstand van de provincie diverse andereluchthavens.

Nationale ambities voor Limburg in de Nota RuimteHet rijksbeleid ten aanzien van de ruimtelijke ontwikkeling in Ne-derland staat beschreven in de Nota Ruimte. De sturingsfilosofievan de Nota Ruimte is er mede op gericht om krachtige steden teondersteunen in de veranderende samenleving. Stedelijke netwer-ken moeten de kansen benutten van verdergaande internationali-sering, specialisatie in veel economische sectoren en schaalvergro-ting van de steden.

Het stedelijke gebied in Limburg is van nationale betekenis. Zuid-Limburg maakt daarbij deel uit van het in de Nota Ruimte aange-geven grensoverschrijdende stedelijke netwerk Maastricht-Aachen-Hasselt-Heerlen-Luik. Bovendien wordt in de Nota Ruimte het ge-bied BrabantStad-Venlo-Ruhrgebied als een sterke economischeregio geprofileerd. Zuidoost Nederland is door het Rijk aangemerktals de kennisregio bij uitstek, een Technologische Top Regio aange-duid als Brainport Zuidoost-Nederland. Voor Zuid-Limburg wordtook gewezen op de aanwezige universiteit en samenwerkingspro-cessen met de onderwijsinstellingen in Aachen, Luik en Hasselt.Bovendien is er in Limburg sprake van vele private bedrijven actiefin de sector R&D. Volgens de Nota Ruimte vormen de stedelijkeconcentraties in de regio een belangrijke afzetmarkt voor innova-tieve, logistieke, en agrotechnische producten.

Hoofdstuk 26

Andere relevante elementen in de Nota Ruimte voor Limburg zijn:• Het Nationaal Landschap Zuid-Limburg, belangrijk voor toeris-

me en recreatie.• Greenport Venlo.• De hoofdverbindingen voor weg, rail en water.

De nationale overheid staat achter de ambitie van de provincieLimburg om een toonaangevende regio in Europa te zijn op hetgebied van innovatie en ondernemerschap. Om dit te bereiken is inhet verleden onder andere het nationale economisch programma‘Pieken in de Delta’ ingezet. De provincie wordt met financierings-programma’s aangemoedigd om innovatieve projecten te onder-steunen.

2.2 Vanuit provinciaal perspectief

Ontwikkeling tot Technologische TopregioHet provinciale beleid, zoals omschreven in het Provinciaal Omge-vingsplan Limburg (POL) 2006, benadrukt het belang van innova-ties. De definitieve omslag naar een kenniseconomie is gewenst. Ineen kenniseconomie slagen bedrijven erin te innoveren en nieuwemarkten aan te boren. Met de korte afstanden tot afzetmarkten ende aanwezige kennis en bedrijvigheid liggen er voor Limburg kan-sen voor de ontwikkeling tot Technologische Top Regio. Dit creëerttevens kansen op het terrein van industrie, toerisme en recreatie endienstverlening.

De Limburgse economie moet volgens het POL een vitale economiezijn, met een hoge mate van dynamiek en ondernemerschap en een

attractief ondernemersklimaat. De provincie wil deze ambitie be-vorderen door het stimuleren van netwerkvorming, innovatieveclustering tussen bedrijfsleven en kennisinstellingen en grensover-schrijdende samenwerking. Prioriteit wordt gegeven aan het MKBen innovatieve starters.

Belangrijke rol toerismeMeer dan 35.000 Limburgers zijn werkzaam in de toeristische enrecreatieve sector en bezoekers besteden voor ruim 2,5 miljard €aan uitstapjes en overnachtingen. De leisure-sector is hiermee eenbelangrijke motor van de economie in Limburg. De provincie Lim-burg spreekt de ambitie uit om het toerisme verder te ontwikkelen.Innovatie van diensten en producten staat ook hier hoog op deagenda. In het beleid worden verbindingen gelegd met aanverwan-te sectoren zoals cultuur, sport, natuur en retail. Kansen wordengezien rondom de Floriade in Venlo, de Maasplassen, het heuvel-landschap in Zuid-Limburg en Parkstad Limburg, de snelst groeien-de toeristische regio in Nederland. Samenwerkingsprocessen tussenpublieke en private partijen worden als middel ingezet om de sec-tor te versterken.

Hoofdstuk 2 7

Relatie ambities met detailhandelDe ambitie om uit te groeien tot een technologische kennisregio isonlosmakelijk verbonden met de aanwezigheid van een aantrekke-lijke omgeving om te wonen, te werken en te recreëren. Het kli-maat in deze sectoren dient te voldoen aan de verwachtingspatro-nen van het benodigde menselijk kapitaal in de regio. Dit heeft ookbetrekking op het gebied van winkels en hieraan gekoppeld ver-maak. Detailhandel en leisure zijn essentieel voor het leefklimaatvoor bewoners en bezoekers en als vestigingsvoorwaarde voor be-drijven. Daarnaast zorgen, zeker in Limburg, de detailhandel enleisure voor forse inkomende geldstromen en tegelijkertijd voorflinke werkgelegenheid. Redenen volop om de ambities voor deontwikkeling van de detailhandel parallel te laten lopen aan deandere ‘’economische” ambities.

Forse uitdagingen voor de detailhandelKwantitatieve gegevens tonen aan dat het in stand houden van eengezond en gedifferentieerd winkelklimaat een actieve aanpak ver-eist. De demografische opmaak van de provincie zal de komendedecennia fors verder wijzigen, de ligging in de grensregio’s biedtkansen maar ook bedreigingen voor grensoverschrijdend winkelen,de opkomst van internet als aankoopkanaal in de detailhandeldendert door, er zijn vele winkelplannen in voorbereiding etc. etc...De positie van de detailhandelsector in Limburg verandert hiermeecontinu. Kortom er is sprake van forse uitdagingen waarmee dezesector geconfronteerd wordt.

Een gezonde detailhandelsstructuur en succesvolle ondernemersstaan echter aan de basis van het vestigingsklimaat. Volgens MKB-Limburg is de aanwezigheid van winkels essentieel om de vitaliteitvan steden en dorpen te behouden2. Medio 2010 heeft nu de Kamervan Koophandel Limburg tezamen met de partners in Onderne-mend Limburg het initiatief genomen voor het opstellen van dezeprovinciale detailhandelsvisie. De detailhandelssector in Limburgkrijgt hiermee ook de aandacht die dringend gewenst is.

2 Bron: Vestigingsbeleid Detailhandel Limburg. MKB-Limburg, 2006.

Hoofdstuk 28

Hoofdstuk 3 9

3. KANSEN EN UITGANGSPUNTEN BELEID

3.1 Kansen en bedreigingen

Op basis van de diverse analyses en processtappen, ook verwoord inde bouwstenennota, is het onderstaande overzicht opgesteld voorde kansen en bedreigingen voor de detailhandelsstructuur in deprovincie Limburg. Het overzicht is ook een vervolg op de sterke enzwakke punten uit hoofdstuk 7 van de bouwstenennota.

Kansen• De dynamiek en de vele initiatieven in alle lagen van de Lim-

burgse detailhandelsstructuur bieden goede kansen om tot eenversterking van de structuur te komen. De plannen vormen ookde motor voor de noodzakelijke en gewenste dynamiek. Kansenliggen er in de complementariteit en de uniciteit.

• Benutten bestaande kwaliteiten winkelstructuur met de bin-nenstad van Maastricht, Winkelstad Roermond (binnenstad,DOC en Retail Park) en Woonboulevard Heerlen als ‘’grootstetrekkers”.

• Leegstand biedt ook kansen om te komen tot functieverande-ringen en transformatie, voornamelijk in aanloopmilieus vanbinnensteden.

• Versterken van de infrastructuur waardoor de bereikbaarheidnog beter wordt

• Het grensoverschrijdend winkelen (groot consumentenpotenti-eel) biedt nog goede mogelijkheden om met gerichte marke-ting, de toevloeiing vanuit Duitsland en België te verhogen.

• De mogelijkheden voor de zondagopenstelling in de bovenre-gionale centra conform het toeristisch regime in de Winkeltij-denwet.

• Inspelen op de toenemende behoefte vanuit de consument naarfunctiemenging en beleving (vermaak) in de hoofdwinkelge-bieden3.

Afbeelding 3.1 Persberichten kansen

3 Voor de indeling in winkelgebieden zie bijlage één.

Hoofdstuk 310

• Inspelen op de mogelijkheden die nieuwe doelgroepen kunnenbieden bijvoorbeeld: de senioren, grensoverschrijdend winkelenen nieuwe vormen van toerisme. Dit geldt zeker in relatie tot deFloriade 2012 in Venlo en Culturele Hoofdstad 2018 te Maas-tricht.

• Het verbinden van de winkelgebieden in Limburg door het zoe-ken naar onderlinge aanvulling, identiteit en versterking, ook inde sfeer van marketing en promotie.

• Streven naar een sterkere integratie (en profilering) van de sec-toren detailhandel en toerisme, ook als het gaat om nieuwebeleid. Hierbij kan gedacht worden aan branding, speciale mar-keting, speciale arrangementen, Limburg als doelbestemmingvanuit de city-trips etc..

• Zoeken naar “nieuwe” vormen van samenwerking overheid-bedrijfsleven.

• Opkomst Ondernemersfondsen, zoals via de Bedrijven Investe-rings Zones (BIZ), de Reclameheffing en de OZB.

• Stimuleren van ondernemerschap, innovatie en vernieuwing inde detailhandel door het scheppen van goede randvoorwaar-den en o.a. door experimenten met nieuwe concepten of doorhet beschikbaar stellen van subsidie, kennis en/of opleidingen.

Bedreigingen• De detailhandelsstructuur in Limburg kent bijna 300.000 m² wvo

leegstaande winkelruimte. Per 1.000 inwoners bezien, is Lim-burg hiermee de landelijke koploper.

• Fors aantal verspreid gelegen winkelmeters in Limburg.

• De hoge huurniveaus leiden tot een vervlakking van het detail-handelsaanbod en tot een uitstroom van de kleinschalige speci-aalzaken.

• Voor de komende jaren staat er circa 390.000 m² wvo aan hardeen zachte plannen voor de detailhandelsontwikkeling in Lim-burg op het programma.

• Ook in de Duitse en Belgische grensregio’s is sprake van eensterke dynamiek. Gezien de forse inkomende geldstromen in deLimburgse detailhandel zijn ontwikkelingen in deze regio’s di-rect van invloed op het functioneren van de detailhandel inLimburg.

Afbeelding 3.2 Persberichten bedreigingen

Hoofdstuk 3 11

• De sterke bevolkingsafname in Limburg en dan vooral in Zuid-Limburg, met name vanaf 2020. Hiermee gaat ook een sterkedaling gepaard van het bestedingspotentieel in de detailhandel.

• De krimp van de bevolking en de daarmee gepaard gaandeterugloop in de eigen bestedingen in relatie tot de forse ont-wikkelingsvolumes in de detailhandel zal zonder sturing leidentot een “overspannen” winkelmarkt en verschuivingen.

• Met name de binnensteden en de voorzieningen in de kleinerekernen/wijken (leefbaarheid) staan onder zware druk.

• Groeiende leegstand in de aanloopgebieden van binnenstedenals gevolg van diverse hier genoemde factoren.

• Aantasting van de leefbaarheid op kern en buurt- en wijkniveauals gevolg van het verdwijnen van voorzieningen.

• De positie van de zelfstandige ondernemer (speciaalzaken) staatonder druk.

• De opmars van het internetwinkelen vormt een bedreiging voorfysieke winkels. Een groot aantal ondernemers neemt een af-wachtende houding aan als het gaat om digitale verkoop.

• De opkomst van internet als oriëntatie- en of aankoopkanaal inde detailhandel zal leiden tot minder vraag naar winkelruimte.

• Internet maakt de prijzen in de detailhandel transparant, waar-door deze (steeds meer) door de markt worden gedicteerd endetaillisten zich op een andere manier moeten onderscheiden.

• De continuïteit van de bedrijfsvoering door het gebrek aan be-drijfsopvolging en de vergrijzing van de (zelfstandige) onder-nemer.

• De verdeeldheid over de zondagopenstelling.• Gebrek aan lokale, regionale en provinciale afstemming en re-

gie inzake detailhandelsbeleid en –ontwikkeling.

• Inconsistentie detailhandelsbeleid mede onder invloed van poli-tieke wisselingen.

3.2 Marktkansen

Beperkte kwantitatieve ontwikkelingsmogelijkhedenIn de bouwstenennota is geconstateerd dat de uitbreidingsmoge-lijkheden voor de detailhandel op het niveau van de provincie Lim-burg beperkt zijn. Het is op basis van de beschikbare data niet ver-antwoord om deze uitbreidingsruimte te kwantificeren. Wel zijn dekwantitatieve ambities benoemd:• Verder optimaliseren van de nu al hoge provinciale koop-

krachtbinding en –toevloeiing.• Minimaal vasthouden hoge provinciale toevloeiing. Daar waar

mogelijk versterken van deze toevloeiing. Hierbij moet vooralgedacht worden aan het grensoverschrijdend winkelen en depotenties vanuit het toerisme.

Verschillen per regio en gemeenteDe puur kwantitatieve ontwikkelingsmogelijkheden zijn uiteraardook gekoppeld aan de ontwikkeling van de bevolking. Daarmeetreden er alleen al vanuit dit oogpunt grote verschillen op tussen deregio’s in Limburg. Zuid-Limburg heeft nu al te maken met de be-volkingskrimp terwijl in Midden- en Noord-Limburg de eerste te-ruggang pas (beperkt) vanaf 2015-2020 merkbaar wordt. Dit heeftdirect invloed op de kwantitatieve marktmogelijkheden.

Hoofdstuk 312

Ook per gemeente zijn er grote verschillen. Parkstad spreekt overforse herstructureringsopgaven in de detailhandel, waar bijvoor-beeld Venlo en Roermond nog spreken over uitbreidingsruimtevoor de detailhandel.

Volop kwalitatieve ontwikkelingsmogelijkheden in de detailhandelDe kwantitatieve en puur cijfermatige analyses voor de ontwikke-ling van de detailhandel zijn niet zaligmakend. De cijfers zeggenimmers niets over de kwaliteit van het detailhandelsaanbod. Hoe-wel Limburg ook nu al over een kwalitatief goed winkelaanbodbeschikt, zijn er goede kansen om dit aanbod verder te versterken.Hierbij kan gedacht worden aan:• Voorop blijven lopen in de vernieuwing van de detailhandel. Dit

kan door de ruimte te bieden voor de dynamiek en nieuweontwikkelingen op goede locaties en voor de gewenste schaal-vergroting. Dit speelt zowel op centrumniveau als in de perife-rie. Voorbeelden van de schaalvergroting zien we bijvoorbeeldin de sport- en spelbranche, in bruin- en witgoed maar ook inde mode (met voorbeelden als The Sting, New Yorker, Primark,maar ook de formules onder vlag van Bestseller).

• Aantrekken van bijzondere, unieke en ook internationale win-kelformules. Hierbij kan bijvoorbeeld ook gedacht worden aanbrandstores. Enkele voorbeelden van nieuwe winkels die recentin Nederland gevestigd zijn of het voornemen hebben naar Ne-derland te komen zijn: New Look, Monki (van H&M), Forever 21,Talking French, Abercrombie en Fitch.

• Ruimte bieden voor vernieuwende retailconcepten. Een voor-beeld hiervan is de Stilwerk-formule uit Duitsland, die ook kijktnaar expansie buiten Duitsland.

Stilwerk (House of Design) is een exclusief themacentrum voor woninginrichting,

design en lifestyle. Het centrum onderscheidt zich door de thematische invulling en

door samenwerking (in plaats van concurrentie) tussen de ondernemers. Hoog-

waardige meubelen, woningdecoratie, designproducten en life-style accessoires

worden onder één dak verkocht. Stilwerk heeft momenteel vier vestigingen in

Duitsland en Oostenrijk (Hamburg, Berlijn, Düsseldorf en Wenen). De omvang van

de vestigingen varieert tussen de 10.000 en 20.000 m² bvo. Stilwerk heeft verge-

vorderde plannen om zich in Rotterdam aan de Rijnhaven (nabij de Wilhelmina-

pier) te vestigen.

• Een ander voorbeeld is het concept voor de Markthal zoals dezede komende jaren in de binnenstad van Rotterdam geopend zalworden. Dit concept speelt ook in op de integratie van detail-handel, horeca en de ambulante handel.

• Ruimte bieden aan nieuwe concepten waarbij sprake is van deintegratie van detailhandel, horeca en leisure.

De diverse in voorbereiding zijnde winkelprojecten in de groteregemeenten en de bovenregionale grootschalige concentraties bie-den voldoende ruimte voor het faciliteren van deze kwaliteiten.

Hoofdstuk 3 13

3.3 De doelstellingen voor de detailhandelsvisie

Hoofddoel: een evenwichtige en duurzame detailhandelsstructuurDe hoofddoelstelling van de provinciale detailhandelsvisie is het totstand brengen van een evenwichtige en duurzame detailhandels-structuur in Limburg, waarbij rekening wordt gehouden met deaanwezige structuur en ontwikkelingen en waarbij gestreefd wordtnaar een maatschappelijk verantwoorde en op elk niveau van devoorzieningenhiërarchie gezonde winkelstructuur.

Met achterliggende doelen..Deze hoofddoelstelling is ingegeven door:• Een goede consumentverzorging: de consument dient te be-

schikken over een in kwantitatief en kwalitatief opzicht zocompleet, gevarieerd en attractief mogelijk pakket aan winkels.Dit alles op aanvaardbare afstand van de woonomgeving.

• Goed functionerende ondernemingen: het creëren van omstan-digheden voor de huidige en toekomstige detailhandelsonder-nemers waarbij een rendabele exploitatie mogelijk is en per-spectief wordt geboden voor de langere termijn. Een onderne-mer dient daarbij ook de ruimte te krijgen om te ondernemen.

Het streven naar een evenwichtige en duurzame detailhandelsstruc-tuur is daarnaast ingegeven door het belang van de detailhandelvoor:• de economische, culturele en sociale functie van centrumgebie-

den;• het behoud en de versterking van de leefbaarheid en de kwali-

teit van de leefomgeving;

• de werkgelegenheid;• invulling geven aan de vrijetijdsbesteding van de inwoners en

bezoekers;• de bijdrage die de detailhandel kan leveren aan het versterken

van het imago of de uitstraling van gemeenten en afzonderlijkesteden en kernen;

• de bijdrage aan het verbeteren van het vestigingsklimaat voorandere ondernemingen en instellingen.

En subdoelen…Om het hoofddoel te bereiken, dient de concurrentiekracht van dedetailhandel in Limburg als geheel versterkt te worden. Daartoewordt ingezet op:• het versterken van de bovenregionale (én grensoverschrijdende)

aantrekkingskracht van de detailhandel in Limburg. Dit zekerook in wisselwerking/synergie met het aanbod aan “andere”toeristisch-recreatieve voorzieningen;

• een kwaliteitsverbetering van het aanbod;• een sterke ontwikkeling/positie van de binnensteden en de

hoofdwinkelcentra met oog voor onderlinge positionering encomplementariteit;

• een evenwichtige én sterke structuur voor de detailhandel opperifere locaties, met oog voor onderlinge complementariteitmaar ook voor de positionering ten opzichte van de hoofdwin-kelgebieden;

• het behouden van een gezond perspectief voor de kernverzor-gende centra;

• het in balans houden van een gezonde voorzieningenstructuurop de lagere schaalniveaus (wijk, buurt, kleine kernen). Dit wel

Hoofdstuk 314

met het oog op de maatschappelijke ontwikkelingen, zoals de-mografische ontwikkelingen en de toegenomen mobiliteit, ende financiële realiteit c.q. haalbaarheid;

• een forse herstructureringsopgave mede vorm te geven doorhet terugdringen van vooral de verspreide bewinkeling. Dezeverspreide bewinkeling bedraagt in Limburg nog altijd bijna700.000 m² wvo ofwel circa 33% van het totale aanbod;

• sturing vooral op basis van kwaliteit: voorkomen van meer vanhetzelfde.

3.4 Beleidslijnen detailhandelsstructuur Limburg

Op basis van de diverse analyses en uitgangspunten worden de be-langrijkste beleidslijnen en beleidskeuzen voor de ontwikkeling vande detailhandelsstructuur in Limburg geschetst.

Dynamiek in de detailhandel op verantwoorde wijze faciliterenDe ontwikkelingen in de detailhandel gaan heel snel. Winkelfor-mules komen en gaan en nieuwe winkelconcepten worden geïntro-duceerd, waarbij vaak de integratie wordt gezocht met niet-winkelconcepten. Deze vernieuwing houdt winkelgebieden up-to-date en daarmee ook interessant voor de consument.

De detailhandel in de provincie Limburg kan hierover meepraten.Na een flinke groei in de afgelopen jaren is ook nu nog sprake vaneen enorme dynamiek in de detailhandel. In de bouwstenennotazijn voor circa 390.000 m² bvo aan harde en zachte plannen voorwinkelontwikkeling in de komende jaren in Limburg benoemd.

In onze visie moet de kwaliteit van de plannen uiteindelijk leidendzijn in de te maken afwegingen, boven de discussie over de kwanti-teit. Kwaliteit wordt dan vooral ook bepaald door de meerwaarde(ook de synergie) die de locaties opleveren voor de bestaande de-tailhandelsstructuur. Daarom is ook van belang om de vernieuwingop de juiste locaties binnen de winkelstructuur plaats te laten vin-den. Daartoe dienen keuzes gemaakt te worden. In de visie vanBRO zal er ook naar de toekomst toe ruimte dienen te blijven in deLimburgse winkelstructuur voor nieuwe ontwikkelingen, dynamieken kwaliteitsversterking. Limburg heeft hierin een sterke positieopgebouwd en dient de voorsprong te behouden. Het ontbrekenvan marktruimte in combinatie met de bevolkingskrimp vraagt welom zorgvuldigheid maar zeker niet om stilstand. Naast dynamiekdient de focus dan tevens gelegd te worden op herstructurering enherontwikkeling.

Om ongewenste ontwikkelingen te voorkomen, zullen de samen-werkende gemeenten, regio’s én provincie lopende én nieuwe de-tailhandelsinitiatieven moeten toetsen op de (per saldo) toege-voegde waarde voor de detailhandelsstructuur. Dit kan er zekerook toe leiden dat plannen en planvolumes moeten worden bijge-steld en heroverwogen door de diverse gemeenten.

Hoofdstuk 3 15

Inzetten op complementariteit en onderscheidend vermogenIn een evenwichtige en duurzame voorzieningenstructuur vullen deverschillende winkelgebieden elkaar aan en heeft ieder gebied eeneigen functie binnen de structuur. Ze dienen dus eigen kenmerkenen kwaliteiten te hebben die ook bij voorkeur refereren aan deeigen identiteit. Zo kan ook het onderscheidend vermogen geëta-leerd worden bij de marketing van het winkellandschap in Limburg.Dit schept duidelijkheid voor de consument, biedt aanknopingspun-ten voor strategie en investeringen van ondernemingen en biedtmogelijkheden voor elkaar versterkende effecten (doelgroepen,combinatiebezoeken).

Ruimtelijke concentratie vooropBij concentratie c.q. clustering van detailhandel ontstaat een meer-waarde voor de betreffende bedrijven. De bedrijven kunnen profi-teren van elkaars nabijheid, aantrekkingskracht, marketingwaardeen gemeenschappelijke faciliteiten. De consument heeft het voor-deel van gemak, overzichtelijkheid en veel keuzemogelijkheden.Clustering resulteert daarmee in meer bezoekers en ook in meerdraagvlak voor verbreding en verdieping van het totale aanbod enassortiment. Daarnaast draagt concentratie ook bij aan het beper-ken van het aantal verkeersbewegingen. Het uitgangspunt van con-centratie geldt op alle schaalniveaus, zowel voor de detailhandel inde centrumgebieden als voor de perifere en grootschalige detail-handel.

Prioriteit bij de versterking van bestaande winkelgebiedenUit het ondernemersonderzoek is nadrukkelijk de wens naar vorengekomen om nieuwe winkelontwikkelingen bij voorkeur in te pas-sen in bestaande winkelgebieden. Maar liefst 85% van de onder-nemers was hier voorstander van. BRO deelt deze visie. Vanuit deanalyses is de kracht van de huidige detailhandelsstructuur in Lim-burg naar voren gekomen. De structuur is op alle niveaus goed ver-tegenwoordigd. Daarnaast geven de plannen en initiatieven ookaan dat er binnen de bestaande grotere winkelgebieden volopruimte is en er kansen zijn om de vernieuwing in te passen. De eni-ge echte “witte” vlek (vanuit een bovenlokale verzorgingspositiebezien) in de detailhandelsstructuur van Limburg is het ontbrekenvan een geconcentreerde locatie voor perifere detailhandel inMaastricht. Juist hieraan wordt op dit moment gewerkt.

Schaalvergroting op de juiste plek faciliterenEen van de belangrijkste motoren achter de dynamiek in de detail-handel is de schaalvergroting. Zeker ook om de concurrentiepositiete behouden en te versterken, is het belangrijk dat Limburg blijftinspelen op deze ontwikkeling en de schaalvergroting faciliteert.Tussen de verschillende soorten grootschalige winkels (PDV én GDV)bestaan grote verschillen in effecten op de structuur als geheel. Eenzorgvuldige inpassing (én uiteraard concentratie) van de grootstewinkels in de provinciale en regionale detailhandelsstructuur isdaarom noodzakelijk. Tot nu toe is dit in de provincie Limburg sterkafhankelijk van het lokale maatwerk dat door de diverse gemeen-ten wordt geleverd. Dit maatwerk leidt ook tot de verschillen tus-sen de gemeenten. Van regionale afstemming op dit onderdeel isalleen in Parkstad Limburg sprake. Hier ligt dan ook een uitdagingop provinciaal niveau.

Hoofdstuk 316

De focus terug op de binnenstedenDe positie van de binnensteden is o.a. onder invloed van de op-komst van de perifere en grootschalige detailhandel de afgelopenjaren onder groeiende concurrentiedruk komen te staan. De huidi-ge én verder toenemende leegstand in de binnensteden baart zor-gen. Maar dit biedt tegelijkertijd ook juist kansen, bijvoorbeelddoor leegstaande panden te transformeren naar ruimten voor bij-voorbeeld grootschalige aanbieders. BRO pleit in deze visie vooreen versterkte focus op de binnensteden in Limburg. De binnenste-den bieden nog voldoende fysieke en ruimtelijke mogelijkhedenvoor versterking. Diverse plannen en initiatieven spelen daar ookop in. Maar het gaat om meer: het verbeteren van de bereikbaar-heid, een goed parkeeraanbod en parkeerbeleid, het verbeterenvan de inrichting en verblijfswaarde, het bieden van belevings-waarde et cetera. Daarnaast zal sterker dan ooit gekeken moetenworden naar functiemenging c.q. - verandering en herontwikke-ling.

Een omslag in het denken4

Alle analyses en bouwstenen als onderlegger voor de visie wijzen indezelfde richting voor de detailhandelsstructuur in Limburg. De tijdvan grote groei in de winkelontwikkeling is voorbij. Niet alle win-kelontwikkelingen zullen worden gerealiseerd zonder dat dit toteffecten op de bestaande voorzieningenstructuur leidt. Meer danooit zal gedacht moeten worden in termen van keuzes, kwaliteit enstructuur.

4 Zie ook: Dynamiek van winkelgebieden: van meer naar betere meters, NRW,

Taskforce dynamische winkelgebieden 2010

Het moet voor alle partijen die betrokken zijn bij de ontwikkelingvan winkelgebieden duidelijk worden dat een andere tijd is aange-broken. Limburg loopt hierin voorop. Het gaat steeds meer om deduurzaamheid van winkelontwikkelingen waarbij niet alleen deaandacht uit kan gaan naar het ontwikkelen van nieuwe meters, inhet belang van de eigen gemeente. Het gaat om afstemming vanontwikkelingen waarbij tegelijkertijd gekeken zal moeten wordennaar de sanering en het herontwikkelen van incourante oude me-ters. Hier moet een krachtige aanpak voor geformuleerd worden.

Herstructurering en herontwikkeling onontkoombaarLimburg kent nu reeds bijna 300.000 m² leegstand in de detailhan-del. Daar staat een planvolume (harde en zachte plannen opgeteld)in de detailhandel tegenover van circa 390.000 m² bvo. Deze gege-vens gekoppeld aan de bevolkingskrimp in Limburg en de trends inde detailhandel (internet, positie speciaalzaken onder druk, leeg-stand aanloopgebieden) zullen naar verwachting leiden tot eenverdere groei van de leegstand in de detailhandel in Limburg. Indeze visie wordt er niet voor gekozen om de dynamiek op nul tezetten. Dit dwingt eenieder wel om herstructurering, herontwikke-ling, sanering van winkellocaties en functieverandering onmisbareonderdelen te laten zijn van het toekomstige lokale, provinciale enregionale detailhandelsbeleid. Hier ligt een voor alle betrokkeneneen enorme opgave en uitdaging.

Hoofdstuk 3 17

3.5 Detailhandel op perifere locaties

HoofdlijnenUitgangspunt: ruimte bieden aan soorten winkels en/of detailhan-delsbranches die niet passen in of aan de rand van de reguliere all-round winkelcentra vanwege het volumineuze karakter van (eengroot deel) van de gevoerde artikelen of hier geen plek kunnenvinden gezien de omvang, schaal en bijzondere kenmerken van dedetailhandel. Dit vertaalt zich in de volgende hoofdlijnen:• Ruimtelijke clustering van bepaalde soorten perifere detailhan-

del (branche/omvang) binnen een beperkt aantal locaties in deregio/provincie.

• Waar distributie-planologisch en ruimtelijk mogelijk en bijvoorkeur thematisch ingestoken.

De detailhandel op perifere locaties dient aanvullend (en niet be-dreigend) te zijn voor de detailhandel in de bestaande hoofdwin-kelgebieden (de centrumgebieden en de binnensteden met eensterk accent op recreatief winkelen).

Perifere detailhandel algemeenDetailhandel die zich in principe op de daartoe aangewezen perife-re locaties mag vestigen, mits qua omvang passend bij de verzor-gingsfunctie van de kern of locatie, is:• Detailhandel in auto’s, motoren, boten, caravans en tenten

(beide laatste in combinatie met kampeerartikelen);• Detailhandel in automaterialen (in relatie met inbouw);• Detailhandel in keukens, badkamers, sanitair en tegels;• Bouwmarkten en andere all-round doe-het-zelf zaken;

• Tuincentra (inclusief dierenbenodigdheden en –voeding enwoondecoratie);

• Detailhandel in (zeer) volumineuze artikelen zoals zonwering,tuinhuisjes, buitenspeeltoestellen, zwembaden, tuinbeelden,haarden en kachels, grafzerken, (paarden)trailers, aanhangwa-gens etc.;

• Brand- en explosiegevaarlijke stoffen, grove bouwmaterialen,landbouwwerktuigen.

Ook de gehele woninginrichtingsbranche (meubelen, vloerbedek-king, woningtextiel, verlichting, babywoonwinkels) kan zich in prin-cipe perifeer vestigen onder de genoemde voorwaarden. Voor dezebranche geldt echter wel een streven naar clustering op de grotere(boven-)regionale perifere centra (zie opbouw hoofdstructuur pa-ragraaf 4.1). Dit omdat bij de aanschaf van woonartikelen het kij-ken en vergelijken, en dus het hebben van veel keuzemogelijkhe-den, belangrijk is.

TuincentraGelet op het specifieke karakter en voorkomen van tuincentra,wordt een vestiging buiten de aangewezen winkelgebieden enperifere locaties niet op voorhand uitgesloten. Met name locaties inde randzones van de bebouwde kom van kernen kunnen eventueelin aanmerking komen. Concrete initiatieven worden op basis van delocatievoorwaarden en effecten op de detailhandelsstructuur be-oordeeld.

Hoofdstuk 318

Grootschalige detailhandelDe afgelopen jaren zien we in toenemende mate ook vormen vangrootschalige detailhandel, niet vallend onder de definitie van peri-fere detailhandel, zich op perifere locaties vestigen. Het gaat dano.a. om branches als sport en spel, bruin- en witgoed, rijwielen enautoaccessoires, huishoudelijke artikelen en supermarkten. In debouwstenennota hebben we al geconstateerd dat Limburg hierinvoorop loopt. Het provinciale beleid wordt op dit onderdeel in depraktijk ruim geïnterpreteerd waardoor er ook verschillen zijn ont-staan tussen de diverse lokale beleidsuitgangspunten op vooral ditonderdeel.

Wat zegt het provinciale beleid?Voor de Stadsregio’s in Limburg gelden de volgende uitgangspun-ten ten aanzien van detailhandel op perifere locaties:• Vestiging is mogelijk op de stedelijke dienstenterreinen. Het

gaat dan uitsluitend om detailhandelsfuncties voor minder fre-quent benodigde, doelgerichte aankopen, die moeilijk inpas-baar zijn in bestaande winkelgebieden vanwege volumineuzeaard en dagelijkse bevoorrading (omvang > 1.000 m², in debranches wonen, vervoer en outdoor).

• De voorkeur voor de vestiging van megasupermarkten gaat uitnaar stadsdeelcentra of de randzone van binnensteden, mitsruimtelijk en verkeerstechnisch inpasbaar. Vestiging op een ste-delijk dienstenterrein wordt niet uitgesloten.

• Op bedrijventerreinen horen, met uitzondering van een aantalcategorieën, geen detailhandelsfuncties thuis.

• Thematisering van de detailhandel op een stedelijk dienstenter-rein kan het profiel van een regio versterken.

Het provinciale beleid maakt op de stedelijke dienstenterreinen danook meer dan alleen de traditionele perifere detailhandel mogelijk.Ontwikkelingen als Retail Park Roermond maar ook de Rodaboule-vard Kerkrade hebben daarop de afgelopen jaren ingespeeld. BROvindt het binnen deze visie, gezien de grote regionale verschillenhierin, niet opportuun om voor de grootschalige detailhandel opperifere locaties strakke beleidslijnen voor te leggen. Belangrijk ishet hierbij vooral ook vanuit koopgedrag of verwachtingspatroonvan de consumenten de marktontwikkeling te beoordelen. Ditvraagt om een uitwerking en afspraken op lokaal én regionaal ni-veau. In de Retailstructuurvisie Parkstad Limburg zijn hierover in deregio afspraken gemaakt. Wel is het in belang van een evenwichti-ge detailhandelsstructuur om hier zorgvuldig mee om te gaan. Ui-teraard is het ook zo dat de initiatieven zich dienen te beperken totde daarvoor in de hoofdstructuur (hoofdstuk 4) aangewezen loca-ties.

BranchevervagingVoor de bedrijfsvoering van de winkels op perifere locaties kan hetgewenst zijn dat naast het kernassortiment ook andere assortimen-ten gevoerd worden (ontwikkeling tot branchegericht warenhuis,de klant verrassen en ideeën laten opdoen, etc.). Om enerzijds hetvoeren van nevenassortimenten mogelijk te maken, maar ander-zijds te voorkomen dat uiteindelijk op perifere locaties een winkel-aanbod ontstaat dat in totaliteit gaat concurreren met de bestaan-de winkelcentra worden beperkingen ingesteld ten aanzien van detoegestane nevenassortimenten. De richtlijnen hiervoor zijn:• In zijn algemeenheid geldt dat de artikelen gevoerd mogen

worden die direct of indirect tot het specifieke assortiment van

Hoofdstuk 3 19

de betreffende branche of winkel behoren. Hierbij is inbegre-pen gelegenheidsassortiment ten behoeve van bepaalde festivi-teiten zoals Kerst, Pasen en Koninginnedag, waarbij wel eenbeperking van de verkoop in de tijd geldt.

• Voor de aangewezen perifere locaties geldt dat het assortimentvan alle toegestane branches en soorten winkels zonder beper-kingen in alle hier aanwezige winkels verkocht mag worden.

• In bestemmingsplannen worden heldere omschrijvingen opge-nomen van de toegestane branches en/of soorten winkels.

Hoofdstuk 320

Afbeelding 3.3 Detailhandelsstructuur provincie Limburg

Hoofdstuk 4 21

4. VISIE OP DE DETAILHANDELSSTRUCTUUR

4.1 Uitgangspunten hoofdstructuur detailhandel

In het licht van de beschreven doelstellingen en hoofdlijnen vormthet aansluiten bij en versterken van de aanwezige hoofdstructuurvan winkelgebieden, zoals beschreven in paragraaf 2.2. van debouwstenennota, een belangrijk uitgangspunt voor de provincialedetailhandelsvisie. De winkelgebieden zijn daar benoemd en gety-peerd naar functie en positionering binnen de provinciale en regio-nale detailhandelsstructuur van Limburg. De typering is gebaseerdop de indeling van Locatus (zie bijlage 4).

Koopgedrag als leidraad voor positionering winkelgebiedenIn toenemende mate wordt in de detailhandel ingespeeld op hettype koopgedrag van de steeds diffuser worden groep consumen-ten. Bij dit gedrag spelen aspecten mee als het aan te schaffen arti-kel, de eisen die gesteld worden aan het bezoek en de kenmerkenvan de aankoopplaats (aanbod en verblijfsklimaat). Door aan tesluiten bij de typen koopgedrag (boodschappen doen, doelgerichtaankopen en recreatief winkelen, zie bouwstenennota hoofdstuk5.1), kunnen winkelgebieden, maar ook delen van de grotere cen-tra, zich duidelijk profileren en hun eigen identiteit uitdragen. Ditdraagt weer bij aan het onderscheidend vermogen van winkelge-bieden. Op het schaalniveau van de provincie zijn binnen deze stu-die vooral het recreatieve winkelen en het doelgericht winkelenvan belang.

Opbouw hoofdwinkelstructuur LimburgIn onderstaande twee kaders is de opbouw van de hoofdwinkel-structuur in Limburg kort getypeerd.

Huidige opbouw hoofdstructuur centrumgebieden

De hoofdstructuur is als volgt samengesteld:

Bovenregionaal verzorgend centrum (> 100.000 m² wvo, > 400 winkels)

• Binnenstad Maastricht

(Boven)regionaal verzorgend centrum (50.000 – 100.000 m² wvo, 200-400

winkels)

de grote hoofdwinkelgebieden:

• Binnenstad Heerlen

• Binnenstad Sittard

• Binnenstad Roermond

• Binnenstad Venlo

• Binnenstad Weert

Regionaal en bovenlokaal verzorgende centra ( 20.000- 50.000 m² wvo,

100-200 winkels)

• Centrum Venray

• Centrum Geleen

• Centrum Brunssum

• Centrum Valkenburg

Kernverzorgende centra (bovenlokaal en lokaal verzorgend, tot 100 win-

kels)

• Zie paragraaf 2.2. bouwstenennota en kaartbeeld detailhandels-

structuur

Hoofdstuk 422

Huidige opbouw hoofdstructuur detailhandel op grootschalige concentra-

ties en speciale winkelgebieden

De hoofdstructuur is als volgt samengesteld:

Bovenregionale clusters perifere detailhandel/themacentra

• Woonboulevard Heerlen

• Retail Park Roermond

(Boven-)regionale clusters perifere detailhandel (10.000 –50.000 m² wvo)

• Via Venlo/Trefcenter Venlo

• Rodaboulevard Kerkrade

• Huis en Tuinboulevard Roermond

• Inter Chalet Horst

• Woonboulevard Vrijveld Roermond

• Gardenz Geleen

• Roermondseweg/Moesdijk Weert

• Heerlerbaan Heerlen

• Dr. Nolenslaan Sittard

• Woonmaxx Venray

• Industriestraat Sittard (< 10.000 m²)

Speciale winkelgebieden

• DOC Roermond

• Makado Beek

Diverse lokale perifere clusters

De bestaande detailhandelsstructuur in Limburg is vooral een net-werkstructuur van binnensteden, grote en kleine hoofdwinkelge-bieden, kernverzorgende centra, grootschalige concentraties enspeciale winkelgebieden. Een structuur die Limburg op het vlak vande detailhandel de afgelopen jaren ook groot heeft gemaakt.Hiermee is tegelijkertijd de wenselijke structuur naar de toekomst

toe voor een belangrijk deel ingevuld, hoewel versterking op be-paalde onderdelen zeker wenselijk en noodzakelijk is. Dit geldt ookvoor de afbouw/stabilisatie van bepaalde onderdelen.

Ontwikkeling centrumgebieden: toetsen aan de verzorgingsfunctieDe ambitie om de concurrentiekracht van de provinciale en regio-nale detailhandelsstructuur te versterken, zal voor het recreatievewinkelen vooral ingevuld moeten worden door de zes grote, bo-venregionaal en regionaal verzorgende, centra van Maastricht,Heerlen, Roermond, Sittard, Venlo en Weert. Maastricht vervultdaarbij wel met afstand de belangrijkste bovenregionale functie.

Impressie plannen centrumgebieden

In de genoemde binnensteden zijn ook de voorwaarden aanwezigom te komen tot een verdere kwalitatieve groei van winkel- enandere functies. De forse planvolumes per binnenstad bevestigen

Hoofdstuk 4 23

dit. Zoveel mogelijk dient gestreefd te worden naar onderlingevenwicht en complementariteit. De nieuwe ontwikkelingen in degenoemde zes binnensteden moeten derhalve passen bij de beoog-de verzorgingsfunctie en de positionering in de detailhandelsstruc-tuur.

Winkelgebieden met een regionale en bovenlokale functieDe regionale en bovenlokale centra moeten zich blijvend kunnenontwikkelen om daarmee ook te voldoen aan de wensen van deconsument en de vernieuwing in de detailhandel. Ook in deze win-kelgebieden is sprake van een recreatieve winkelfunctie vaak welvermengd met vormen van (beperkt) doelgericht winkelen enboodschappen doen. Het uitgangspunt is wel dat de groei niet tenkoste mag gaan van de ontwikkelingsmogelijkheden van de zesgrote binnensteden (het voorkomen van negatieve effecten). Metname in de verzorgingsfunctie van het centrum van Geleen tenopzichte van Sittard zit hier spanning.

Kernverzorgende winkelgebiedenDe kernverzorgende winkelgebieden hebben vaak ook nog eensterke boodschappenfunctie, gemengd met (beperkt) doelgerichtwinkelen en in enkele gevallen aanzetten voor een recreatievewinkelfunctie. Voor de kernverzorgende winkelcentra geldt hetvolgende: dynamiek en vernieuwing is goed maar nieuwe ontwik-kelingen mogen de positie en het perspectief van de omringendekernverzorgende of regionaal-verzorgende centra niet ondermij-nen. Hierop is in de visie van BRO één uitzondering en wel het cen-trum van Kerkrade. Door de versterking van de functie van het cen-trum zou dit winkelgebied moeten opschuiven in de hiërarchie naar

de categorie van regionaal en bovenlokaal verzorgende centra. Dehuidige plannen spelen hier ook op in.

Ontwikkeling grootschalige en speciale winkelconcentraties: alsaanvulling op de hoofdcentraDoor hun uniciteit qua thema en/of omvang hebben de twee bo-venregionale PDV-clusters c.q. themacentra en het DOC (speciaalwinkelgebied) een eigen functie opgebouwd binnen de Limburgsedetailhandelsstructuur. Deze drie winkelgebieden appelleren ooknadrukkelijk aan het recreatief winkelen. Zeker voor het DOCRoermond is dit het geval.

In het licht van de voorgestane clustering in de detailhandel moe-ten nieuwe en vernieuwende winkelontwikkelingen met een bo-venregionale uitstraling, behalve in de grotere centrumgebieden, inprincipe in de grotere perifere en thematische centra plaatsvinden(binnen de vastgestelde mogelijkheden qua branchering en om-vang). Een verdere groei van het DOC als speciaal winkelgebiedpast hierin.

Alleen in Maastricht nog een regionaal PDV-cluster wenselijkDe regionale PDV-clusters zijn verhoudingsgewijs sterk vertegen-woordigd in Limburg. Het gaat in vrijwel alle locaties om een zwaaraccent op het doelgericht winkelen. Wel is tussen de regionale clus-ters sprake van onderlinge concurrentie. Gelet op de mogelijkhedendie de diverse aanwezige locaties voor perifere detailhandel nogbieden moet zorgvuldig worden omgegaan met:• een forse uitbreiding van de bestaande clusters en

Hoofdstuk 424

• het realiseren van nieuwe detailhandelsclusters op een periferelocatie met een bovengemeentelijke uitstraling en bijbehoren-de maatvoering.

In de visie van BRO is er vanuit kwantitatief én kwalitatief oogpuntalleen nog in de gemeente Maastricht ruimte voor één nieuw PDV-cluster en dan ook nog met een substantieel deel aan verplaatsers.Daarnaast is het niet uitgesloten dat enkele locaties zoals de Heer-lerbaan in Heerlen en de Industriestraat in Sittard verder onderdruk komen te staan.

Lokale PDV-clustersIn de gemeenten waaronder de (grote) kernverzorgende centravallen, kunnen de verschillende gemeentelijke of lokale bedrijven-terreinen (beperkt) ruimte bieden voor lokale verplaatsers in deperifere detailhandel (doelgerichte aankopen). Het gaat dan slechtsom één of enkele aanbieders die zich in eerste instantie richten ophet eigen verzorgingsgebied.

Nieuwe locaties in voorbereiding voor grootschalige detailhandelDe grootschalige (GDV) detailhandel (buiten de traditionele cen-trumgebieden) is nu vooral vertegenwoordigd op de locaties RetailPark Roermond, Rodaboulevard Parkstad Limburg en in minderemate Trefcenter Venlo. In de planvolumes zijn nieuwe grootschaligedetailhandelslocaties (volume vanaf circa 10.000 m² wvo) voorzienin:• Maastricht: Sphinx• Eijsden• Sittard: Fortuna Stadion.

Daarnaast is er veel druk om op de bestaande perifere locaties ookbrancheverbreding (vooral bruin- en witgoed, sport en spel, rijwie-len) in te passen. Dit kan op gespannen voet staan met de ontwik-keling en het perspectief van omliggende winkelgebieden envraagt daarom om een zorgvuldige afweging.

Speciale winkelgebiedenVolgens de typologie van Locatus vallen in Limburg twee winkelge-bieden onder de noemer van speciale winkelgebieden, MakadoBeek en DOC Roermond. Op het DOC is in deze paragraaf reedsingegaan. Makado Beek neemt een bijzondere positie in tussen dede winkelcentra van Stein en Geleen. Deze positie mag de functievan de nabijgelegen centra niet ondermijnen (zie ook paragraaf4.3).

Vanaf paragraaf 4.3. zal per onderdeel van de Limburgse winkel-structuur worden ingegaan op de positionering en de visie. Vooraf-gaand zal eerst dieper worden ingegaan op de impact van de win-kelplannen op de bestaande winkelstructuur. Dit ook in relatie totde te verwachten bevolkingskrimp.

4.2 Dynamiek en effecten op de winkelstructuur

Bij het uitwerken van de visie op de Limburgse detailhandelsstruc-tuur moet rekening worden gehouden met de volgende belangrijke(harde en zachte) uitgangspunten.

Hoofdstuk 4 25

LeegstandEind 2010 was in de provincie Limburg sprake van bijna 300.000 m²wvo leegstand in winkelruimten. Circa 57% van deze leegstandbevindt zich in Zuid-Limburg. Ongeveer een derde van alle leeg-stand (circa 100.000 m² wvo) bevindt zich in de grote regionaal enbovenregionaal verzorgende hoofdwinkelgebieden (vooral de cen-tra van Maastricht, Heerlen, Sittard, Geleen, Venlo). Het gaat danmet name om de leegstand in de aanloopstraten. De leegstand inde clusters voor perifere en grootschalige detailhandel (de groot-schalige concentraties) is relatief beperkt (circa 5% van het totaal).De leegstand in de verspreide bewinkeling bedraagt eveneens on-geveer een derde van de totale leegstand (circa 100.000 m² wvo) inde provincie Limburg. De ontwikkeling van de leegstand in Limburgvertoont in de tijd gezien een sterk stijgende lijn (201.000 m² wvo in2005).

Tabel 4.1 Leegstand in Limburg (in m² wvo) per regio naar type winkelgebied, 2010

Regio Totaal Hoofdwin-

kelgebieden5

Grootscha-

lige con-

centraties

Verspreide

bewinkeling

Overig

Noord-Limburg 64.579 17.330 2.935 22.128 22.186

Midden-Limburg 63.134 16.400 1.375 29.929 15.430

Zuid-Limburg 168.048 67.540 8.498 49.265 42.745

Totaal 295.761 101.270 12.808 101.322 80.361

5 Het gaat hierbij alleen om de binnensteden en de grote en kleine hoofdwin-

kelgebieden vanaf 100 winkels. De kernverzorgende centra zijn niet meegeno-men.

Dalend bestedingspotentieelHet dalend bestedingspotentieel als doorrekening van de bevol-kingsafname. In de bouwstenennota (paragraaf 3.3.) is aangegevendat de prognoses voor de bevolkingsontwikkeling in Limburg forsnegatieve gevolgen hebben voor het bestedingspotentieel van deLimburgse consumenten. Voor de totale provincie loopt het beste-dingspotentieel tot 2020 met 4% terug, tot 2030 met 8% en tot2040 met maar liefst 15%. Per regio zijn er grote verschillen. InNoord- en Midden-Limburg zal de afname tot 2030 nog redelijkbeperkt zijn (2 tot 5%), tot 2040 zal sprake zijn van een afname inNoord-Limburg met bijna 6% en in Midden-Limburg met circa 11%.In Zuid-Limburg is de afname van het bestedingspotentieel al directmerkbaar, tot 2020 zal sprake zijn een afname van 6%, geleidelijkoplopend tot 20% in 2040. We hebben het bestedingspotentieelniet gecorrigeerd voor de ontwikkeling van het aantal huishoudens(daalt minder snel) en de veranderingen in het koopgedrag (ver-grijzing en ontgroening). Bovendien zal de invloed van internet dekomende jaren verder toenemen. Het ontbreekt hiervoor echteraan adequate kwantitatieve gegevens.

Hoofdstuk 426

Afname theoretisch haalbaar winkelaanbodDe daling in het bestedingspotentieel kan ook doorgerekend wor-den in het theoretisch haalbaar winkelaanbod. Hierbij is rekeninggehouden met de volgende aannames:• Stabiel houden provinciale koopkrachtbinding en –toevloeiing.• De huidige landelijke gemiddelde omzetten per m² wvo voor de

dagelijkse sector (€ 6.900,- excl. BTW) en de niet-dagelijkse sec-tor (€ 1.940,- excl. BTW).

Vanuit deze aannames zal tot 2020 sprake zijn van een daling vanhet potentieel aan winkelaanbod in de provincie Limburg met51.000 m² wvo ten opzichte van het huidige aanbod, voor 2030 met120.000 m² wvo en voor 2040 met maar liefst 240.000 m² wvo. Dedaling is verreweg het grootste in Zuid-Limburg en feitelijk is dezeanno 2010 al ingezet. Anders ligt het in Noord- en Midden-Limburgwaar tot 2020 slechts sprake is van een beperkte theoretische da-ling. Circa 75% van de daling in het aanbod zal plaatsvinden in deniet-dagelijkse sector. De cijfers geven een indicatie van de op sta-pel staande inkrimping. Gezien de vele aannames die er onder lig-gen moeten ze wel voorzichtig toegepast worden.

Tabel 4.2 Theoretische afname potentieel winkelaanbod agv bevolkingsdaling

Regio m² wvo detail-

handel 2010

Afname per

2020

Afname per

2030

Afname per

2040

Noord-Limburg 525.423 -1.000 - 6.000 - 23.000

Midden-Limburg 484.505 -5.000 - 16.000 - 37.000

Zuid-Limburg 1.061.464 -45.000 - 98.000 - 180.000

Totaal 2.071.392 -51.000 - 120.000 - 240.000

Figuur 4.1 Theoretische afname winkelaanbod

1.700.000

1.750.000

1.800.000

1.850.000

1.900.000

1.950.000

2.000.000

2.050.000

2.100.000

2010 2020 2030 2040

m²

wvo

Samenvattend kan dus gesteld worden dat de daling in het bevol-kingsaantal en de daaraan gekoppelde daling van het bestedings-potentieel onder de genoemde aannames leiden tot een theore-tisch overaanbod in de detailhandel in Limburg oplopend van circa50.000 m² wvo in 2020 tot 240.000 m² wvo in 2040. Hier komen deleegstand en de effecten van de geplande nieuwbouwvolumes nogbij.

Forse planvolumes voor detailhandelsontwikkeling in LimburgIn de bouwstenennota en onderliggende analyses is door BRO eeninventarisatie gemaakt van de eind 2010 bekend zijnde harde6 en

6 Hard: bestemmingsplan vastgesteld of in voorbereiding, bouwvergunning ver-

Hoofdstuk 4 27

zachte plannen voor detailhandelsontwikkeling in Limburg. Er isdan in totaal sprake van 390.0007 m² bvo aan plannen, waarvancirca 80% harde plannen betreft. Realisatie van alle plannen bete-kent een toevoeging van circa 16% op het huidige winkelaanbod.Opvallend veel plannen hebben betrekking op detailhandel op pe-rifere locaties (circa 48%).

Per regio zijn de verschillen erg groot. Circa 75% van de totaleplanvolumes is te herleiden tot plannen in Zuid-Limburg. Alleen alde harde plannen betekenen hier een uitbreiding van 22 tot 24%ten opzichte van het huidige aanbod. Daar staat tegelijkertijd eendaling van de bevolking tot 2040 tegenover met –20% en een hui-dige leegstand van 14%.

Tabel 4.3 Detailhandelsplannen en ontwikkelingen naar regio

Regio Huidig

m² wvo

Omvang plannen

m² bvo

Waarvan hard

Noord-Limburg 525.423 62.000 – 64.000 52.000 – 54.000

Midden-Limburg 484.505 30.500 – 31.500 19.500

Zuid-Limburg 1.061.464 289.550 – 297.050 233.050 – 250.550

Totaal 2.071.392 382.050 – 392.550 304.550 – 324.050

De dynamiek in de Limburgse detailhandelsstructuur samengevatIn onderstaand overzicht is de dynamiek in de Limburgse winkel-structuur samengevat. Het zal duidelijk zijn dat, op basis van dezeinformatie, de komende periode zeer veel m² winkelaanbod voortransformatie c.q. herontwikkeling in aanmerking zal komen. Al-

leend of intentie-overeenkomst gesloten of in voorbereiding7 De metrages zijn inclusief te herontwikkelen en te verplaatsen m² winkelaan-

bod, zodat de netto-toevoeging waarschijnlijk duidelijk lager zal uitvallen

leen al op basis van de leegstand en de bevolkingskrimp gaat hettot 2020 om circa 350.000 m² wvo. En dan is nog geen rekeninggehouden met de effecten van de planvoorraad.

• Leegstand 295.000 m² wvo,

tendens stijgend

• Theoretische krimp

winkelaanbod obv be-

volkingsdaling

2020: - 51.200 m² wvo

2030: - 120.500 m² wvo

2040: - 240.000 m² wvo

• Plannen en initiatieven Totaal: 382.000 – 392.000 m² wvo

Hard: 304.550 – 324.050 m² wvo

De plannen in de binnensteden en grote centrumgebiedenIn tabel 4.4. zijn de grootste plannen (hard en zacht) voor de de-tailhandelsontwikkeling in de binnensteden en centrum/ hoofdwin-kelgebieden (vanaf 100 winkels) opgenomen. Het totale, nu beken-de planvolume voor deze ontwikkelingen, bedraagt ruim 130.000m² bvo ofwel circa een derde van het totale planvolume.

Hoofdstuk 428

Tabel 4.4. Grootste plannen (hard/zacht) in binnensteden en centrumgebieden

Plaats Plan

Venlo Maasboulevard (afgerond) + De Luif

Venray Postkantoor + Mgr. Goumansplein

Roermond Invulling Stadhuislocatie

Weert Aanpak Stationsstraat

Weert Aanpak Beekstraatkwartier (o.a stadhuis)

Heerlen Ontwikkeling Maankwartier

Heerlen Herontwikkeling Winkelcentrum de Plu

Maastricht Ontwikkeling Sphinx-locatie (o.a. GDV)

Sittard Herontwikkeling winkelcentrum Den Tempel

Sittard Ontwikkeling locatie De Dobbelsteen

Brunssum Masterplan centrum Brunssum

Valkenburg Uitvoering centrumplan ‘Hart voor Valkenburg’

Kerkrade Uitvoering centrumplan

Uit de tabel en grafiek kan het volgende worden opgemaakt:• In alle binnensteden en centrum/hoofdwinkelgebieden vanaf

100 winkels in Limburg is sprake van doorlopende detailhan-delsontwikkeling.

• Alle hoofdwinkel/centrumgebieden bereiden grootschaligeplannen voor waardoor vooral de omvang van het winkelaan-bod zal toenemen. Bovendien zijn effecten op bestaande hië-rarchie niet uitgesloten. Opnieuw zitten de grootste ontwikke-lingen in Zuid-Limburg (Venlo is recent al ingevuld).

• De cumulatieve uitbreidingen zijn fors in relatie tot de omvangvan het huidige aanbod en de bevolkingskrimp, dit geldt zekervoor Zuid-Limburg.

Figuur 4.2 Visualisatie uitbreiding grootste centra

0 20.000 40.000 60.000 80.000 100.000 120.000 140.000

Maastricht

Heerlen

Roermond

Venlo

Sittard

Weert

Venray

Geleen

Brunssum

Valkenburg

m² wvo

Toekomst Huidig

De plannen op perifere locatiesIn tabel 4.5. zijn de grootste plannen voor de detailhandelsontwik-keling op perifere8 locaties opgenomen. Het totale, nu bekendeplanvolume voor deze ontwikkelingen, bedraagt ruim 185.000 m²wvo ofwel circa 48% van het totale planvolume.

8 Onder deze categorie is ook het DOC als speciaal thematisch winkelgebied

meegenomen.

Hoofdstuk 4 29

Tabel 4.5 Grootste plannen (hard/zacht) in de perifere en grootschalige detailhandel

Plaats Plan

Venlo Herontwikkeling Kazerneterrein

Venlo Versterking Trefcenter e.o. (bv bouwmarkten)

Venlo Zuiderbruglocatie

Venray Uitbreiding Woonmaxx

Roermond Uitbreiding Huis- Tuinboulevard

Roermond Uitbreiding DOC

Weert Uitbreiding PDV-aanbod Roermondseweg

Heerlen Uitbreiding Vlek D Woonboulevard

Eijsden Retailpark nabij A2

Maastricht Ontwikkeling PDV-locatie

Sittard Ontwikkeling Fortuna Stadion

Geleen Ontwikkeling Hornbach en Gardenz

Kerkrade AH-XL Rodaboulevard

Impressie plannen perifere winkelgebieden

Ook nu zien we dat alle grote winkelconcentraties streven naarversterking en groei:• Woonboulevard Heerlen wil zich blijven doorontwikkelen naar

een omvang tussen de 130.000 en 150.000 m² wvo. Hiermeeblijft de positie als bovenregionaal PDV-cluster onbetwist.

• Het DOC versterkt de positie als sterk themacentrum tegen debinnenstad van Roermond aan.

• In Maastricht en Eijsden is sprake van sterk concurrerende ont-wikkelingen op het vlak van met name de perifere detailhandel.

• Opvallend is het forse uitbreidingsvolume voor Gardenz (harden zacht totaal bijna 30.000 m² wvo) in Geleen.

• Daarnaast spelen de drie stadionlocaties (Venlo, Sittard en Kerk-rade) allen een rol voor de vestiging van detailhandel.9

• Ook nu zijn de cumulatieve uitbreidingen zeer fors in relatie totde bevolkingskrimp, dit geldt zeker voor Zuid-Limburg.

De effecten van de dynamiek op de detailhandelsstructuurIn de volgende paragraaf wordt de visie verder uitgeschreven voorde verschillende niveaus in de Limburgse detailhandelsstructuur.Voorafgaand zullen we echter eerst nog ingaan op de te verwach-ten globale effecten van de hierboven omschreven dynamiek (leeg-stand, krimp en planvoorraad). Het gaat dan om de volgende be-langrijke (globale) constateringen en effecten:• In Zuid-Limburg zullen de planvolumes druk zetten op de on-

derlinge verhoudingen tussen de belangrijkste centrumgebie-den. Deze druk zal vooral sterk zijn in de verhoudingen binnende belangrijkste winkelgebieden in Parkstad Limburg en in degemeente Sittard-Geleen maar ook tussen deze gebieden. Ook

9 Overigens is dit ook in Maastricht (de Geusselt) beperkt aan de orde

Hoofdstuk 430

zit er spanning op de verhoudingen vanuit Geleen-centrum metMakado Beek en centrum Stein.

• Voor de belangrijkste perifere en grootschalige winkelconcen-traties in Zuid-Limburg geldt hetzelfde beeld als voor de cen-trumgebieden. Opnieuw druk op de onderlinge verhoudingentussen de winkelgebieden in Parkstad Limburg en in de ge-meente Sittard-Geleen maar ook tussen deze gebieden. Dit zalook de kwetsbare winkelgebieden verzwakken. Daarnaast is hetbelangrijk om de nieuwe ontwikkeling in Maastricht zowel naaromvang als naar locatie op een verantwoorde wijze in te pas-sen.

• De forse binnenstedelijke ontwikkelingsvolumes (bijvoorbeeldVenlo, Sittard, Heerlen, Maastricht) zullen, naar verwachting,ook leiden tot groeiende leegstand in de aanloopgebieden vande binnensteden.

• Door de verdere ontwikkeling van de binnensteden van Venlo,Weert, Roermond en Sittard zullen ook de omliggende kernver-zorgende centra hiervan (beperkt) negatieve effecten onder-vinden.

• De verdere plannen voor ontwikkelingen (met brancheverbre-ding) op perifere en solitaire locaties (Eijsden, Sittard (Stadion),Maastricht) beïnvloeden ook de ontwikkelingsmogelijkhedenvoor de binnensteden.

Noodzaak tot gestructureerde aanpakDe algehele verwachting is dan ook dat op basis van hier omschre-ven dynamiek de leegstand de komende jaren in Limburg fors zalgaan toenemen. Stel dat tot 2020 de ontwikkeling van de planvoor-raad voor een derde ingevuld wordt met verplaatsers, dan zal er al

snel nog eens ruim 100.000 m² wvo aan de leegstand worden toe-gevoegd. De totale leegstand kan daarmee, in combinatie met dehuidige leegstand, de effecten van de krimp en de invloed van in-ternetwinkelen, na 2020 snel oplopen tot boven de 500.000 m² wvo.Indien de trend van de oplopende leegstandsontwikkeling zichdoorzet (bijna 100.000 m² wvo groei in 5 jaar tijd), dan kan zelfs degrens van 600.000 m² wvo overschreden worden.

Dit onderstreept absoluut de noodzaak voor een gestructureerdeaanpak en de noodzaak om te komen tot structurele verplaatsingenbinnen de detailhandelsstructuur, waarbij ook de te verlaten be-stemming wordt afgebouwd. Dit blijkt in de praktijk geen eenvou-dig proces te zijn.

4.3 De binnensteden en de centrumgebieden

Positionering en complementariteitIn de visie van BRO kunnen de binnensteden en grote centrumge-bieden in de provincie Limburg op de volgende manier op een re-delijk complementaire wijze (naar functie en naar verzorgingsge-bied) ten opzichte van elkaar gepositioneerd worden.

Hoofdstuk 4 31

Tabel 4.6 Wensbeeld positionering centrale winkelgebieden

Binnenstad Maastricht Streefomvang >100.000 m² wvo

Bovenregionale verzorgingsfunctie

Internationale winkelstad, sterk in recreatief en hoogwaardig winkelen, uniek en

onderscheidend aanbod, flagshipstores, zeer groot verzorgingsgebied (nationaal

en internationaal), toeristisch-recreatief aantrekkelijk, dagbestemming, meerder

bezoekmotieven, historische binnenstad. GDV-ontwikkeling op locatie Sphinx.

Binnenstad Heerlen Streefomvang 100.000 m² wvo

(Boven-)regionale verzorgingsfunctie

Het (hoogstedelijke) centrum van Parkstad (ruim 250.000 inwoners) met ook nog

een verzorgingsfunctie voor de omliggende regio. Sterk in functioneel, maar wel

recreatief winkelen, ruimte voor grootschaligheid. Winkelaanbod groeit naar

maximale omvang (= 100.000 m² wvo).

Binnenstad Sittard Streefomvang 55.000 – 65.000 m² wvo

Regionale verzorgingsfunctie

Belangrijkste winkelgebied voor de Westelijke Mijnstreek (circa 150.000 inwoners),

aantrekkelijk voor recreatief winkelen (versterken functie en routing), historische

binnenstad. Zeer veel concurrentie op korte afstand (o.a. Geleen, Makado, Roer-

mond).

Binnenstad Roermond Streefomvang 55.000 –65.000 m² wvo (excl. DOC)


Sterke combinatie met DOC, uniek als Roermond Winkelstad (combinatiebezoe-

ken), zeer groot verzorgingsgebied (sterke oriëntatie Duitse consumenten), toeris-

tisch-recreatief aantrekkelijk, dagbestemming, historie. Inclusief DOC groeit win-

kelaanbod naar maximaal 100.000 m² wvo.

Binnenstad Venlo Streefomvang 55.000 – 80.000 m² wvo


Belangrijkste recreatieve winkelgebied voor Noord-Limburg (ca. 200.000 inwo-

ners), aantrekkingskracht Duitse consument, recente versterking Maasboulevard.

Binnenstad Weert Streefomvang 50.000 – 60.000 m² wvo


Belangrijkste recreatieve winkelgebied voor Land van Weert en Cranendonck (circa

100.000 inwoners).

Centrum Venray Streefomvang < 50.000 m² wvo


Belangrijkste winkelgebied voor noordelijk deel van Noord-Limburg (circa 75.000

inwoners).

Centrum Geleen Streefomvang 35.000 m² wvo

Bovenlokale verzorgingsfunctie

Het centrum van Geleen is het tweede winkelgebied in de gemeente Sittard-

Geleen. Het is gepositioneerd als het gemakscentrum in de gemeente met een

compleet winkelaanbod voor dagelijkse boodschappen en recreatief winkelen in

combinatie met een goede bereikbaarheid. Het centrum heeft thans de maximale

omvang bereikt. Kwetsbare concurrentiepositie.

Centrum Brunssum Streefomvang 20.000 – 25.000 m² wvo


Het centrum van Brunssum heeft een functie voor delen van de Parkstad-regio en

functioneert als satelliet van de binnenstad van Heerlen (niet concurrerend). Win-

kelaanbod in omvang 20.000 – 25.000 m² wvo

Centrum Kerkrade Streefomvang 20.000 m² wvo


Het centrum van Kerkrade heeft een functie voor delen van de Parkstad-regio en

functioneert als satelliet van de binnenstad van Heerlen (niet concurrerend).

Centrum Valkenburg Streefomvang 15.000 m² wvo

(Boven)lokale verzorgingsfunctie.

Gemakscentrum (boodschappen doen) aangevuld met recreatief winkelen. Combi-

natie met toerisme.

Hoofdstuk 432

Winkelgebieden kansrijk voor versterkingVanuit de huidige én wenselijke positionering zijn alle benoemdecentrumgebieden kansrijk voor versterking/uitbreiding met uitzon-dering van Centrum Geleen dat met het gerealiseerde Centrumplanal de maximale omvang heeft bereikt. De vele plannen en initiatie-ven kunnen in potentie een goede bijdrage leveren aan het ver-sterken van de regionale en lokale winkelstructuur. Zeker als sprakezal zijn van concentratie, verplaatsing en herontwikkeling. Zoalsook al eerder gesteld, is het voor de top van de Limburgse detail-handelsstructuur ook belangrijk om ruimte te bieden voor de dy-namiek zodat de vernieuwing kan doorgaan.

Maar….. hoeveel dynamiek is verantwoord?De huidige én gewenste positionering in de winkelstructuur kanwel in het geding komen door de forse planvolumes zowel in degrotere centrumgebieden (circa 130.000 m² wvo) als op de groot-schalige en perifere locaties. De volumes zijn in deze omvang niette onderbouwen vanuit het marktperspectief. De verhoudingenkunnen daardoor gaan veranderen, waardoor een overmatige on-derlinge concurrentie en een overaanbod dreigt. Het functionerenvan winkelgebieden zal hierdoor worden aangetast. Dit speeltvooral in Zuid-Limburg en dan met name rond Parkstad Limburg enSittard-Geleen. Er is sprake van zowel interne (binnen de gemeen-tegrenzen) als externe (buiten de gemeentegrenzen) concurrentie.

Binnen de dynamiek is het vooral belangrijk om op zoek te gaannaar complementariteit en kwaliteit. De winkelgebieden die er nietin slagen om kwaliteit (zowel in aanbod als in de structuur) toe tevoegen, zullen als verliezers achterblijven. Bij kwaliteit gaat het dan

ook om het creëren van onderscheidend vermogen, hetzij door(compleet) aanbod of de functiemix, hetzij door de sfeer, ambianceen verblijfsklimaat.

Afstemming en nadere afweging noodzakelijkDe grote planvolumes en de krimp onderstrepen de noodzaak tot(regionale en provinciale) afstemming. Het is belangrijk om de di-verse plannen en initiatieven zowel lokaal als (boven-)regionaal tetoetsen aan de beoogde functie, de effecten op én de meerwaardevoor de winkelstructuur. Juist de kwalitatieve toets gericht op ele-menten als locatie, routing, samenhang in de structuur, synergiemet andere functies etc. moet in de visie van BRO belangrijker wor-den. Dit kan op lokaal niveau leiden tot heroverwegingen binnenlopende initiatieven.

Leegstand aanloopgebieden zal verder toenemenDe verwachting van BRO is dat door de stapeling van ontwikkelin-gen de leegstand in de aanloopstraten van binnensteden en cen-trumgebieden de komende jaren verder zal toenemen. Winkelge-bieden zullen hierdoor ook compacter worden. Dit beeld wordtbevestigd door de recente leegstandscijfers van Locatus10:

De leegstand in Nederlandse binnensteden op A1-locaties is met 2% stabiel. Op C-

locaties (de veel minder drukke straten) is de leegstand begin 2011 verder geste-

gen naar 12,3%. Dit betekent dat daar één op de acht winkels leeg staat. De dy-

namiek op deze locaties is erg groot, omdat er tegelijkertijd ook sprake is van een

flinke onttrekking van de voorraad. Er zijn in 2010 meer panden dan ooit omge-

bouwd tot woning of kantoor.

10 Zie www.locatus.com, februari 2011

Hoofdstuk 4 33

In Limburg is het beeld niet anders en zeker ook de binnenstedenvan Maastricht, Heerlen, Sittard, Venlo, Roermond, Weert en Ge-leen hebben al te maken met groeiende leegstand in de aanloop-gebieden. Dit noodzaakt op lokaal niveau tot het maken van helde-re keuzes. Kansrijke binnensteden moeten anticiperen op eenkrachtige en compacte hoofdwinkelstructuur aan de basis en die-nen een visie te ontwikkelen op functiewijziging in de randgebie-den.

Functiemenging biedt nieuwe kansenDeze gevraagde functiewijziging en functiemenging biedt juist ookweer nieuwe kansen voor binnensteden en centrumgebieden zoals:• De integratie met horeca, ambacht, dienstverlening, leisure en

cultuur (ook in combinatie met evenementen);• Kleinschalige kantoorontwikkeling in een binnenstedelijk vesti-

gingsmilieu;• Nieuwe (kleinschalige) woonmilieus.

Beleving van een winkelgebied wordt steeds belangrijkerDe consument is tegenwoordig nadrukkelijk op zoek naar belevingen vermaak in een centrumgebied. Hiermee verandert de functievan winkels en zeker ook van winkelgebieden. Het zoeken naarervaringen en naar merkbeleving wordt steeds belangrijker. Retai-lers en winkelgebieden die hierop (kunnen) inspelen zullen zichsterker profileren dan de gebieden die op dit onderdeel stil blijvenstaan. Het is hierbij belangrijk om voortdurend de laatste (techno-logische) trends te monitoren. Succesvolle winkelgebieden integre-ren de laatste trends in hun winkelgebied en luisteren naar de wen-sen van de consument.

4.4 De perifere en grootschalige detailhandel

Positionering en complementariteitIn de visie van BRO kunnen de belangrijkste perifere en grootscha-lige11 detailhandelsconcentraties in Limburg op de volgende wijzeop een complementaire wijze (naar functie en naar verzorgingsge-bied) ten opzichte van elkaar gepositioneerd worden.

11 In deze categorie is ook het DOC als speciaal winkelgebied meegenomen

Hoofdstuk 434

Tabel 4.7 Wensbeeld positionering grootschalige winkelconcentraties

Woonboulevard Heerlen Streefomvang > 100.000 m² wvo


Leidende Woonboulevard in Zuid-Limburg, gespecialiseerd in alles op het gebied

van wonen, ondergeschikt doe-het-zelf en tuin. Groot bovenregionaal verzor-

gingsgebied (ook grensoverschrijdend). Ook belangrijk als toeristisch-recreatief

bezoekdoel. Onderscheidend en innovatief vermogen dient versterkt te worden als

belangrijkste grootschalig winkelgebied in Zuid-Limburg.

DOC Roermond Streefomvang 30.000 m² wvo


Uniek themacentrum met zeer groot verzorgingsgebied (sterke oriëntatie vanuit

Duitsland). Sterke trekker binnen Roermond Winkelstad. Toeristisch-recreatief

aantrekkelijk. Uitbreiding in voorbereiding.

Retail Park Roermond Streefomvang 40.000 m² wvo


Concentratie voor perifere en grootschalige detailhandel. Onderdeel van Roer-

mond Winkelstad. Groot verzorgingsgebied (ook grensoverschrijdend).

Via Venlo/Trefcenter Streefomvang 50.000 m² wvo


Perifere winkelconcentratie voor (delen van) Noord-Limburg (circa 200.000 inwo-

ners).

Rodaboulevard Kerkrade Streefomvang 40.000 – 45.000 m² wvo


Grootschalige detailhandelsconcentratie: doe-het-zelf, tuin, sport&leisure, groot-

schalige supermarkt. Profilering als sport- en leisureboulevard. Verzorgingsgebied

Parkstad (ruim 250.000 inwoners) en omliggende regio (ook Duitsland). Versterken

toeristisch-recreatieve component.

Huis- en Tuinboulevard Roermond Streefomvang 35.000 – 40.000 m² wvo


Perifere detailhandelsconcentratie (huis en tuin). Groot verzorgingsgebied (be-

perkt Duitsland). Versterking thema wonen. Onderdeel van Roermond Winkelstad.

Woonboulevard Vrijveld Roermond Streefomvang 20.000 m² wvo


Perifere detailhandelsconcentratie gedomineerd door Sijben Wooncenter (opereert

wel bovenregionaal). Groot verzorgingsgebied (beperkt Duitsland). Heeft de

maximale omvang bereikt.

Gardenz Geleen Streefomvang 40.000 – 50.000 m² wvo


Belangrijkste perifere detailhandelsconcentratie (wonen, doe-het-zelf en tuin) voor

de Westelijke Mijnstreek (circa 150.000 inwoners). Winkelaanbod in de bandbreed-

te 40.000 tot 50.000 m² wvo.

Nieuwe PDV-locatie Maastricht Streefomvang 50.000 m² wvo



Maastricht en (westelijk deel) Mergelland en grensregio (circa 200.000 inwoners).

Nieuw te ontwikkelen, voor een belangrijk deel in te vullen door concentratie van

lokale verplaatsers. Exclusief GDV (Sphinx). Winkelaanbod tot 50.000 m² wvo.

Roermondseweg/Moesdijk Weert Streefomvang 25.000 - 30.000 m² wvo



Land van Weert en Cranendonck (circa 100.000 inwoners).

Woonmaxx Venray Streefomvang 15.000 m² wvo


Belangrijkste perifere winkelgebied voor delen van Noord-Limburg (Venray e.o).

Winkelaanbod in omvang tot 15.000 m² wvo. Dit vormt tegelijkertijd ook de on-

dergrens van een kansrijke PDV-concentratie.

Hoofdstuk 4 35

Winkelgebieden kansrijk voor versterking, verplaatsingen gewenstVanuit de huidige én wenselijke positionering zijn alle in het over-zicht opgenomen winkelgebieden kansrijk voor versterking. Alleenvoor de Woonboulevard Vrijveld Roermond geldt stabilisatie alsuitgangspunt en de locatie in Maastricht dient nog nieuw ontwik-keld te worden. De vele plannen en initiatieven kunnen in potentieeen goede bijdrage leveren aan het versterken van de regionale enlokale winkelstructuur. Zeker als er sprake zal zijn van concentratie,verplaatsing en herontwikkeling. In alle gevallen dient gestreefd teworden naar een maximalisatie van verplaatsers.

Geen structurele versterking van de andere grootschalige periferedetalhandelsconcentratiesDe keuze voor het versterken van de in het overzicht genoemdegrootschalige en perifere detailhandelsconcentraties impliceert weldat voor de andere concentraties (zoals Inter Chalet Horst, Heerler-baan Heerlen, Dr. Nolenslaan Sittard, Emmaterrein Brunssum enIndustriestraat Sittard) terughoudendheid gevraagd is. Grootschali-ge ontwikkelingen/uitbreidingen zijn hier niet gewenst en in diver-se gevallen kan het wenselijk zijn om middels verplaatsingen tekomen tot een verdere afbouw van het aanbod. Nieuwe grootscha-lige ontwikkelingen/toevoegingen op nieuwe locaties (met uitzon-dering van Maastricht en de stadionlocaties (zie vervolg) worden indeze visie niet voorzien.

Voor de locale PDV-clusters kan ruimte worden geboden voor ver-dere concentratie en een beperkte schaalvergroting op basis vanlokale verplaatsers passend bij het eigen verzorgingsgebied.

Maar ook nu…… hoeveel dynamiek is verantwoord?Vergelijkbaar aan de centrale winkelgebieden kan de huidige éngewenste positionering in de winkelstructuur in het geding komendoor de forse planvolumes voor ontwikkeling op de perifere engrootschalige locaties. In totaal gaat het dam om circa 185.000 m²wvo. Opnieuw zijn de volumes in deze omvang niet te onderbou-wen vanuit het marktperspectief. Het functioneren van winkelge-bieden zal hierdoor worden aangetast. Dit onderstreept de nood-zaak van (boven)regionale afstemming op basis van de beoogdefunctie, de effecten op en de meerwaarde voor de winkelstructuur.

Uniciteit en thematisering Woonboulevard HeerlenSpeciale aandacht verdient de positie van de WoonboulevardHeerlen. Door de voorziene verdere versterking van de (boven-)regionale concentraties (met een kleiner verzorgingsgebied) zoalsHuis- en Tuinboulevard Roermond, Gardenz Geleen en de nieuwelocatie in Maastricht neemt het onderscheidend vermogen van deWoonboulevard af en daarmee ook de bovenregionale functie. Hierzal vanuit de Woonboulevard een antwoord op bedacht moetenworden. Dit kan gezocht worden in een verdere verdieping van hetthema in en om het huis12 en het bieden van een totaalconceptwaarbij ook gekeken wordt naar recreatieve elementen (beleving,horeca). Dit zal verder uitgewerkt dienen te worden (zowel ruimte-lijk als functioneel). Binnen een thema liggen er vanuit de behoeftevan de consument ook kansen voor brancheverbreding met bij-voorbeeld bruin- en witgoed. In de Retailstructuurvisie voor Park-stad Limburg is dit echter niet als uitgangspunt opgenomen vanwe-

12 Zie bijlage 2, voor de indeling die Locatus hiervoor hanteert

Hoofdstuk 436

ge met name de (vermeende) concurrentiepositie met de Heerlensebinnenstad. Hiermee is meteen het spanningsveld benoemd.

De StadionlocatiesLimburg kent vier stadionlocaties (Roda JC, MVV, Fortuna Sittard enVVV-Venlo) die alle vier te maken hebben met een reeds aanwezigof nog te realiseren programma aan detailhandel:• Het Parkstad-Limburg Stadion (Rodaboulevard) is reeds geposi-

tioneerd binnen deze visie en ook binnen de RetailstructuurvisieParkstad.

• Voor het Fortuna Stadion in Sittard is het thema en conceptCittà Plaza ontwikkeld en hiermee wordt beoogd een kwali-teitsimpuls aan de sportfaciliteiten in Sittard-Geleen te geven.Het thema voor de invulling bestaat uit vijf pijlers: sport, busi-ness, shopping, scholing en entertainment. Het detailhandels-programma bestaat uit 6.000 m² sportretail (waarvan 3.000 m²verplaatsers) en de verplaatsing van een grootschalige super-markt. Het bestemmingsplan zit in de laatste fase (Raad vanState). Voor deze studie is deze ontwikkeling als uitgangspuntmeegenomen. Gezien de omvang (circa 10.000 m² totaal aan re-tail) is er in de visie van BRO niet voor gekozen om dit als eengrootschalige concentratie met groeimogelijkheden te positio-neren. Verdere groei van de detailhandel op deze locatie moetworden voorkomen.

• Voor de verdere ontwikkeling van de stadions van VVV-Venloen MVV is het niet wenselijk om een groot programma aan de-tailhandel toe te voegen. Detailhandel past hier uitsluitend alsbeperkte en ondergeschikte functie.

De Stadionlocaties vormen een moeilijk te positioneren thematischeontwikkeling (vooral sport) binnen de detailhandelsstructuur vanLimburg. Vanuit de samenhang in deze structuur moet de verdereontwikkeling van detailhandel op stadionlocaties niet worden na-gestreefd.

Branchering op perifere locatiesHet vigerende provinciale beleid maakt in Limburg een brederebranchering op perifere locaties dan de traditionele perifere detail-handel mogelijk. Het gaat dan o.a. om outdoor, specifieke vormenvan thematisering en megasupermarkten. Dit heeft geleid tot gro-tere verschillen in de lokale uitgangspunten en ontwikkelingen.Sommige gemeenten en regio’s voeren een restrictief beleid (han-gend aan het oude PDV-beleid) andere juist helemaal niet. In devisie van BRO wordt een thematische ontwikkeling op perifere loca-ties niet uitgesloten. Het is dan belangrijk om af te spreken welkebranches binnen dat thema passen. We leggen hiervoor geenblauwdruk neer. Op lokaal en regionaal niveau dienen hiervoorafspraken gemaakt te worden, die overigens best per gemeentekunnen verschillen. Dit is sterk afhankelijk van de visie op de totalegemeentelijke winkelstructuur. Vervolgens dienen de initiatievengetoetst te worden aan de lokale en regionale afspraken. Wel zouhet goed zijn als het provinciale beleid hier meer sturing aan zoukunnen geven, zeker tegen de achtergrond van de forse dynamiek.

Speciale winkelgebieden: Makado BeekMakado Beek is in de typologie van Locatus benoemd als speciaalwinkelgebied maar heeft feitelijk ook veel kenmerken van eenstadsdeelcentrum (zie paragraaf 4.6). Makado Beek heeft een histo-

Hoofdstuk 4 37

risch gegroeide bovenlokale verzorgingsfunctie, die ook het per-spectief van nabijgelegen winkelgebieden als centrum Stein en Ge-leen-centrum ondermijnt. Binnen het kader van deze visie wordtgeen versterking (i.c. structurele uitbreiding) van de functie vanMakado Beek nagestreefd.

4.5 De kernverzorgende centra en overige kernen

Perspectief grote kernverzorgende centra redelijk tot goedLimburg telt 12 grote kernverzorgende centra (50 tot 100 winkels).Enkele voorbeelden hiervan zijn kernen als Panningen, Vaals, Echten Horst. Het perspectief van deze centra binnen de winkelstruc-tuur in Limburg is in het algemeen redelijk positief. Dit blijkt ookwel uit de behoorlijke ontwikkelingsplannen die spelen in diversekernen. Dit geldt zeker voor de diversiteit aan centrumplannen inNoord-Limburg. De grote kernverzorgende centra moeten primairhun boodschappenfunctie (dagelijks aanbod en frequent benodigdniet-dagelijks aanbod) behouden en kunnen accenten zetten voorhet recreatieve winkelen. Hiervoor is het belangrijk om ook de su-permarkten vast te houden binnen het centrale winkelgebied. Voorde consument is nabijheid en het doen van boodschappen vaak hetbelangrijkste bezoekdoel.

Impressie plannen dorpscentra

Ruimte voor vernieuwing, maar ook effecten te voorzienBinnen deze provinciale visie bestaat zeker de mogelijkheid enruimte voor de versterking en vernieuwing van deze centra. Welmoet dit passen binnen de bestaande verzorgingsfunctie en moethet perspectief van de regionaal verzorgende centra niet ondermij-nen. Hierop moeten de plannen ook getoetst worden. Omgekeerdis het niet uitgesloten dat de kernverzorgende centra beperkte ne-gatieve effecten zullen ondervinden van de grootschalige ontwik-kelingen in de winkelcentra van hogere orde (zowel in centrumge-bieden als op perifere locaties). In de regio Venlo zal dit bijvoor-beeld ongetwijfeld merkbaar zijn na de opening van de Maasbou-levard.

Ook voor de grote kernverzorgende centra is het de opgave om tekomen tot een compact hoofdwinkelgebied. Deze centra hebbenuiteindelijk het beste toekomstperspectief. Dit kan evenals in degrotere centrumgebieden en binnensteden in Limburg gepaard

Hoofdstuk 438

gaan met een toename van de leegstand in de randgebie-den/aanlopers. De bevolkingskrimp kan dit soort ontwikkelingenversterken.

Perspectief kleine kernverzorgende centra wisselendDe kleinere kernverzorgende centra (5-50 winkels) vormen eenkwetsbare categorie binnen de Limburgse detailhandelsstructuur.De ontwikkelingsmogelijkheden van veel van deze centra wordenbeperkt door het veelal geringe draagvlak en de nabijheid van gro-tere verzorgende centra. Het perspectief is daarmee per centrumsterk wisselend. De kracht van de centra moet zitten in de com-pactheid van het dagelijks winkelaanbod, waarmee op dit niveaunog steeds een hoge koopkrachtbinding kan worden bereikt. Ookmet het oog op de vergrijzing van de bevolking liggen hier zekerkansen om de consument dichtbij huis te binden. Het niet-dagelijksartikelenaanbod zal beperkt blijven tot de frequent benodigdebranches (bloemen en planten, huishoudelijke artikelen). Zeker inkrimpregio’s kunnen de kleinere centra geconfronteerd wordenmet teruggang en uiteindelijk leegstand. Ook dan is actie gevraagd(functieverandering, herontwikkeling) om verdere neergang tevoorkomen.

Het versterken of behouden van de voorzieningen in de kernver-zorgende centra is vooral een verantwoordelijkheid van de lokaleoverheid.

Overige kernen: leefbaarheid versus levensvatbaarheidIn Limburg treffen we nog veel kernen aan met een beperkt win-kelaanbod van minder dan 10 winkels. Grofweg zien we dit als de

kleine kernen met een inwoneraantal dat meestal onder de 3.000inwoners zit. Deze kernen zitten al langer in een neerwaartse spi-raal voor wat betreft het brede voorzieningenniveau. Hier open-baart zich de spanning tussen de zo wenselijke leefbaarheid en delevensvatbaarheid. In deze kernen is vaak sprake van achterblijven-de investeringen, gedateerde uitstraling en leegstand. Door de be-volkingskrimp neemt in diverse kernen het draagvlak ook nog eensaf. Ondanks de vele experimenten ook in Limburg, zijn de succes-voorbeelden beperkt. Veel winkels kunnen niet meer overleven.Zowel in het ondernemersonderzoek als in de werksessies is voordeze problematiek speciale aandacht gevraagd.In de visie van BRO is het naar de toekomst toe niet meer gewenstom krampachtig vast te houden aan basisvoorzieningen in alle klei-ne kernen. Hoewel dit vanuit de leefbaarheid zeer gewenst kanzijn, blijkt telkenmale dat de levensvatbaarheid een knelpuntvormt. En dezelfde consument die een supermarkt om de hoek wil,is zo mobiel en kritisch dat hij of zij allang niet meer trouw is aanéén aankoopplaats. In de praktijk blijkt iedere keer weer dat win-kels in kernen onder de 2.000 tot 2.500 inwoners slechts beperktbestaansrecht hebben.

Naar een andere meerkernige en integrale benaderingBRO stelt dan ook voor om te kiezen voor een andere benaderingen op zoek te gaan naar bundeling van voorzieningen die een bre-de functie kunnen vervullen voor meerdere kleine kernen tegelijk,bij voorkeur op een goede en centrale locatie tussen de verschillen-de kernen in of in de hoofdkern van de gemeente. Het gaat meerom bereikbaarheid in plaats van beschikbaarheid. Hierbij moet ookgezocht worden naar een integratie van functies bijvoorbeeld van

Hoofdstuk 4 39

zorg, maatschappelijke voorzieningen en boodschappen doen. Ditbiedt ook de optimale kans om in te spelen op de vergrijzing enjuist de mobiele ouderen veel faciliteiten op één locatie te bieden.De mogelijkheden hiervoor vragen om een nadere uitwerking oplokaal niveau.

Andere suggesties om de basisvoorzieningen op het laagste verzor-gingsniveau te borgen zijn:• Inpassing specifieke buurtsuperformules (zoals Attent & Spar);• Servicewinkels of een dorpsservicepunt: in dit concept kunnen

naast een supermarkt o.a. de volgende functies een plek vin-den: geldautomaat, postkantoor, huisarts, fysiotherapeut, bibli-otheek, uitzendbureau, bank, stomerij, VVV, energiebedrijvenetc;

• Coöperatie van lokale inwoners. Met name in Duitsland en inhet Verenigd Koninkrijk zijn goede ervaringen opgedaan metgezamenlijke financiering van een dorpswinkel door lokale in-woners;

• Kulturhus: een Scandinavisch begrip voor een gemeenschaps-centrum. Samenwerking tussen de participanten vormt de basis.

• Seniorenservice: bijvoorbeeld door het ophalen van ouderenaan huis en deze naar de dorpsvoorziening te brengen;

• Bezorgservice aan huis;• Enkele marktkramen in combinatie met kleinschalige evene-

menten.

Boodschappenplusbus

Begin 2010 is in de gemeente Horst aan de Maas welzijnsinstelling Synthese gestart

met de Boodschappenplusbus. Deze werd betaald door het Nationaal Ouderen-

fonds. Sponsors zijn onder meer woningcorporatie Wonen Limburg en de gemeen-

te. Chauffeurs en begeleiders zijn vrijwilligers. De bus brengt ouderen vijf keer per

week van de kerkdorpen naar Horst. In de opstart is het vervoer gratis en daarna

gaan de ouderen drie euro voor een retour betalen.

Maar ook aandacht voor herstructureringMomenteel is er voortdurend sprake van uitval van m² winkelaan-bod op het laagste schaalniveau. Daar waar het perspectief voorwinkels bedrijfseconomisch niet meer aanwezig, moet ook ge-streefd worden naar het ontmantelen van de winkelfunctie en uitde markt nemen van de meters. Alleen dan is het mogelijk om toteen gebiedsverbetering te komen. Per saldo zal in de visie van BROsprake zijn van een verdere afname van het winkelaanbod in dekleine kernen.

4.6 De ondersteunende centra

De ondersteunende centra hebben betrekking op de winkelvoor-zieningen op stadsdeel-, wijken buurtniveau.

Stadsdeelcentra perspectiefvolIn Limburg is slechts sprake van één echt stadsdeelcentrum, de Brus-selse Poort in Maastricht. Het perspectief voor dit centrum is goeden de plannen om op te schalen naar een volwaardig stadsdeelcen-

Hoofdstuk 440

trum passen binnen de visie. De complementariteit met de Maas-trichtse binnenstad dient bewaakt te worden.

Wijkwinkelcentra kansrijk ook voor seniorenDe wijkwinkelcentra vormen de centrale plek in de wijk en hebbeneen aantrekkingskracht op verschillende doelgroepen. Met nameouderen maken hier bovengemiddeld gebruik van. De toenemendevergrijzing maakt een goede afstemming van de wijkwinkelcentraop de senioren steeds belangrijker. Hier ligt nog een interessanteopgave om deze centra af te stemmen op de specifieke wensen vande doelgroep, zoals modisch aanbod in het lage marktsegment.

In de wijkcentra staan de dagelijkse boodschappen centraal. Decentra met een zo volledig mogelijk aanbod in de dagelijkse sector(met complementaire supermarkten) aangevuld met frequent be-nodigd niet-dagelijks aanbod hebben doorgaans de beste toe-komstperspectieven. Ook worden wijkcentra vaker doorontwikkeldtot multifunctionele centra met een breder en geconcentreerd aan-bod aan voorzieningen zoals een bibliotheek, buurthuis, huisart-senpost, apotheek etc..

Buurtwinkelcentra: wisselend perspectiefDoor de afname van de bevolking in vooral Zuid-Limburg zal hetdraagvlak onder diverse buurtwinkelcentra hier in het gedrangkomen. Verschillende centra zullen het hierdoor moeilijk krijgen. Erzal een sterkere polarisatie tussen de buurtwinkelcentra gaan ont-staan: alleen de sterke centra (volledig aanbod, goed draagvlak,goede bereikbaarheid) hebben overlevingscondities. Ook hier moetop het laagste schaalniveau de afweging worden gemaakt tussenleefbaarheid en levensvatbaarheid. In sommige gevallen kan datook betekenen dat kleine buurtwinkelcentra op de langere termijnniet meer levensvatbaar zijn. Om verdere verloedering te voorko-men kan het wenselijk zijn om perspectiefarme buurtcentra uit demarkt te nemen bijvoorbeeld door functiewijziging of transforma-tie (zoals ambachtsbedrijven of praktijken) gekoppeld aan een be-stemmingsplanwijziging. Combinaties met maatschappelijke- enzorgfuncties bieden mogelijkheden om een minimaal voorzienin-genniveau in stand te houden.

4.7 Megasupermarkten

Evenwichtige spreiding en relatie met verzorgingsfunctieGrootschalige supermarkten zijn supermarkten van ca. 3.000 m²wvo of meer. Zij hebben door hun brede en diepe assortiment encomfort een toegevoegde waarde voor de consumentverzorging,maar kunnen door de omvang ook negatieve effecten hebben ophet functioneren van op boodschappen doen gerichte winkelcentra.Gezien de geformuleerde visie en kansen voor de dagelijkse verzor-gingsfunctie van vooral de kernverzorgende centra, dient uiterst

Hoofdstuk 4 41

voorzichtig omgesprongen te worden met de inpassing van mega-supermarkten. Uitgangspunten zijn dat hun aantal beperkt blijft, ersprake is van een evenwichtige spreiding over de regio en dat zijzich vestigen in winkelgebieden met een verzorgingsbereik en –functie dat kern of wijkniveau duidelijk overstijgt.

Beleidsmatige mogelijkhedenHet provinciaal beleid maakt vestiging van megasupermarkten instadsdeelcentra of de randzone van binnensteden mogelijk. Tevenswordt vestiging op een stedelijk dienstenterrein niet uitgesloten.Momenteel is sprake van 5 megasupermarkten in Limburg (zie pa-ragraaf 2.2. bouwstenennota) en zijn de volgende plannen voorgrootschalige supermarkten in voorbereiding:• Maastricht Oost, Scharnerweg;• Parkstad: Rodaboulevard Kerkrade;• Parkstad: Maankwartier Heerlen;• Sittard: Fortuna Stadion.

Met de verdere toevoeging van megasupermarkten dient terug-houdend te worden omgegaan, zeker in Zuid-Limburg. Hier gaatinmiddels met de nieuwe initiatieven een aardige dichtheid vanmegasupers ontstaan, zeker in relatie tot de bevolkingskrimp.

BRO gaat in de visie in eerste instantie uit van vestiging van mega-supermarkten in de bestaande winkelgebieden. Pas als dit niethaalbaar blijkt, kan bij nieuwe initiatieven naar andere locatiesworden gezocht. Bij nieuwe initiatieven dient ook zorgvuldig geke-ken te worden naar de effecten op vooral de wijk-, buurt en kern-verzorgende voorzieningen. Het zal bij deze initiatieven wel dienente gaan om uitbreiding dan wel verplaatsing en schaalvergrotingvan reeds gevestigde supermarkten. Dit tezamen vraagt ook omgedegen inbedding en toetsing van de plannen op lokaal en regio-naal niveau. Voor de regio Parkstad is dit reeds geregeld.

4.8 Verspreide bewinkeling

Zeer veel solitair en verspreid winkelaanbodIn de provincie Limburg is sprake van bijna 700.000 m² wvo winkel-aanbod op solitaire of verspreide locaties. Dit betekent maar liefsteen derde van het totale winkelaanbod. Dit aanbod functioneertveelal matig en heeft weinig of geen meerwaarde voor de winkel-structuur. Het perspectief is eveneens matig. Naar de toekomst toe

Hoofdstuk 442

moet ingezet worden op een forse reductie van het verspreide win-kelaanbod enerzijds door het verplaatsen van deze aanbieders naargoede en geconcentreerde locaties en anderzijds door afbouwen en‘wegbestemmen’ van daardoor vrijkomende locaties. Nieuwe initia-tieven op solitaire locaties, dienen zoveel mogelijk beperkt te wor-den..

4.9 De herstructureringsopgave

Dynamiek én herstructurering/saneringOndanks de beperkte marktruimte kiest BRO in de uitgewerkte visievoor de detailhandelsstructuur toch voor dynamiek en voor de ver-sterking van kwalitatief kansrijke winkelgebieden. Dit brengt weleen zeer omvangrijke herstructurerings- en saneringsopgave metzich mee vanuit:• De reeds aanwezige leegstand, die een stijgende tendens ver-

toont;• De theoretische uitstroom/afname van detailhandel op basis van

de effecten van de bevolkingskrimp;• De na te streven verplaatsingen en herontwikkelingen ten be-

hoeve van de nieuwe plannen en initiatieven;• De effecten op de bestaande detailhandelsstructuur vanuit de

lopende plannen en initiatieven. Dit zal ongetwijfeld ook leidentot een uitval van het aanbod op de verspreide en solitaire loca-ties, maar ook op andere kwetsbare posities in de winkelstruc-tuur zoals de aanloopstraten in de grootste centrumgebieden,de bewinkeling in de kleine kernen en in de kleinere buurtcen-tra.

Deze herstructureringsopgave is deels een autonoom proces, maarzal ook geforceerd moeten gebeuren. BRO schat in dat het tot 2020al snel zal gaan om minimaal 500.000 m² winkelaanbod en dat ditin de periode tot 2030 en 2040 nog eens fors hoger zal gaan oplo-pen. Voor het actief uit de markt halen van m² winkelaanbod als-mede voor de verplaatsing van bestaande winkels vanaf slechtelocaties naar de sterkere winkelgebieden en concentraties dientflankerend beleid gemaakt te worden. In het laatste hoofdstukkomen wij hierop terug.

Solitaire winkelvestigingen en de huidige leegstand leggen continudruk op de ontwikkelingsruimte en dienen daarom teruggebrachtte worden. Buiten de aangewezen winkelconcentratiegebiedenbetekent dit dat er nagedacht moet worden over nieuwe invullin-gen anders dan detailhandel, of zelfs het volledig herontwikkelenvan de achterblijvende ruimte.

De saneringsopgave is maatwerk. Ook hier zal in het laatste hoofd-stuk worden teruggekomen.

Hoofdstuk 5 43

5. UITVOERING EN ACTIES

5.1 Inleiding

Visie als leidraad voor verdere uitwerkingIn het voorgaande hoofdstuk is een visie op hoofdlijnen op de pro-vinciale detailhandelsstructuur weergegeven. We streven in dezevisie naar een sterke, vitale en dynamische detailhandelsstructuur,met stuwende kracht voor de Limburgse economie en een positievebijdrage aan het provinciale woon- en leefklimaat.

De visie vormt de leidraad voor een uitwerking op provinciaal, regi-onaal en gemeentelijk niveau: enerzijds in provinciaal, regionaal engemeentelijk detailhandelsbeleid, anderzijds in de bestemmings-plannen. Nieuwe detailhandelsinitiatieven moeten hieraan getoetstworden. De regio Parkstad Limburg heeft recent al het voorbeeldgegeven met het opstellen van de regionale Retailstructuurvisie2010-2020.

De tijden zijn veranderd: een omslag in het denkenDe visie met onderliggende documenten maakt duidelijk dat detijden voor de Limburgse detailhandelsstructuur zijn veranderd c.q.dan wel gaan veranderen. Tot voor kort was er alleen aandachtvoor groei in de ontwikkeling van de detailhandel. De komendeperiode zal naast de blijvende aandacht voor groei de aandacht ookmoeten verschuiven naar afbouw van detailhandel middels her-structurering, verplaatsing, herbestemming en sanering. Dit vraagt

om een actieve aanpak van alle betrokken partijen. Deze aanpak isnoodzakelijk om een duurzame winkelstructuur in Limburg over-eind te houden.

De forse en groeiende leegstand, de bevolkingskrimp, de trends inde detailhandel en de enorme planvoorraad voor winkelontwikke-ling in Limburg wijzen in de richting van een overspannen en ver-zadigde winkelmarkt. Hier wacht een enorme uitdaging welkevraagt om aangescherpt beleid, heldere keuzes (met vooral oogvoor kwalitatief goede en onderscheidende initiatieven), afstem-ming en sturing.

In dit hoofdstuk zullen we allereerst de mogelijkheden en voor-stellen voor vooral provinciale en regionale sturing en toetsing inde detailhandel beschrijven. Daarna zal kort worden ingegaan ophet instrumentarium en we sluiten af met aanzetten voor het ver-volgproces en enkele specifieke acties.

Hoofdstuk 544

5.2 Sturing en toetsing detailhandel Limburg

Afweging en toetsing van nieuwe initiatievenHet is van groot belang dat de verschillende winkelclusters in deprovincie Limburg elkaar aanvullen. Het gaat dan om binnensteden,voorzieningen in dorpscentra, op buurt-, wijken stadsdeelniveauen de perifere en grootschalige detailhandel. Dit vraagt om sturingen toetsing.

BRO stelt dan ook voor om (nieuwe) detailhandelsinitiatieven (on-geacht de locatie of branchering) die mogelijk ingrijpende effectenhebben op de bestaande of beoogde detailhandelsstructuur13 in dediverse regio’s in Limburg te toetsen op regionaal niveau. Uiteraardgaat het dan ook alleen om initiatieven die niet passen binnen hetvigerende bestemmingsplan. De toetsing geldt niet voor alle initia-tieven. Gemeenten moeten immers ook zelf de regie kunnen hou-den over kleinschalige detailhandelsprojecten waarbij geen boven-lokale effecten te verwachten zijn. Dit bevordert tevens de lokaledynamiek.

Regionale toetsing en plafondwaardenVoorgesteld wordt om in ieder geval initiatieven voor winkelvesti-ging of –uitbreiding, voor regionale toetsing voor te dragen als hetinitiatief de volgende omvang te boven gaat (plafondwaarden) enhet vigerende bestemmingsplan het initiatief niet toelaat14:

13 Het gaat hierbij dus nadrukkelijk niet om effecten op individuele winkels, tenzij

een individuele winkel structuurbepalend is voor een kern of winkelgebied. Ditkan bijvoorbeeld bij kleinere kernen het geval zijn bij supermarkten.

14 Voor de indeling van de winkelgebieden zie bijlage 1 en de bouwstenennota

• Winkelprojecten in de binnensteden en hoofdwinkelgebiedgroot (vanaf 200 winkels). Het accent ligt hier duidelijk op eenregionale tot bovenregionale verzorgingsfunctie:Plafondwaarde: 5.000 m² bvo. Alle initiatieven vanaf 5.000 m²bvo dienen dus voor de toetsing voorgedragen te worden.

• Winkelprojecten in de hoofdwinkelgebieden klein, de stads-deel-, wijken buurtcentra en de kernverzorgende centra: Hetaccent ligt hier duidelijk op beperkt regionaal en vooral (boven-) lokaal verzorgend:Plafondwaarde: 1.500 m² bvo.

• Winkelprojecten in de grootschalige concentraties en de speci-ale winkelgebieden:Plafondwaarde: 1.500 m² bvo. Vanwege de breedte van dezecategorie en de wisselende positionering en perspectief (ziehoofdstuk 4) wordt hier een lage plafondwaarde aangehouden.

• Alle locaties buiten de genoemde centra: alle initiatieven diestrijdig zijn met het regionale beleid en waarvoor een bestem-mingsplanwijziging nodig is.

De in te stellen regionale toetsingscommissies (zie verder) wordengeïnformeerd over deze projecten tijdig voordat er binnen de ge-meenten besluitvorming door B&W heeft plaatsgevonden, of zo-veel eerder als richting initiatiefnemers verantwoord is. Vervolgenskan besloten worden of er een nadere toetsing gewenst is of niet,en kan er een advies van de regionale toetsingscommissie richtingde betreffende gemeente gaan.

Hoofdstuk 5 45

MeldingsplichtBRO raadt aan om een meldingsplicht in te voeren voor alle detail-handelsinitiatieven vanaf 1.000 m² bvo, ongeacht de aard van hetproject. Dit betekent dat gemeenten initiatieven boven deze om-vang altijd melden bij de regionale toetsingscommissie, ongeacht ofdeze in het bestemmingsplan passen. Hiermee blijft de regio op dehoogte van alle detailhandelsontwikkelingen (monitoren).

DoelstellingenIn onderstaand kader staan de belangrijkste doelstellingen diemeegenomen dienen te worden bij de afweging en afstemmingvan nieuwe initiatieven voor detailhandel:

ToetsingscriteriaHet centrale toetsingskader voor nader te beoordelen nieuwe win-kelontwikkelingen vormt aan de basis de visie voor de regionaledetailhandelsstructuur, zoals hiervoor in deze nota al belangrijkeaanzetten zijn gedaan. Aan nieuwe winkelontwikkelingen wordt inprincipe beleidsmatig meegewerkt als:• Aangetoond wordt dat het initiatief een meerwaarde voor de

lokale en/of regionale detailhandelsstructuur heeft. Dezemeerwaarde kan zich uiten in een toename van de keuzemoge-lijkheden voor de consument, bijvoorbeeld omdat een thema ofbranche zwak vertegenwoordigd is. Of als er sprake is van eennieuwe formule die zich onderscheidt door kwaliteit, specialisa-tie en/of gerichtheid op één of meer bepaalde doelgroepen.

• Aangetoond kan worden dat de locatie een versterking bete-kent voor de lokale en en/of regionale detailhandelsstructuur.Zijn alternatieve locaties ten opzichte van elkaar afgewogen enbeoordeeld?

• Aangetoond kan worden dat het initiatief geen (blijvende) ne-gatieve effecten heeft op de bestaande detailhandelsstructuuren/of de in de visie aangegeven ontwikkeling daarvan.

Onder negatieve effecten wordt in ieder geval verstaan dat de keu-zemogelijkheden voor de inwoners van een (kern in een) tot deregio behorende gemeente onaanvaardbaar15afnemen door eenwinkelontwikkeling in een van de andere regiogemeenten.

Het al of niet aanwezig zijn van distributieve ruimte is eveneenseen belangrijk aspect bij de beoordeling van de toegevoegde

15 Voor zover het de voorzieningenstructuur in de buurgemeente schaadt

• Samenhang en complementariteit in de voorgestelde detailhandels-

structuur.

• Ruimtelijke concentratie van winkelvoorzieningen.

• Behoud en versterking van de bestaande winkelstructuur

• Bewaken evenwicht detailhandel in centrumgebieden en grootscha-

lige concentraties

• Het behouden van een gezond perspectief voor de kernverzorgende

centra en de stadsdeel, wijken buurtcentra.

• Elke winkel op de juiste plek. Primaire locaties zijn bestaande winkel-

concentratiegebieden.

• Streven naar een multifunctionaliteit en de integratie van detailhan-

del met andere functies.

• Structuurverstorende effecten op bestaande winkelconcentratiege-

bieden zijn niet toelaatbaar. Initiatieven dienen de aantrekkelijkheid

van bestaande gebieden te verhogen en een bijdrage te leveren aan

het terugdringen van de leegstand.

• Initiatieven dienen de bestaande consumentenverzorging niet aan te

tasten.

Hoofdstuk 546

waarde van nieuwe winkelontwikkelingen voor de regionale de-tailhandelsstructuur. Maar die ruimte wordt tevens beïnvloed doorde aanwezigheid van verouderd aanbod of aanbod op vanuit destructuur bezien minder gewenste locaties. De kwaliteit van de dis-tributieve structuur geeft dan de doorslag in de beoordeling en hetaccepteren van een bepaalde mate van verdringing kan dan eenlegitieme keuze zijn.

Bij winkelontwikkelingen met mogelijke effecten op de bovenregi-onale detailhandelsstructuur, dient het initiatief getoetst te wordenaan het provinciale detailhandelsbeleid (zie verder).

In onderstaand overzicht zijn de belangrijkste criteria (ook de voorde ruimtelijke ordening relevante criteria) op een rij gezet.

5.3 Organisatiekader toetsing en rol betrokkenen

Geografische indeling regionale toetsingscommissiesOm de regionale toetsing beheersbaar en overzichtelijk te houden,stellen wij voor om te streven naar drie regionale toetsingscommis-sies in Limburg als volgt ingedeeld16:• regio Noord-Limburg;• regio Midden-Limburg;• regio Zuid-Limburg.

Omwille van de werkbaarheid van deze commissies moet het aantalbeperkt blijven. De in ontwikkeling zijnde toetsingscommissie Park-stad Limburg zou in de loop van de tijd dienen te integreren met decommissie voor de regio Zuid-Limburg. Het is ook de commissie inde regio Zuid-Limburg die in de tijd gezien de hoogste prioriteitheeft. Feitelijk is hier met het oog op de lopende initiatieven directal afstemming gevraagd.

In de toetsingscommissie zijn zowel ambtenaren (contactambtena-ren regionaal detailhandelsbeleid) als onafhankelijke retailexpertsverbonden. De toetsingscommissie kan gebruik maken van de ex-pertise van bijvoorbeeld de Kamer van Koophandel, MKB-Limburgen het Hoofdbedrijfschap Detailhandel. De taken, verantwoorde-lijkheden en organisatorische inpassing van de regionale toetsings-commissie zal nog verder uitgewerkt moeten worden. Maar eerst ishet belangrijk dat iedereen de noodzaak en de onafhankelijkheidervan onderschrijft.

16 In bijlage 5 is een overzicht van de indeling van de gemeenten in deze regio’s

opgenomen

• Omvang, zowel in m² bvo als in aantal winkels

• Locatie: zijn er andere locaties beoordeeld?

• Branchering: is het een aanvulling of past branche binnen het thema?

• Omvang van het verzorgingsgebied

• Meerwaarde voor de bestaande / beoogde detailhandelsstructuur

• Kwaliteitsniveau en positionering binnen cluster

• Doelgroep, segmentatie: aansluiten bij koopmotief consument

• Ruimtelijke inpassing

• Bereikbaarheid

• Parkeren en bevoorrading

• Beeldkwaliteit

• Kansen/oplossing/maatregelen voor sanering / herstructurering

Hoofdstuk 5 47

Taken toetsingscommissieDe hoofdtaak van de toetsingscommissie is het toetsen van daar-voor in aanmerking komende nieuwe winkelinitiatieven in hetwerkgebied en de gemeentebesturen daarop te adviseren. Hierbijkan de commissie eventueel ook randvoorwaarden voor realisatieformuleren of suggesties doen voor aanpassingen van het concept.Daarnaast kan de commissie een taak krijgen in:• Het monitoren van de detailhandelsontwikkelingen in de regio

op basis van de verkregen informatie uit de gemeentelijke mel-dingsplicht (initiatieven boven de 1.000 m² bvo).

• Advisering over vertaling van detailhandelsbeleid in bestem-mingsplannen.

• Signaleren of de afgesproken spelregels van samenwerkingnageleefd worden.

Aanlsuitend hierop kan ook overwogen worden om de grensover-schrijdende initiatieven in de detailhandel te monitoren. Ook vanuitde contacten in de grensregio’s zou dit geleidelijk aan uitgebouwdmoeten worden.

Proces toetsingDe verschillende gemeenten houden hun eigen taken en bevoegd-heden op het vlak van de detailhandelsbeleid. De regionale toet-singscommissie zorgt voor de afstemming van de initiatieven die devoorgestelde plafondwaarden overschrijden en die niet passen bin-nen het vigerende bestemmingsplan. Uiteindelijk moet het adviesvan de commissie zwaar wegen bij de besluitvorming over het initi-atief.

Instellen van Provinciale Commissie WinkelplanningDe provincie hoeft niet bij elk initiatief betrokken te worden maarheeft vooral een rol bij de initiatieven met duidelijke bovenregio-nale effecten en/of initiatieven waarover in de betreffende regiogeen besluitvorming tot stand komt. Bij overschrijding van de pla-fondwaarden wordt het oordeel van de regio voorgelegd aan deprovincie. BRO adviseert dan ook om onder de vlag van de provincieeen Provinciale Commissie Winkelplanning (PCW) in te stellen.Daarin zijn bij voorkeur de belangrijkste vertegenwoordigde partij-en van de sector (KvK, HBD, MKB, etc.) aangevuld met vertegen-woordigers van de provincie opgenomen. De provincie toetst hetinitiatief ook aan het provinciale detailhandelsbeleid (zie verder).

Rol provincieDe provincie Limburg moet bovenal zorgen voor een sterke verzor-gingsstructuur voor de detailhandel met economische en maat-schappelijke meerwaarde. De rol van de provincie ten aanzien vanhet detailhandelsbeleid zou in de visie van BRO op drie manierensteviger verankerd dienen te worden:

Hoofdstuk 548

• Vernieuwing en herijken detailhandelsbeleid zoals vastgelegdin het POL. Het beleid is voor een belangrijk deel gebaseerd ophet formuleren van afwegingen en kaders. Het beleid in dehuidige vorm geeft te weinig houvast om grootschalige en bo-venregionale winkelontwikkelingen te kunnen sturen en regis-seren. Uit de diverse analyses (werksessies en ondernemerson-derzoek) is nadrukkelijk naar voren gekomen dat meer sturingen regie wordt verwacht van de provincie. MKB-Limburg pleit alenkele jaren voor een nieuwe regierol van de provincie om dekansen en bedreigingen goed te begeleiden. Onder het motto“de provincie neemt de regie, de markt maakt de keuze” sti-muleert zij de provincie om haar verantwoordelijkheid te ne-men.Bij de vernieuwing van het detailhandelsbeleid op provinciaalniveau dient tegelijkertijd meer de integraliteit opgezocht teworden met het beleidsveld toerisme. Deze sectoren kunnen el-kaar meer versterken dan tot nu toe het geval is. Ook op regio-naal niveau liggen hier kansen.

• Regie op en toetsing van plannen met een bovenregionale im-pact. Hiervoor is de instelling van de Provincie Commissie Win-kelplanning voorgesteld. Deze rol is aanvullend op de rol van dedrie regionale toetsingscommissies.

• Het voeren van een stimuleringsbeleid voor de detailhandels-sector bijvoorbeeld niet alleen ten aanzien van starters, innova-tie (internet), regio-branding maar ook voor fondsvorming enherstructurering.

De Wet Ruimtelijke Ordening (WRO) biedt slechts beperkte correc-tieve mogelijkheden voor de provincie om doelgericht een aantal

instrumenten (bijvoorbeeld re-actieve aanwijzing in het kader vanhet bestemmingsplan) in te zetten om sturing te geven aan de initi-atieven en gemeenten tot de orde te roepen.

SER-ladder als hulpmiddel?Bij een naderende forse herstructureringopgave zoals deze zichvoor de detailhandel in de provincie Limburg aandient, biedt deSER-ladder wellicht een hulpmiddel als denkrichting. De SER intro-duceerde de ladder in 1999 in zijn Commentaar op de Nota Ruimte-lijke Economisch besluit. Het gedachtegoed van de SER-ladder is in2005 overgenomen door het kabinet met de vaststelling van deNota Ruimte. De ladder is bedoeld als een denkmodel voor hetinpassen van ruimtebehoeften voor de functies wonen, bedrijvig-heid (waaronder detailhandel) en infrastructuur. De ladder bestaatuit de volgende treden:

1. Gebruik de ruimte die reeds beschikbaar is gesteld voor eenbepaalde functie of door herstructurering beschikbaar gemaaktkan worden. Met andere woorden: benut de bestaande concen-traties.

2. Maak optimaal gebruik van de mogelijkheden om door meer-voudig ruimtegebruik de ruimteproductiviteit te verhogen. Ditimpliceert hoogbouw, technische vernieuwingen, mix van func-ties en een versoepeling van de weten regelgeving.

3. Indien de voorgaande stappen geen uitkomst bieden, is de op-tie van uitbreiding van het ruimtegebruik aan de orde.

De provincie Limburg hanteert de SER-ladder als uitgangspunt bijde planningsopgaven voor nieuw te ontwikkelen locaties. Terugkij-

Hoofdstuk 5 49

kend op de recent gerealiseerde detailhandelsontwikkelingen enop de thans voorliggende initiatieven, lijkt het erop alsof de SER-ladder niet strikt is toegepast bij het inpassen van ruimtebehoeftenin de detailhandel. Er worden nog steeds nieuwe locaties inge-bracht daar waar ook mogelijkheden zijn om de bestaande concen-traties beter te benutten. Zeker met het oog op de sterk oplopendeleegstand (ook in de centrumgebieden) adviseert BRO om de SER-ladder nog stringenter bij het beoordelen van de plannen in dedetailhandel te gaan gebruiken.

Opgave voor gemeentenDe uitvoering van de in het voorgaande gepresenteerde visie vraagtom een proactief beleid van gemeentelijke overheden. De meestegemeenten in Limburg beschikken over een eigen detailhandels-beleid en zullen dit moeten koppelen aan het regionale en provin-ciale detailhandelsbeleid. De onderhavige visie kan daarbij een be-langrijk middel zijn.

In het gemeentelijk beleid dient prioriteit gegeven te worden aande geformuleerde doelstellingen. Clustering, herstructurering ensanering zijn hierbij belangrijk en de focus moet niet direct gerichtzijn op de uitgifte van grond, verruiming van de mogelijkheden ofhet meewerken aan marktinitiatieven die niet passen in het beleid.Dit geldt zeker voor de regio Zuid-Limburg.

Inherent aan de oprichting van regionale toetsingscommissies krij-gen gemeenten te maken met een meldingsplicht van detailhandel-sinitiatieven. Dit moet worden vastgelegd in de werkafspraken vanindividuele gemeenten. Het is niet meer denkbaar dat initiatieven

met een bovenlokaal effect van de grond komen zonder informa-tie-uitwisseling met andere gemeenten in de regio. Wanneer ge-meenten zich niet houden aan deze afspraak, is het onmogelijk omde geformuleerde doelstellingen te bereiken.

Op korte termijn is het voor de gemeenten zaak de volgende pun-ten tot uitvoering te brengen:• Inzichtelijk maken wat de geplande (gewenst en ongewenst)

winkelontwikkeling is binnen de eigen gemeentegrenzen. Hier-bij horen ook nog niet officiële marktinitiatieven.

• Herijking van de huidige plannen en initiatieven aan de handvan onderliggende visie.

• Maandelijkse inventarisatie ontwikkeling leegstand winkelvoor-zieningen, zowel naar aantal winkels als naar aantal m² bvo.

• Inventariseren van de “witte vlekken” voor uitbreiding van de-tailhandel binnen de vigerende bestemmingsplannen.

Daarnaast raden wij gemeenten aan de ontwikkelingen voortdu-rend te monitoren. Detailhandel en commerciële ontwikkelingenzijn continu onderhevig aan veranderingen. Periodieke evaluatie-momenten dragen bij aan helderheid en toetsing aan het beleid.

Samenwerking overheid, vastgoed en ondernemersBinnen de gepresenteerde visie gaat het om forse ambities, ener-zijds in de sfeer van dynamiek en ontwikkeling anderzijds in desfeer van herontwikkeling en sanering. Dit vraagt om zware in-spanningen van zowel publieke als private partijen. De ambitieskunnen alleen waargemaakt worden als overheid en bedrijfslevende handen in elkaar slaan op het vlak van het nastreven van een

Hoofdstuk 550

gezamenlijke koers, het aanjagen en uitvoeren van projecten enhet stimuleren en organiseren van afstemming, coördinatie, com-municatie en betrokkenheid. Ook door marktpartijen en onderne-mers onderling is hiervoor meer samenwerking gevraagd. Daarbijzullen de ondernemers in Limburg ook moeten profiteren van dekansen die bijvoorbeeld Ondernemersfondsen (collectieve financie-ring via een gezamenlijke heffing op basis van bijvoorbeeld de BIZof Reclameheffing) bieden om projecten op gang te brengen.

Een zaak van lange adem met visieHet proces dat moet leiden tot het gewenste resultaat vraagt omdurf, een langetermijnvisie, keuzes maken en vastberadenheid ge-baseerd op een nieuw realisme. Dit alles gericht op de consumen-tenverzorging met de juiste winkel op de juiste plek. Een aantrek-kelijk en dynamisch winkellandschap voor de consument, waarruimte is voor ondernemerschap, is het doel waarop de betrokkenpartijen zich moeten richten.

En met oog voor de dynamiek en de belangen van de consumentHet doel van regionale en provinciale toetsing is niet om te komentot een strenge winkelplanning waarbij het enthousiasme en dedynamiek van retailers een halt wordt toegeroepen. De consumentvraagt immers om vernieuwing en zal elders gaan winkelen wan-neer het aanbod niet voldoet aan de verwachtingen.

5.4 Instrumentarium

De implementatie van een duurzame provinciale detailhandels-structuur vraagt om creativiteit en ook om een op maat gesnedeninstrumentarium voor het transformatie en herstructureringsproces.In deze paragraaf laten we enkele voorbeelden hiervan zien.

Het bestemmingsplanHet beleid op het gebied van de detailhandel en het wensbeeldvoor de structuur vraagt om een vertaling in bestemmingsplannen.Mogelijk maken van gewenste ontwikkelingen en voorkomen vanongewenste ontwikkelingen op bepaalde locaties en in bepaaldegebieden. De verantwoordelijkheid hiervoor ligt bij de gemeente.Begeleiding van de ontwikkeling van perspectiefarme winkelloca-ties en eventuele onttrekking van de detailhandelsbestemmingbehoren daar ook toe.

VereveningDe Wro en de Grex bieden de gemeente instrumenten om de uit-voering van de detailhandelsvisie te sturen en de kosten te verha-

Hoofdstuk 5 51

len. Binnenplanse verevening17, verhaal van kosten voor bovenwijk-se voorzieningen en bovenplanse verevening18 zijn mogelijk. Voorde laatste vorm van verevening geldt daarbij dat er dan wel sprakemoet zijn van profijt, toerekenbaarheid en proportionaliteit. Bij deuitvoering van de detailhandelsvisie zal sprake zijn van grote ver-schillen in opbrengsten en kosten tussen verschillende delen vanhet plangebied. Deze verschillen kunnen in het exploitatieplan zoveel mogelijk verevend worden19. Het is daarbij wel van belang datvooraf zorgvuldig in kaart wordt gebracht welke kosten de ge-meente wil verhalen (binnen én buiten het plangebied), als ookwelke branches van detailhandel en welke woningbouwcategorieënop de vrijkomende locaties gewenst zijn. Als voor deze onderwer-pen de uitgangspunten geformuleerd zijn, is het zinvol om te bekij-ken welke instrumenten op welke wijze hiervoor ingezet kunnenworden. Dit geeft een solide basis voor de verdere planvorming en–uitvoering.

“Nieuw voor oud” regelingDe gedachtelijn van “nieuw voor oud” is onderdeel van het naden-ken over flankerend beleid in de detailhandel. Hierbij zullen ont-wikkelmeters voor nieuwe detailhandelsinvulling worden gekop-peld aan het actief uit de markt nemen van ongewenste winkelme-ters. Deze benadering behoeft nadere uitwerking naar de rand-

17 De op grond van een exploitatieplan toe te passen omslagmethode van kosten-

verhaal waarbij rekening wordt gehouden met tussen bouwpercelen bestaandeverschillen in uitgifteprijzen en inbrengwaarden.

18 Het, naast de kosten, bijdragen vanuit winstgevende exploitatiegebieden ter(gedeeltelijke) dekking van een tekort in de grondexploitatie in een ander ex-ploitatiegebied.

19 Let op: bedoelde kosten en voorzieningen moeten wel zijn opgenomen in destructuurvisie

voorwaarden waaronder dit aan de markt kan worden opgelegd enverder kan worden geoperationaliseerd. Het is belangrijk om devoor- en nadelen van een dergelijke regeling goed inzichtelijk temaken.

HerstructureringsfondsVanuit velerlei stromen (gemeente, regio, provincie, Rijk en Brussel)zijn er mogelijkheden om sanerings- of herstructureringsgelden infondsen onder te brengen. Het beheer van deze middelen kan oplokaal, regionaal en/of provinciaal niveau gebeuren. Voor de uit-voering van het detailhandelsbeleid in Limburg kan gezocht wor-den naar maatwerkoplossingen. Zo moeten bijvoorbeeld financiëleverschillen die uit de “nieuw voor oud” regeling vloeien, genivel-leerd worden.

LeegstandswetDe Leegstandswet (in werking getreden per 1 oktober 2010) biedtgemeenten de mogelijkheid een leegstandverordening vast te stel-len. De wettekst (art. 3) maakt het mogelijk om enkel een verorde-ning op te stellen voor de detailhandelssector binnen (delen van) degemeente. Onderdelen van de leegstandverordening zijn eenmeldplicht van eigenaren van een leegstaand gebouw (na zesmaanden leegstand), het voeren van overleg onder regie van degemeente met de eigenaar (binnen drie maanden na melding),uitmondend in een leegstandbeschikking. Indien de eigenaar nietaan de meldingsplicht voldoet wordt een boete opgelegd vanmaximaal € 7.500,-. Als de leegstand voortduurt kan de gemeenteeen of meerdere gebruikers voordragen aan de eigenaren (na 12maanden leegstand). De eigenaar is verplicht aan deze voordracht

Hoofdstuk 552

te voldoen. Als de eigenaar (binnen drie maanden) niet meewerktaan de verplichtende voordracht, kan de gemeente een last onderdwangsom opleggen of bestuursdwang uitoefenen.

Waarde-ontwikkeling en dynamiek winkelvastgoedTot voor kort was het op basis van economische groei de verwach-ting dat het bezit van winkelvastgoed op de langere termijn vooralleidt tot waardevermeerdering. Momenteel zijn de tijden echterdusdanig veranderd dat deze waardevermeerdering op basis van deeconomische recessie, trends en ontwikkelingen (opkomst internet-verkopen) maar zeker ook bij bevolkingskrimp geen vanzelfspre-kendheid meer is. Daar komt nog bij dat in diverse regio’s in Ne-derland (zoals zeker ook in Zuid-Limburg) sprake is van zeer om-vangrijke plannen voor de groei van de detailhandel. De dynamiekvan het winkelvastgoed zal hierdoor veranderen. De leegstandneemt hand over hand toe en vooral de het verouderd detailhan-dels vastgoed op “slechte” locaties krijgt het zwaar te verduren.Ondernemers moeten hierbij zakelijke keuzes maken en een beterevestigingslocatie serieus overwegen. Eigenaren moeten zich niet rijkrekenen met vastgoedwaardes die niet meer realistisch zijn. Dezeeigenaren zullen zich steeds meer bewust moeten worden van denoodzaak om de waarde van het vastgoed af te waarderen en af teboeken. Hiervoor dienen ook de randvoorwaarden gecreëerd teworden. Het afboeken is nu immers onaantrekkelijk. In het ver-lengde van de detailhandelsvisie Limburg zouden in gezamenlijk-heid tussen betrokken partijen hier goede voorstellen voor ontwik-keld dienen te worden om de problematiek op te lossen. Hierin isook een opgave weggelegd voor de nationale overheid. Mag dekantorenmarkt en het bijpassende dossier hiervoor als voorbeelddienen.

Task-force bestrijding leegstandHet leegstandsprobleem zal naar verwachting de komende jaren inde provincie Limburg sterk toenemen. Het verdient aanbeveling omrondom het thema leegstand een provinciale task-force in te stellendie zich verder gaat verdiepen in de problematiek en streeft naarmaatwerk oplossingen. De task-force dient een brede samenstellingte hebben met vertegenwoordigers vanuit o.a. provincie, gemeen-te, ontwikkelaars, beleggers, ondernemers.

SubsidiesBij de zoektocht naar financieringsmogelijkheden voor de uitvoe-ring van de in deze visie genoemende aanpak kan subsidieverwer-ving als hefboom dienen. Op diverse niveaus en op verschillendebeleidsterreinen zijn subsidies beschikbaar. Met betrekking tot hetsaneringsvraagstuk zijn de mogelijkheden beperkt. Het verdientaanbeveling om de subsidiemogelijkheden op diverse niveaus, vanregionale samenwerking tot de individuele ondernemer, verder inkaart te brengen.

Hoofdstuk 5 53

5.5 Acties en projecten

Het vervolgprocesIn de gepresenteerde visie zit een zeer breed scala aan actiepuntenopgesloten. De initiatiefnemers voor de visie (Kamer van Koophan-del Limburg en Ondernemend Limburg) zullen nu echter eerstdraagvlak voor de visie en het vervolg dienen te creëren. Uiteraardte beginnen bij de provincie Limburg en de diverse gemeenten.Vanuit dit te verwerven draagvlak dient in gezamenlijkheid ge-werkt te worden aan:

• Aanscherpen en vernieuwen provinciaal detailhandelsbeleid;• Aanvullen en/of ontwikkelen regionaal detailhandelsbeleid;• Koppelen van het lokale detailhandelsbeleid aan de provinciale

en regionale kaders, zoals die op enig moment gelden;• Instellen Regionale Toetsingscommissies: Noord-, Midden en

Zuid-Limburg;• Instellen Provinciale Commissie Winkelplanning;• Opstarten meldingsplicht detailhandelsinitiatieven;• Instellen Task-force leegstand.

Naast deze vooral procesgerichte en inhoudelijke activiteiten is hetook goed om parallel daaraan een concreet aantal projecten/actiesop te starten die een bijdrage kunnen leveren aan de versterkingvan de detailhandelsstructuur in Limburg.

In het derde en vierde hoofdstuk van de detailhandelsvisie zijn opbasis van diverse analyses de kansen en bedreigingen voor de de-tailhandelsstructuur in de provincie Limburg in kaart gebracht. Di-

verse kansen geven direct aanleiding tot concrete acties. In de visiezijn we bijvoorbeeld reeds ingegaan op het behoud van de leef-baarheid in de kleinere kernen en de kansen voor functiemengingin binnensteden. Onderstaand lichten we bondig enkele aanvullen-de acties toe.

BedrijfsopvolgingHet voortbestaan van een groot aantal detailhandelsondernemin-gen in Limburg is in gevaar. De oorzaak hiervan is de afnemendeinteresse van jongeren in het ondernemersvak. Gesprekken metondernemers tijdens de werksessies en het ondernemersonderzoekhebben de problematiek aangetoond. Circa de helft van de respon-denten stelt dat de bedrijfsopvolging van de onderneming op ditmoment niet is gewaarborgd.

Maatregelen zijn noodzakelijk om de interesse in het retailvak on-der jonge ondernemers te vergroten. Samenwerking tussen be-staande ondernemers, kennisinstellingen, overheid en intermediaireorganisaties moet hierbij de leidraad vormen. Er kan gedacht wor-den aan de volgende acties:• Stimuleren van ondernemerschap in de praktijk. Leegstaande

winkelpanden kunnen tegen lage huurprijzen beschikbaar ge-steld worden aan studenten of starters. Gevestigde onderne-mers in het winkelgebied dienen als coach. Op deze wijze wordtjongeren de mogelijkheid geboden om voordelig de voor- ennadelen van ondernemerschap te in de praktijk te beoordelen.

• Subsidies om jonge ondernemers te assisteren bij de opstartfase.• Ontwikkeling en uitbouw van de Retail & Business Academy te

Roermond tot de toonaangevende onderwijsinstelling voor re-tailers.

Hoofdstuk 554

• Ondersteuning voor- en begeleiding van starters door interme-diaire organisaties zoals Kamer van Koophandel, MKB-Limburgen het Hoofdbedrijfschap Detailhandel.

Gezamenlijke promotie en brandingDe koopkrachttoevloeiing vanuit het buitenland (Duitsland en Bel-gië) naar de detailhandelssector in Limburg bevindt zich op ditmoment op een hoog niveau. Het is zeker niet vanzelfsprekend datdeze consumenten ook in de toekomst hun aankopen in de provin-cie Limburg doen. Ook in de grensgebieden staan de ontwikkelin-gen in de detailhandelssector niet stil. Dynamiek, vernieuwing eneen gezamenlijke inspanning van alle partners zijn essentieel om dehuidige marktpositie minimaal vast te houden

Aan de andere kant is er voor de detailhandel in Limburg nog eengroot marktgebied te ontginnen. Op korte afstand (Ruhrgebied) iser sprake van een enorm consumentenpotentieel, maar ook anderedoelgroepen vanuit bijvoorbeeld het toerisme gekoppeld aan spe-ciale arrangementen bieden kansen. Gezamenlijke marketing heeftals doel om het bereik van de parels in de Limburgse winkelstruc-tuur te vergroten.

Om dit te bereiken is het volgende van belang:• Gezamenlijke marketing bovenregionale winkelclusters. Met de

winkelstad Roermond, de binnenstad van Maastricht en deWoonboulevard Heerlen beschikt Limburg over drie winkelclus-ters met bovenregionale aantrekkingskracht. Als het gaat ompromotie liggen er kansen om de winkelgebieden gezamenlijk

te vermarkten. Zij vullen elkaar goed aan en vormen gezamen-lijk een reden voor meerdaags verblijf.

• In lijn met het voorgaande punt verdient het aanbeveling ommeer te investeren in regiobranding. Samenwerking tussen ge-meenten om de verschillende winkelgebieden gezamenlijk tepromoten moet leiden tot meer bezoekers en nieuwe doel-groepen. Vooral in Midden- en Zuid-Limburg (met de korte af-standen tussen de clusters) liggen hier kansen.

• Aantrekken nieuwe doelgroepen. De provincie Limburg trektrelatief weinig bezoekers van verder weg met de provincie alsprimaire bezoekdoel. Het toerisme moet het voornamelijk heb-ben van de Nederlanders en de inwoners uit het grensgebied.Gezien de geografische ligging en een divers aanbod aan vrije-tijdsvoorzieningen en –accommodaties blijven er kansen onbe-nut. Een kans is om de vliegvelden in de omgeving (Maastricht-Aachen Airport, Weeze, Düsseldorf en Luik) meer te gebruikenvoor inkomend verkeer. Het aanbieden van meerdaagse arran-gementen is hierbij een goed hulpmiddel. Een voorbeeld hier-van is het initiatief CoolBreaks, waarbij arrangementen wordenaangeboden in de regio Zuidoost Nederland.

• Integratie toeristisch- en detailhandelsbeleid. Beide sectorenhebben een eigen beleid en van een koppeling is nauwelijkssprake. Beide sectoren kunnen profiteren van een gezamenlijkemarketing. Toerisme, detailhandel, horeca, vermaak/leisurekunnen elkaar hierbij veel meer opzoeken. Bovendien ontstaannieuwe markten doordat een combinatie van bijvoorbeeld de-tailhandel en horeca leidt tot vernieuwing. Kansrijke thema’s inde provincie Limburg zijn bijvoorbeeld gezondheid (wellness),avontuur en streekproducten.

Hoofdstuk 5 55

Inzet nieuwe media bij ondernemersPromotie, reclame en verkoopbevordering via traditionele mediaheeft de laatste jaren sterk te lijden onder de trend van ‘digitale ensocial media’. Consumenten beslissen tegenwoordig op allerlei ma-nieren over de aankoop van een product of de geschikte bestem-ming voor een uitje. Het is daarom belangrijk om te weten waar deklant of de gast zich ophoudt. Aanbieders moeten op zoek naar deklant. Bovendien dienen zij via alle kanalen (traditioneel en mo-dern) zichtbaar te zijn en de marketing en verkoop te intensiveren.Het ondernemersonderzoek in het kader van deze visie heeft aan-gegeven dat Limburgse detailhandelsondernemers veelal nog eenafwachtende houding hebben als het gaat om de digitale detail-handelsverkoop. Dit zal snel dienen te veranderen.

Het Hoofdbedrijfschap Detailhandel is een project gestart waarin consumenten

altijd en overal met alles en iedereen verbonden zijn. Het veranderde koopgedrag,

waarbij consumenten steeds meer gebruik maken van internet, ligt ten grondslag

aan het project. Hierdoor ontstaan nieuwe kansen en bedreigingen voor de detail-

handel. Ondernemers en hun medewerkers wordt geleerd hoe zij als collectief

sneller en beter in kunnen spelen op dit fenomeen. De omgeving moet bijvoor-

beeld optimaal ingericht zijn voor het nieuwe winkelen. De binnenstad van Veen-

endaal fungeert als een pilot voor dit project.

Meer informatie via www.hbd.nl/hetnieuwewinkelen

Inzet belevenismarketingDe moderne consument gaat niet meer naar een winkel om alleeneen product aan te schaffen. Hij is uit op service en beleving. Retai-lers die zich vooral richten op transactie krijgen het moeilijk. Ditimpliceert dat de marketing van winkelgebieden en de combinatie

van detailhandel met andere sectoren de komende jaren verder aanbelang zal winnen. Binnensteden zijn de eerste centra waar dezegedachte de laatste jaren is geaccepteerd. Zij zijn getransformeerdtot clusters van vermaak waarin activiteiten op een grote schaalworden gecombineerd.

Ook voor andere winkelgebieden geldt echter dat de consumentbereid is om voor onderscheidend aanbod verder te rijden. Zeker inde provincie Limburg, met het hoge aandeel grensoverschrijdendwinkelen. Het winkelcentrum zelf moet als attractie worden erva-ren. Winkelen lijkt hiermee een kwestie van psychologie geworden.Voor een groot aantal winkelgebieden ligt er de taak om de con-sumentenbeleving de verbeteren. De aanbieder die erin slaagt omeen totaalproduct aan te bieden en op verschillende doelgroepenaan te trekken heeft de toekomst.

Tot slotHet zal duidelijk zijn dat de onderliggende detailhandelsvisie voorde provincie Limburg pas het begin vormt van een nieuwe periodevoor de detailhandel en het detailhandelsbeleid. Een periode die ernaar de inschatting van BRO heel anders uit zal gaan zien dan deachterliggende perioden. De gepresenteerde visie moet dan ookniet te zeer als een blauwdruk worden gezien maar veel meer alsaanjager om in gezamenlijkheid acties op te pakken die zijn gerichtop een duurzame toekomstige detailhandelsstructuur. Met ver-nieuwing en dynamiek maar ook met regie, afstemming en her-structurering. Er is in ieder geval meer dan genoeg werk te doen!

BIJLAGEN

Bijlagen 1

Bijlage 1: Omvang winkelaanbod naar gebiedstype20

Aantal win-

kels

m² wvo % wvo

Binnenstad 670 103.140 5%

- Maastricht 670 103.140

Hoofdwinkelgebied groot 1.363 291.412 14%

- Heerlen 290 76.873

- Roermond 299 54.627

- Venlo 281 54.101

- Sittard 259 55.943

- Weert 234 49.868

Hoofdwinkelgebied klein 548 106.058 5%

- Venray 161 37.891

- Geleen 171 36.094

- Brunssum 106 20.004

- Valkenburg 110 12.069

Kernverzorgende centra 1.712 327.361 16%

Grootschalige concentraties 162 341.941 16%

Speciale winkelgebieden 159 45.033 2%

Ondersteunende centra 900 180.287 9%

Verspreide bewinkeling 2.105 684.797 33%

Totaal 7.619 2.080.029 100%

Peildatum: november 2010

20 In de tabel is sprake van de peildatum november 2010. De cijfers wijken daar-

mee in geringe mate af van het tabellenboek (peildatum augustus 2010).

Bijlagen2

Bijlagen 3

Bijlage 2: Branche-indeling

BRO hanteert onderstaande (Locatus)indeling in de detailhandelnaar sectoren, branchegroepen en hoofdbranches.

Sector Branchegroep hoofdbranche

LevensmiddelenDagelijks Dagelijks

Persoonlijke verzorging

Subtotaal dagelijks

Warenhuis

Kleding en mode

Schoenen en lederwaren

Juwelier en optiek

Huishoudelijke en luxe

Mode & luxe

Antiek en kunst

Sport en spel

HobbyVrije tijd

Media

Dier en plant

Bruin- en witgoed

Fietsen en autoaccessoires

Doe-het-zelf

Niet-dagelijks

In/om het huis

Wonen

Overige detailhandel Overige detailhandel

Subtotaal niet-dagelijks

Bijlagen4

Bijlagen 5

Bijlage 3: Begrippenlijst

DetailhandelVerkoopkanaal voor goederen rechtstreeks aan de eindgebruiker.

Detailhandel (als activiteit)Het bedrijfsmatig te koop aanbieden, waaronder de uitstalling tenverkoop, verkopen en/of leveren van goederen aan de uiteindelijkegebruiker of verbruiker.

Dagelijkse artikelenVoedings- en genotmiddelen (vgm) en artikelen op het gebied vanpersoonlijke verzorging. In de praktijk gaat het hierbij om super-marktaanbod, aanbod in vgm-speciaalzaken, drogisterij- en parfu-meriezaken

Niet-dagelijkse artikelenAlle artikelen die niet behoren tot de dagelijkse artikelensector.

BestedingspotentieelTotaal aan winkelbestedingen die door de inwoners van een be-paald gebied gedaan kunnen worden. Gebaseerd op inwoneraantalen gemiddelde (landelijke) toonbankbesteding per hoofd van debevolking. Groepering daarvan noemt men bestedingsvolumes.

Winkel verkoopvloeroppervlak (wvo)Winkelruimte die voor de consument toegankelijk is (dus exclusiefmagazijn, kantoor, etalage, etc.).

Brutovloeroppervlakte (bvo)Ook wel bebouwd oppervlak van een ruimte of een groep vanruimten is de oppervlakte, gemeten op vloerniveau langs de bui-tenomtrek van de opgaande scheidingsconstructies, die de desbe-treffende ruimte of groep van ruimten omhullen. Meten vindtplaats op basis van NEN 2580.

VloerproductiviteitGemiddelde omzet in gevestigde winkels per m² verkoopvloerop-pervlak (wvo).

KoopkrachtbindingMate waarin inwoners van een bepaald gebied hun bestedingenverrichten bij winkels die in dat gebied gevestigd zijn.

KoopkrachtafvloeiingMate waarin inwoners van een bepaald gebied hun detailhandels-bestedingen plaatsen bij gevestigde winkels buiten dat gebied.

KoopkrachttoevloeiingMate waarin inwoners van buiten een bepaald gebied detailhan-delsbestedingen plaatsen bij winkels die in dat gebied gevestigdzijn (aandeel omzet van buiten).

PDV-Perifere Detailhandels VestigingenDetailhandel op locaties buiten reguliere winkelcentra, bijvoor-beeld bedrijventerreinen, langs grote wegen, etc. Toegelaten bran-ches in het tot voor kort geldende Rijksbeleid: auto’s, boten, cara-vans, brand- en milieugevaarlijke stoffen, tuincentra, bouwmark-

Bijlagen6

ten, de gehele woninginrichtingsbranche, keukens en sanitair. Peri-fere detailhandel had de branchering als criterium. Met de NotaRuimte is het PDV-beleid komen te vervallen.

GDV-Grootschalige Detailhandels VestigingenWinkels met een ondergrens van 1.500 m² bedrijfsvloeroppervlak,zoals tot voor kort in het Rijksbeleid toegelaten op daarvoor aan-gewezen GDV-locaties (13 stedelijke knooppunten). Met het eerderin de Vijfde Nota gepresenteerde beleid is GDV komen te vervallen.Grootschalige detailhandel had oppervlakte als criterium, niet debranchering (zie ook PDV).

Bijlagen 7

Bijlage 4: Definities typering winkelgebieden

Centrale winkelgebieden

• Binnensteden (meer dan 400 winkels)

In feite gaat het hier om de top-17 van Nederland

• Hoofdwinkelgebied groot (200 – 400 winkels)

Een hoofdwinkelgebied is tegelijkertijd ook het grootste winkelcentrum in de

woonplaats. Het gaat hier om centra met 200 – 400 winkels.

• Hoofdwinkelgebied klein (100 – 200 winkels)

Een hoofdwinkelgebied is tegelijkertijd ook het grootste winkelcentrum in de

woonplaats. Het gaat hier om centra met 100 – 200 winkels.

• Kernverzorgende winkelgebieden groot (50 - 100 winkels)

Kernverzorgende centra, zijn net als hoofdwinkelcentra, het grootste winkelge-

bied in een woonplaats. Het gaat hier om centra met 50 – 100 winkels.

• Kernverzorgende winkelgebieden klein (5 – 50 winkels)

Kernverzorgende centra, zijn net als hoofdwinkelcentra, het grootste winkelge-

bied in een woonplaats. Het gaat hier om centra met 5 – 50 winkels.

Ondersteunende winkelgebieden

• Stadsdeelcentra (meer dan 50 winkels)

Een stadsdeelcentrum is altijd een aanvulling op een binnenstad of een hoofd-

winkelcentrum.

• Wijkcentra groot (25 – 50 winkels)

Een groot wijkwinkelcentrum bestaat naast een binnenstad of een hoofdwin-

kelcentrum, en heeft minder winkels dan een stadsdeelcentrum.

• Wijkcentra klein (5 – 25 winkels)

Deze centra hebben een specifiek ondersteunende functie. Tot een klein wijk-

winkelcentrum worden enerzijds winkelconcentraties gerekend met 5 tot 10

winkels en 2 of meer supermarkten. Anderzijds worden hiertoe centra gerekend

met 10 tot 25 winkels.

Ondersteunende winkelgebieden (vervolg)

• Buurtcentra (5 – 10 winkels)

Dit zijn winkelconcentraties met minimaal 5 winkels en maximaal 9 winkels.

Daarnaast is er maximaal 1 supermarkt in dit type winkelgebied aanwezig.

Overige winkelgebieden

• Grootschalige concentraties

Concentratie met 5 of meer winkels met een gemiddeld winkelverkoopvloerop-

pervlak per winkel van minimaal 500 m² wvo. Het aanbod moet minimaal voor

50% doelgericht zijn. Dit betekent dat minimaal de helft van het winkelver-

koopvloeroppervlakte van het betreffende winkelgebied zich richt op de bran-

ches ‘dier en plant’, ‘bruin- en witgoed’, ‘fietsen- en autoaccessoires’, ‘doe-het-

zelf’ of ‘wonen’.

• Speciale winkelgebieden

Deze categorie winkelgebieden omvat alle centra die een aparte positie hebben

binnen de aanbodstructuur van de woonplaats, maar waarvan de units kleiner

zijn dan 500 m² wvo. Voorbeelden zijn stationscentra, Factory Outlet Centers en

Schiphol-Plaza.

Verspreide bewinkeling

• Verkooppunten die niet tot een winkelgebied behoren, worden in de categorie

‘Verspreide bewinkeling’ opgenomen.

Bron: Locatus

Bijlagen8

Bijlagen 9

Bijlage 5: Indeling in regio’s

Provinciedelen• Noord-Limburg bestaat uit de gemeenten: Bergen, Gennep,

Mook en Middelaar, Venray, Horst aan de Maas, Venlo, Peel enMaas, Beesel.

• Midden-Limburg bestaat uit de gemeenten: Echt-Susteren, Leu-dal, Maasgouw, Roerdalen, Roermond, Nederweert, Weert.

• Zuid-Limburg bestaat uit de gemeenten: Sittard-Geleen, Stein,Beek, Schinnen, Onderbanken, Brunssum, Heerlen, Landgraaf,Kerkrade, Simpelveld, Voerendaal, Nuth, Valkenburg aan deGeul, Meerssen, Maastricht, Eijsden, Margraten, Gulpen-Wittem,Vaals.

BRO heeft vestigingen in Boxtel | Amsterdam | Tegelen | Hasseltwww.BRO.nl

Kamer van Koophandel Limburg & Ondernemend …...BRO Hoofdvestiging Postbus 4 5280 AA Boxtel...

Documents

Transcript of Kamer van Koophandel Limburg & Ondernemend …...BRO Hoofdvestiging Postbus 4 5280 AA Boxtel...