Jasper Hugtenburg-Master of Landscape Architecture-DromerDuin

dromer·duin afstudeerproject

Academie van Bouwkunst AmsterdamJasper Hugtenburg

juni 2014

kustkwaliteit door bouwen met de natuur

DROMER.DUIN - kustkwaliteit door bouwen met de natuur

Jasper HugtenburgPapenweg 506212 CH Maastricht06 483 707 [email protected]

afstudeerproject - Jasper Hugtenburg - Academie van Bouwkunst Amsterdam - 25 juni 2014

onderwerpkeuzeIn dit afstudeerproject heb ik ontwerpend onderzocht wat dynamisch kustbeheer kan betekenen voor het achter de kustlijn gelegen landschap. De Hondsbossche Zeewering en het er achter gelegen, grotendeels middeleeuwse, polderlandschap zijn in mijn ogen dé plek bij uitstek voor het uitvoeren van een academisch landschapsexperiment waarbij de inzet van natuurlijke processen niet beperkt blijft tot een relatief smalle zone langs de kust, maar zich nadrukkelijk ook uitbreidt naar het daarachter gelegen landschap.

Ik heb in dit project mijn kennis en ervaring als kust- en riviermorfoloog (ik ben in 2001 afgestudeerd als Fysisch Geograaf en heb daarna enige jaren bij Rijkswaterstaat gewerkt) gekop-peld aan mijn op e Academie van Bouwkunst verworven inzichten en vaardigheden als landschapsarchitect. In mijn laatste twee ontwerpprojecten voor de Academie (P5 en P6) heb ik deze twee vakgebieden al samengesmeed tot een ontwerp voor respectievelijk de ‘monding’ van het IJ en de lagune van Venetië. Zo heb ik gemerkt dat deze kruisbestuiving leidt tot interessante strategieën die het verdienen om verder geëxploreerd te worden. De natuur kan bijvoorbeeld worden ingezet om zandsuppleties op een natuurlijkere en goedkopere ma-nier uit te voeren, of om het land te laten ‘meegroeien’ met de zeespiegelstijging. In mijn afstudeerproject heb ik ook de esthetische kant van natuurlijke processen verkend. Hoe kunnen zij mede door hun dynamische en daardoor verrassende karakter bijdragen aan een bijzondere landschapsbeleving? En daarnaast: welke rol kunnen zij vervullen voor functies zoals veiligheid en recreatie.

afstudeercommissieDe commissie voor dit afstudeerproject heeft bestaan uit de volgende personen (allen zijn werkzaam als landschapsarchitect):

Rik de Visser (mentor) Vista landschapsarchitectuur en stedenbouw

Sander Lap LAP Landscape & Urban Design

Bruno Doedens landschapsarchitect / bestuurslid SLeM

Bij het tentamen is de commissie uitgebreid met de volgende externe leden:

Mirjam Koevoet (voorzitter) Eén op één, stadslandschappen

Cees van der Veeken LOLA landscape architects

De volgende experts hebben middels interviews een belangrijke inhoudelijke bijdrage aan het project geleverd:

Diederik Aten (waterstaatshistoricus) Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier

Bram Bliek (civieltechnicus) Svašek Hydraulics


wakerdijk

Hondsbossche slaperdijk

West-Friese Zeedijk

dromerdijk (afgegraven)

plangebiedDe Hondsbossche en Pettemer Zeewering vult sinds 1880 een 5 kilometer breed gat in de verder uit duinen bestaande Noord-Hollandse kust. Achter deze iconische hoogste dijk van Nederland ligt de kleine badplaats Petten (1000 inwoners).

Naast het dorp Petten is het landschap achter de zeewering zo goed als vrij van bebouwing. De verkaveling stamt nog gro-tendeels uit de middeleeuwen en deze wordt met name onderbroken door oudere dijken zoals de Hondsbossche slaperdijk en de Westfriese Zeedijk, en de voor de (ophoging van de) zeewering uitgegraven kleiputten, thans dankzij de zoet-zout gra-diënt een natuurgebied.

De tot vlak achter de zeewering reikende Hondsbossche Vaart brengt de wijdvertakte Schermerboezem tot op een steen-worp van de zee.

Aan de andere kant van de Zeewering ligt als een vooruitgeschoven post van het dorp Groet de strandovergang Camperduin. Hier komen veel dagjesmensen de zeewering bekijken, maar ook hier is (net als in Petten) de kustrecreatie onderontwikkeld.

probleemstellingDe Hondsbossche en Pettemer Zeewering vormt een strakke en smalle scheiding tussen zee en land, een bijzondere situatie langs de verder uit zand en duinen bestaande Hollandse kust. Mede doordat de dijk na aanleg flink is opgehoogd sluit zij het achterliggende land af van de zee. Dit probleem is in de badplaats Petten duidelijk zichtbaar. De zee is nergens voelbaar en daardoor keert het dorp zich er met de rug naar toe. Mede hierdoor weet Petten ook maar weinig badgasten aan zich te binden. De met de zeewering gehanteerde weerstandstrategie is op termijn bovendien onveilig: waar het basalt ophoudt is de kustachteruitgang al die tijd gewoon doorgegaan, waardoor de inmiddels ver in zee uitstekende dijk langzaamaan onder-mijnd wordt.


1. instabiele vooroever

3. erosie bij koppen

2. golfoploop > dijkhoogte

kustlijn 1880huidige kustlijn

De kustveiligheidsproblematiek van de Hondsbossche en Pettemer Zeewering in een notendop: Door de doorgaande erosie ten noorden en zuiden van de zeewering, én onder water, is de waterkering onstabiel geworden: de vooroever is steiler geworden waardoor de zeewering wordt ondermijnd (1) en de golven hoger tegen de dijk op lopen (2). Daarnaast treedt bij de koppen een versterkte erosie op waardoor met name dit zwakke punten van de zeewering zijn.


maatschapelijke opgavenHoewel de zeewering alweer bijna anderhalve eeuw de kustlijn hier op zijn plaats houdt zijn er goede redenen om voor dit stuk kust een nieuwe perspectief te ontwikke-len:

#1 kustveiligheidDoordat de erosie van het zandige fundament sinds de aanleg de zeewering al die tijd gewoon heeft doorgezet is de dijk instabiel geworden en is de golfoploop sterk toege-nomen. De eens zo stoere zeewering blijkt nu een zwakke schakel in de Nederlandse kustverdediging. Er zal een nieuwe strategie nodig zijn om het achterland duurzaam veilig te houden.

#2 kustkwaliteitHoe bijzonder de zeewering ook mag zijn, een goede landschappelijke setting voor een badplaats biedt zij niet. De badplaats Petten wordt letterlijk geblokkeerd door de dijk die haar van de zee scheidt. Mede doordat het contact met de zee nagenoeg ontbreekt komt Petten als badplaats niet goed uit de verf.

De waterbouwtechnische noodzaak om de zeewering aan te pakken biedt een enorme kans om met nauwe contact met de zee dat Petten vóór de aanleg van de zeewering altijd had te herstellen en het dorp als een bijzondere badplaats op de kaart te zetten.

“ontwerp een duurzame kustzone die Petten weer in contact brengt met de

zee, zodanig dat er een bijzondere bad-plaats

ontstaat”

Programmatisch onderzoek: De directe aanleiding om op deze plek in te grijpen ligt in het feit dat de zeewering een zwakke schakel in de Hollandse kust vormt. Het voornaamste programmaonderdeel is dus een duurzaam veilige kust (linksboven). Tegelijkertijd ligt hier een kans om gestalte te geven aan een ontbrekende schakel in het kustlangse recreatievaarnetwerk. Een zee-jachthaven met een verbinding naar de achter de zeewering gelegen Schermerboezen is daarmee een aanvullend programmapunt (rechtsboven). Wat voor badplaats moet Petten worden? Pet-ten ligt vanuit de Randstad nét te ver voor grootschalige dagrecreatie. De kleine badplaats zal het dus vooral van verblijfsrecreatie moeten hebben. De aantrekkelijkheid kan worden vergroot door een gevoel van splendid isolation op te roepen (linksonder). Tot slot ligt in het kleinschalige karakter van Petten ook een belangrijke kwaliteit die behouden moet blijven (rechtsonder).

ontwerpopgave:


geschiedenis van de zeewering

Tot 1880 werd de kust afwisselend verdedigd met palenschermen (afbeelding) en stuifdijken die zich langzaam landinwaarts verplaatsten. Het dorp Pet-ten bewoog daarbij met de kust mee door aan de zeezijde afgebroken huizen aan de landzijde weer opgebouwd.

De basaltglooiing van de door Cornelis van Foreest ontworpen en in 1880 gereed gekomen zeewering is tot op heden ongewijzigd. De top van de dijk was echter aanzienlijk lager dan de huidige dijk.

In 1978 is de zeewering op deltahoogte gebracht en heeft daarbij zijn huidige hoogte van 11,7 meter bo-ven NAP gekregen.


geschiedenis van de kust zelfDe Hollandse kust heeft zich in de afgelopen 10.000 jaar opgebouwd onder invloed van zeespiegelstij-ging en de aanvoer van sediment. Tijdens perioden met een snelle zeespiegelstijging (zoals dat anno nu het geval is) maakt de kustlijn een landinwaartse beweging waarbij het kustfundament wordt om-gewerkt tot een duinenrij. Een harde verdediging zal in dit dynamische milieu op termijn ondermijnd worden en is dus uiteindelijk niet duurzaam.

In plaats van een dergelijke op weerstand gebaseerde strategie is een strategie te verkiezen die ge-bruik maakt van de veerkracht van het natuurlijke systeem. Dit kan door natuurlijke processen als sedi-mentatie en verstuiving van zand in te zetten om het kustfundament te versterken.

Een veerkrachtige strategie is het meest effectief wanneer met de natuurlijke processen wordt mee-gewerkt, in plaats van er tegenin. Voor de Hollandse kust ligt dus voor de hand om indien mogelijk de kustlijn langzaam landinwaarts te laten verschuiven. Dit geldt zeker ter hoogte van de Hondsbossche en Pettemer Zeewering, waar de kust inmiddels een uitstekend (en dus extra aan erosie onderhevig) punt vormt.

Ook vanuit de doelstelling om Petten weer in contact te brengen met de zee biedt een landinwaartse verplaatsing van de kustlijn de meeste perspectieven:

“juist áchter de zeewering liggen kansen voor een veilige, duurzame en aantrekkelijke kust”


13e eeuw 14e eeuw 16e eeuw 1870 huidigekustlijn

De kustlijnontwikkeling van de kop van Noord-Holland en Petten door de eeuwen heen:Vóór de aanleg van de Zijpepolder begonnen de Waddeneilanden in feite direct boven Petten. Petten (‘bij de Zijpe’) zelf lag oorspronkelijk aan het Zijpergat en was een echt vissersdorp. Door de steeds veranderende kust heeft Petten zich een aantal keer moeten verplaatsen. Na 1880 heeft het dorp zich teruggetrokken achter de zeewering. Het oorspronkelijke dijkdorp is in de Tweede Wereldoorlog door de Duitsers afgebroken. Na de oorlog is het achter restanten van de tot de Atlantikwall behorende tankgracht weer opnieuw (als badplaats!) opge-bouwd. Vanuit deze positie heeft het dorp zich in de 2e helft van de vorige eeuw weer over de achter de dijk gelegen polder uitgebreid.


Nieuwe inspiratie van oude ingenieurs“Om een zodanige verbreeding van dit strand op het zekerste en met de minste kosten te verkrygen, zal men eerst een nieuwen Wakerdyk moeten maken, beginnende van de Zypdyk en raeijende op den Munnikeweg, en dan deezen weg volgen tot aan het hooge duin” schreef Melchior Bolstra al in 1754. Zijn plan heeft het destijds niet gehaald, maar de door hem voorgestelde positie voor een nieuwe wakerdijk (die we hier het dromerduin dopen) biedt door zijn afstand tot de huidige zeewering (uitgevoerd door Van Foreest) een goed compromis tussen een robuuste kustzone en het behoud van het middeleeuwse polderlandschap.

Van Foreest

Bolstra


1 km

schaal 1:15.000

naar een brede kustzoneMomenteel wordt vóór de zeewering een groot pakket zand wordt aangebracht. Het uitgangspunt hierbij is dat de kustlijn zeewaarts versterkt kan wor-den. Dit biedt weliswaar soelaas voor de komende decennia, maar op termijn zal dit zand juist op dit ver in zee uitstekende punt snel eroderen, waarbij slechts een klein deel van dat zand weer ten goede komt aan de kust ten noorden en zuiden van de zeewering, de rest verdwijnt naar dieper water. Deze zeewaartse strategie biedt dus geen duurzame op-lossing.

Dít plan volgt de gedachtenlijn van Melchior Bolstra. Om de kust hier duurzaam veilig én aantrekkelijk te maken dient de kustzone landwaarts te worden verbreed. Het achterliggende polderlandschap biedt hier ook de ruimte voor. Alleen voor het deel van de zeewering waarachter het dorp Petten ligt zal een andere oplossing gezocht moeten worden, maar juist hier biedt het landinwaarts verplaatsen van de kustlijn een uitgelezen kans om Petten vanaf de zuidkant weer in verbinding te brengen met de zee.


golfbreker = waterkering golfbreker waterkering in de luwte

De huidige zeewering vertegenwoordigt in wezen de smalst denkbare kustzone: de zeewering is golfbreker en waterkering in één. Hierdoor breken de golven direct op de waterkering en lopen ze tegen de waterkering omhoog. Dit was in 1978 de reden om de zeewering fors te verho-gen en dit is ook nu weer één van de redenen waarom de zeewering als zwakke schakel te boek staat. Door nu achter de huidige zeewering een nieuwe waterkering aan te leg-gen (en daarmee de waterkerende functie van de zeewe-ring te laten vervallen) wordt de zeewering een golfbreker die de nieuwe waterkering in de luwte legt. Deze nieuwe waterkering heeft daardoor nauwelijks last van golfoploop en kan veel lager en subtieler worden uitgevoerd. Door vervolgens gaten te maken in de zeewering zal de tussen golfbreker en waterkering gelegen kustzone snel aan-zanden waardoor het kustfundament vanzelf verstevigd wordt.

nieuwe waterkering

ingenieurslijn landschapslijn


1 km

schaal 1:15.000

maakbaar kustlandschapDe nieuwe waterkering volgt grofweg de door Bolstra voorgestelde lijn voor de nieuwe wakerdijk. In plaats van een rechte lijn wordt hier echter het onderliggende polderlandschap gevolgd waardoor de dijk op een aantal punten knikt. Om duidelijk te maken dat het hier wel om een nieuwe, rationele ingreep gaat worden de dijksegmenten wel recht aangelegd.

Achter de nieuwe waterkering wordt de overgang van het zoute kustmilieu naar de zoete Schermer-boezem en het achterland vormgegeven als een be-dijkt krekenstelsel met getemd getij. De op de hoog-tekaart nog duidelijk herkenbare geulen van vorige dijkdoorbraken zijn hierbij leidend. Doordat dit kre-kenstelsel al bij springvloed kan worden afgesloten hoeven de dijken niet hoger te zijn dan anderhalve meter boven NAP. Hierdoor kan op de meeste plek-ken gewoon over het met kreken dooraderde pol-derlandschap worden uitgekeken. Het krekenstelsel vormt zowel voor de (recreatieve) scheepvaart als voor de natuur (geleidelijke overgang tussen zoet en zout water) de verbinding tussen buiten- en binnen-water.


waterkering 1/10.000: NAP +6,2 meter

waterkering 1/1.000: NAP +5,0 meter

waterkering getemd getij: NAP +1,5 meter

verwijderen zeewering

‘afwaardering’ zeewering tot golfbreker

‘waker’

‘slaper’

‘dromer’

Het meest ingrijpend zijn ongetwijfeld de twee openingen in de zeewering. De aanleg van de nieuwe waterkering maakt deze rigoureuze ingreep mogelijk en verantwoord. De ingreep is uiteraard nodig om de zee, en daarmee het voor het kustfundament benodigde zand én de recreatieve- en natuurlijke kwali-teiten van het getijdenlandschap, naar binnen te halen. Door twee openingen te maken wordt ook de kustlangse getijstroom (en daarmee meer zand) naar binnen gehaald en worden Petten en de Schermerboezem toegankelijker ge-maakt voor de scheepvaart.

openingen in de zeewering

het getij binnenhalen ophoging door sedimentatie


Hazepolder

Hargerpolder

1 km

schaal 1:15.000

natuurlijke processenDe verschillende ingrepen verschaffen de natuur-lijke kustvormende processen toegang tot het ge-bied. Pas als de natuur aan het werk gaat krijgt de nieuwe kustzone écht vorm. De vormgeving op dit schaalniveau beperkt zich dus tot het creëren van de conditites waaronder de natuur zelf de kustzone kan opbouwen. Mede door de twee openingen bin-nengelaten getijstroming gaat dit in dit kustmilieu bijzonder snel: naar verwachting wordt het ‘eind-beeld’ al na een decennia of twee bereikt. Het getij-denlandschap zal snel opgevuld worden met zand en zodra delen van het gebied boven gemiddeld hoogwaterniveau uitsteken grijpen wind en vegeta-tie hun kans. Door verstuiving en het invangen van zand door vegetatie zal al na enkele jaren de eerste duinvorming optreden.


1 km

Ook de nieuwe waterkering mag zich tot duin ontwikkelen. Deze wordt bewust aangelegd als stuifdijk. De initiële dijk wordt zó aangelegd dat deze weliswaar hoog genoeg is om een eens in de 10.000 jaar voorkomende storm te pareren, maar hij zal door in-stuiving aan robuustheid moeten winnen. Door het zandige dijkli-chaam in te planten met helmgras en daarnaast hoge schermen van wilgentenen te plaatsen wordt het uit de kustzone opwaaien-de zand effectief ingevangen, waardoor de stuifdijk in de loop van de tijd fors kan aangroeien.

de waterkering als stuifdijk

Door de aanleg van twee strekdammen zal ook aan de zeezijde zand ingevan-gen worden. Hierdoor ontstaat vóór de zeewering lokaal een breed strand dat de zeewering behoedt voor erosie en golfoploop. De bekleding kan dus gerust van de zeewering afgehaald worden, waardoor ook deze zich tot een duin kan ontwikkelen.

de zeewering als duin

verwijderen bekleding dijk wordt duin

wilgenscherm ophoging door invang van zand


dorpsdijk

polderdijk

Hoewel de Hondsbossche en Pettemer Zeewering doorgaans in één adem genoemd worden, verschillen deze dijken wezenlijk van karakter. Waar achter het Hondsbossche deel alleen een vrijwel onbewoonde polder ligt, ligt direct achter de Pettemer Zeewering een kwetsbaar dorp. Zo biedt deze laatste dijk nauwelijks ruimte om de kustlijn landwaarts te verplaatsen. Ook is de (recreatie-) druk op dit deel van de zeewering veel groter. Beide delen verdienen dan ook een aparte behandeling. In dit plan wordt dat heel letterlijk opgevat door de zeewe-ring op te knippen in twee afzonderlijke delen: een dorpsdijk en een polderdijk.

twee dijken


dorpsduin

polderduin

De tot duin omgevormde dorpsdijk en polderdijk krijgen een wezenlijk verschillend karakter. Het dorpsduin hoort echt bij het dorp Petten en is vanuit het dorp via strandovergangen bereikbaar. Hier wordt intensief gerecreëerd en de asfaltstrook aan de zeezijde van het duin is bereikbaar voor autoverkeer. Dit deel is dus gericht op dagrecreatie: de extra reistijd naar de kop van Noord-Holland wordt grotendeels gecompenseerd door het feit dat het strand direct vanuit de auto te betreden is.

Het polderduin is juist op extensieve recreatie gericht. Een ander belangrijk verschil is dat dit duin geen waterkerende functie heeft. Daarom kon de oorspronkelijke dijk ook worden af-gegraven om materiaal vrij te maken voor de verder landinwaarts gelegen waterkering. Het duin is dus veel minder hoog, waardoor men vanaf de waterkering óver het duin heen de zee kan zien. Ook vanaf het achter het duin gelegen kwelder zal de zee goed hoorbaar zijn.

twee verschillende recreatiemilieus


eiland als golfbreker

resterende Kamperkade

‘verdronken’ Kamperkade nieu

we

wat

erke

ring

entree

Door in de zeewering twee openingen te maken worden de Hondsbossche Zeewering en de Pettemer Zeewering van elkaar gescheiden. De Pettemer Zeewering blijft zijn waterkerende functie grotendeels behouden, maar de Hondsbossche Zeewering wordt ‘afgewaardeerd’ als golfbreker. Het dro-merduin vormt immers de nieuwe waterkering. De eigenlijke kustlijn is dus landinwaarts verlegd en de golfbreker komt nu als eiland vóór de kust te liggen. Hierdoor ontstaat vóór de nieuwe kustlijn een totaal nieuw landschap waarin getij, stroming, wind en zandtransport geheel vrij spel hebben. Het eiland is bewust nauwelijks geprogrammeerd, er wordt niet gewoond en er zijn geen voorzieningen voor intensieve (strand-) recreatie. Het eiland is, in tegenstelling tot de Pettemer Zeewering, ook niet toegankelijk voor autover-keer. Hiermee wordt het gevoel van splendid isolation verder versterkt. Om mensen toch de gelegenheid te geven om op het eiland te overnachten is er een natuurhotel voorzien. Verder is het eiland een ware vrijplaats voor de kust. Op het basalt en asfalt van de (langzaam in verval rakende) zeewering kan naar hartenlust gekite worden en het achterliggende natuurlandschap zal met name veel vogelaars trekken. In het broedseizoen is het eiland beperkt toegankelijk.

sedimentatie

< Plankaart. Het eiland wordt van het dromerduin en het achterliggende polderlandschap gescheiden door een brede geul die ten noorden en ten zuiden van het eiland in verbinding staat met zee. Hierdoor vindt het door het getij gedreven kustlangse sediment transport een weg achter het eiland waardoor de erosie aan de voorkant van het eiland beperkt wordt en het gebied achter het eiland (het nieuwe kustfundament) versneld wordt opgehoogd. Het eiland is met het achterland verbonden door een lange brug die de oude Kamperkade volgt (de scheidslijn tussen de voormalige Harger- en Pettemerpolder). Deze Kamperkade is in de loop der eeuwen grotendeels in zee verdwenen. Aan het verdwenen deel van de Kamperka-de wordt expressie gegeven door de brug over de zeewering heen door te trekken in een strekdam, welke aanvullende bescherming tegen erosie biedt. Bovendien ontstaat hiermee een strand dat vanuit het op de kruising van zeewering en Kamperkade gelegen natuurhotel ontdekt kan worden.


De als strekdam vormgegeven ‘verdronken’ Kamperkade geeft het eiland een poëtisch tintje. Op de strekdam is namelijk met jaar-tallen weergegeven rond welke tijd in de geschiedenis dit deel van de Kamperkade in zee verdween. Daarnaast is de punt van de strekdam, die slechts 3 meter boven NAP uitsteekt, bij uitstek een punt om uit te waaien en de sublieme krachten van de zee te ervaren. Bovendien is vanaf de punt van de strekdam het gehele, 2 kilometer lange, eiland in één blik te overzien.

Het middendeel van de ‘Kamperkade’ is ook echt als een kade vormgegeven. Met deze dam wordt het sedimenttransport wordt de stroming achterlangs het eiland op afstand gehouden waardoor de achterkant van het eiland kan aanlanden. Het eiland wordt daar-mee meer dan alleen een lineaire golfbreker, het krijgt ook massa. Bovendien wordt met deze ingreep voorkomen dat de voormalige zeewering vanaf de achterkant door de stro-ming wordt aangetast.

Het eiland wordt met het achterland ver-bonden door middel van een lange, smalle fietsers- en voetgangersbrug. Auto’s worden in de achter de nieuwe waterkering gelegen polder geparkeerd, het hotel maakt vanaf hier gebruik van een klein shuttlebusje. De gang over de lange, smalle brug over de dy-namische getijdengeul beoogt een subliem gevoel opleveren: de wandelaar zal zich, zeker bij storm, erg nietig voelen tussen het natuurgeweld.


Toegankelijkheid: - zeewering als ruggengraat - in elkaar grijpen van natte en droge infrastructuur

Milieus: - in zuidelijke richting toenemende dynamiek - duinen bieden beschutting tegen de wind

wonen in het getijdenlandschapDe direct aan Petten grenzende Hazepolder wordt na Petten dorp, Korfwater, Petten West en Nolmerban de vijfde ‘wijk’ van de badplaats Petten. In deze overgangszone tussen het dorp en het getijdengebied worden wonen en varen op een unieke wijze geïntegreerd. Naast de kleine vluchthaven op de kop van de zeewering worden de aanlegplaatsen volledig verspreid over het gebied en daarnaast gecombineerd met drie bijzondere woonmilieus: duinwonen, kwelderwonen en geulwonen. De door de natuurlijke processen ontstane milieus (duin, kwelder en geulen) bepalen in combinatie met de eisen die aan de verschillende woningtypen worden gesteld de uiteindelijke ontwikkellocaties.

De nautische toegankelijkheid vanuit de geulen en de toegankelijkheid over land via steigers grijpen zodanig in elkaar dat er in het gebied geen bruggen nodig zijn en dat de steigers zich voegen naar de onderliggende morfologie. Voor de toegankelijkheid over land speelt de speelt de zeewering een be-langrijke rol. De steigers ontspringen steeds ter hoogte van de strandhoofden aan de zeewering en middels op regelmatige afstand van elkaar geplaatste strandovergangen wordt het achterliggende kwelder bereikt.

< Plankaart. Het patroon van geulen ontstaat volledig onder invloed van natuurlijke processen, maar is geënt op de onderliggende polderstructuur. Met name het slotenpatroon is nog duidelijk herkenbaar. Door de getijdenstroming is de achter het eiland lopende geul breder en dieper dan de geulen naar de Hazepolder en de Hondsbossche vaart. Door sedimentatie rond de strekdam wordt dit deel van de zeewering ‘ingepakt’ met zand en daardoor beschermd tegen stormschade. De haaks op de zeewering staande strekdam wordt landwaarts door-getrokken richting de Hazedijk en heeft hier de functie van een waterkering, waarmee Petten tegen stormvloeden wordt beschermd. Onder normale getij-omstandigheden kan het getij echter tot in Petten doordringen, waardoor het ritme van de zee ook ín Petten zelf beleefd wordt.


Profiel zeewering. Door het strand dat vóór de zeewering ontstaat wordt de zeewering geconserveerd en verdwijnt de huidige golfoploop over de teen van de zeewering. Hierdoor wordt het mogelijk om (ook bij storm) op de zeewering te parkeren. Hierdoor worden zowel het strand als het achterliggende kwelder voor de auto toegankelijk gemaakt. De strandovergan-gen naar het kwelder worden consequent tegenover de deels onder het strand verdwijnende strandhoofden gesitueerd, waardoor zij duidelijk herkenbaar zijn.


wonen in het getijdenlandschap (uitwerking)duinwonenHet duin-woon-milieu is het meest beschutte woonmilieu in het getijden-landschap. Ook bij extreem hoge waterstanden blijven de duinwoningen droog en bovendien liggen ze goed beschut tegen de overheersende wes-tenwinden. Doordat de duinwoningen direct achter de tot duin omgevormde zeewering liggen zijn ze tevens goed bereikbaar. De auto kan immers direct aan de andere kant van het duin geparkeerd worden.


kwelderwonenHoewel de kwelders in de loop der tijd tot ca. 2,5 meter zullen opslibben, is het direct op de kwelder nooit helemaal veilig wonen. De kwelder zal immers gemiddeld eens in de 10 jaar onder water staan. Daarom vindt het kwelder-wonen plaats op palen. De steigers die de zeewering met de aanlegplaatsen voor de jachten verbinden worden op de ‘knikpunten’ (waar zij van richting veranderen) verbreed, waardoor een klein houten pleintje ontstaat. Aan dit pleintje worden kleine clusters van 6 tot 10 gegroepeerd. Deze woningen bevinden zich midden op de kwelder tussen de parkeergelegenheid op de zeewering en de collectieve aanlegplaatsen voor de jachten.


geulwonenHet drijvend wonen in de grote, permanent watervoerende geulen is de meest dynamische woonvorm in het getijdenlandschap. De woningen bewe-gen immers met het tij mee op en neer en de bewoners zijn het meest bloot-gesteld aan de elementen. Doordat dit type woning ín de geul is gesitueerd kan het jacht direct aan huis worden aangelegd en omdat de geul permanent voldoende water voert om de woning te laten drijven zijn de waterstanden ook altijd voldoende hoog om (ongeacht het tij) uit te varen.


materialisatieHet materiaalgebruik is sober, robuust en duurzaam. Er wordt zoveel mogelijk gebruik gemaakt van materialen die beschikbaar komen uit het maken van de openingen in de zeewering (basalt en eikenhouten palen) en uiteraard het aanwezige zand. Het zand is verreweg het belangrijkste bouwmateriaal van het getijdenlandschap. Het landschap zelf wordt er in feite mee opgebouwd. De occupatie met behulp van de eikenhouten steigers is in wezen een vorm van light urbanism: het landschap en de landschapsvormende processen worden hierdoor niet beïnvloed.

dromer·duin

Jasper Hugtenburg-Master of Landscape Architecture-DromerDuin

Documents

Transcript of Jasper Hugtenburg-Master of Landscape Architecture-DromerDuin