Jaarverslag & Jaarrekening 2017 - SOR comfortabel wonen · 5.1.2 Duurzame inzet, vitaliteit en...

SOR Jaarverslag & Jaarrekening 2017


Ons woningbezitin verhuureenheden

Kerncijfers 2017

5.259 50+ woningen

1.953verzorging en verpleging

We verhuurden

585 woningen

5.259woningen voor

50+ers met verschillendehuurprijzen:

2.768goedkope woningentot € 592,55

We gaven

€ 8,5 miljoenuit aan onderhoud …

…

€ 4,2 miljoenaan renovatie …

… en

€ 18.000 aan project#veilig010

Betaalde rente

€ 27,9 mln.

Belastingen en heffingen

€ 5,3 mln.Aflossingen lopende leningen

€ 6,7 mln.

Bruto huuropbrengsten

€ 67 mln.Interest Coverage Ratio

1,47

ICR

Bedrijfsresultaat

€ 86 mln.

AEDES Benchmark BCBBC

KWH Huurlabel. U waardeert ons voor:

We gaven

€ 0,4 mln.uit aan

leefbaarheid

Het aantalmedewerkers was

59 fte

1.087betaalbare woningenvan € 592,56 tot € 710,68

1.404 dure huurwoningenvanaf € 710,68

contact afhandeling reparatieverzoeken nieuwe huurder

8,17,5 7,8

woning zoeken onderhoud vertrokken huurder

8,07,9 7,6

100 BOG

70 MOG

Hoofdstuk 3

Ons woningbezitin verhuureenheden

Kerncijfers 2017

5.259 50+ woningen

1.953verzorging en verpleging

We verhuurden

585 woningen

5.259woningen voor

50+ers met verschillendehuurprijzen:

2.768goedkope woningentot € 592,55

We gaven

€ 8,5 miljoenuit aan onderhoud …

…

€ 4,2 miljoenaan renovatie …

… en

€ 18.000 aan project#veilig010

Betaalde rente

€ 27,9 mln.

Belastingen en heffingen

€ 5,3 mln.Aflossingen lopende leningen

€ 6,7 mln.

Bruto huuropbrengsten

€ 67 mln.Interest Coverage Ratio

1,47

ICR

Bedrijfsresultaat

€ 86 mln.

AEDES Benchmark BCBBC

KWH Huurlabel. U waardeert ons voor:

We gaven

€ 0,4 mln.uit aan

leefbaarheid

Het aantalmedewerkers was

59 fte

1.087betaalbare woningenvan € 592,56 tot € 710,68

1.404 dure huurwoningenvanaf € 710,68

contact afhandeling reparatieverzoeken nieuwe huurder

8,17,5 7,8

woning zoeken onderhoud vertrokken huurder

8,07,9 7,6

100 BOG

70 MOG


1 Voorwoord Thuisgevoel werkt! 5

2 Verslag van de bestuurder 7 2.1 Wij zijn er voor een thuisgevoel voor

ouderen 7

2.2 Terugblik 8

2.3 Nieuwe Koers SOR 8

2.4 Toekomstbeeld 10

2.5 Bedrijfswaarde en marktwaarde 10

2.6 Belangrijkste bestuursbesluiten 12

2.7 Permanente educatie 12

2.8 Bestuursverklaring 12

3 Verslag van de raad van commissarissen 13

3.1 Samen werken aan een thuis voor ouderen 13

3.2 Besturen en toezicht houden 13

3.2.1 Visie op toezicht en toetsing 14

3.2.2 Governancecode Woningcorporaties 2015 15

3.2.3 Implementatie Governance in 2017 15

3.3 Toezichthoudende rol 16

3.3.1 Toezicht op strategie 16

3.3.2 Toezicht op financiële en operationele prestaties 16

3.3.3 Toezicht op volkshuisvestelijke en

maatschappelijke prestaties 17

3.4 Werkgeversrol 19

3.4.1 Invulling werkgeversrol voor het bestuur 19

3.4.2 Organisatiecultuur en integriteit 19

3.5 Adviesrol en klankbordfunctie 20

3.6 Over de rvc 20

3.6.1 Samenstelling 20

3.6.2 Functioneren 21

3.7 Bezoldiging 24

3.8 Vergaderingen en overleg 24

3.9 Tot slot 26

4 Klant 27 4.1 Voor wie we er zijn 27

4.2 Beschikbaarheid 30

4.3 Betaalbaarheid 32

4.4 Duurzaamheid 33

4.5 Kwaliteit 33

4.5.1 Professionele kwaliteit: dienstverlening 33

4.5.2 Sociale kwaliteit: Bewoners- en

activiteitencommissies en leefbaarheid 34

4.5.3 Technische kwaliteit 38

4.6 Strategische samenwerking 39

5 Organisatie 43 5.1 Organisatie 44

5.1.1 Formatie 44

5.1.2 Duurzame inzet, vitaliteit en verzuim 44

5.1.3 Professionalisering medewerkers 44

5.1.4. Organisatieontwikkeling 45

5.2 Integriteit 47

5.3 Ondernemingsraad 47

5.4 Efficiënte en compliant processen 48

5.5 Intern beheersysteem 48

5.6 Governance 49

5.7 Vastgoed(sturing) 49

5.8 Visitatie 49

5.9 Communicatie 49

6 Financiën 51 6.1 Resultaat en vermogen 51

6.2 Liquiditeit 53

6.3 Treasury 53

6.4 Autoriteit woningcorporaties en

Waarborgfonds Sociale Woningbouw 54

6.5 Risicomanagement 55

6.6 Kritische Prestatie Indicatoren 56

7 Verkorte jaarrekening 59 7.1 Balans 60

7.2 Resultatenrekening 62

7.3 Kasstroomoverzicht 63

Bijlagen 66 1 Bedrijfsgegevens en samenstelling

stichtingsorganen SOR 67

2 Bedrijfsgegevens van de verbindingen 68

Inhoud

5Voorwoord

Thuisgevoel werkt!

Een korte titel, en tegelijkertijd zoveel inhoud. Het jaar 2017 stond in het teken van

het ‘thuisgevoel’. Het thuisgevoel van onze bewoners. In allerlei opzichten kwam dat

thema terug in onze doelstellingen en werkwijzen.

Je thuis voelen bij SOR

Dat we samen in 2017 met zoveel succes hebben gewerkt aan wat we ons de jaren

daarvoor al hadden voorgenomen en voorbereidingen voor hadden getroffen. Dat kan

alleen als je je thuis voelt bij het werk dat je doet. Onze gezamenlijk behaalde resultaten

in 2017 zijn voor mij daarom ook een bewijs dat ‘Thuisgevoel werkt’. Dat thuisgevoel

houden we vast voor de toekomst.

Dat thuisgevoel creëren we samen

In 2017 is nog intensiever dan voorheen ingezet op de samenwerking met partners.

De ‘buren’ op maatschappelijk, economisch en politiek vlak. Met de gemeente Rotterdam

en het huurdersplatform zijn de prestatieafspraken vernieuwd. Tijdens de in 2017

georganiseerde ‘Stakeholdersbijeenkomsten’ is met onder andere zorgen welzijns-

partners gesproken over de gezamenlijke toekomst en het ‘thuisgevoel voor iedereen’.

In een ‘Denk Mee Café’ gingen we met diverse stakeholders, waaronder bewoners, in

gesprek over hoe ouderen veilig en plezierig thuis kunnen blijven wonen. Onze

huismeesters, woonconsulenten, het huurdersplatform en de bewonerscommissies

hebben direct contact met bewoners en met elkaar. Zij zetten zich dagelijks in voor

het ‘thuisgevoel’ van ‘hun’ bewoners.

Huishoudboekje op orde

‘Thuisgevoel werkt’ heeft ook een financiële kant. Bijvoorbeeld dat je huishoudboekje

op orde is. SOR heeft in 2017 bewezen de ingezette financiële weg te kunnen vasthouden,

ondanks de lage inflatie. Veel werk en inspanning is geleverd om de financiële ratio’s

uit het herstelplan te behalen. En dat is gelukt. Daar hebben verschillende maatregelen

aan bijgedragen. Zo hebben we de leegstand teruggebracht naar 1,61%.

1 Voorwoord


Goed georganiseerd huishouden

De basis, die we in 2016 al hebben gelegd, is in 2017 voortgezet. We hebben het

‘huishouden’ binnen onze organisatie versterkt met efficiënte en effectieve maatregelen.

Dat levert zijn vruchten af. Zo haalden we goede scores op het medewerkersbetrokken-

heids- en het vitaliteitsonderzoek. En de scores van het klanttevredenheids onderzoek,

waren goed en vaak hoger dan het landelijk gemiddelde. Onze manier van werken, met

gestructureerde Thuisteams, heeft daaraan zeker bijgedragen. Door die aanpak, in 2017

ingezet, kunnen we onze bewoners steeds beter van dienst zijn. Hun thuisgevoel nog

meer versterken.

De briefjes op het prikbord

In veel huishoudens is een prikbord een belangrijk communicatiemiddel. Daar hangen

de briefjes met planningen of aankondigingen wat er in huis moet gebeuren. Welke

boodschappen nodig zijn en welke afspraken daarover zijn gemaakt. Maar ook hangt

er zo nu en dan een briefje met een gekleurd hartje of een geschreven wens voor een

leuke dag, vaak ondertekend met een symbolisch kruisje. Zeer zeker ‘thuisgevoel’ dat

werkt. Bij SOR hebben we dat gevoel onder andere vertaald naar onze website

www.wonenbijsor.nl. Dit doen we met de persoonlijke touch van onze medewerkers

en vooral door onze bewoners aan het woord te laten. Het zijn dé ambassadeurs van

de visie van SOR.

Thuisgevoel werkt

In dit jaarverslag over 2017 leest u hoe SOR in 2017 stond voor haar taak: het bieden

van betaalbaar en kwalitatief goed wonen voor 50-plussers. Van een huis een thuis

maken, zou je kunnen zeggen. De slogan ‘thuisgevoel voor iedereen’ helpt daarbij.

Zeker wanneer we vanuit die visie, samen met alle anderen binnen en buiten SOR

die daarin een rol hebben, die taak uitvoeren.

Al die mensen en instanties wil ik bedanken voor hun inzet in 2017. En ik wil hen

vragen om die inzet op deze manier voort te zetten. Thuis dronken we, als we samen

iets gepresteerd hadden, als een soort van beloning samen een kopje thee of koffie.

Ik hoop de komende tijd nog heel vaak met jullie een kopje thee of koffie te drinken.

Want… dat thuisgevoel werkt!

Hassan Najja

directeur-bestuurder SOR

7Verslag van de bestuurder

2.1 Wij zijn er voor een thuisgevoel voor ouderen

Wij zijn een categorale woningcorporatie en richten ons op 50-plussers, in het

bijzonder op de kwetsbare ouderen met een beperkt inkomen en zorgbehoefte.

Doordat onze woningen toegankelijk zijn voor ouderen, kunnen onze bewoners

lang zelfstandig thuis blijven wonen. In de plint van de woongebouwen verhuren we

bedrijfsruimten voor voorzieningen waar onze bewoners gebruik van kunnen maken.

Naast woningen en bedrijfsruimten verhuren we verpleeg- en verzorgingshuizen aan

zorgpartijen. Het zorgvastgoed is vaak gesitueerd naast een woongebouw. De zorgpartij

zorgt voor welzijns- en zorgondersteuning voor bewoners die dit wensen. Onze

dienstverlening is persoonlijk en erop gericht dat bewoners zich thuis voelen. Met een

huismeester voor elk woongebouw zijn we altijd dichtbij voor een hulpvraag of een

praatje. Met dit woonconcept zijn we actief in zes gemeenten: Rotterdam, Oud-Beijerland,

Oostvoorne, Krimpen aan den IJssel, Nissewaard en Brielle.

Onze missie vertelt waar we voor staan:

Comfortabel en veilig wonen voor senioren, in het bijzonder voor (kwetsbare) senioren met een beperkt inkomen, in de stadsregio Rotterdam en de Hoeksche Waard.

In de stichting werken 74 betrokken en bevlogen medewerkers (58,57 fte) aan een

thuisgevoel voor iedereen. Deels op kantoor en deels op de woongebouwen, dichtbij

de huurders. De organisatie heeft een eenhoofdig bestuur. De Directeur-Bestuurder

stuurt de managers van de afdelingen Wonen en Bedrijfsvoering en de ondersteunende

afdelingen aan (HRM, Concern Controller, Communicatie en Concernstaf). De samen-

stelling van de stichtingsorganen en de verbindingen is beschreven in de bijlagen.

2 Verslag van de bestuurder


2.2 Terugblik

In 2017 werkten we aan de ambities uit de Nieuwe Koers, ons ondernemingsplan

2015-2018. Belangrijk onderdeel van de Nieuwe Koers is het herstelplan om weer te

voldoen aan alle financiële ratio’s. SOR heeft in 2017 bewezen de ingezette financiële

weg te kunnen vasthouden, ondanks de lage inflatie. Jaarlijks stellen we ons herstel-

plan en de meerjarenprognose bij.

De gevolgen van het overheidsbeleid Langer Thuis en Scheiden Wonen en Zorg worden

zichtbaar. Regelmatig treffen we dwalende bewoners aan in onze woongebouwen of

komen we schrijnende situaties tegen die te lang onopgemerkt blijven. Samen met

partners zoeken we naar mogelijkheden om deze gevolgen het hoofd te bieden.

Ook kijken we naar nieuwe concepten. In 2017 is het Pietje Bell Huis opgeleverd,

het voormalige verzorgingshuis Schutse. Dit gebouw hebben we omgebouwd naar

zelfstandige woningen, waar de zorgbutlers de zorg leveren. Ik ben trots op deze

samenwerking waarbij wij zorgen voor passend vastgoed en onze partner het welzijn

en de zorg op zich neemt. Bijzonder zijn de ontwikkelingen bij woongebouw Te

Hoogerbrugge. Een deel van de zelfstandige woningen wordt omgebouwd naar

zorgkamers voor dementerende ouderen, waarmee invulling wordt gegeven aan een

grote behoefte. De ontwikkeling van nieuwe concepten gaat niet zonder slag of stoot,

hebben we gemerkt bij Te Hoogerbrugge. Toch zetten we door met de nieuwe

concepten, omdat dit nodig is bij het inspelen op de huidige en toekomstige behoeften

van onze doelgroep.

Er is in het verslagjaar veel gebeurd op het gebied van professionalisering van de

organisatie. De interne samenwerking is verbeterd door bijvoorbeeld de uitrol van

Thuisteams en invoering van kenniscafés. Er is gewerkt aan de kwaliteit van de

medewerkers door onder andere uitvoering van het leiderschapsprogramma en

coaching. Integriteit heeft aandacht gehad aan de hand van dialoogsessies met de

hele organisatie. Vastgoedsturing en projectbeheersing hebben we geoptimaliseerd.

Analyse van de resultaten van de Aedes benchmark, aangevuld met een peergroup-

analyse, hebben geleid tot meer inzicht in de bedrijfskosten.

Het eigen vermogen bedraagt ultimo 2017 circa € 240 miljoen. Voor een nadere

toelichting op vermogen en resultaat verwijs ik kortheidshalve naar hoofdstuk 6

van het jaarverslag en de jaarrekening.

2.3 Nieuwe Koers SOR

Het verslagjaar was het derde jaar van de Nieuwe Koers, ons ondernemingsplan

2015-2018. Met de Nieuwe Koers hebben we een belangrijke beweging gemaakt van

stenen naar mensen, van de focus op vastgoedsturing naar de focus op de huurder.

Er is ons veel aan gelegen de ambities uit de Nieuwe Koers te realiseren om vanuit die

positie verder te bouwen aan SOR. Tegelijkertijd staat de wereld om ons heen niet stil,

en zorgen de gevolgen van de ingezette externe ontwikkelingen, zoals Langer Thuis

en Scheiden wonen en zorg, ervoor dat we moeten blijven bewegen.

Begin 2017 hebben we de visie ‘onderweg naar morgen’ geschreven, waarin we een

doorkijk geven naar de toekomst, naar 2026. In ‘onderweg naar morgen’ geven we aan


dat we werken aan een thuisgevoel voor iedereen. Om dit te bereiken zochten we in

2017 de samenwerking op met partijen die een belangrijke rol kunnen spelen op het

gebied van welzijn en zorg voor onze bewoners. Dat zijn zowel de bestaande partners

als nieuwe partijen. Wij zorgen voor het huis, de partners voor het welzijn en de zorg.

Dit heeft geresulteerd in veel kennismakingsgesprekken en in een aantal gevallen het

opzetten van een pilot. We verstevigen onze positie als dé ouderenhuisvester van

Rotterdam. Daarnaast werken we aan de verdere professionalisering van de organisatie

en de vastgoedsturing.

‘Onderweg naar morgen’ is behalve een visie, juist ook bedoeld om onderweg, waar

mogelijk, zaken op te pakken en niet te wachten tot 2026. De Nieuwe Koers loopt tot

en met 2018. We zijn inmiddels gestart met een ondernemingsplan voor de periode na

2018, waarin we uiteen zetten hoe we verder richting 2026 bewegen. Dit ondernemings-

plan maken we samen met onze partners, onder andere met ons Huurdersplatform en

de gemeente Rotterdam. In 2017 hebben diverse stakeholdersbijeenkomsten plaats-

gevonden, zoals het Denk Mee Café, een stakeholdersbijeenkomst op 30 november

over het Thuisgevoel en de heisessies met het huurdersplatform. Die bijeenkomsten

hebben belangrijke en nuttige input opgeleverd voor het nieuwe ondernemingsplan.

Maatschappelijke verantwoord ondernemen

Wij zijn als maatschappelijke organisatie van nature begaan met maatschappelijk

verantwoord ondernemen. Dit gebeurd op verschillende manieren.

Onze medewerkers en onze huurders staan voorop. Duurzame inzetbaarheid en

vitaliteit van de medewerkers zijn onderwerpen die in 2017 hoog op de agenda stonden

en de komende jaren blijven staan. De eigen ontwikkeling wordt gestimuleerd door het

beschikbaar stellen van opleidingsbudgetten, het aanbieden van interne trainingen en

het opstellen van Persoonlijke Ontwikkelingsplannen (POP). Die ontwikkeling borgen

we in een beoordelingscyclus met functioneringsgesprekken. De medewerkers-

betrokken heid en vitaliteit zijn beiden in 2017 getoetst. De uitkomsten waren goed.

De tevredenheid van onze huurders over de dienstverlening wordt maandelijks door

een externe partij getoetst. Ook deze resultaten zijn goed: boven of net onder het

landelijk gemiddelde. Daarnaast zijn we continu met het huurdersplatform en de

bewonerscommissies in gesprek en managen we verwachtingen. Door het efficiënter

inrichten van de interne processen en systemen en het verbeteren van de interne

samenwerking, bijvoorbeeld met de Thuisteams, verbeteren we onze dienstverlening

naar de huurder.

We merken dat onze doelgroep aan alleen een woning veelal niet genoeg heeft.

Bij het prettig ouder worden, spelen welzijn en zorg een belangrijke rol. Om onze

maatschappelijke opgave van een ‘thuisgevoel voor iedereen’ zo goed mogelijk in te

vullen, werken we samen met partijen die er zijn voor welzijn en zorg. Hierbij zorgen

wij voor de woning en de partners voor het welzijn en de zorg. In 2017 zijn bestaande

relaties bestendigd en nieuwe relaties gezocht. We zoeken partijen op en agenderen

belangrijke maatschappelijke vraagstukken, zoals langer thuis wonen en eenzaamheid.

Wij hebben ons geconformeerd aan het Energieakkoord, om in 2020 gemiddeld

energielabel B te halen. Voor de verduurzaming van de woningen vragen we een

bijdrage van de bewoners. We merken dat bewoners deze bijdrage vaak niet kunnen


betalen, of geen toekomst zien in verduurzaming. Het draagvlak onder bewoners is

hierdoor klein. In 2017 hebben we vier gebouwen kunnen verduurzamen. Het behalen

van gemiddeld label B in 2020 is niet meer mogelijk. Dit heeft ervoor gezorgd dat we

in 2018 ons duurzaamheidsbeleid gaan herzien.

2.4 Toekomstbeeld

Sinds november 2014 staat SOR onder verscherpt toezicht van de Autoriteit woning-

corporaties. Jaarlijks wordt het ingediende herstelplan geactualiseerd om inzicht te

geven in de financiële meerjarige situatie. Hierbij betrekken we onder andere onze

volkshuisvestelijke ambities, de noodzakelijke ombouw van zorgvastgoed en de

verduurzamingsinvesteringen. Op basis van deze actualisaties realiseren we binnen

een overzienbare periode de minimaal vereiste financiële normen.

2.5 Bedrijfswaarde en marktwaarde

Verschil tussen Bedrijfswaarde en Marktwaarde

Vanaf 2016 past SOR conform de Woningwet voor het waarderen van het DAEB bezit

de waarderingsgrondslag marktwaarde in verhuurde staat toe. Voor die tijd werd dit

vastgoed gewaardeerd tegen bedrijfswaarde. Het niet-DAEB bezit werd al gewaardeerd

op marktwaarde in verhuurde staat.

De verschillen tussen beide waarderingsgrondslagen zijn als volgt:

(× € 1 miljoen) Marktwaarde in verhuurde staat Bedrijfswaarde

Daeb-bezit 598 459

Niet-Daeb bezit 277 285

Totaal 875 744

Onderstaand worden de belangrijkste verschillen nader toegelicht.

Algemeen:

De marktwaarde in verhuurde staat geeft de maximale waarde weer als het bezit

wordt geëxploiteerd als een belegger. De hoogste waardering van doorexploiteren of

verkoop (uitponden) geldt hierbij als de marktwaarde in verhuurde staat. Dit betekent

doorrekening van markthuren en in het geval van woningen en parkeerplaatsen

verkopen inrekenen. Hierbij wordt gelijk aan beleggers gerekend met een tijdshorizon

van 15 jaren (in zowel doorexploiteren als uitponden).

Bij de bedrijfswaarde wordt het eigen beleid (onder andere huur en onderhoud) van

de corporatie ingerekend. Dit betekent bij ons bezit en onze doelgroep geen inrekening

van verkopen. Door ons relatief jonge bezit betekent dit dat rekening wordt gehouden

met een relatief lange levensduur voor onze complexen.

De hogere waardering op basis van marktwaarde leidt tot een € 133 miljoen

boekhoudkundig hoger eigen vermogen.


Op portefeuille niveau:

Vanwege het sectorale karakter heeft SOR een specifiek bezit. Daarom wordt een

toelichting gegeven op portefeuille.

Verzorging:

De marktwaarde van de verzorgingscomplexen in exploitatie is lager dan de bedrijfs-

waarde. Dit wordt veroorzaakt door langere levensduren in de bedrijfswaarde dan

de 15 jaar die bij de marktwaarde in verhuurde staat wordt gehanteerd. Daarnaast

wordt de noodzakelijke investering (door overheidsbeleid) in de ombouw voor de

verzorgings huizen meegenomen als afslag op de waardering. Voor zorgvastgoed mag

er geen uitpondscenario worden doorgerekend in de marktwaarde. Dit leidt tot een

lagere waardering dan bij bedrijfswaarde het geval is. De bepaalde marktwaarde in

verhuurde staat wordt daarmee gerealiseerd in de toekomst bij doorexploitatie.

Woningen:

De marktwaarde in verhuurde staat van de woningen ligt fors hoger dan de

bedrijfswaarde. De weergegeven marktwaarde wordt grotendeels bepaald door het

uitpondscenario. Uitponden leidt tot aanzienlijke kasstromen als gevolg van verkoop.

In de bedrijfswaarde wordt conform ons beleid geen rekening gehouden met verkoop.

Bedrijfsruimten/Maatschappelijk onroerend goed (BOG/MOG):

De marktwaarde in verhuurde staat van BOG/MOG is lager dan de bedrijfswaarde.

Dit wordt veroorzaakt doordat een groot deel van dit vastgoed een relatief lange

levensduur heeft. Bij de bepaling van de marktwaarde in verhuurde staat wordt

verplicht gerekend met een doorexploiteerhorizon van slechts 15 jaar. Evenals bij het

verzorgings vastgoed mag er geen rekening worden gehouden met een uitpondscenario.

Hierdoor is de marktwaarde in verhuurde staat lager dan de bedrijfswaarde.

Parkeren:

De marktwaarde in verhuurde staat van parkeerplaatsen is hoger dan de bedrijfswaarde.

Het uitpondscenario leidt tot een hogere waardering dan rekening houden met de

werkelijke huren en werkelijke leegstand in de bedrijfswaarde.

Samenvattend is te zien dat de voorgeschreven systematiek leidt tot andere waarderingen

van de diverse vastgoedsoorten. Per saldo is de voorgeschreven marktwaarde in

verhuurde staat hoger dan de bedrijfswaarde van hetzelfde vastgoed.

Gebeurtenissen na balansdatum

Er zijn geen belangrijke gebeurtenissen na balansdatum te vermelden met een materiële

impact op het beeld van de jaarrekening.


2.6 Belangrijkste bestuursbesluiten

In 2017 zijn onder andere de volgende bestuursbesluiten genomen:

• Kwartaalrapportages

• Jaarstukken 2016

• Jaarplan en begroting 2018

• MJB 2018-2021 en update herstelplan

• Huurverhoging 2018

• Treasury jaarplan

• Gedragscode en beleid ongewenst gedrag

• Prestatieafspraken gemeente Rotterdam 2018

• Projecten: groot onderhoud, verduurzaming en verbouw zorgvastgoed

2.7 Permanente educatie

Door middel van trainingen en opleidingen blijft de bestuurder zijn kennis

ontwikkelen. De taakstelling voor de bestuurder is 108 PE-punten in drie jaar.

In 2017 heeft de bestuurder 23 PE-punten behaald. In 2016 heeft de bestuurder

reeds 109 PE-punten behaald.

2.8 Bestuursverklaring

Het bestuur van SOR verklaart dat alle beschikbare middelen in het verslagjaar

uitsluitend zijn besteed in het belang van de volkshuisvesting.

Hassan Najja

directeur-bestuurder SOR

13Verslag van de raad van commissarissen

3.1 Samen werken aan een thuis voor ouderen

SOR werkt binnen de strakke richtlijnen van het herstelplan aan de ambities om de

dienstverlening aan de bewoner verder te verbeteren. Als we kijken naar de doelgroep

en de gevolgen van het langer zelfstandig thuis wonen, is het samenbrengen van

wonen, welzijn en zorg essentieel. Een mooi voorbeeld hierbij is de ontwikkeling van

woongebouw Te Hoogerbrugge. Een deel van de zelfstandige woningen wordt

omgebouwd naar zorgkamers, bestemd voor ouderen met dementie. Met deze

ontwikkeling speelt SOR in op een groeiende behoefte van zowel eigen bewoners als

nieuwe. Dit traject heeft de nodige obstakels gekend. Het is uiteindelijk helaas uitgemond

in een rechtszaak. Het traject laat zien hoe ingewikkeld het is om de noodzakelijke

veranderingen voor de ouderen uit te voeren. Uiteindelijk kunnen zowel de bewoners

als SOR tevreden zijn over het gehele traject en de uitkomst.

De ambitie om als excellente ouderenhuisvester de doelgroep goed te bedienen, wordt

steeds ingewikkelder. De doelgroep wordt steeds ouder, heeft meer hulp nodig, ook

vanuit SOR. Het is belangrijk dat de RvC aan de ene kant moet en wil blijven sturen op

de richtlijnen van het herstelplan om zo SOR een goed toekomstperspectief te kunnen

bieden. En dat de organisatie tegelijkertijd, binnen de marges van het herstelplan,

alles uit de kast haalt om de doelgroep op een goede manier te helpen en de organisatie

vitaal en gezond te houden. Hierin hebben de bestuurder, het management en de

medewerkers een essentiële rol. Dit hoofdstuk is het verslag van de RvC over haar

uitgevoerde rol als toezichthouder, werkgever en klankbord voor SOR in 2017.

3.2 Besturen en toezicht houden

De raad van commissarissen (RvC) houdt toezicht op het functioneren van het bestuur

van en de algemene gang van zaken binnen SOR. De RvC adviseert daarnaast gevraagd

en ongevraagd, is verantwoordelijk voor de benoeming van de bestuurder en stelt zijn

beoordeling en arbeidsvoorwaarden vast. De RvC geeft de accountant opdracht om de

jaarstukken te controleren en keurt de opdrachtverlening goed voor de vierjaarlijkse

visitatie.

3 Verslag van de raad van commissarissen


3.2.1 Visie op toezicht en toetsing

Het bestuur en de RvC hebben een visie op toezicht, toetsing en besturen. In deze visie

staan onder andere de verantwoordelijkheden voor het realiseren van de doelen, de

verbinding met de belanghebbenden en externe toezichthouders, de wetgeversrol en

ontwikkelingen in weten regelgeving. In de visie worden de verschillende rollen van

de RvC als toezichthouder, werkgever en klankbord uitgewerkt. Eind 2017 is de visie

verder geconcretiseerd.

Toezicht houden

De RvC houdt op verschillende manieren toezicht op het functioneren van de organisatie.

De kwartaalrapportages, benchmarks en oordelen van de accountant en externe toezicht-

houders bieden de RvC de benodigde input voor dit toezicht. De bestuurder informeert

de RvC ruimschoots over actuele ontwikkelingen en het beleid. Daarnaast overlegt de RvC

met het Huurdersplatform, de ondernemingsraad en de managers over de beleidskeuzes

die worden genomen door de bestuurder. Leden van de RvC nemen regelmatig deel aan

door de bestuurder georganiseerde bijeenkomsten met stakeholders.

De bevoegdheden en werkwijze van de RvC zijn beschreven in het Huishoudelijk

Reglement RvC SOR. De RvC werkt met twee commissies: een auditcommissie en een

selectie- en remuneratiecommissie. Beide commissies hebben een eigen reglement

waarin bevoegdheden en werkwijzen zijn vastgelegd.

De auditcommissie is ingesteld ter ondersteuning van het toezicht door de RvC.

De commissie bestaat uit twee RvC-leden: mevrouw Van Duin en mevrouw Kremer.

De taak van de auditcommissie is het adviseren van de RvC over onder andere interne

risicobeheersings- en controlesystemen en compliance, de financiële informatieverschaffing

van SOR en de naleving van aanbevelingen en opmerkingen van de concerncontroller en

de externe accountant.

De selectie- en remuneratiecommissie is ingesteld ter ondersteuning van de werkgeversrol

van de RvC en adviseert over de werving, selectie, (her)benoeming, beoordeling en

bezoldiging van de bestuurder en leden van de RvC. Deze commissie bestaat uit de

RvC-leden mevrouw Van Duin en de heer Fleischeuer.

Toezichtskader

In het toezichtskader heeft de RvC uitgewerkt hoe hij de toezichtsvisie in de praktijk

wil brengen. Het toezichtskader beschrijft op hoofdlijnen het speelveld en de taken

van SOR en omvat het geheel aan spelregels die de RvC bij het uitoefenen van zijn

taken volgt.

Toezichtskader

• Aedescode

• Governancecode

• Wet- en regelgeving


Intern toezichtskader

• Statuten

• Bestuursreglement

• Profielschets RvC

• Reglement RvC

• Reglement selectie- en remuneratiecommissie

• Reglement auditcommissie

• Treasurystatuut

• Gedragscode en klokkenluidersregeling

Toetsingskader

Het toetsingskader is voor het bestuur kaderstellend om te besturen en voor de RvC

richtinggevend om toezicht te houden. Het toetsingskader wordt gevormd door de

kaders die betrekking hebben op enerzijds de besturing en anderzijds de beheersing

van de organisatie.

Besturingskader

• Nieuwe Koers; ondernemingsplan 2015-2018

• Onderweg naar morgen, SOR in 2026

• Strategisch voorraadbeleid


• Prestatieafspraken met gemeenten

• Accountantsrapportage en managementletter

• Rapportages en oordeelsbrieven van de Autoriteit Woningcorporaties en het

Waarborgfonds Sociale Woningbouw

Beheersingskaders

• Meerjarenbegroting 2018-2023

• Liquiditeitsbegroting

• Investeringsstatuut

• Treasury-jaarplan

• Risicobeheersingssysteem

3.2.2 Governancecode Woningcorporaties 2015

Sinds 2015 is de Governancecode woningcorporaties 2015 van kracht. De code geeft

richting aan de wijze waarop de bestuurder en de RvC functioneren en de wijze

waarop zij verantwoording afleggen over hun resultaten. De bepalingen uit de

Governancecode zijn verwerkt in het huishoudelijk reglement van de RvC, de

reglementen van de auditcommissie en de selectie- en remuneratiecommissie en het

bestuursreglement SOR. Alle reglementen zijn gepubliceerd op de website van SOR.

Alle bepalingen uit de Governancecode worden toegepast.

3.2.3 Implementatie Governance in 2017

In 2017 is de RvC geïnformeerd over de voortgang van de implementatie van de nieuwe

Woningwet. In dit verslagjaar hebben de RvC en de Autoriteit Wonen het scheidingsvoorstel

goedgekeurd. De statuten van de dochterondernemingen zijn in lijn gebracht met de

nieuwe wettelijke voorschriften.


3.3 Toezichthoudende rol

3.3.1 Toezicht op strategie

In 2017 is voor het derde jaar gewerkt aan de strategie die is verwoord in het onder-

nemingsplan ‘De nieuwe koers 2015-2018’. De voortgang van de implementatie van de

strategie wordt gerapporteerd via de kwartaalrapportages. Voor de tien opgestelde

kritieke prestatie-indicatoren wordt aangegeven of ze volgens planning lopen. Eén

kritieke prestatie-indicator is stopgezet in 2017. Het betrof een indicator gericht op het

verbeteren van de betaalbaarheid. Het idee was te kunnen besparen op de service-

kosten door meer zelfwerkzaamheid van de huurders. Hiervoor zijn verschillende pilots

opgezet maar niet succesvol gebleken. De doelgroep is veelal niet meer in staat om

schoonmaakwerkzaamheden of tuinonderhoud op zich te nemen.

Het ondernemingsplan heeft een doorlooptijd van vier jaar. In de tijd tussen de totstand-

koming van het ondernemingsplan tot nu waren er belangrijke ontwikkelingen. Door de

vergrijzing en extramuralisering van de zorg veranderen de behoeften van de doelgroep

en ontstaat een nieuwe markt voor partijen. Om goed in te kunnen spelen op deze

behoeften en positie te behouden, heeft SOR begin 2017 de toekomstvisie aangescherpt.

Deze aangescherpte toekomstvisie met de naam ‘Onderweg naar morgen: SOR in 2026’ is

in 2017 door de RvC vastgesteld. In deze visie staan de volgende aanvullende ambities:

• in 2026 is SOR dé ouderenhuisvester van Rotterdam

• het specifieke woonconcept van SOR biedt een thuisgevoel

• samenwerking is cruciaal bij de dienstverlening (alliantiemanagement)

• de organisatie is afgestemd op de ambities

Organisatieontwikkeling (ziel en zakelijkheid) en vastgoedsturing zijn twee belangrijke

onderdelen die specifieke aandacht krijgen.

Ten aanzien van de implementatie van de woningwet heeft de RvC toezicht gehouden

op de volgende strategische besluiten:

• Bod op de woonvisies van de gemeenten

• Prestatieafspraken met Huurdersplatform als volwaardig partner

• Scheidingsvoorstel DAEB en niet-DAEB

• Statutenwijziging dochterondernemingen

• Visie op besturen en toezicht houden en toezichts- en toetsingskader

3.3.2 Toezicht op financiële en operationele prestaties

De auditcommissie komt twee weken voor de RvC vergadering bijeen, adviseert de RvC en

bereidt besluitvorming van de RvC voor. In 2017 heeft de auditcommissie zeven keer

vergaderd. Bij deze vergaderingen waren de bestuurder, de manager bedrijfsvoering en

de concerncontroller aanwezig.

De volgende onderwerpen zijn besproken: jaarverslag en jaarrekening 2016 en het

accountantsverslag, managementletter van de accountant, planning van de concern-

controller, kaderbrief, jaarplan en begroting en meerjarenbegroting (MJB) 2018, Treasury

jaarplan, kwartaalrapportages, verkoop van grondposities, sparren over investerings-

besluiten en scenario’s voor transformatie, ombouw van een verzorgingshuis, groot

onderhoud van een woongebouw, ombouw van kantoorruimtes, huurverhoging 2018,

herstructurering van de leningenportefeuille, resultaten Aedes benchmark, zorgvastgoed-

rapportages en de wenselijkheid en noodzakelijkheid om van accountant te wisselen. De

onderwerpen die door de auditcommissie zijn besproken, zijn ook door de RvC besproken.


Waardering op marktwaarde

In 2016 heeft SOR al haar vastgoed, zowel de reguliere woningen als het zorgvastgoed,

op marktwaarde gewaardeerd. Deze ingeslagen weg is in 2017 voortgezet. De waarden

zijn geherwaardeerd. Het interne proces is verder geoptimaliseerd.

Jaarverslag/-rekening en accountantsverslag

De auditcommissie heeft op 23 mei de jaarrekening 2016 besproken. Op 8 juni heeft de

RvC, in aanwezigheid van de bestuurder, de manager bedrijfsvoering en de accountant,

het jaarverslag en de jaarrekening besproken en vastgesteld.

Managementletter

Op 15 februari 2018 heeft de RvC de managementletter van de externe accountant

besproken. Het algemene beeld van de accountant is dat de interne beheersing en

interne controle van SOR op orde zijn. Eerder gerapporteerde verbeterpunten zijn

deels geëffectueerd en deels gedurende 2017 in gang gezet maar nog niet volledig

ingebed in de structuur en de procedures. SOR heeft in 2017 stappen gezet om de

structuur en de kwaliteit van interne beheersing te verbeteren. De accountant geeft

aan dat het tempo hiervan een versnelling vraagt. De acties naar aanleiding van de

managementletter van de accountant zijn opgepakt.

3.3.3 Toezicht op volkshuisvestelijke en maatschappelijke prestaties

Volkshuisvestelijk verslag

In het volkshuisvestelijk verslag geeft SOR een goed beeld van het werk dat is verricht

aan de verschillende ambities op het gebied van de klant, het vastgoed, de organisatie

en de financiën. Er is met name veel aandacht uitgegaan naar het verbeteren van de

dienstverlening, het transformeren van zorgvastgoed, het professionaliseren van de

organisatie en het voldoen aan het herstelplan. Door het voortzetten van de in 2016

opgestarte peergroup-analyse is de RvC met SOR in gesprek over de bedrijfskosten.

De toewijzing van de woningen is gebeurd conform de geldende weten regelgeving,

het passend toewijzen en de EU-toewijzingsregels. Door middel van audits wordt periodiek

gecontroleerd of de toewijzingen correct gebeuren. Er is aandacht voor de toewijzing

door intermediaire verhuurders, zoals de zorgbutlers in het Pietje Bell Huis.

De prestatieafspraken voor 2017 zijn weer samen met het huurdersplatform en de

gemeente Rotterdam opgesteld. De afspraken zijn in lijn met de prioriteiten van het

Rijk en de koers en ambities van SOR.

SOR heeft een goede relatie met het Huudersplatform. Het Huurdersplatform en SOR

maken aan het begin van het jaar een gezamenlijk werkplan. De onderwerpen uit dit

plan worden gedurende het jaar met elkaar besproken. Net als voorgaand jaar is het

Huurdersplatform als volwaardige partij betrokken geweest bij de totstandkoming van

de prestatieafspraken. In een gezamenlijk overleg heeft het Huurdersplatform aan de

RvC toegelicht hoe ze haar rol oppakt en over welke onderwerpen ze zoal in gesprek

is met SOR en andere partijen. Tijdens dit gezamenlijke overleg is ook gesproken over

de rolverdeling tussen het Huurdersplatform en de RvC. Naar aanleiding van dit

overleg is afgesproken dat het Huurdersplatform en de RvC in 2018 twee keer een

themabijeenkomst houden om bepaalde thema’s nader met elkaar door te spreken.


Gedurende het jaar was SOR op verschillende manieren in dialoog met haar stakeholders,

in het bijzonder met het Huurdersplatform en de gemeente Rotterdam. De RvC

ontvangt van deze dialogen een terugkoppeling van de bestuurder, mondeling, op

schrift en op film. In 2017 heeft (een delegatie van) de RvC deelgenomen aan een

aantal van deze dialogen, te weten de jaarvergadering van het Huurdersplatform

op 19 april en het overleg met het Huurdersplatform op 21 september. De huurders-

commissarissen hebben daarnaast zelf regulier contact met het Huurdersplatform.

Een delegatie van de RvC was aanwezig bij de startbijeenkomst van het innovatie-

traject Senior Impact Lab, bij de stakeholderbijeenkomst op 30 november met het

thema een ‘thuisgevoel voor iedereen’ en bij een gesprek met het Waarborgfonds

Sociale Woningbouw (WSW).

Klachtenbehandeling

In 2017 heeft SOR expliciete aandacht besteed aan de klachtenbehandeling. Op 19 april

presenteerde SOR haar aanpak voor klachten aan de bewonerscommissies en het

Huurdersplatform. Een afvaardiging van de RvC was hierbij aanwezig. Deze aanpak en

de eerste uitkomsten zijn gepresenteerd aan de voltallige RvC op 21 september. Omdat

een groot deel van de klachten betrekking had op de schoonmaak in de woongebouwen,

is hiervoor een apart project gestart. In 2018 introduceert SOR een nieuw systeem om

klachten te volgen.

SOR werkt met een eigen externe klachtencommissie. In 2017 zijn vier klachten aan

deze commissie voorgelegd. Eén klacht is ongegrond verklaard en eén gegrond.

Voor twee klachten is geschikt.

Visitatie

SOR is in 2015 gevisiteerd. Op één actie na zijn alle acties die hieruit voortkwamen

afgerond. De laatste actie, het opstellen van duurzaamheidsbeleid, wordt in 2018

opgepakt. In 2019 moet SOR opnieuw gevisiteerd worden. Hiervoor worden in 2018

voorbereidingen getroffen.

Toezicht op risicobeheersing

In 2017 had de RvC samen met de bestuurder, managers, concerncontroller en de

teamleiders een sessie over risicobeheersing. Gezamenlijk zijn de belangrijkste risico’s

benoemd, evenals per risico de beheersingsmaatregelen. De opvolging van deze

maatregelen wordt in de kwartaalrapportage gemonitord.

Toezicht op verbindingen

De statuten van de dochterondernemingen zijn aangepast aan de weten regelgeving

en vastgesteld door de RvC.

Opdrachtgeverschap externe auditor

In 2016 is de contactpersoon van de externe accountant gewijzigd. Het functioneren

van de accountant wordt in 2018 geëvalueerd.


3.4 Werkgeversrol

De RvC geeft actief invulling aan zijn werkgeversfunctie. Daarbij gaat het niet alleen

om de beloning. De beloning is genormeerd door de Wet normering topinkomens 2

(WNT2). De RvC besteedt ook aandacht aan de ontwikkeling en het werkplezier van de

bestuurder. Daarbij zorgt de RvC ervoor op de hoogte te zijn van het wel en wee van

zowel de bestuurder als de organisatie.

Voor de uitoefening van de werkgeversrol heeft de RvC een selectie- en remuneratie-

commissie. Deze commissie adviseert de RvC over de werving, selectie, (her)benoeming,

beoordeling en bezoldiging van de bestuurder en bereidt de besluitvorming van de

RvC daaromtrent voor. In 2017 heeft de selectie- en remuneratiecommissie twee keer

vergaderd. De belangrijkste onderwerpen die zijn behandeld waren het functioneren

van de bestuurder en de behaalde doelen van de Nieuwe Koers.

3.4.1 Invulling werkgeversrol voor het bestuur

Beoordelingskader en beoordeling

De selectie- en renumeratiecommissie heeft voor de zomer het functioneringsgesprek

met de bestuurder gevoerd. Voor een gedegen beoordeling is intern en extern input

opgehaald. De RvC heeft het functioneren van de bestuurder als positief beoordeeld.

Beloningskader en beloning

De arbeidsovereenkomst en bezoldiging van de bestuurder voldoen aan de honorerings-

regels van WNT2. De arbeidsovereenkomst heeft nog een doorlooptijd van twee jaar.

De voorzitter van de RvC heeft één keer per twee maanden een bilateraal overleg met

de bestuurder, waarin ook aandacht is voor het dagelijks functioneren. In 2017 heeft

de bestuurder een totale beloning ontvangen van € 160.146. Het maximum voor 2017

volgens de WNT2 was € 170.000.

3.4.2 Organisatiecultuur en integriteit

De bestuurder besteedde in 2017 veel aandacht aan de cultuur en integriteit van de

organisatie. Uit een medewerkersbetrokkenheidsonderzoek bleek dat de betrokkenheid

en bevlogenheid van de medewerkers goed is. Interne communicatie tussen afdelingen

en top-down verdient aandacht, evenals elkaar aanspreken. De bestuurder heeft

verschillende acties ondernomen om aan deze aandachtspunten te werken.

Daarnaast heeft SOR in 2017 een vitaliteitsonderzoek gehouden. Uit dit onderzoek

blijkt dat de vitaliteit van de medewerkers van SOR goed is.

Cultuur en integriteit blijven ook komend jaar belangrijke onderwerpen. In een

personeelsbijeenkomst in januari 2018 is hiervoor aandacht gevraagd en krijgt

opvolging de rest van het jaar.

De gedragscode van de organisatie is herijkt en doorgesproken met alle medewerkers.

Twee incidenten op het gebied van integriteit zijn besproken met de RvC. De bestuurder

heeft de kwestie gedegen aangepakt, zo bleek ook uit een later door een extern

bureau uitgevoerd onderzoek. Uit de managementletter van de accountant komt

eveneens de zorgvuldige aandacht voor integriteit naar voren.


3.5 Adviesrol en klankbordfunctie

Naast toezichthouder en werkgever heeft de RvC ook de rol van adviseur of klankbord.

De RvC-leden delen hun kennis en ervaring onder andere op het gebied van ouderen-

zorg, vastgoed- en financiële vraagstukken met de bestuurder. Deze kennisdeling vindt

plaats tijdens gezamenlijke en bilaterale overleggen. Zowel de RvC als de bestuurder

waarderen de wederzijdse openheid in de klankbordgesprekken. Deze gesprekken

vormen een gezamenlijke inzet op de koers van SOR als excellente ouderenhuisvester.

3.6 Over de rvc

3.6.1 Samenstelling

Profielschets

In de profielschets stelt de RvC zijn omvang en samenstelling op. De geschiktheid van

leden van de RvC moet blijken uit opleiding, werkervaring en vakinhoudelijke kennis.

In bijlage 1 van artikel 19 lid 1 van het Besluit toegelaten instellingen volkshuisvesting

(BTIV) worden de competenties benoemd die voor RvC-leden van belang zijn. Met hun

handelen of nalaten tonen de leden dat ze betrouwbaar zijn.

Het is voor de RvC van belang om zodanig te zijn samengesteld dat de RvC de juiste

kennis en ervaring in huis heeft. Op zes terreinen moeten de RvC-leden over brede

generalistische kennis beschikken: financiën, management en bestuur, bouwen, wonen

en projectontwikkeling, zorg en welzijn, marketing en consumentenvoorkeuren,

weten regelgeving.

Benoeming

In februari 2017 is afscheid genomen van de heer De Graaf als commissaris bij SOR.

Zijn tweede termijn was verstreken. De RvC dankt de heer de Graaf voor zijn inzet als

commissaris voor de SOR. De heer Fleischeuer heeft de rol van voorzitter van de heer

De Graaf overgenomen. Al in de tweede helft van 2016 is gestart met de werving van een

nieuw lid. De werving en selectie is verlopen via een extern bureau. Gezocht is naar een

commissaris op voordracht van de huurders. Een delegatie van het Huurdersplatform

heeft samen met de heer Fleischeuer en mevrouw van Duin gesprekken met drie kandidaten

gevoerd. Daarna is mevrouw Strörmann op 26-2-2017 benoemd als nieuw RvC-lid.


Schema samenstelling & rooster van aftreden

De samenstelling van de RvC zag er in 2017 als volgt uit:

Commissaris Benoemd Einde periode Herbenoembaar Auditcommissie Selectie- en remuneratiecommissie

Drs. S. Fleischeuer (voorzitter)(1954)

30-6-2015 30-6-20191e termijn

Ja - Lid

Drs. H.M.A. van Duin MRE (vice-voorzitter)(1958)

15-5-2012 15-5-20202e termijn

Nee Voorzitter Lid

Drs. T.J.M. Bank(huurderszetel)(1960)

9-6-2016 9-6-20201e termijn

Ja - -

J.M. Kremer MBA(1970)

15-5-2012 15-5-20202e termijn

Nee Lid -

Mr. Drs. D. Strörmann (huurderszetel)(1957)

26-2-2017 26-2-20211e termijn

Ja - -

Drs. Ing. B. de Graaf(voorzitter)(1948)

1-12-2009 26-2-20172e termijn

Nee - afgetreden - -

Commissaris Deskundigheidsprofiel Hoofdfunctie Nevenfuncties

Drs. S. Fleischeuer Management en bestuur, bouwen en wonen

In 2017 Directeur gemeente Tilburg, vanaf 1-1-2018 zelfstandige

Bestuurslid/penningmeester Lantarenvenster, film- en muziektheater in Rotterdam, afdelingsvoorzitter PvdA Rotterdam

Drs. H.M.A. van Duin MRE Management en bestuur, bouwen en wonen, projectontwikkeling

Afdelingshoofd gebieds-ontwikkeling gemeente Almere

Lid RvC woningcorporatie Bo-Ex, lid RvC OVO

Drs. T.J.M. Bank Management en bestuur, zorg en welzijn

Bestuurder Nieuw Unicum -

J.M. Kremer MBA Management en bestuur, financien, bouwen en wonen, zorg en welzijn

Directeur Finance en control De Forensische zorgspecialisten

-

Mr. Drs. D. Strörmann Management en bestuur, bestuursrecht, arbeidsrecht, huurrecht

Advocaat en MFN-register mediator bij KMS-advocaten

Vanaf 1-1-2018 bestuurslid Stichting Kwaliteit Mediators in Rotterdam

Drs. Ing. B. de Graaf Financien, management en bestuur, bouwen en wonen

Directeur Bedegra BV, Associate Ecorys Nederland BV

Lid Raad van Advies Rebel Group, Lid Investment Committee ROM-D, Voorzitter ASL/VVE Village Le Chat, Frankrijk

3.6.2 Functioneren

Integriteit en onafhankelijkheid

De RvC voldoet aan de criteria voor onafhankelijkheid zoals omschreven in de Governance-

code. Mogelijk strijdige belangen worden door de leden van de RvC gemeld in de

vergaderingen. De bestuurder meldt tegenstrijdige belangen bij de voorzitter van de RvC.

In 2017 deden zich bij de besluitvorming door de RvC geen onverenigbaarheden voor.


Aanspreekbaarheid

De RvC hecht veel waarde aan zijn aanspreekbaarheid. Een ieder is uitgenodigd zich

tot de RvC te wenden als daartoe aanleiding is. De gegevens van de leden van de RvC

staan vermeld op de website van SOR. De huurderscommissarissen hebben regelmatig

contact met het Huurdersplatform.

Meldingsplicht

Voor RvC’s is een brede meldingsplicht van toepassing (BTIV, art. 29). De RvC moet de

Autoriteit Woningcorporaties (AW) informeren als er sprake is van ongewone omstandig-

heden, zoals financiële problemen, rechtmatigheidskwesties, twijfel over integriteit en

dergelijke. De RvC heeft in 2017 geen melding gemaakt van ongewone omstandigheden.

Informatievoorziening

De RvC baseert zijn oordeel mede op informatie van verschillende bronnen. De bestuur-

der informeert de RvC mondeling en schriftelijk over de volkshuisvestelijke en financiële

prestaties van de organisatie in relatie tot de gestelde doelen en relevante ontwikkelingen.

Relevante stakeholders voor informatievoorziening aan de RvC, binnen en buiten de

organisatie, zijn de concerncontroller, de accountant, het WSW en de AW. De gesprekken

van de RvC met het Huurdersplatform en de ondernemersraad zijn voor de RvC belangrijk

om ook van daaruit informatie te krijgen over het functioneren van de organisatie en

de bestuurder.

Introductieprogramma

Mevrouw Strörmann heeft in 2017 het introductieprogramma voor nieuwe RvC-leden

doorlopen. Een nieuw RvC-lid spreekt de bestaande RvC-leden, de bestuurder,

MT-leden en het Huurdersplatform. Daarnaast wordt een aantal woongebouwen

bezocht. Het werkbezoek in combinatie met de gesprekken geven het nieuwe lid een

goed beeld van SOR.


Zelfevaluatie

De zelfevaluatie 2017 van de RvC heeft plaatsgevonden op 15 februari 2018. Mede

vanwege de ondertoezichtstelling van SOR heeft de RvC ervoor gekozen ook dit jaar de

zelfevaluatie onder onafhankelijke externe begeleiding te laten plaatsvinden. Na intake-

gesprekken met de voorzitter van de RvC en de bestuurder zijn alle RvC leden afzonderlijk

geïnterviewd. De uitkomsten van de interviews zijn in een interactieve sessie met elkaar

besproken. De bestuurder is in het tweede deel van de zelfevaluatie aangeschoven.

De belangrijkste conclusies van de zelfevaluatie zijn:

• De leden van de RvC ervaren een open en prettige sfeer en onderling vertrouwen,

waarin het toezicht houden op een goede wijze kan worden ingevuld. De conse-

quenties van het herstelplan in beleid en maatregelen hebben vaak een belangrijke

plek op de agenda van de RvC, waardoor er te weinig tijd en ruimte kan worden

genomen voor de strategie en de lange termijn. Er is een duidelijke wens meer van

toezicht naar inzicht te komen, o.a. door de klankbordrol steviger vorm en inhoud

te geven.

• Binnen de RvC overheerst in de bijeenkomsten de ratio en de structuur, aan het

goede gesprek over de relatie komt de RvC te weinig toe, zowel in eigen kring als

met de bestuurder.

• De RvC heeft vertrouwen in de persoon en het functioneren van de bestuurder. Dat

laat onverlet dat de RvC vaker informatie uit de organisatie zelf wil ophalen om de

klankbordrol beter te kunnen invullen.

Permanente educatie

Het vervullen van de maatschappelijke opdracht van woningcorporaties vraagt om

deskundige toezichthouders die permanent investeren in hun kennis en kunde. In 2017

en 2018 moet elke corporatiecommissaris minimaal vijf Permanente educatie-punten

per kalenderjaar behalen. In onderstaand overzicht zijn de in 2017 behaalde PE-punten

per RvC lid weergegeven. Indien een commissaris in de jaren 2015 en 2016 samen meer

PE-punten heeft behaald dan het minimumaantal van tien, kan de commissaris de

overige punten meenemen naar 2017. Mevrouw Kremer heeft in 2016 25 PE-punten

behaald en voldoet daarmee ruimschoots aan de gestelde norm.

RvC leden SOR Behaalde PE-punten in 2016 Behaalde PE-punten in 2017

S. Fleischeuer 12 6

H.M.A. van Duin - 6

J.M. Kremer 25 3

T.J.M. Bank 2 7

D. Strörmann n.v.t. 11


3.7 Bezoldiging

Bij SOR was de bezoldiging over 2017 voor een RvC-lid € 13.090 en voor de RvC-voorzitter

€ 19.635. De bezoldiging van de RvC vindt plaats volgens de beroepsregel Bezoldiging

commissarissen 2017 en 2018. Deze regeling is algemeen geldend en bindend voor alle

leden van de Vereniging voor Toezichthouders.

De RvC onderschrijft de uitgangspunten die in de beroepsregel worden gehanteerd,

waaronder gepaste terughoudendheid die een RvC dient te betrachten bij het vaststellen

van de hoogte van zijn eigen bezoldiging. Soberheid en doelmatigheid zijn gepast

vanwege de publieke taak van SOR. De maximale bezoldiging die de beroepsregeling

hanteert ligt onder de maximale bezoldiging op basis van de wettelijke bepalingen van

de WNT2 wordt voorgeschreven. De per abuis te veel ontvangen bezoldiging van 116

euro van de heer Bank wordt in 2018 verrekend.

RvC leden SOR Termijn functie Bezoldiging Individueel toepasselijk bezoldigingsmaximum WNT2

B. de Graaf (voorzitter) 1/1 – 25/2 € 2.711 € 3.912

S. Fleischeuer (lid) 1/1 – 28/2 € 2.182 € 2.748

S. Fleischeuer (voorzitter) 1/3 – 31/12 € 16.363 € 21.378

H.M.A. van Duin (lid) 1/1 – 31/12 € 13.090 € 17.000

T.J.M. Bank (lid) 1/1 – 31/12 € 13.206 € 17.000

J.M. Kremer (lid) 1/1 – 31/12 € 13.090 € 17.000

D. Strörmann (lid) 1/3 – 31/12 € 10.908 € 14.252

3.8 Vergaderingen en overleg

In 2017 kwam de RvC zeven keer bijeen voor een formele vergadering met de bestuurder.

Voorafgaand aan deze vergaderingen overlegde de RvC onderling. Dat biedt de leden

de mogelijkheid om ervaringen uit te wisselen en vast te stellen wat de belangrijkste

gesprekpunten zijn voor de vergadering met de bestuurder. Voor een aantal besluiten

van de bestuurder is goedkeuring van de RvC vereist.

Een overzicht van de belangrijkste besluiten van de RvC:

• Huurverhoging 2017

• Prestatieafspraken

• Jaarstukken 2016


• MJB 2018-2022

• Investeringsvoorstellen

• Treasury jaarplan 2018

• Scheidingsvoorstel DAEB/ niet-DAEB

• Statuten dochterondernemingen

• Addendum financieel reglement

• Verkoop grondposities

• Benoeming nieuwe voorzitter en nieuw lid RvC


De volgende belangrijke rapportages zijn besproken:

• Kwartaalrapportages

• Voortgangsrapportages van de implementatie van de Woningwet

• Aedes benchmark en de peergroupanalyse

• Zorgvastgoedrapportages en marktmonitor

Ter meningsvorming zijn onder andere de volgende onderwerpen geagendeerd:

• Financiële positie van SOR

• Integriteit en ethiek

• Volkshuisvestelijke doelen

• Specifieke trajecten bij woongebouwen

Overleg met huurders(vertegenwoordiging)

Eenmaal per jaar overlegt de voltallige RvC met het Huurdersplatform. In 2017 vond dit

overleg plaats op 21 september. Het Huurdersplatform heeft zichzelf gepresenteerd en

laten zien welke onderwerpen voor hen op de agenda staan in het overleg met SOR.

Daarnaast is met elkaar gesproken over de rolverdeling van de RvC en het Huurdersplatform.

Tijdens dit overleg is afgesproken om in 2018 tweemaal met het Huurdersplatform te

overleggen. Naast deze vergadering onderhouden de huurderscommissarissen regelmatig

contact met het Huurdersplatform. De huurderscommissarissen sluiten ook aan bij de

jaarvergadering van het Huurdersplatform met haar achterban.

Overleg OR

Eenmaal per jaar overlegt de RvC met de ondernemingsraad. In 2017 heeft dit overleg

op 13 december plaatsgevonden. Tijdens dit overleg is teruggeblikt op 2017 en is het

functioneren van de bestuurder en het managementteam besproken.

Overleg met overige stakeholders

De RvC heeft zich door de bestuurder laten informeren over de gevoerde overleggen

met de verschillende stakeholders. In 2017 heeft een delegatie van de RvC samen met

de bestuurder overleg gevoerd met het WSW. Een delegatie van de RvC was aanwezig

bij de startbijeenkomst van het innovatietraject Senior Impact Lab , kenniscafés van

SOR en de stakeholderbijeenkomst op 30 november met het thema ‘een thuisgevoel

voor iedereen’. Tijdens dergelijke bijeenkomsten kan de RvC geluiden en signalen

oppikken over het functioneren van SOR en de bestuurder.


3.9 Tot slot

Vooruitkijkend naar 2018 staat de SOR opnieuw voor de uitdagende taak om enerzijds

te werken aan de ambitie om dé ouderenhuisvester van Rotterdam te zijn en een

thuisgevoel aan al haar bewoners te bieden en anderzijds te werken aan een gezonde

en professionele organisatie. Voor het realiseren van deze ambities is het van belang

dat de ingezette professionalisering van de organisatie, met een gezonde balans tussen

ziel en zakelijkheid, verder wordt doorgezet. Dat vraagt forse inspanningen van

iedereen, de bestuurder, het managementteam en alle medewerkers. De RvC heeft veel

respect voor die inspanningen en kijkt er naar uit om hierin zijn rol als toezichthouder,

werkgever en klankbord met gepaste betrokkenheid en de juiste distantie op een

goede wijze te vervullen.

De RvC spreekt haar dank uit aan de bestuurder, het management en de medewerkers

voor de geleverde inzet en behaalde prestaties in 2017. De RvC ziet de toekomst met

vertrouwen tegemoet.

Op 28 juni 2018 hebben de RvC en bestuurder dit jaarverslag en de bijbehorende

jaarrekening besproken in het bijzijn van de externe accountant en de manager

bedrijfsvoering. De middelen van SOR zijn uitsluitend in het belang van de volkshuis-

vesting besteed. Activiteiten hebben uitsluitend plaatsgevonden ten behoeve van de

volkshuisvesting en de leefbaarheid, in overeenstemming met de statuten van de

stichting. De RvC heeft het jaarverslag en de jaarrekening 2017 goedgekeurd.

Dit verslag is vastgesteld door de RvC van SOR (Rotterdam, 28 juni 2018):

S. Fleischeuer (voorzitter)

H.M.A. van Duin (vicevoorzitter)

J.M. Kremer

T.J.M. Bank

D. Strörmann

27Klant

4.1 Voor wie we er zijn

SOR is er voor ouderen, in het bijzonder voor (kwetsbare) ouderen met een beperkt

inkomen en ouderen met een zorgbehoefte. Ook 50-plussers met middeninkomens

kunnen bij ons terecht.

We bedienen een diversiteit aan ouderen

In Rotterdam wonen veel ouderen met een migrantenachtergrond. Om hen beter te

kunnen bereiken en bedienen, zijn we in 2017 gestart met een onderzoek naar de

wensen en behoeften van deze ouderen. Dit onderzoek wordt in 2018 afgerond.

Doel is om te achterhalen met welke specifieke acties we ouderen met een migranten-

achtergrond goed kunnen bereiken en bedienen.

4 Klant


Het huisvesten van bijzondere doelgroepen is één van onze taken. Bijzondere doel-

groepen zijn de doelgroepen die niet via het reguliere verhuursysteem bij ons terecht

komen. Zij kunnen bij SOR een woning vinden in de zorggebouwen en in de woon-

gebouwen. In 2017 is voor dit doel het Pietje Bell Huis opgeleverd. Op de begane

grond van dit speciale woongebouw wonen jongeren met een licht verstandelijke

beperking in de kleinschalige woonvorm ‘Thomas op Kamers’. In woongebouw Siloam

hebben we in 2017 voorbereidingen getroffen om een etage te verhuren aan Pameijer.

In 2018 zullen hier ouderen met een sociaal-psychische en/of lichamelijke beperking

onder begeleiding komen wonen.

We zetten verschillende vormen van communicatie en dienstverlening in om een brede

groep ouderen te bereiken. Het was onze doelstelling om in 2017 in tien gebouwen

een bewonersambassadeur te hebben die ons in zijn of haar woongebouw ondersteunt

bij (marketing-)activiteiten en bezichtigingen. Deze doelstelling is behaald. Met behulp

van de ambassadeurs is een concept profielschets van dé SOR-ambassadeur gemaakt.

Begin 2018 wordt deze profielschets verder uitgewerkt en gebruikt om nieuwe

ambassadeurs te werven.

Behalve van de ambassadeurs hebben we veel profijt van gebieds-, gebouw- of

doelgroepspecifieke communicatie. Denk hierbij bijvoorbeeld gerichte huis-aan-huis

acties. Specifiek op de doelgroep afgestemde communicatie zetten we met name in bij

moeilijker verhuurbare woningen. In 2018 gaan we daarmee door.

We gaan onze productmarktcombinaties (PMC’s) aanpassen zodat ze beter aansluiten op

de vraag uit de markt. In voorbereiding hierop zijn we eind 2017 een bijeenkomstenreeks

met professionals gestart. Deze reeks wordt in 2018 voortgezet. De bijeenkomsten zijn

bedoeld om onze klant nog beter te leren kennen. Met die kennis kunnen we onze

producten en diensten aanpassen.

Woonruimtebemiddeling

In de stadsregio Rotterdam bieden we sociale huurwoningen aan via WoonnetRijnmond.

Voor de toewijzing van sociale huurwoningen zijn we gehouden aan de Verordening

Woonruimtebemiddeling Rotterdam (2015). Deze verordening regelt onder meer de

huisvesting van woningzoekenden met een urgentiestatus.

Naast de stadsregio Rotterdam hoort ook de Hoeksche Waard tot ons woningmarkt-

gebied. In de Hoeksche Waard bieden we onze woningen aan volgens de daar geldende

regelgeving. Voor de verhuur van onze sociale huurwoningen in Oud-Beijerland

werken we samen met woningcorporatie HW Wonen.

Onze vrije sector huurwoningen verhuren we deels via makelaars en deels via directe

bemiddeling. In het laatste geval wordt een woning niet geadverteerd, maar direct

aangeboden aan een kandidaat. Als sociale huurwoningen niet gemakkelijk worden

verhuurd, bieden we de woningen ook aan via directe bemiddeling. Dat geldt ook voor

woningen voor mensen met een bijzondere woonvraag, zoals woningzoekenden met

een zorgindicatie. Deze werkwijze is conform de Verordening Woonruimtebemiddeling

Rotterdam (2015).

29Klant

Verhuurresultaten

In de onderstaande tabel zijn de verhuurresultaten weergegeven conform bijlage E

van de BBSH-verantwoording aan het ministerie van BZK. Daarnaast sturen we op

EU-toewijzingsregels en ‘passend toewijzen’. In 2017 hebben we 96,6% van de

woningen toegewezen conform EU-regels. De verhuringen in 2017 waren 97% passend

volgens de wettelijke regels van het ‘passend toewijzen’.

Verhuurresultaten 2017

Huishouden per leeftijd Jaarinkomen Totalen

< € 414,02 € 414,02 - € 592,55 > € 592,55

1-persoonshuishouden

< 65 jaar ≤ € 22.200 26 96 0 122

< 65 jaar > € 22.200 7 5 48 60

≥ 65 jaar ≤ € 22.200 12 103 1 116

≥ 65 jaar > € 22.200 5 5 61 71

Totaal 1-persoons h.h. 50 209 110 369

2-persoonshuishouden

< 65 jaar ≤ € 30.150 1 6 0 7

< 65 jaar > € 30.150 0 1 13 14

≥ 65 jaar ≤ € 30.175 0 28 1 29

≥ 65 jaar > € 30.175 0 2 28 30

Totaal 2-persoons h.h. 1 37 42 80

Totaal verhuur 449

Goedkoop scheef (7+5+0+0+5+5+1+2 =) 25 = 5,5%

Duur scheef (0+1+0+1 =) 2 = 0,4%

Goedkoop scheef = Niet-huurtoeslaggerechtigden die wonen in een woning ≤ € 592,55

Duurscheef = Huurtoeslaggerechtigden die wonen in een woning > € 592,55

Betreft alleen de toewijzingen van de sociale huurwoningen. In 2017 zijn ook 134 woningen boven € 710,68 verhuurd.

De mutatiegraad is in 2017 iets gedaald ten opzichte van 2016, van 10,4% naar 9,6%.

Net als het voorgaande jaar hebben we in 2017 veel gedaan om de leegstand te

beperken. Hierbij lag de focus op de leegstand langer dan 30 dagen. We hebben het

verhuurproces efficiënter ingericht en de in 2016 ingezette promotie van de woningen

voortgezet. Eind 2017 hebben we de website www.wonenbijsor.nl herijkt. Op deze

website adverteren we al onze vrijkomende woningen. Het resultaat is een eigentijdse

website met een persoonlijke touch, passend bij de ontwikkeling die SOR doormaakt.


4.2 Beschikbaarheid

De diversiteit aan doelgroepen die we bedienen, vraagt om een gedifferentieerd

aanbod. Daarom werken we met PMC’s, oftewel woonstijlen. We onderscheiden een

aantal leefstijlafhankelijke woningen.

Verdeling vastgoedportefeuille naar productmarktcombinatie 2017

PMC Omschrijving Aantal %

PMC 0 Verzorging en verpleging 1.953 27%

PMC 1 Wonen met zorg 1.016 14%

PMC 2 Betaalbaar wonen 1.028 14%

PMC 3 Levendig wonen 1.316 18%

PMC 4 Rustig wonen 863 12%

PMC 5 Exclusief wonen 1.036 14%

Totaal incl. V&V 7.212 100%

In 2017 hebben we het voormalige verzorgingshuis Schutse omgebouwd naar 138

zelfstandige woningen. Mede hierdoor is het aantal verhuureenheden iets gestegen.

Aantal woningen naar huurprijsklasse

Tot € 414,02 441 8%

€ 414,02 - € 592,55 2.327 44%

€ 592,55 - € 710,68 1.087 21%

Boven huurtoeslaggrens (€ 710,68) 1.404 27%

Totaal 5.259 100%

Aantal woningen naar gemeente

Gemeente Tot € 414,02 Tot € 592,55 Tot € 710,68 Vanaf € 710,68 Totaal

Brielle 0 42 63 188 293 5,6%

Krimpen a/d IJssel 0 8 52 97 157 3,0%

Oostvoorne 0 18 13 121 152 2,9%

Oud-Beijerland 0 0 67 106 173 3,3%

Rotterdam 441 2.256 864 852 4.413 84,4%

Nissewaard 0 3 28 40 71 1,4%

Totaal 441 2.327 1.087 1.404 5.259 100%

31Klant

Transitie zorgvastgoed en projecten

Transitieprojecten

• Voormalig verzorgingshuis Schutse is omgebouwd naar 138 zelfstandige

appartementen en opgeleverd op 1 april 2017. Dit gebouw gaat nu verder onder

de naam Pietje Bell Huis.

• De voorbereidingen zijn getroffen voor de ombouw van 127 zorgplaatsen naar

92 verpleegplaatsen in De Nieuwe Plantage. Oplevering is gepland in 2019.

• Havenlicht Pernis wordt omgebouwd van 61 zorgplaatsen naar 32 appartementen

voor zelfstandig wonen en 12 intramurale PG-plaatsen. Oplevering is gepland in 2018.

• In Te Hoogerbrugge 4 in Rotterdam worden 26 woningen omgebouwd naar 36

zorgwoningen met vier huiskamers. Oplevering is gepland in 2018.

Renovatie, groot onderhoud en/of verduurzaming

• Groot onderhoud 65 appartementen Alver Hoogvliet

• Groot onderhoud 66 appartementen en realiseren 1 nieuw appartement

Sonneburgh Rotterdam. Opgeleverd 1 maart 2017

• Verduurzaming van 23 appartementen in woongebouw Wartburg naar label B

• Verder is regulier planmatig onderhoud uitgevoerd, zoals schilderwerkzaamheden.

Galerij- en balkonvloeren

Na een calamiteit met galerijvloeren in 2011 heeft de minister van Wonen bepaald dat

de staat van een bepaald type galerij- en balkonvloeren moet worden onderzocht. SOR

bezit tien gebouwen met dit type vloer. Bij zeven gebouwen voldeden de galerijvloeren

aan de nieuwe norm, drie gebouwen moesten nader worden onderzocht: Abtshove,

Schutse en Van Moorsel. Bij één gebouw zijn tijdelijke maatregelen getroffen. Er wordt

gewerkt aan definitieve oplossingen zodat wordt voldaan aan de vernieuwde eisen in

het Bouwbesluit.

Verkoop grondposities

Begin 2018 zijn, na toestemming van de RvC en het WSW, de locaties Fazantenlaan

in Oostvoorne en Postkantoor in Oud-Beijerland verkocht. De verkooptransactie van

Deelgemeentekantoor Hoogvliet vindt naar verwachting plaats in 2018.

• Hof van Telders Rotterdam-Schiebroek, getransporteerd in mei 2017

• Fazantenlaan Oostvoorne, getransporteerd begin 2018.

• Postkantoor Oud Beijerland, getransporteerd begin 2018.

• Deelgemeentekantoor Hoogvliet, verwacht transport halverwege 2018.

Sloopprojecten

Er zijn op dit moment geen sloopprojecten.

Nieuwbouw

Er is geen nieuwbouw toegevoegd aan de voorraad van SOR.


4.3 Betaalbaarheid

Betaalbaarheid van het wonen vinden wij belangrijk. Als bewoners geen zorgen hebben

over de financiën, draagt dat bij aan een prettig thuisgevoel. We zien dat voor onze

bewoners de lasten sneller stijgen dan de inkomsten. De woonlasten betreffen onder

andere de huurkosten, de servicekosten en kosten voor de levering van warmte.

Betaalbaarheid van het wonen is niet alleen een vraagstuk voor de woningcorporaties.

De bewoners zelf en bijvoorbeeld de (lokale) overheid hebben hierin een belangrijke rol.

Door het per 1 januari 2016 ingevoerde passend toewijzen, is er een betere relatie

tussen het inkomen van de bewoner en de huurprijs. Met name voor huurders die qua

inkomen recht hebben op huurtoeslag, werkt dit. We zien dat de huurders die (net)

geen recht hebben op huurtoeslag, vaak ook buiten de boot vallen als het gaat om

zorgtoeslag of andere tegemoetkomingen voor huishoudens met een laag inkomen.

De vaste lasten voor deze groep bewoners vallen daardoor relatief hoog uit. Voor

noodgevallen hebben we een vangnet. In 2017 zijn we in gesprek gegaan met de

Voorzieningenwijzer als middel om mensen structureel te laten besparen.

Huurverhoging 2017

SOR staat ook voor de opgave een financieel gezonde organisatie te zijn. Daarom

sturen we strak op het volgen van het herstelplan. We hebben om die reden maximaal

gebruik gemaakt van de huursom. Voor de sociale huurwoningen hebben we een

generieke huurverhoging van 1,0% doorgevoerd. Voor de vrije sector huurwoningen

0,3% (inflatie). Wij hebben geen inkomensafhankelijke huurverhoging doorgevoerd,

omdat we weinig goedkope scheefwoners hebben en deze specifieke wetgeving niet

van toepassing is op ouderen vanaf de pensioengerechtigde leeftijd. Het Huurders-

platform heeft positief geadviseerd over de voorgestelde huurverhoging.

Vangnet

Huurders in een sociale huurwoning met financiële problemen helpen we door hen

een beroep te laten doen op het vangnet dat we speciaal daarvoor hebben gecreëerd.

In 2017 is één aanvraag gekomen voor het vangnet.

Huurders die te duur wonen, faciliteren we door hen met voorrang te laten door-

stromen naar een goedkopere woning. Bijvoorbeeld van een vrije sector huurwoning

naar een sociale huurwoning.

Samenwerken aan betaalbaarheid

Betaalbaarheid van het wonen is niet alleen een verantwoordelijkheid van de corporaties.

In het kader van de prestatieafspraken is in 2017 een werkgroep ‘betaalbaarheid’

gestart waaraan de corporaties en de gemeente Rotterdam deelnemen. Gezamenlijk is

gezocht naar afstemming tussen maatregelen van de verschillende organisaties en

bediening van de doelgroep. Focus lag op de huurverhoging 2018. SOR voorziet stille

armoede bij mensen met een inkomen net boven de grenzen van de huurtoeslag en

zorgtoeslag, wonend in een woning met een huurprijs van € 592 tot € 710. Deze groep

wordt iets ontzien in de huurverhoging van 2018.

33Klant

Veel van onze bewoners kunnen gebruik maken van verschillende voorzieningen, zoals

huurtoeslag, zorgtoeslag en minimaregelingen. Niet iedereen is (volledig) op de hoogte

van de mogelijkheden. Ook is een algemeen beeld dat veel ouderen verzekeringen en

contracten (bijvoorbeeld energie) hebben die niet altijd goed aansluiten op hun behoeften.

In 2017 zijn we in contact gekomen met de Voorzieningenwijzer. Deze organisatie brengt in

beeld hoe mensen kunnen besparen op hun vaste lasten en hun inkomsten kunnen vergroten.

In 2018 doen we een pilot in een van onze gebouwen om te onderzoeken of en zo ja

hoeveel de bewoners kunnen besparen dankzij advies van de Voorzieningenwijzer.

Huurachterstanden

Door een meer persoonlijke aanpak hadden we in 2017 beduidend minder huurachter-

standen en huisuitzettingen. Al bij een huurachterstand van één maand zoeken we

persoonlijk contact. We sturen niet alleen een herinnering of aanmaning, maar bellen

de huurder ook op. Als dit niet helpt, gaat een woonconsulent op bezoek bij de

huurder met betalingsproblemen. Zo kunnen we de huurder sneller met hulpverleners

in contact brengen. Het resultaat van deze persoonlijke aanpak is 30% minder huur-

achterstand en 64% minder huisuitzettingen.

4.4 Duurzaamheid

Het is onze duurzaamheidsdoelstelling om onze woongebouwen energiezuiniger te

maken en de uitstoot van CO2 terug te dringen. We hebben ons geconformeerd aan

het Energieakkoord, om in 2020 gemiddeld energielabel B te halen. De stand eind 2017

is gemiddeld C (index 1,57).

Bij onze investeringen in duurzaamheid gaan we uit van een bijdrage van de bewoners.

We merken dat veel huurders niet in staat zijn om financieel bij te dragen aan de

verduurzaming. Ook ontbreekt bij veel bewoners de behoefte om te investeren in

duurzaamheid. In 2018 herzien we daarom ons duurzaamheidsbeleid. In 2017 hebben

we vier gebouwen verduurzaamd: Wartburg, Sonneburgh, Alver en het Pietje Bell Huis

(voormalig verzorgingshuis Schutse).

4.5 Kwaliteit

4.5.1 Professionele kwaliteit: dienstverlening

Onze bewoners vinden een goede dienstverlening belangrijk. We willen onze dienst-

verlening verbeteren en gebruiken daarbij de KWH-metingen als instrument. De

KWH-metingen worden maandelijks gedaan. De cijfers over 2017 laten zien dat de

scores van SOR hoger of net onder het landelijk gemiddelde liggen:

Aantal woningen naar huurprijsklasse Score landelijk gemiddelde

Contact 7,5 7,5

Woning zoeken 7,9 7,5

Nieuwe woning 8,1 7,6

Huur opzeggen 8,0 7,8

Reparaties 7,8 7,9

Onderhoud 7,6 7,9


Uit de KWH-metingen blijkt welke aspecten van de dienstverlening onze bewoners

belangrijk vinden. Dit gebruiken we voor de herijking van ons dienstverleningsconcept.

Vanwege andere prioriteiten zijn we hieraan in 2017 niet voldoende toegekomen. In 2018

maken we een nieuwe start en kijken we opnieuw waarop we de focus moeten leggen.

In de kennisbank die we in 2016 kregen, zijn de belangrijkste klantvragen en

antwoorden opgenomen, zodat ons klantcontactcentrum het grootste deel van de

binnenkomende telefoongesprekken zelf kan afhandelen. Dankzij de kennisbank

krijgen onze bewoners een snel, efficiënt en eenduidig antwoord op hun vragen.

In 2017 hebben we de kennisbank gevuld met informatie. In de tweede helft van het

jaar is de kennisbank in gebruik genomen.

In het kader van dienstverlening zijn we twee projecten gestart: het ‘Thuisteam-concept’

en ‘Professionalisering Schoonmaak’. Het Thuisteam-concept is halverwege 2017 gelanceerd

naar aanleiding van een aantal kritische vragen van diverse bewonerscommissies. De

Thuisteams pakken woongebouwgerelateerde klantvragen op. De schoonmaak voor al

onze woongebouwen is, mede naar aanleiding van kritische klantvragen, opnieuw

aanbesteed in 2018. In 2017 hebben de voorbereidingen plaatsgevonden voor deze

aanbesteding. Resultaat is dat we in 2018 met drie nieuwe schoonmaakbedrijven gaan

samenwerken. De rol van onze huismeesters en de bewonerscommissies is verder

aangescherpt. Dit moet ertoe leiden dat de bewaking van de kwaliteit van het schoon-

maakwerk geborgd is.

Klachten- en geschillencommissie

We hebben een eigen onafhankelijke klachten- en geschillencommissie.

Deze commissie bestaat uit de volgende leden:

• ing. H.J.B. Nap

• Mr. M. van Seventer

• Mr. Drs. C.J.M. Stubenrouch

Klachten en geschillen waar wij met de huurder, de bewonerscommissie of het Huurders-

platform niet uit komen, leggen we voor aan deze commissie. In 2017 zijn vier klachten

ingediend bij de klachtencommissie:

• Een klacht over de lift in Meyburg. In de uitspraak is deze klacht ongegrond verklaard.

• Een klacht van een bewoner in Te Hoogerbrugge. De bewoner eiste een kosten-

vergoeding als gevolg van een val ten gevolge van slechte bestrating. De uitspraak

verklaarde de klacht in dit geval gegrond. De klager krijgt € 200,60.

• Een klacht met betrekking tot slecht onderhoud van een tuin en stankoverlast en

een klacht over rookoverlast, zijn in overleg alsnog geschikt en hebben niet tot een

uitspraak geleid.

4.5.2 Sociale kwaliteit: Bewoners- en activiteitencommissies en leefbaarheid

Bij sociale kwaliteit gaat het om contact, veiligheid, comfort, gezelligheid en zorg

(in de buurt). Wij streven naar een goed leefklimaat waarin onze huurders zich veilig

voelen. Sociaal veilig betekent dat in onze gebouwen een prettige leefsfeer is, met

mogelijkheden voor vrijetijdsbesteding, waar bewoners actief kunnen blijven en waar

zij anderen kunnen ontmoeten.

35Klant

Bewoners- en activiteitencommissies

In onze gebouwen zijn veel bewoners- en activiteitencommissies actief. We stimuleren

deze bewonersgroepen mee te denken over oplossingen voor leefbaarheidsvraagstukken.

Inzet is dat de bewoners- en activiteitencommissies zelf de organisatie van ontmoeting

en activiteiten op zich nemen. Wij ondersteunen dit door het bieden van een ruimte

voor ontmoeting.

Soms lukt het bewoners van een woongebouw niet om een bewonerscommissie te

starten, maar lijkt er wel behoefte te zijn aan ontmoeting. In dat geval helpen we een

handje. In 2017 heeft ‘Buurcare’ ons geholpen bij het inventariseren van de behoeften

van bewoners in woongebouwen de Schans en de Noordschans. Op een laagdrempelige

manier kwamen medewerkers van ‘Buurcare’ met bewoners in contact. Het eindresultaat

is een enthousiast groepje bewoners dat vaker activiteiten wil organiseren. Hierbij

worden ook een nabijgelegen school en de bibliotheek betrokken.

SOR Burendag

Gezellige activiteiten organiseren en ontmoeting tussen bewoners tot stand brengen,

onze bewonerscommissies zijn er het hele jaar mee bezig. Eén dag per jaar leent zich

hiervoor bij uitstek: De SOR-Burendag. In 2017 heeft een record aantal bewoners-

commissies zich aangemeld. Maar liefst 37 woongebouwen deden mee. De ideeën voor

SOR-Burendag liepen uiteen van barbecues, het spelen van een quiz, knutselen tot het

maken van liedjes. De deelnemende commissies dingen mee naar de SOR-Burendagprijs

van € 150,- als extra bij de gebruikelijke bijdrage voor de bewonerscommissies. De prijs

is bedoeld als aanmoediging en ter inspiratie voor nieuw op te zetten activiteiten.

Behalve naar originaliteit kijkt SOR ook naar de aansluiting bij het doel van SOR-Burendag:

elkaar beter leren kennen. In 2017 zijn de bewonerscommissies van de woongebouwen

Rubroek en Hoeksteen in de prijzen gevallen.

Bedankdag

Op 11 oktober hebben we alle leden van bewonerscommissies, activiteitencommissies

en het Huurdersplatform in het zonnetje gezet. Deze mensen zetten zich het hele jaar

vrijwillig in voor een fijn thuis voor hun medebewoners. We hebben een boottocht

gemaakt naar Dordrecht, met onderweg een heerlijke lunch. Tijdens de boottocht

konden de genodigden kennismaken met drie startups die verschillende diensten voor

ouderen aanbieden.

Leefbaarheid

In 2017 was het plan het project ‘op innovatieve wijze leefbaarheid en dienstenaanbod

in onze gebouwen op peil houden’ uit te voeren. Doel van dit project was om de

leefbaarheid per woongebouw in kaart te brengen en een bijpassende aanpak te

formuleren. Per 1 januari 2018 is de subsidie zorginfrastructuur overgegaan van het

Rijk naar de gemeenten en is het budget sterk verminderd. Van de zorgpartijen, die de

huur van ruimten betalen met de subsidie zorginfrastructuur, heeft een aantal aangegeven

de huur te willen opzeggen en te willen stoppen met het bieden van dienstverlening aan

onze bewoners. Onze aandacht is in 2017 daarom uitgegaan naar de gebouwen waar

dit vraagstuk speelt. We zijn met name veel met elkaar in gesprek geweest en hebben

gezocht naar een passende oplossing.


Bedankdag voor bewonerscommissies, activiteitencommissies en het huurdersplatform

37

4.5.3 Technische kwaliteit

Onderhoud

SOR wil kwalitatief goede woningen bieden, afgestemd op het huurprijsniveau en de

wensen van haar huurders. Concreet vullen we ons onderhoud in door zo veel mogelijk

onderhoudswerkzaamheden te clusteren en te combineren met groot onderhoud en

duurzaamheidsingrepen. In 2017 is ruim € 8 miljoen besteed aan planmatig en niet-

planmatig onderhoud.

Sinds enkele jaren wordt het niet-planmatig onderhoud (ongeveer een derde van de

onderhoudsuitgaven) van alle woningen uitgevoerd door en onder coördinatie van

twee partners. We hebben voor deze werkwijze gekozen omdat onze klant op deze

manier direct contact heeft met de experts. In de meeste gevallen kan de bewoner bij

melding van een technische klacht meteen een afspraak maken. Extra schakels worden

hiermee voorkomen en onze eigen opzichters kunnen zich richten op de regie- en

controlerol.

Veiligheid

Onze huurders vinden veiligheid erg belangrijk. Daarom zetten we ons daar hard voor

in. Veiligheid is een belangrijk onderwerp bij de prestatieafspraken met de gemeente

Rotterdam. We hebben toegezegd dat aan het eind van 2017 85% van onze woningen

het Politie Keurmerk Veilig Wonen (PKVW) heeft. Daarnaast doen we mee met de

gemeentelijke Aanpak Woninginbraken (project #Veilig 010).

Onze doelstelling om in al onze woongebouwen de woningen te voorzien van het

PKVW realiseren we in stappen. Elk jaar zorgen we dat een aantal woningen in

gebouwen het keurmerk krijgt of behoudt. De werkzaamheden worden zoveel

mogelijk gecombineerd met groot onderhoud. Het keurmerk wordt afgegeven als een

woning voldoet aan een aantal technische veiligheidseisen en is 10 jaar geldig. In 2017

zijn in twee gebouwen de woningen voorzien van het politiekeurmerk. In totaal heeft

circa 86% van alle SOR-woningen inmiddels het PKVW-certificaat.

In het kader van het gemeentelijke programma Aanpak Woninginbraken hebben we in

acht woongebouwen met (overwegend) sociale huurwoningen camerabewaking

geplaatst. De helft van de investering van € 36.000,- is betaald door de gemeente en de

andere helft door SOR.

Steeds meer huurders worden afhankelijk van scootmobielen. Dit vraagt om stallings-

capaciteit in de woongebouwen. Die is niet overal in voldoende mate aanwezig.

In 2017 is per gebouw in kaart gebracht of er voldoende stallingsruimte is en of de

stallingsruimte voldoet aan de brandweervoorschriften. Voor de aanpassing en uitbreiding

van stallingsruimte is een subsidieaanvraag gedaan bij de gemeente Rotterdam. De helft

van de aanvraag is gehonoreerd. De uitvoering vindt plaats in 2018.

Klant


4.6 Strategische samenwerking

Om van betekenis te kunnen zijn voor ouderen is samenwerking nodig met partijen als

het Huurdersplatform, gemeenten, welzijns- en zorgpartijen. De Woningwet, de Wet op

Maatschappelijke Ondersteuning en het beleid ‘Langer zelfstandig thuis’ en ‘Scheiden

wonen en zorg’ hebben het belang van afstemming alleen maar groter gemaakt.

Huurdersplatform

Het Huurdersplatform is een vereniging die de belangen behartigt van alle huurders

van SOR. Het Huurdersplatform is onze gesprekspartner op strategisch-tactisch niveau

voor onderwerpen die de huurder raken. Het Huurdersplatform heeft een dagelijks

bestuur, bestaande uit de voorzitter, de secretaris en de penningmeester. Het totale

bestuur bestaat uit vijf leden:

• De heer B. van Reeuwijk (voorzitter)

• Mevrouw R. Kranenburg (secretaris)

• De heer T. Dekker (penningmeester)

• De heer E. Vink (lid)

• Mevrouw M. Groenewegen (lid)

Het bestuur wordt ondersteund door mevrouw T. Blonk (notulist).

Twee keer per jaar staan we met het Huurdersplatform tijdens een heisessie stil bij

onze samenwerking. De heisessies zijn tegelijkertijd momenten om een thema met

elkaar uit te diepen. In 2017 hebben we in juni en november een heisessie gehad. In

juni hebben we de volkshuisvestelijke doelen van SOR en het thema duurzaamheid met

elkaar besproken. In november hebben we stilgestaan bij het herstelplan en het

driekamermodel. Daarnaast heeft het Huurdersplatform een actieve bijdrage geleverd

aan het nieuwe ondernemingsplan.

Gedurende het jaar hebben we verschillende onderwerpen met elkaar besproken,

onder andere:

• Vastgoedprojecten Prinsenhof, Wartburg, Borghave, Te Hoogerbrugge,

Leemgaarde en Siloam

• Galerij- en balkonvraagstuk

• Prestatieafspraken met de gemeenten

• Huurverhoging 2017 en 2018

• Aanpak klachten: thuisteams en project schoonmaak

• Leefbaarheidsvraagstukken: langer zelfstandig thuis en de zichtbare gevolgen

bij gebouwen

• Wetgeving warmtewet

• Bedankdag voor de bewoners- en activiteitencommissies

39Klant

Het Huurdersplatform heeft in 2017 geadviseerd over verschillende onderwerpen:

• Huurverhoging 2017: het Huurdersplatform adviseerde een andere methodiek voor

de huurverhoging te hanteren. Dit was gezien het korte tijdsbestek voor 2017 niet

meer mogelijk. Deze methodiek is als optie meegenomen in de scenario’s voor de

huurverhoging van 2018.

• Toepassing liggingscorrecties bij woongebouwen met een collectieve installatie:

positief advies

• Onttrekking acht huurwoningen aan de sociale voorraad: positief advies

• Totale huursom 2018: het huurdersplatform hecht veel waarde aan de betaalbaar-

heid van het wonen en zou graag zien dat wij niet de gehele huursom benutten.

Gezien het herstelplan is dit echter niet mogelijk.

Als volwaardig partner bij het opstellen van de prestatieafspraken met de gemeenten

en SOR, heeft het Huurdersplatform op 4 december de prestatieafspraken met de

gemeente Rotterdam mede ondertekend. Voorafgaand aan de ondertekening heeft

het Huurdersplatform aandacht gevraagd voor de evaluatie van de prestatieafspraken

2016 en 2017. Deze evaluatie heeft half januari 2018 plaatsgevonden. Belangrijkste

uitkomsten zijn dat de gemeente beter kijkt naar tegenprestaties en de afspraken met

een ruimere tijdshorizon gemaakt worden.

De RvC en het Huurdersplatform hebben één keer per jaar een overleg. Tijdens dit

overleg praten de partijen met elkaar bij over hoe het gaat. Op 21 september heeft het

Huurdersplatform een presentatie gehouden over hoe ze haar rol volgens de nieuwe

Woningwet oppakt en welke werkzaamheden ze uitvoert. Afgesproken is het contact

te intensiveren door elkaar twee keer per jaar te treffen en een thema te bespreken.

Het Huurdersplatform was als huurdersvertegenwoordiger aanwezig bij verschillende

stakeholderbijeenkomsten. Op 26 oktober bezocht het platform het Denk Mee Café en

bestuursleden waren aanwezig bij de stakeholdersbijeenkomst over het nieuwe

ondernemingsplan op 30 november.

Professionalisering en vernieuwing van de huurdersparticipatie

In 2016 en 2017 hebben we deelgenomen aan de ‘Innovatie Challenge Wonen’. Dit is een

initiatief van Blomberg Society. In de Challenge werken corporaties uit heel Nederland

op een innovatieve manier samen aan een maatschappelijk vraagstuk. Wij hebben met

een groep aan het vraagstuk gewerkt: “Wanneer kun je spreken van een oprechte en

wederkerige relatie tussen de huurders en de corporatiemedewerkers?” Het Huurders-

platform is geïnterviewd, heeft meegedacht over het vraagstuk en heeft uiteindelijk een

belangrijke rol gespeeld in het resultaat. We zijn van mening dat een oprechte en

wederkerige relatie alleen tot stand kan komen als de corporatie dit oprecht wil. Hierbij

hebben we de vergelijking getrokken met het huwelijk. Twee mensen spreken naar

elkaar uit dat ze samen verder willen en voor elkaar zullen zorgen. Hierbij zijn geen

regels en procedures nodig. Voor de relatie tussen de huurders en de corporatie-

medewerkers zijn ‘geloften’ gemaakt die aangeven wat we elkaar bieden. Deze geloften

zijn belangrijke input voor de herijking van ons dienstverleningsconcept.


Gemeente Rotterdam en overige gemeenten

Voor ons is de gemeente Rotterdam een belangrijke partner. We werken samen op

bestuurlijk, directie- en beleidsniveau. Op bestuurlijk niveau is met de wethouder

stedelijke ontwikkeling en integratie onder andere gesproken over de prestatieafspraken,

de transformatie van ons vastgoed en over duurzaamheid. Ook waren we samen met de

andere corporaties te gast bij de Commissie Bouwen, wonen en buitenruimte. Onderwerp

was de bouwproductie/transformatie in de komende jaren.

Op directieniveau is er overleg met de afdeling Stadsontwikkeling. Op dit niveau

wordt vooral gesproken over meer concrete zaken als de knelpunten bij de uitvoering

van projecten.

Op beleidsniveau werken we samen via het strategisch afstemoverleg tussen corporaties

en gemeente. Hier werken we samen op specifieke onderwerpen. In de werkgroep

Betaalbaarheid hebben we gekeken naar maatregelen om het wonen betaalbaar te

houden. In de werkgroep Langer Thuis zoeken we naar antwoord op de vraag hoe we

kunnen zorgen voor voldoende geschikte woningen voor het toenemend aantal

oudere huishoudens in de verschillende gebieden van Rotterdam. Op 11 oktober heeft

deze werkgroep haar bevindingen gepresenteerd tijdens een Langer Thuis werkplaats.

De gemeentelijke programma’s Langer Thuis en Eenzaamheid sluiten goed aan bij de

vraagstukken van onze doelgroep. We hebben de werkplaatsen van deze programma’s

bezocht en er een bijdrage aan geleverd. We hebben een presentatie gehouden over

verhuisgeneigdheid van ouderen. Hoe ouder, hoe minder verhuisgeneigdheid. Ouderen

zonder verhuiswens zijn echter regelmatig, vanwege hun gezondheid, genoodzaakt

te verhuizen (tweederde van alle verhuisde ouderen) en dan moet het meteen snel.

Daarom heeft SOR de oproep gedaan tot samenwerking om deze, vanwege hun

gezondheid gedwongen verhuizers, te faciliteren/ondersteunen om de verhuizing zo

gemakkelijk mogelijk te maken.

Inmiddels is een vervolg aan deze werkplaats gegeven. We gaan met de gemeente en

ouderenbonden aan de slag met:

• de verbetering van de toegankelijkheid van WoonnetRijnmond voor ouderen en

mantelzorgers;

• de verbetering van de informatievoorziening;

• het waarborgen van de eigen regie op Langer thuis (bij de gemeente)

De samenwerking met de gemeenten Nissewaard, Oud-Beijerland, Oostvoorne, Brielle en

Krimpen aan den IJssel, waar we bezit hebben, is minder structureel van aard. We weten

elkaar te vinden als het nodig is. Er is contact geweest over de prestatie afspraken.

Het schriftelijk uitgebrachte bod is aangenomen als nieuwe prestatieafspraken.

Zorgpartijen

We hebben periodiek overleg met de zorgpartijen die gebouwen van ons huren.

Zorgpartijen zijn voor ons belangrijke partners vanwege de toenemende zorgvraag

van onze bewoners. Wij zorgen voor de woning. De zorgpartij kan aanvullend haar

diensten verlenen aan onze huurders. Op deze manier werken we samen aan het

verbeteren van de diensten aan bewoners.

Een specifiek voorbeeld van 2017 is de samenwerking met Aafje in complex

Te Hoogerbrugge. In één van de gebouwen wordt een deel van de appartementen

omgebouwd tot zorgstudio’s. Deze zijn bedoeld voor mensen met dementie. In Te

Hoogerbrugge en in de nabije omgeving stijgt de gemiddelde leeftijd. Ook het aantal

41Klant

mensen met dementie neemt toe. Door het bieden van goede zorgstudio’s kunnen

bewoners van Te Hoogerbrugge en omwonenden die te maken krijgen met dementie

en niet meer zelfstandig kunnen wonen, in hun vertrouwde omgeving blijven. Zo kan

de eventuele partner dichtbij blijven wonen. Dit plan stuitte zowel op positieve als

negatieve reacties. Met name de bewoners die moesten verhuizen, omdat hun

appartementen onderdeel zijn van de verdiepingen die worden omgebouwd, waren

niet allemaal voorstander van het plan. Helaas heeft dit geleid tot een rechtszaak.

De uitspraak van de rechter was dat SOR in haar recht staat om dit plan uit te voeren.

Door intensief persoonlijk contact, ondersteuning en maatwerk zijn alle bewoners

inmiddels naar tevredenheid verhuisd. Dit voorbeeld laat zien hoe intensief de

trajecten kunnen zijn die we doorlopen om ons woningaanbod beter in te richten

op de toekomstige vraag.

Samen werken aan het welzijn van ouderen

De ontwikkelingen op het gebied van ouderen, ouderenhuisvesting, de aanbieders van

zorg en welzijnsdiensten en de financiering daarvan volgen elkaar in rap tempo op.

Bovendien is de impact van de veranderingen groot. Voor SOR is het zaak om niet

alleen aangehaakt te blijven, maar ook vanuit onze eigen kracht een eigen visie te

ontwikkelen op de veranderingen van onze doelgroep, onze samenwerkingspartners

(en hun uitdagingen) en de huisvesting die daarbij past. Om dat te verwezenlijken zijn

we blijvend in gesprek met klanten en uiteenlopende stakeholders. Tijdens een

bijeenkomstenreeks met onze (potentiële) partners gaan we in op de thema’s financiering

in de zorg, zorg en welzijnsvragers, zorgen welzijnsaanbieders en vastgoedconcepten.

De eerste bijeenkomst was op 28 november en ging over ‘mogelijkheden en financierings-

mogelijkheden voor zorginstellingen in 2018’.

Ouderen wonen langer zelfstandig thuis, zo nodig met behulp van fysieke aanpassingen

en thuiszorg. Pas als iemand echt niet meer zelfstandig kan wonen, komt hij of zij in

een verpleeghuis terecht. Dit heeft effect op de leefbaarheid in onze woongebouwen.

Met diverse stakeholders zijn we in gesprek over aanvullende diensten en producten.

Diensten en producten die ervoor zorgen dat de bewoners een fijn thuis houden,

diensten en producten die gericht zijn op welzijn en zorg. Wij pakken de regie, zorgen

dat we een passende partij vinden voor het vraagstuk van het woongebouw en

faciliteren de ontmoeting tussen huurders en de partij. De partij levert de aanvullende

dienst om prettig zelfstandig thuis te kunnen blijven wonen. We hebben onder andere

gesproken met de Vrijwilligerswinkel, Argos, Quadrant zorg, de VoorzieningenWijzer

en het Wijkleerbedrijf. In 2018 gaan we in twee woongebouwen concreet samenwerken

met de VoorzieningenWijzer en het Wijkleerbedrijf.

We werken structureel samen met het kenniscentrum wonen en zorg (KCWZ), Habion

en Woonzorg. Deze samenwerking bevalt goed en wordt in 2018 bestendigd door

één keer per kwartaal een thema met elkaar uit te diepen. De partij die de meeste

kennis en/of ervaring heeft met het betreffende thema bereidt de bijeenkomst voor.

Onderwerpen die worden uitgediept zijn bijvoorbeeld brandveiligheid, migranten-

huisvesting en woonruimteverdeling.

43Organisatie

Na de reorganisatie in 2015 stelden we een nieuw ondernemingsplan vast. Onderdeel

van dit ondernemingsplan is de veranderagenda. Deze is bedoeld om SOR verder te

ontwikkelen tot een professionele organisatie waar de persoonlijke wensen en

behoeften van huurders leidend zijn. De veranderagenda voor de jaren 2015-2018

bestaat uit de volgende gebieden:

• Leiderschapsontwikkeling, teamontwikkeling en ‘sturen’

• Planning & Control cyclus versterken

• Cultuur veranderen

• Projectmatig werken en ontwikkelen

• Duurzame inzetbaarheid vergroten

• Taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden uitwerken

• Lean procesmanagement ontwikkelen

In 2017 hebben we verder gebouwd aan een flexibele en vitale organisatie. In het

kader van Lean werken is het verhuurproces geoptimaliseerd en is de kwaliteit van het

werk toegenomen. We hebben veel aandacht besteed aan het integriteit-proof maken

van de organisatie en het verbeteren van de onderlinge samenwerking. De invoering

van Thuisteams heeft een belangrijke rol gespeeld in het verbeteren van de onderlinge

samenwerking. De Thuisteams zorgen voor afdelingsoverstijgende samenwerking op

gebouwniveau, samen worden gebouwgerichte vraagstukken opgepakt. Verder

hebben we geïnvesteerd in de kwaliteit en de vereiste competenties van de mede-

werkers. Uit het in 2017 gehouden medewerkersbetrokkenheidsonderzoek bleek dat

de betrokkenheid en bevlogenheid van de SOR-medewerkers zeer hoog is: de scores

zijn respectievelijk 8.0 en 8.2. Uit dit onderzoek kwam ook naar voren dat de interne

communicatie kan worden verbeterd. Om die reden is in 2017 tijdens personeelsbijeen-

komsten extra aandacht geweest voor communicatie rondom de ontwikkeling van de

organisatie. Daarnaast hebben we organisatietafels georganiseerd waarbij medewerkers

in gesprek kwamen met de bestuurder.

5 Organisatie


5.1 Organisatie

De organisatiestructuur was in het verslagjaar als volgt opgebouwd:

Afbeelding 1: Organogram

HRMStrategie en beleid

Concern control Wonen

Bedrijfsvoering

directeur-bestuurder

raad van commissarissen

5.1.1 Formatie

In 2017 is het aantal fte’s ten opzichte van 2016 afgenomen met 0,89 fte.

Per 31 december 2017 bedroeg het aantal fte’s 58,57 en het aantal medewerkers 74.

Formatie

2016 2017

Aantal fte’s 59,46 58,57

Aantal medewerkers 72 74

Aantal mannen 37 40

Aantal vrouwen 35 34

Peildatum 31-12-2017

5.1.2 Duurzame inzet, vitaliteit en verzuim

De pensioenleeftijd stijgt, mensen werken langer door. We willen dat in goede banen

leiden. Ook omdat we merken dat het niet vanzelfsprekend is dat medewerkers met dit

onderwerp bezig zijn. Daarom heeft de afdeling HRM in samenwerking met de OR en

een afvaardiging van medewerkers brainstormsessies georganiseerd over het duurzaam

inzetbaar maken van medewerkers. Doel van deze sessies was het ophalen van input

voor het ontwikkelen van een voor SOR passend duurzaamheidsbeleid. Daarmee willen

we de duurzame inzetbaarheid en vitaliteit van de medewerkers verhogen.

In samenwerking met FLOW hielden we in september 2017 een vitaliteitsmeting onder

de medewerkers. Dit onderzoek ging in op zowel lichamelijke als geestelijke vitaliteit.

De resultaten van deze meting was positief.

Het verzuim is ten opzichte van 2016 gedaald van 5,3% naar 2,4% Deze daling is met

name te danken aan de daling van het langdurig verzuim van 3.3% naar 0,9%.

5.1.3 Professionalisering medewerkers

Wij houden oog op de kwaliteit van de inzet van onze medewerkers door middel van

kwaliteitsschouws. In 2016 is de eerste kwaliteitsschouw uitgevoerd. Naar aanleiding

daarvan zijn met medewerkers POP-gesprekken (Persoonlijk Ontwikkelingsplan)

gevoerd en zijn verschillende ontwikkelingstrajecten gestart.

45Organisatie

Om de voortgang van de ontwikkeling van medewerkers te meten, hielden we in

november een tweede kwaliteitsschouw. De uitkomst van deze kwaliteitsschouw is

meegenomen in de beoordeling van medewerkers over het jaar 2017. Tijdens de

beoordelingsgesprekken hebben leidinggevenden de voortgang en uitvoering van de

POP’s met medewerkers besproken. Waar nodig zijn aanvullende afspraken gemaakt

en zijn de POP’s aangepast.

Coaching

Voor de verdere professionalisering en ontwikkeling van onze medewerkers organiseerden

we in 2017 diverse coachingstrajecten.

Voor de ontwikkeling van onze medewerkers hebben we in het verslagjaar 3,17% van

de bruto loonsom geïnvesteerd. Een groep medewerkers heeft de scrum mastertraining

gevolgd. De teamleiders en een manager hebben de Lean Black Belt opleiding afgerond.

Een groep medewerkers is gestart met de Lean Green Belt opleiding. Verder hebben

medewerkers de nodige functiegebonden trainingen gevolgd zoals Helder & Klantgericht

schrijven, Excel, ZAV, passend toewijzen/inkomensregistratie, negomatrix en, in het

kader van onze Arbo-verplichting, de BHV/EHBO-training.

Voor hun eigen loopbaanontwikkeling heeft een aantal medewerkers, voor een

totaalbedrag van € 19.304 hun persoonlijk loopbaanontwikkelingsbudget (PLOB)

ingezet.

5.1.4 Organisatieontwikkeling

Zowel op de gebieden Samenwerking en Cultuur als op het gebied van Professioneler

Werken is in 2017 veel werk verzet.

Veranderagenda

Onder verantwoordelijkheid van de manager HRM en in samenwerking met alle

medewerkers, kreeg het verandertraject verder vorm. Door de invoering van onder

andere Thuisteams, investeringstafels, kenniscafe’s en organisatietafels ontwikkelt de

organisatie zich gaandeweg van een projectgestuurde naar een marktgestuurde

organisatie. Daarnaast hebben verschillende cultuurinterventies ook tot een meer zakelijke

bedrijfscultuur geleid. Hierdoor weten medewerkers beter wat van hen wordt verwacht

en welke resultaten moeten worden behaald.

Uitvoeren leiderschapsprogramma

Het voorgenomen leiderschapsprogramma is in 2017 uitgevoerd. De resultaten hiervan

zijn binnen de organisatie op een positieve manier zichtbaar. Teamleiders worden

nadrukkelijker betrokken bij de strategische en tactische keuzes. Dit krijgt onder andere

vorm in een maandelijks overleg tussen MT en teamleiders. Verder vonden met alle

leidinggevenden maandelijks coachingsgesprekken plaats waarin de voortgang van hun

leiderschapsontwikkeling is besproken. Het leiderschapsprogramma bestreek de periode

van september 2016 tot en met 2017 en is eind 2017 geëvalueerd en beoordeeld.

Leidinggevenden hebben zich het afgelopen jaar positief ontwikkeld. Leiderschaps-

ontwikkeling blijft een belangrijk agendapunt voor de komende jaren.


Verbeteren interne samenwerking

Om de interne samenwerking te verbeteren en kennis te delen, organiseerden we

naast onze maandelijkse personeelsbijeenkomsten ook kenniscafe’s en organisatietafels.

Thema’s die hierin aan de orde kwamen, waren bijvoorbeeld ‘De veranderende rol van

de huismeester’ en ‘Hoe woont onze huurder over 30 jaar?’. Daarnaast schoven

stafleden en teamleiders regelmatig aan bij MT-bijeenkomsten. Ook tijdens deze

bijeenkomsten was de rode draad samenwerking en kennisdeling.

Daarnaast hebben leidinggevenden en sleutelfiguren een scrumtraining gevolgd die

hen zal helpen adequaat en pragmatisch vorm te geven aan het continu verbeteren

van de samenwerking.

Juridische kwaliteitsborging

Het ombouwen van zorgvastgoed gaat gepaard met nieuwe contractuele afspraken

met zorgpartijen. Bijvoorbeeld afspraken over nieuwe (tijdelijke) bestemmingen, het

beëindigen of openbreken van bestaande overeenkomsten en samenwerking met

nieuwe contractpartners. De noodzaak om tot goede juridische afspraken met contract-

partners te komen, is toegenomen. In 2017 hebben we hiervoor drie stappen gezet:

1 Het borgen van kennis over het opstellen van huur- en samenwerkings-

overeenkomsten, allonges en intentieverklaringen.

2 Een audit op bestaande contractstukken.

3 Een workshop ‘gedrag’ onder leiding van een jurist, waarin dilemma’s zijn

besproken tussen ziel en zakelijkheid vanuit juridisch perspectief.

Verbeteren projectbeheersing

We hebben een voorstel uitgewerkt en ingevoerd om de beheersing van vastgoed-

projecten verder te versterken. Sinds 2017 werken we op basis van dit zogenaamde

7-fasenmodel. Begin 2018 evalueren we deze werkwijze.

Sturen op kosten en kwaliteit

SOR is deelnemer aan de jaarlijkse Aedes benchmark. De benchmark geeft een beeld

van hoe we presteren op de verschillende prestatievelden ten opzichte van andere

corporaties. Met deze informatie kunnen we onze organisatie en werkprocessen

gericht verbeteren. Na analyse van de uitkomsten, hebben we gesprekken gevoerd met

corporaties die er voor ons uitsprongen, bijvoorbeeld op grond van hun bedrijfskosten.

Met behulp van een extern deskundige is aanvullend een peergroupanalyse uitgevoerd.

Uit de analyses komt bijvoorbeeld naar voren dat wij, bewust, meer uitgeven aan

huismeesters. Dit past bij onze doelgroep en de missie die we nastreven. Aan de hand

van dergelijke analyses blijven we bewust en scherp sturen op de bedrijfskosten.

Versterken van de ratio’s

In 2017 organiseerden we een workshop die handelde over manieren waarop we de

financiële ratio’s kunnen versterken. De workshop had een strategisch karakter en ging

in op de balans tussen de financiële meerjarenpositie en de volkshuisvestelijke ambities

van SOR. De uitkomst van de discussie krijgt zijn weerslag in het nieuwe ondernemings-

plan en de nieuwe portefeuillestrategie

47Organisatie

5.2 Integriteit

SOR hecht veel waarde aan een integere bedrijfsvoering. We besteden voortdurend

aandacht aan integriteit binnen de organisatie. Ook voeren we een actief integriteits-

beleid met behulp van onder meer de gedragscode. Daarin staat beschreven wat wij

onder integer gedrag verstaan en waar de grenzen liggen. Daarnaast hebben we ook

een klokkenluidersregeling.

Om het integriteitsbewustzijn binnen de organisatie te bevorderen, organiseerden we

in 2017 voor alle medewerkers integriteitsworkshops. Tijdens deze workshops zijn

dilemma’s uit de dagelijkse praktijk besproken. Mede op basis van deze workshops

hebben we de SOR-gedragscode geëvalueerd en op onderdelen aangepast.

In 2017 heeft het bedrijf Signum Interfocus een Integriteit Quick Scan uitgevoerd op

onze processen. Daaruit kwam een aantal verbeterpunten naar voren. De aanpak van

de verbeterpunten is gepland en wordt in 2018 uitgevoerd.

5.3 Ondernemingsraad

De Ondernemingsraad (OR) telde in 2017 vijf zetels. Na het vertrek van Aad Klein in

februari 2017 is Arie Pors gekozen tot nieuw lid met een zittingsdatum tot 1 februari 2018.

In 2017 zijn er vijf reguliere overlegvergaderingen met de bestuurder geweest.

Onderwerpen van gesprek waren onder andere:

• De toekomstige richting van SOR

• Volkshuisvestelijke doelen binnen de kaders van het herstelplan

• Interne organisatie

• Arbeidsvoorwaarden

Naast de reguliere overlegvergaderingen is er maandelijks informeel overleg geweest

met de bestuurder en het dagelijks bestuur van de OR. De OR heeft zich laten informeren

over de financiële positie van SOR en de mogelijkheden tot herstel.

Ook was er de jaarlijkse vergadering met de raad van commissarissen, in aanwezigheid

van de bestuurder. Tijdens dit overleg heeft de OR aangegeven trots te zijn op de

successen die in 2017 zijn behaald.

De OR heeft in 2017 onder andere instemming verleend op de volgende regelingen:

• Integratie onderhoud en vastgoed

• Gedragscode en ongewenst gedrag

• Werving & selectiebeleid

• Screeningsbeleid

• Agressiebeleid

• Coaching beleid

Onderling had de OR vier keer formeel overleg. Daarnaast waren er twee trainingsdagen.


De samenstelling van de OR per eind 2017 is als volgt:

• Angela van der Graaf (voorzitter & penningmeester)

• Radboud Rijsdijk (secretaris en vice-voorzitter)

• Arie Pors

• Maarten Knigge

• Sandra Winkels

5.4 Efficiënte en compliant processen

We willen de organisatie volledig volgens de Lean-filosofie en -principes laten verbeteren.

Het is onze ambitie om eind 2018 op de onderdelen Dienstverlening en Efficiënt en

Effectief Werkende Organisatie tot de best presterende corporaties te behoren. Lean

werken heeft gevolgen voor het leiderschap, de cultuur, de processen, de werkwijzen

en voor het gedrag en functioneren van de medewerkers. Onderdeel van Lean is het

permanent doorlopen van de ‘Plan-do-check-act’ (PDCA)-cyclus om het proces bij te

sturen. Dit meerjarige programma zijn we in 2015 gestart.

In 2016 hebben alle medewerkers die betrokken zijn bij het optimaliseren van de

hoofdprocessen een dagdeel Lean Yellow Belt gevolgd. Ze kennen de basisprincipes,

spreken de taal en weten wat de bedoeling is. In dit verslagjaar hebben de teamleiders

en de manager Wonen de Lean Black Belt opleiding afgerond en hebben meerdere

medewerkers de Lean Green Belt opleiding afgerond. Een groep medewerkers is

opgeleid tot scrummaster.

Aansluitend is een aantal verbetertrajecten gestart, onder andere voor de processen

Huuropzegging en Nieuwe Verhuur. Eind 2017 zijn alle basisprocessen beschreven.

Compliance

Met compliance hebben we voor ogen dat we op een actieve manier de integriteit en

naleving van interne regels en externe weten regelgeving waarborgen. De doelstelling

is om bij de procesbeschrijvingen een duidelijke link te leggen met de geldende wet-

en regelgeving die horen bij dat proces. Wij continueren dit in 2018.

5.5 Intern beheersysteem

De bedrijfsprestaties volgen we continu om te kijken of verbetering en vernieuwing

mogelijk of noodzakelijk is. Ons intern beheersysteem richt zich op de PDCA-cyclus:

maak plannen, voer ze uit, evalueer de werking en pas ze zo nodig aan. Dit krijgt vorm

in de cyclus van ondernemings- en jaarplan, kwartaalrapportages, jaarverslag en

jaarrekening. Zo nodig stellen we doelstellingen, maatregelen, processen of budgetten

bij. In 2017 gold dat bijvoorbeeld voor het verhuurproces.

De ontwikkeling van onze kritische prestatie-indicatoren is een vast onderdeel van

onze P&C-cyclus. Wanneer bepaalde indicatoren buiten de gestelde bandbreedte

(dreigen te) komen, ondernemen we daarop gepaste actie. We toetsen frequent de

meerjarendoelen, in elk geval bij de vaststelling van de kaderbrief, het jaarverslag,

de jaarrekening, het jaarplan en de begroting.

49Organisatie

5.6 Governance

We conformeren ons aan de vernieuwde Governancecode volgens het principe ‘pas toe of

leg uit’. Onderdelen uit de Governancecode zijn opgenomen in de Woningwet die sinds

1 juli 2015 van kracht is. Ook in 2017 hebben we veel inzet gepleegd op implementatie

van de woningwet en de daarin opgenomen governance-onderdelen. Zo zijn de statuten

en reglementen aangepast om aan de eisen te voldoen.

5.7 Vastgoed(sturing)

Om goed te kunnen sturen op ons vastgoed werken we volgens de vastgoedcyclus,

de Rigo-achtbaan. De cyclus bestaat uit verschillende vaste stappen die ook in 2017

zijn doorlopen: actualisatie van de ondernemingsdoelstellingen, het portefeuilleplan

en de complexstrategieën, doorvertaling naar complexbeheerplannen en uitvoering

van die plannen. Om deze cyclus te kunnen doorlopen, zijn de actuele marktvraag en

het aanbod in beeld gebracht. Voor het volledige bezit is, net als voorgaand jaar, de

marktwaarde in verhuurde staat vastgesteld (full versie).

Voor verdere professionalisering van vastgoedsturing hebben we in 2017 gewerkt aan

de nadere inrichting van PAM (software om scenario’s door te rekenen) en de aansluiting

van dit systeem op de bestaande systemen. Door middel van het 7-fasenmodel is

gewerkt aan de projectbeheersing. De aansluiting van tactisch naar operationeel

niveau behoeft nog aandacht en wordt in 2018 verder aangescherpt.

5.8 Visitatie

In 2015 zijn we gevisiteerd over de jaren 2010 tot en met 2014. Daaruit zijn verschillende

actiepunten naar voren gekomen. Deze punten zijn op één na allemaal afgerond. Het

laatste actiepunt, het opstellen van duurzaamheidsbeleid, wordt in 2018 voltooid.

5.9 Communicatie

In 2017 hebben we onze nieuwe corporate story opgesteld, ‘een thuisgevoel voor

iedereen’. Een fotowedstrijd met bewoners en studenten heeft geresulteerd in nieuw

beeldmateriaal, de kernwaarden zijn vernieuwd en via een vlog met collega’s is de

interne campagne gestart. In het thuisgevoelmanifest is voor de medewerker uiteen

gezet waar SOR voor staat, wat de nieuwe kernwaarden zijn en wat de betekenis is

van de kernwaarden. De externe campagne loopt door in 2018.

De wensen en behoeften voor de website van SOR zijn geïnventariseerd met mede-

werkers. Via een bewonerspanel willen we de wensen en behoeften van bewoners

ophalen. Deze actie wordt voortgezet in 2018, waarna de website wordt vernieuwd.

Voor ons woningaanbod hebben we een aparte website, www.wonenbijsor.nl.

Deze website is in 2017 helemaal vernieuwd. De werking van de website is getest door

bewoners. Aan de hand van hun aanbevelingen hebben we de website verbeterd.


Belangrijke content op de website zijn de bewonerstestimonials. Bewoners vertellen

over hun woning en hun gebouw en geven daarmee een indruk van hun thuisgevoel.

We merken dat met name deze filmpjes worden gewaardeerd en dat ze een duidelijk

beeld geven van het thuisgevoel in de woongebouwen.

Door de ingebruikneming van de kennisbank zijn onze medewerkers van het klant-

contactcentrum in staat om het overgrote deel van de klantvragen te beantwoorden.

Bovendien krijgen de bewoners door de kennisbank een eenduidig antwoord op vragen.

Hierdoor is de bewonerscommunicatie verbeterd. Onze belangrijkste communicatie-

middelen blijven persoonlijk contact en goede (telefonische) bereikbaarheid. De kennisbank

zorgt ervoor dat kennis geborgd wordt.

Ook in 2017 gingen we met stakeholders in gesprek om kennis en ervaring te delen.

Hierbij streven we ernaar contact te leggen met nieuwe partijen. Voorbeelden van

de gesprekken zijn het SOR Denk Mee Café en een stakeholdersbijeenkomst over

het thuisgevoel. Het SOR Denk Mee Café stond in het teken van de gevolgen van

het beleid Langer Thuis en de wensen en behoeften van ouderen met een migranten-

achtergrond. De stakeholderbijeenkomst van 30 november stond in het teken van

het Thuisgevoel Voor Iedereen. De informatie die is opgehaald bij beide stakeholders-

bijeenkomsten wordt meegenomen in het nieuwe ondernemingsplan.

51Financiën

Het derde hoofdthema uit de Nieuwe Koers betreft onze financiën. De gestelde

doelen zijn:

• Zo snel mogelijk voldoen aan de ratio’s van WSW en Aw

• Strak financieel beleid

• Laagste kwartiel van de benchmark bedrijfskosten

We willen zo snel mogelijk voldoen aan de ratio’s van WSW en Aw zonder dat dit

ten koste gaat van onze doelstellingen voor onze huurders. Dit vraagt om eenduidig

financieel beleid en strakke financiële sturing.

Het boekjaar 2017 sluit met een jaarresultaat van € 227,8 miljoen positief

(2016: € 26,2 miljoen negatief) en een eigen vermogen van € 240,5 miljoen positief

(2016: € 12,7 miljoen positief). In dit hoofdstuk wordt een nadere toelichting gegeven

op vermogen en resultaat, de ontwikkeling van de financiële ratio’s, treasury en

risicomanagement.

6.1 Resultaat en vermogen

Resultaat

Het bedrijfsresultaat van € 85,9 miljoen is met € 56,7 miljoen gestegen ten opzichte

van 2016. Dit wordt grotendeels veroorzaakt door de stijging van de marktwaarde in

verhuurde staat in 2017.

Vermogen

Het eigen vermogen is gestegen tot € 240,5 miljoen (2016: € 12,7 miljoen). Dit wordt

vooral veroorzaakt door de hogere waarde van ons vastgoed en een boekhoudkundig

resultaat door het omzetten van de extendible leningen naar fixed leningen. Hierdoor

is de post negatieve marktwaarde embedded derivaten vrijgevallen ten gunste van

het resultaat en is de negatieve marktwaarde van de naar fixed leningen omgezette

extendible leningen in de balans tot uitdrukking gekomen.

6 Financiën


Ratio’s

SOR staat sinds eind 2014 onder verscherpt toezicht van Aw. Enerzijds vanwege de

aanwezigheid van zorgvastgoed, anderzijds vanwege inherente risico’s in de portefeuille

extendible leningen en het niet voldoen aan alle financiële ratio’s. In 2014 is een

Herstelplan opgesteld dat jaarlijks wordt geüpdatet.

Operationele kasstroom

De kasstroom uit operationele activiteiten is over 2017 circa € 13,4 miljoen positief

(2016: € 11,1 miljoen positief). Ook in meerjarig perspectief zijn de kasstromen positief.

SOR voldoet structureel aan de ICR van 1,4.

Continuïteit

De continuïteit van SOR is niet in het geding:

• Het eigen vermogen is positief.

• De verantwoorde negatieve marktwaarde van de leningen is een boekhoudkundige

post die in latere jaren vrijvalt ten gunste van het renteresultaat. In de meerjaren-

begroting wordt rekening gehouden met de werkelijk te betalen rente. De begroting

laat zien dat de ICR boven de door de externe toezichthouders gestelde normering

valt. SOR wordt ook in meerjarig perspectief niet armer of rijker van het verwerken

van een negatieve marktwaarde in de jaarrekening.

• Het Herstelplan is in januari 2015 goedgekeurd door de Aw en wordt jaarlijks

geüpdatet. De realisatie van het Herstelplan ligt op koers, waardoor binnen een

beperkte periode de beïnvloedbare ratio’s (ICR, DSCR en solvabiliteit) naar

verwachting voldoen aan de gestelde eisen. De realisatie van het herstelplan wordt

jaarlijks geactualiseerd bij het opstellen van de (meerjaren)begroting.

• De geprognosticeerde resultaten voor 2018 zijn positief en er zijn geen

opzeggingen van belangrijke huurcontracten met grote zorginstellingen.

• De liquiditeitspositie is positief en SOR behoeft in 2018 geen nieuwe leningen

aan te trekken.

De jaarrekening 2017 is derhalve opgesteld op basis van het continuïteitsbeginsel.

53Financiën

6.2 Liquiditeit

De liquiditeit ontwikkelt zich boven begroting. Dit wordt voornamelijk veroorzaakt

door een hogere beginstand (€ 2 miljoen), minder verwachte uitgaven voor investeringen

voor onder andere verduurzaming, het doorschuiven van een aantal verkopen naar 2018,

het uit verkoop halen van de grondpositie in Numansdorp en een lagere realisatie voor

de uitgaven voor het onderhoud in 2017.

De liquiditeitsontwikkeling over 2017 laat het volgende beeld zien:

Liquiditeitsontwikkeling 2016 (× € 1 miljoen)

januar

i

0

5

10

15

20

25

febru

ari

maa

rtap

ril mei

juni

juli

augustu

s

septe

mber

oktober

novem

ber

decem

ber

0

20

40

60

80

100

120

EindaflossingenSpreadherzieningen

5% renterisico15% renterisicoVariabel rentende leningen

10% renterisicoVariabel rentende leningen

2016

2018

2020

2022

2024

2026

2028

2030

2032

2034

2036

2038

2040

2042

2044

2046

2048

2050

2052

2054

2056

2058

2060

2062

2064

2066

januar

i

0

5

10

15

20

25

febru

ari

maa

rtap

ril mei

juni

juli

augustu

s

septe

mber

oktober

novem

ber

decem

ber

Begroting

Begroting

Realisatie

Conclusie is dat de liquiditeitspositie voorloopt op de begroting en SOR ruimschoots in

staat is aan al zijn betalingsverplichtingen te voldoen.

6.3 Treasury

De leningenportefeuille heeft eind 2017 een restant hoofdsom van circa € 625,8 miljoen.

Gedurende 2017 is de leningenportefeuille door reguliere aflossing met € 6,6 miljoen

afgenomen.

Het gemiddelde rentepercentage van de langlopende leningen is gedaald van 4,43% in

2016, naar 4,38% in 2017. Onderstaand is het WSW renterisicoprofiel van de leningen-

portefeuille opgenomen. In het renterisicoprofiel zijn de jaarlijkse eindaflossingen van

langlopende leningen inclusief renteherzieningen en herziening van de liquiditeits-

opslagen (“spread”) weergegeven.


WSW Renterisicoprofiel van de leningenportefeuille (× € 1 miljoen)

januar

i

0

5

10

15

20

25

febru

ari

maa

rtap

ril mei

juni

juli

augustu

s

septe

mber

oktober

novem

ber

decem

ber

0

20

40

60

80

100

120

EindaflossingenSpreadherzieningen

5% renterisico15% renterisicoStrike

10% renterisicoRenteherzieningen

2018

2020

2022

2024

2026

2027

2030

2032

2034

2036

2038

2040

2042

2044

2046

2048

2050

2052

2054

2056

2058

2060

2062

2064

2066

2068

2070

2072

2074

januar

i

0

5

10

15

20

25

febru

ari

maa

rtap

ril mei

juni

juli

augustu

s

septe

mber

oktober

novem

ber

decem

ber

Begroting

Begroting

Realisatie

Zoals uit het renterisicoprofiel blijkt, blijft SOR binnen 15% renterisiconorm van het

WSW. Dit is het directe gevolg van het verkleinen van de leningenportefeuille door

het aflossen van geborgde leningen vanuit de eigen kasstromen.

6.4 Autoriteit woningcorporaties en Waarborgfonds

Sociale Woningbouw

De Autoriteit woningcorporaties en WSW houden toezicht op woningcorporaties en

rapporteren jaarlijks over hun bevindingen. SOR staat sinds november 2014 onder

verscherpt toezicht van de Autoriteit woningcorporaties. De reden is dat Aw stelt dat in

het meerjarenperspectief uit februari 2014 (dPi 2013) “nog onvoldoende rekening was

gehouden met de noodzakelijke investeringen in ons zorgvastgoed door gewijzigd

overheidsbeleid inzake de bekostiging van verzorgingshuizen”. De Aw kon op dat

moment de financiële consequenties onvoldoende overzien op basis van onze

prognose cijfers uit februari 2014. Daarnaast is de aanwezigheid van extendible

leningen voor de Aw een risicoverhogend element.

Begin 2015 heeft Aw het ingediende ondernemingsplan 2015-2018 inclusief Herstelplan

goedgekeurd. Met deze goedkeuring geeft het Aw aan vertrouwen te hebben in de

uitgangspunten van het Herstelplan en is het aan SOR om dit Herstelplan te realiseren.

Het WSW heeft het ingediende ondernemingsplan 2015-2018 inclusief Herstelplan in

juni 2015 voorzien van een inhoudelijke reactie en goedkeuring.

Eind 2017 is een update van het Herstelplan opgesteld en via de dPi ingediend bij

Aw en WSW. In deze update zijn de meest recente ontwikkelingen verwerkt.

Per kwartaal wordt aan Aw en WSW over de voortgang van het Herstelplan

gerapporteerd via de kwartaalrapportage. Daarnaast vinden regelmatig informatieve

gesprekken plaats om Aw en WSW te informeren om over ontwikkelingen. Wij ervaren

het toezicht door Aw en WSW als zeer constructief.

55Financiën

6.5 Risicomanagement

Om de financiële positie scherp in beeld en op een goed niveau te houden, zet SOR

een aantal middelen in voor financiële risicobeheersing:

• Per kwartaal wordt een rapportage opgesteld over de financiële prognoses, de

organisatieontwikkeling, het onderhoud, de projecten en de ontwikkelingen in de

omgeving die van invloed zijn op het werkgebied van SOR. Hierin wordt ook over

de voortgang van het ondernemingsplan gerapporteerd.

• Voor de risico’s verbonden aan het zorgvastgoed wordt periodiek een rapportage

opgesteld.

• Over individuele projectvoorstellen wordt volgens een vaste procedure door de

bestuurder en Raad van Commissarissen besloten. Onderdeel van de afweging is een

risicoparagraaf gericht op volkshuisvestelijke, markttechnische en financiële aspecten.

• Door vermogen aan te trekken tegen gunstige rentetarieven en rentes afhankelijk

van de markt voor kortere of langere tijd vast te zetten wordt gericht gewerkt aan

het stabiliseren van rentelasten, het maximaliseren van rentebaten en het spreiden

van renterisico’s.

• Intern is een risicobeoordeling gemaakt op basis van de ‘24 business risk vragen’

van het WSW. De uitkomsten van deze risicobeoordeling zijn meegenomen in het

risicomanagementsysteem

• In de processen is aandacht voor risicobeheersing. Per proces worden de risico’s in

kaart gebracht en worden aansluitend de beheersmaatregelen bepaald. Aan de

hand van audits wordt de effectiviteit van de beheersmaatregelen getoetst.

In 2016 is een gestructureerd risicomanagementsysteem op basis van COSO ERM

geïmplementeerd. In samenspraak met de Raad van Commissarissen, Managementteam

en teamleiders is de Risk Appetite bepaald, gebruikmakend van de strategische

doelstellingen. Organisatiebreed zijn vervolgens de risico’s in kaart gebracht en

gebundeld. Aansluitend zijn de risico’s geplot in een assenstelsel waarbij het risico

beoordeeld wordt naar de mate van beïnvloedbaarheid van het risico en de

mogelijke omvang van het risico.


Risicomanagementsysteem

Voor de risico’s met de hoogste beïnvloedbaarheid en risico-omvang zijn door de

risico-eigenaren afgeleide risico’s bepaald evenals de benodigde beheersmaatregelen.

Voor die afgeleide risico’s waar geen operationele beheersmaatregel beschikbaar voor

was, zijn actieplannen geschreven. Deze actieplannen zijn in 2017 tot uitvoer gebracht

en per kwartaal op de voortgang gemonitord.

6.6 Kritische Prestatie Indicatoren

In het op de Nieuwe Koers gebaseerde jaarplan 2017 zijn negen KPI’s opgenomen.

De realisatie is onderstaand weergegeven. Groen betekent dat de realisatie op

planning ligt, oranje dat er vertraging is ten opzichte van de planning. Rood betekent

dat realisatie achter loopt op planning. Een vink (√) betekent dat de doelstelling voor

2017 is gerealiseerd.

Kritische Prestatie Indicator

Vergroten van het aandeel huurder van allochtone afkomst.

Vergroten van de professionaliteit van onze dienstverlening via de KWH methodiek.

Op een innovatieve wijze de leefbaarheid en het dienstenaanbod in onze gebouwen op peil houden.

Betaalbaarheid woningbezit aan de voorkant sturen door 100% passend toe te wijzen. ✓Investeren in duurzaamheid.

Klantprocessen Lean beschreven en opgenomen in PDCA-cyclus ✓Programma voor organisatieontwikkeling gerealiseerd. ✓Vereiste professionalisering medewerkers conform doelstellingen ondernemingsplan gerealiseerd. ✓Financiële doelstellingen gerealiseerd. ✓

om

van

g r

isic

o

Betaalbaarheid bewegingsvrijheid Vraag en aanbod

Leefbaarheid Huren matigenFinanciële positie

Financiële ratio’s

Rente-schommelingen

borging

Leegstand, passend toewijzen

Verhuurdersheffing

Compliance Externe samenwerking Ethisch handelen

Zorgvastgoed Juistheid en volledigheid Fraude/ financieel wanbeleid

ICT Duurzaamheid Klant

ProcessenOrganisatieverandering

Communicatie

Veiligheid

Niet Daeb bezit Mobiliteit

Allochtone doelgroep Wensen (nieuwe) huurder

Achteruitkijken Pensioen ontwikkeling

Fiscaliteit

Concurrentie Klant vertegenwoordiging Druk organisatie Ombouw projecten

Onderscheidend vermogen Outsourcen Transformatie Zelfstandigheid SOR

Kennis en kwaliteit (overhead)kosten Kosten mutatie

Hoge werkdruk Scootmobiel Expertise “Modern”bezit

beinvloedbaar

57Financiën

De realisatie van een drietal KPI’s heeft vertraging opgelopen, omdat andere zaken meer

prioriteit hebben gekregen. De KPI over het aandeel allochtonen is aangepast. Er wordt

niet meer gestuurd op het aandeel allochtonen gezien de privacy wetgeving WBP. Een

belangrijke doelstelling is het versneld verbeteren van de ratio’s. De leegstand heeft een

belangrijke impact hierop. Gedurende het hele jaar heeft het terugdringen van de

leegstand extra aandacht gehad, met een mooi resultaat tot gevolg. Het aantrekken van

nieuw personeel en aanpassing van het verhuurproces hebben hierop een grote impact

gehad. Een andere belangrijke doelstelling was het terug dringen van klachten. Een

groot deel van de klachten gaat over de schoonmaak.

De professionalisering van de schoonmaak is een nieuw gestart project in 2017,

waarbij voor de woongebouwen een nieuw schoonmaakprogramma is gemaakt en de

schoonmaak opnieuw is aanbesteed. De bewonerscommissies vervullen hierin een

belangrijke rol. Een ander belangrijk project dat is opgepakt is het herijken van het

calamiteitenplan. De brand in woongebouw De Nieuwe Plantage heeft ertoe geleid dat

hier meer nadruk op is gelegd. De aandacht voor met name bovengenoemde projecten

heeft ertoe geleid dat andere projecten van de eerste twee KPI’s iets zijn vertraagd.

Een belangrijk onderdeel binnen de KPI over de leefbaarheid en het dienstenaanbod is

een pilot voor een specifiek woongebouw. In deze pilot zou worden bekeken hoe we

om kunnen gaan met de ruimten die de zorgpartij van ons huurt en financiert met de

wegvallende zorginfrastructuursubsidie. Na het starten van deze pilot, volgden al snel

meerdere gebouwen met vraagstukken van dezelfde aard. Het project heeft zich

hierdoor in 2017 gericht op deze specifieke woongebouwen met urgente vraagstukken.

De KPI voor duurzaamheid is rood. Omdat onze huurders niet mee kunnen betalen aan

duurzaamheidsinvesteringen, hebben we de planning van de verduurzaming aangepast.

De duurzaamheidsinvesteringen worden uitgesmeerd over de jaren 2020-2025 waarbij

de focus ligt op woningen met een laag energielabel. Rekening houdend met de

herijking van dit beleid eind 2017, lopen de duurzaamheidsplannen volgens schema.

De acties rondom de vereiste professionalisering van de medewerkers die waren

gepland voor 2017 zijn gerealiseerd. Het verder professionaliseren is een cultuur-

wijziging die nog geruime tijd duurt maar waar strak op wordt gestuurd.


Stakeholdersbijeenkomst Denk Mee Café over de gevolgen van langer zelfstandig thuis wonen

59Verkorte jaarrekening

7 Verkorte jaarrekening


7.1 Balans

Balans per 31 december 2017 (na resultaatbestemming) (× € 1.000)

ACTIVA

VASTE ACTIVA 31-12-2017 31-12-2016

Vastgoedbeleggingen

- DAEB vastgoed in exploitatie 597.948 561.995

- Niet-DAEB vastgoed in exploitatie 277.529 260.329

- Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor eigen exploitatie 3.633 8.044

879.110 830.368

Materiële vaste activa

Onroerende en roerende zaken tdv de exploitatie 9.145 9.606

Financiële vaste activa

Latente belastingvordering(en) 18.566 14.351

Overige vorderingen 886 4.637

19.452 18.988

Som der vaste activa 907.707 858.962

VLOTTENDE ACTIVA

Voorraden

Vastgoed bestemd voor verkoop 2.385 664

2.385 664

Vorderingen

Huurdebiteuren 854 840

Vorderingen op maatschappijen waarin wordt deelgenomen 963 963

Belastingen en premies sociale verzekeringen 1.131 1.498

Overige vorderingen 499 604

Overlopende activa 102 100

3.549 4.005

Liquide middelen 18.349 19.034

Som der vlottende activa 24.283 23.703

TOTAAL ACTIVA 931.990 882.666


Balans per 31 december 2017 (na resultaatbestemming) (× € 1.000)

PASSIVA

VERMOGEN 31-12-2017 31-12-2016

Herwaarderingsreserve 172.294 146.309

Overige reserves -159.607 -107.353

Gerealiseerd resultaat boekjaar 227.821 -26.269

Totaal eigen vermogen 240.508 12.687

VOORZIENINGEN

Voorziening onrendabele investeringen en herstructureringen 0 0

Voorziening latente belastingverplichtingen 11.616 6.309

Voorziening reorganisatiekosten 136 351

Voorziening deelnemingen 619 670

Overige voorzieningen 9.757 11.152

Totaal voorzieningen 22.128 18.482

LANGLOPENDE SCHULDEN

Schulden/leningen overheid 7.800 7.994

Schulden/leningen kredietinstellingen 618.009 624.530

Embedded derivaten 0 202.651

Negatieve marktwaarde leningen 29.514 0

Overige schulden 850 619

Totaal langlopende schulden 656.173 835.795

KORTLOPENDE SCHULDEN

Schulden aan leveranciers 3.947 4.689

Vooruit ontvangen huren 369 372

Belastingen en premies sociale verzekeringen 528 1.140

Schulden ter zake van pensioenen 0 47

Overige schulden 379 286

Overlopende passiva 7.957 9.167

Totaal kortlopende schulden 13.180 15.702

TOTAAL PASSIVA 931.990 882.666


7.2 Resultatenrekening

Winst- en verliesrekening over 2017 (× € 1.000)

2017 2016

Huuropbrengsten 60.518 60.223

Opbrengst servicecontracten 5.983 6.519

Lasten servicecontracten -6.142 -6.075

Lasten verhuur en beheeractiviteiten -5.739 -11.194

Lasten onderhoudsactiviteiten -9.823 -8.598

Overige directe operationele lasten exploitatie in bezit -6.973 -1.739

Netto resultaat exploitatie vastgoedportefeuille 37.824 39.136

Verkoopopbrengst vastgoedportefeuille 1.825 0

Toegerekende organisatiekosten -57 -11

Boekwaarde verkochte vastgoedportefeuille -668 0

Netto gerealiseerd resultaat verkoop vastgoedportefeuille 1.100 -11

Overige waardeveranderingen vastgoedportefeuille -610 2.331

Niet-gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille 46.246 -13.698

Niet-gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille bestemd voor verkoop

1.021 0

Waardeveranderingen vastgoedportefeuille 46.657 -11.367

Opbrengst overige activiteiten 3.154 3.048

Kosten overige activiteiten -1.493 -1.289

Netto resultaat overige activiteiten 1.661 1.759

Overige organisatiekosten -955 0

Leefbaarheid -364 -247

Bedrijfsresultaat 85.923 29.270

Waardeveranderingen van financiële vaste activa en van effecten 169.067 -478

Andere rentebaten en soortgelijke opbrengsten 1.822 1.424

Rentelasten en soortgelijke kosten -27.950 -28.700

Mutatie embedded derivaten 0 -40.340

Saldo financiële baten en lasten 142.939 -68.094

Resultaat voor belastingen 228.863 -38.824

Belastingen -1.092 12.559

Resultaat na belastingen 227.771 -26.265

Aandeel in resultaat van deelnemingen 50 -4

Resultaat na belastingen 227.821 -26.269


7.3 Kasstroomoverzicht

Kasstroomoverzicht 2017 (× € 1.000)

2017 2016

Operationele activiteiten

Ontvangsten

Huren 62.475 61.754

- Zelfstandige huurwoningen Daeb 26.792 25.821

- Zelfstandige huurwoningen niet-Daeb 13.397 13.062

- Intramuraal Daeb 15.883 16.371

- Maatschappelijk onroerend goed 2.058 2.405

- Bedrijfsmatig onroerend goed 4.254 3.985

- Parkeervoorzieningen niet-Daeb 91 110

Vergoedingen 6.174 6.155

Overige bedrijfsontvangsten 743 763

Renteontvangsten 12 69

Saldo ingaande kasstromen 69.404 68.742

Uitgaven

Personeelsuitgaven 5.295 5.387

Onderhoudsuitgaven 7.734 7.355

Overige bedrijfsuitgaven 13.985 13.360

Renteuitgaven 28.395 29.124

Sectorspecifieke heffing onafhankelijk van resultaat 34 35

Verhuurdersheffing 167 2.051

Leefbaarheid externe uitgaven niet investeringsgebonden 364 247

Vennootschapsbelasting 0 0

Saldo uitgaande kasstromen 55.974 57.558

Kasstroom uit operationele activiteiten 13.430 11.184

(Des)investeringsactiviteiten

MVA ingaande kasstroom

Verkoopontvangsten bestaande huur, woon- en niet woongelegenheden 0 94

Verkoopontvangsten grond 1.825 0

Tussentelling ingaande kasstroom MVA 1.825 94


MVA uitgaande kasstroom

Nieuwbouw huur, woon- en niet woongelegenheden 0 315

Woningverbetering, woon- en niet woongelegenheden 9.062 6.730

Investeringen overig 210 470

Externe kosten bij verkoop 39 11

Tussentelling MVA uitgaande kasstroom 9.311 7.526

Saldo in- en uitgaande kasstroom MVA -7.486 -7.432

FVA

Ontvangsten verbindingen 0 0

Ontvangsten overig 0 0

Uitgaven verbindingen 0 0

Uitgaven overig 0 0

Saldo in- en uitgaande kasstroom FVA 0 0

Kasstroom uit (des)investeringen -7.486 -7.432

Financieringsactiviteiten

Ingaand

Nieuwe door WSW geborgde leningen 0 0

Nieuwe niet door WSW geborgde leningen Daeb-investeringen 0 0

Nieuwe niet door WSW geborgde leningen niet-Daeb-investeringen 0 0

Uitgaand

Aflossing door WSW geborgde leningen 6.629 7.077

Aflossing interne lening o/g Daeb-scheiding 0 0

Aflossing niet door WSW geborgde leningen Daeb-investeringen 0 0

Aflossing niet door WSW geborgde leningen niet-Daeb-investeringen 0 0

Kasstroom uit financieringsactiviteiten -6.629 -7.077

Mutatie liquide middelen -685 -3.325

Liquide middelen per 1 januari 19.034 22.360

Liquide middelen per 31 december 18.349 19.034


Pottenbakkersclub Te Hoogerbrugge

Samen eten in het Pietje Bell Huis

Pottenbakkersclub Te Hoogerbrugge

Opleveringsfeest Sonneburgh Opleveringsfeest Sonneburgh

Getransformeerd verzorgingshuis Pietje Bell Huis

Ondertekening prestatieafspraken


Bijlage 1

Bedrijfsgegevens en samenstelling stichtingsorganen SOR 67

Bijlage 2

Bedrijfsgegevens van de verbindingen 68

Bijlagen

67Bijlagen

1 Bedrijfsgegevens en samenstelling stichtingsorganen SOR

Bedrijfsgegevens

Bedrijfsnaam SOR

Vestigingsplaats Rotterdam

Datum van oprichting 9 september 1986

Koninklijk Toelatingsbesluit Nr. 89.005111, d.d. 3 maart 1989

Inschrijving Kamer van Koophandel en Fabrieken

voor Rotterdam

Handelsregister dossiernummer: 24185744,

d.d. 13 november 1990

Datum laatste vaststelling van de statuten

bij akte

17 november 2016, verleden bij mr. M.W. Bonnier,

toegevoegd notaris, in het protocol van mr. S.J. Billet,

notaris te Eindhoven

Kantooradres Botersloot 175, 3011 HE Rotterdam

Postadres Postbus 22260, 3003 DG Rotterdam

Website www.sor.nl

Contactgegevens E-mail: [email protected]

Telefoon: (010) 444 55 55

Fax: (010) 404 80 26

Samenstelling stichtingsorganen op 31 december 2017

raad van commissarissen Drs. S. Fleischeuer

drs. H.M.A. van duin MRE

J.M. Kremer MBA

Drs. T.J.M. BankMr. Drs. D. Strörmann

voorzitter

vice-voorzitter

Directeur-bestuurder H. Najja MBA

Managementteam drs. R. Bouter RA

L. Barreiro de León CMC

G. de Heide RC

drs. ing. Y Brugmans

manager Bedrijfsvoering

manager Wonen

concern controller

projectleider strategie en beleid/

bestuurssecretaris

Ondernemingsraad A. van der Graaf

A. Pors

M. Knigge

R. Rijsdijk

S. Winkels

voorzitter, penningmeester

lid

lid

vice voorzitter

lid

Bestuur Huurdersplatform SOR

(zelfstandig rechtspersoon)

L. van Reeuwijk

T. Dekker

R. Kranenburg

E. Vink

M. Groenewegen

voorzitter

penningmeester, vice-voorzitter

secretaris

lid

lid

Klachtencommissie ing. H.J.B. Nap

mr. M. van Seventer

mr. drs. C.J.M. Stubenrouch


2 Bedrijfsgegevens van de verbindingen

Bedrijfsgegevens van de verbindingen: SOR HOLDING B.V.

Naam van de verbinding SOR HOLDING B.V.

Rechtsvorm B.V.


Statutaire doelstelling Het functioneren als Holding B.V. voor de overige B.V.’s van de T.I.

Kern / Nevenactiviteiten in het verslagjaar Het functioneren als Holding B.V. voor de overige B.V.’s van de T.I.

Heeft consolidatie binnen de T.I. plaatsgevonden? JA

Financiële gegevens 2017

Vennootschap SOR HOLDING B.V.

Eigen vermogen -/- € 619.459,-

Jaaromzet € 0,-

Belang in % 100%

Nominale waarde belang € 18.000,- gewone aandelen

Intrinsieke waarde -/- € 619.459,-

Wijze en mate van bestuurlijke zeggenschap De T.I. is de enig aandeelhouder en bestuurt de B.V.

Geldstromen

Van T.I. naar verbinding n.v.t.

Van verbinding naar T.I. n.v.t.

Doorberekende kosten aan de verbinding n.v.t.

Risicobeheersing Door de eenheid van aandeelhouder en leiding is de risicobeheersing gelijk aan die in de T.I.

Bedrijfsgegevens van de verbindingen: SOR Vastgoedontwikkeling B.V.

Naam van de verbinding SOR Vastgoedontwikkeling B.V.

Rechtsvorm B.V.


Statutaire doelstelling Het in opdracht van de T.I. ontwikkelen van vastgoed ten behoeve van de T.I.

Kern / Nevenactiviteiten in het verslagjaar Het in opdracht van de T.I. ontwikkelen van vastgoed ten behoeve van de T.I.

Heeft consolidatie binnen de T.I. plaatsgevonden? Ja


Vennootschap SOR Vastgoedontwikkeling B.V.


Jaaromzet € 0,-

Belang in % 100%



Wijze en mate van bestuurlijke zeggenschap De Holding B.V. is de enig aandeelhouder en bestuurt de B.V.

Geldstromen


Van verbinding naar T.I. € 250,-

Productie en ontwikkeling van vastgoed in de verbinding n.v.t.



69Bijlagen

Bedrijfsgegevens van de verbindingen: SOR Senior-Village B.V.

Naam van de verbinding SOR Senior-Village B.V.

Rechtsvorm B.V.


Statutaire doelstelling Het in opdracht van de T.I. ontwikkelen van vastgoed ten behoeve van de T.I. Het betreft hier een bv die speciaal voor een specifiek project is opgericht.

Kern / Nevenactiviteiten in het verslagjaar Het in opdracht van de T.I. ontwikkelen van vastgoed ten behoeve van de T.I. Het betreft hier een bv die speciaal voor een specifiek project is opgericht.



Vennootschap SOR Senior-Village B.V.

Eigen vermogen € 15.354,-

Jaaromzet € 0,-

Belang in % 100%


Intrinsieke waarde € 15.354,-


Geldstromen




Risicobeheersing Door de eenheid van aandeelhouder en leiding is de risico beheersing gelijk aan die in de T.I.

Bedrijfsgegevens van de verbindingen: SOR Voordeban B.V.

Naam van de verbinding SOR Voordeban B.V.

Rechtsvorm B.V.


Statutaire doelstelling Het in opdracht van de T.I. ontwikkelen van vastgoed ten behoeve van de T.I. Het betreft hier een bv die speciaal voor een specifiek project is opgericht.

Kern / Nevenactiviteiten in het verslagjaar Het in opdracht van de T.I. ontwikkelen van vastgoed ten behoeve van de T.I. Het betreft hier een bv die speciaal voor een specifiek project is opgericht.



Vennootschap SOR Voordeban B.V.


Jaaromzet € 0,-

Belang in % 100%




Geldstromen





6 - 2018

SOR

Botersloot 175, 3011 HE Rotterdam | Postbus 22260, 3003 DG Rotterdam

T (010) 444 55 55 E [email protected]

www.sor.nl

facebook.com/SORwonen

youtube.com/SORwonen

twitter.com/@SORwonen

Colofon

Tekst en cijfers: SOR

Vormgeving en opmaak: Identity Design, Rotterdam

Fotografie: Fenna Jensma, SOR en bewoners

Jaarverslag & Jaarrekening 2017 - SOR comfortabel wonen · 5.1.2 Duurzame inzet, vitaliteit en...

Documents

Transcript of Jaarverslag & Jaarrekening 2017 - SOR comfortabel wonen · 5.1.2 Duurzame inzet, vitaliteit en...