JAARVERSLAG - Home | Goededoelen.be · expertisecentrum dementie vlaanderen vzw jaarverslag 2018 3...

JAARVERSLAG 2018

Bundeling van de jaarverslagen van het Expertisecentrum Dementie Vlaanderen vzw en de regionale expertisecentra dementie, erkend als partnerorganisaties van de Vlaamse overheid

V l a a n d e r e n

INHOUDVoorwoord — 3

Organisatie Expertisecentrum Dementie Vlaanderen vzw — 4

1 | Missie en visie — 4

2 | Gerealiseerde activiteiten — 7

1 Personen met dementie en hun omgeving — 7

2 Zorgsector — 9

3 (Inter)nationale deskundigen — 12

4 Beleidsmakers — 13

5 Partners — 14

6 Publiek — 15

7 Eigen medewerkers — 16

8 Regionale expertisecentra dementie — 17

Regionale expertisecentra dementie — 19

brOes — 21

Contact — 29

Foton — 39

Meander — 53

Memo — 65

Orion ism PGN — 77

Paradox — 91

Sophia — 105

Tandem — 117

v.u.: Wino Baeckelandt, voorzitter Expertisecentrum Dementie Vlaanderen vzw, Lokkaardstraat 8, B-2018 AntwerpenCorrecties: Olivier Constant, Peggy Van Nerum, Jurn VerschraegenFoto's: met dank aan de regionale expertisecentra dementieFoto voorpagina: Leo De BockVormgeving: EPO drukkerij & vormgeving, t + 32 3 239 61 29, www.epo.be/drukkerij

http://www.epo.be/drukkerij

w w w.d e m e n t i e .b e e x p e r t i s e c e n t r u m d e m e n t i e v l a a n d e r e n v z w j a a r v e r s l a g 2018 3

VOORWOORD

Beste lezer

Voor u ligt weer een lijvig jaarverslag. Wij blikken terug op een boeiend 2018. Een jaar waar we ons referentiekader dementie boven de doopvont hielden. Een jaar waar we aandacht besteedden aan de nieuwe cijfers en de toekomstprognose van dementie in Vlaanderen.

Een jaar waar we de lokale beleidsmakers overtuigden om te investeren in dementievriendelijk lokaal beleid. Een jaar waarin we mensen met jongdementie en hun families opnieuw perspectief boden door succesvol, samen met hen, de minister te overtuigen van de financiële zorgen bij een verhuis naar een woonzorgcentrum. Een jaar waar we dankzij de steun van velen dementie verder als belangrijke gezondheidsuitdaging op de agenda plaatsten: in Vlaanderen maar ook samen en in afstemming met onze Europese collega’s in diverse projecten.

Een jaar waarin we via SaniMemorix aandacht vestigden op primaire preventie en risicoreductie van dementie.Een jaar waarin mensen met dementie meer aan bod kwamen door de oprichting van de eerste Vlaamse werkgroep voor personen met dementie. Bijkomend ontmoetten we ook diverse binnen- en buitenlandse experten op onze weg. Het Expertisecentrum Dementie Vlaanderen vormt samen met de 9 regionale expertisecentra een stevige baken in de Vlaamse dementiezorg. En dat willen we zo houden, in nauwe afstemming met alle betrokkenen. Met het referentiekader dementie legden we samen met vele betrokkenen de wetenschappelijk onderbouwde basis voor goede dementiezorg op alle niveaus.

De uitdaging voor de komende jaren zal zijn om ervoor te zorgen dat deze fundamenten verdere ingang vinden in de dage-lijkse zorgpraktijk. Het doel is dat mensen met dementie, hun mantelzorgers en professionals merken dat de ambities vertaald worden in de zorgpraktijk.

We wensen u veel leesgenoegens!

Jurn Verschraegen Wino Baeckelandtdirecteur voorzitter

Expertisecentrum Dementie Vlaanderen vzwLokkaardstraat 8 | B-2018 [email protected] | t +32 (0)3 609 56 14 | f +32 (0)70 224 777www.dementie.be | www.omgaanmetdementie.be | www.onthoumens.be | www.jongdementie.info www.dementie.vlaanderen

i n h o u d

http://www.dementie.be

mailto:[email protected]


http://www.omgaanmetdementie.be

http://www.onthoumens.be

http://www.jongdementie.info


4 j a a r v e r s l a g 2018 e x p e r t i s e c e n t r u m d e m e n t i e v l a a n d e r e n v z w w w w.d e m e n t i e .b e

1 | Missie en visieOnze missieHet Vlaams expertisecentrum dementie en de negen regio-nale expertisecentra dementie willen dementie in de sa-menleving op de agenda plaatsen om de kwaliteit van het leven van mensen met dementie en hun sociale omgeving te behouden en te verbeteren.

Onze visie Zij doen dit door het samenbrengen en uitbouwen van ex-pertise, in samenwerking met andere actoren in het werk-veld.

Onze beleidsdoelstellingenHet Vlaams expertisecentrum dementie en de regionale expertisecentra dementie willen:

1 op vraag, personen met dementie en hun omgeving een aanspreekpunt bieden dat de vraag met kennis van zaken erkent, beantwoordt of zorgt dat ze op de juiste plek terecht komt. Zij willen voor personen met dementie en hun omgeving mogelijkheden bie-den tot uitwisseling van informatie en ervaringen of dit faciliteren.

2 deskundigheid rond dementie verhogen door deze te inventariseren en te verspreiden naar de zorgsec-tor om de kwaliteit van de zorgen de hulpverlening te optimaliseren. Finaal beogen we dat de zorgsec-tor elke hulpvraag deskundig kan beantwoorden.

3 actief op zoek gaan naar nationale en internationale deskundigen en hen informeren over de rol en over-tuigen van het belang van onze functie in de zorg-sector opdat zij op onze vraag hiaten in de expertise opvullen en we wederzijdse expertise kunnen delen.

4 alle relevante beleidsmakers (ook internationaal) blij-vend overtuigen van de impact van dementie op de samenleving en onze rol hierin opdat zij gepaste ac-ties en maatregelen nemen die de kwaliteit van de zorgen hulpverlening optimaliseren.

5 gelijkaardige organisaties en initiatieven in kaart bren-gen, communiceren over onze visie en werking en hen overtuigen dat samenwerking een wederzijdse meerwaarde inhoudt en leidt tot een meerwaarde in de hulp en de zorg voor personen met dementie en hun omgeving.

6 de bevolking informeren over het bestaan en de rol van de expertisecentra, over dementie en de beteke-nis ervan voor de betrokkenen en de samenleving opdat dementie gelinkt wordt met de expertisecentra en opdat personen met dementie en hun omgeving kunnen rekenen op een begripvolle en accepterende houding.

7 via een breed en toegankelijk aanbod van publica-ties en vormingspakketten wetenschappelijke in-formatie vertalen naar de dagelijkse zorgpraktijk van professionele hulpverleners en families.

8 de beeldvorming over dementie nuanceren en zo het taboe rond de aandoening de wereld uit helpen door verduurzaming van de missie van de campagne ‘Vergeet dementie, onthou mens’ van de Vlaamse overheid en permanente sensibilisering op maat van diverse doelgroepen.

eigen medewerkers, vrijwilligers, raad van bestuur De eigen medewerkers in de gelegenheid stellen om

binnen het gedeelde beleidskader:• beschikbare inzichten en aanbod regionaal te im-

plementeren• te innoveren en expertise verder uit te bouwen en

te delen

collega-expertisecentra dementie Constructief bijdragen tot complementair beleid door

expertise aan te reiken, samen te werken, gebruik te maken van beschikbaar aanbod en ervaringen.

O R G A N I S AT I E E x p e r t i s e c e n t r u m D e m e n t i e V l a a n d e re n v z w

i n h o u d


http://infocentrum.dementie.be/boeken-publicaties/

http://infocentrum.dementie.be/boeken-publicaties/


Erkenning als partnerorganisatie door de Vlaamse overheidSedert 2014 zijn de regionale expertisecentra dementie en het Vlaams centrum gevat door het Vlaams Besluit van de Vlaamse Regering tot vastlegging van de regels voor de erkenning en de subsidiëring van partnerorganisaties ter uitvoering van artikel 68, § 1 van het Woonzorgdecreet van 13 maart 2009.

Raad van Bestuur en Algemene VergaderingDe leden van de Raad van Bestuur van de vzw zijn tevens eindverantwoordelijke binnen de organisatie die het regio-naal expertisecentrum dementie vertegenwoordigt. Deze leden zijn: • Tanja Everaert (ECD Meander) • Wino Bae-ckelandt (ECD Sophia) • Matthias Lampaert (ECD Foton) • Wouter Sonneville (ECD Paradox) • Griet Robberechts (ECD Memo) • Julien Mertens (ECD Contact) • Ellen Moer-mans (ECD Orion) • Wies Cleenders (ECD Tandem vzw) • Sam Van de Putte (ECD brOes) • Alex Moens (enkel lid van de Algemene Vergadering). Julien Mertens werd einde 2018 vervangen door mevrouw Veerle Vanlook.

De Algemene Vergadering bestaat uit de leden van de Raad van Bestuur aangevuld met de heer Alex Moens. Het voorzitterschap van de Raad van Bestuur is in handen van de heer Wino Baeckelandt. Hij is algemeen directeur van de Zorggroep Heilig-Hart in Kortrijk en eindverant-woordelijke van het regionaal expertisecentrum dementie Sophia in Kortrijk (zorgregio Kortrijk). Alle bestuurders zijn benoemd voor een periode van zes jaar. De Raad van Be-stuur kwam samen op 2 maart, 18 mei, 14 september en 14 december. De Algemene Vergadering vond plaats op 18 mei.

De voorzitter van de vzw staat in permanent contact met de directeur. Onderstaande formele overlegmomenten staan in functie van afstemming en voorbereiding van de Raad van Bestuur door het dagelijks bestuur van de vzw.

a) Bureau Gent / Kortrijk Diverse bijeenkomsten in de loop van het jaar met stra-

tegisch overleg. b) Kabinet en administratie Vlaamse Gemeenschap Diverse vergaderingen in de loop van het jaar in functie

van volgende thema’s:• Referentiekader dementie• Preventie• Woonzorgdecreet• Jongdementie• Dementieplan • Campagne ‘Vergeet dementie. Onthou mens’

Locatie en medewerkersDe kantoren van het Expertisecentrum Dementie Vlaan-deren vzw zijn gelegen op de derde verdieping van de Lokkaardstraat 8 in Antwerpen en makkelijk bereikbaar met het openbaar vervoer. Ze zijn ook toegankelijk voor mensen met een beperking.

Volgende medewerkers zijn er actief: • Dhr. Jurn Verschraegen, directeur (100%) • Prof. Jan Steyaert, PhD, wetenschappelijk medewerker

(90%) • Pieter-Jan Lenaerts (50%), VTO-medewerker ad interim • Mevr. Peggy Van Nerum, administratief medewerker

(73,6%) • Dhr. Olivier Constant, communicatiemedewerker

(100%) • Mevr. Herlinde Dely, projectmedewerker kwaliteitszorg

(100%)• Mevr. Leentje De Wachter, projectmedewerker CAS-

CADE, 2Seas project (50%) • Dhr. Patrick Verhaest, projectmedewerker in freelance

statuut • Mevr. Patricia Wildiers, projectmedewerker in freelance

statuut• Mevr. Hilde Vermeiren, projectmedewerker in freelance

statuut• Mevr. Sabine Boerjan voor het Europese DEMETRA-

project vanaf 1 oktober

Jurn Verschraegen is bij K.B. als expert benoemd binnen de Hoge Gezondheidsraad tot 2020.

Vrijwilligersploeg: • Mevr. Christianne Schmitt • Mevr. Doris Michielsen • Dhr. Wim Van Loocke (ervaringsdeskundige en advi-

seur campagne ‘Vergeet dementie, onthou mens’)

Samenwerking met de Alzheimer Liga Vlaanderen vzwDe Alzheimer Liga Vlaanderen is de natuurlijke partner van de expertisecentra dementie. Zo werd samengewerkt rond de ontmoetingsdag jongdementie en bij de Wereld-dag dementie in Deinze. Verder werkten we samen rond het dementieplan en bij de opvolging van het psycho-edu-catiepakket ‘Dementie en nu’. De Liga doet een bijdrage in het vormingsprogramma van het Expertisecentrum De-mentie Vlaanderen (deel sociale kaart). Er is twee keer per jaar overleg tussen beide directeurs (12 januari en 9 juli) en als het nuttig en gewenst is met de voorzitters van de respectievelijke raden van bestuur.

i n h o u d



Verder leveren we regelmatig een bijdrage voor het tijd-schrift van de Liga. Samen met de Liga zijn er eveneens contacten met het Europese Alzheimer Europe (AE) en

doen we een bijdrage in hun publicaties of via de sociale media van AE.

Fo

to:

Leo

De

Bo

ck

i n h o u d



We hebben het psycho-educatiepakket ‘Dementie en nu’ opnieuw aangeboden en organiseerden een nieuwe train de trainer-activiteit. Dit deden we samen in partner-schap met de Alzheimer Liga Vlaanderen. Els Dammekens was de lesgever. Samen met Mary Mittelman onderstreep-ten we in de intervisies met de Dementie en nu-coaches het belang van familie-ondersteuning (16 maart). De Stan-daard wijdde er een artikel aan. 2018 was ook het jaar dat de Nederlandse zorgverzekeraar VGZ het programma om-armde en het via zijn partners ter beschikking stelde. Wij stelden nu ook voor toekomstige coaches een e-learning programma ter beschikking. VGZ stelde ons in de gelegenheid om inzicht te krijgen in de tevredenheid van de deelnemers met het programma. Zeer goed te zien was dat het programma effect ressor-teert bij de deelnemers. Aanvullend hierop begeleidden we een scriptie-onderzoek bij de master sociaal werk, Univer-siteit Antwerpen, naar de ervaringen met ‘Dementie en nu’ en de uitbreidbaarheid van deze aanpak naar andere domeinen. Vragen inzake persoonlijke ondersteuning, gesteld door fa-milieleden, werden zelf behandeld of toegeleid naar de de-mentie-expert van de regionale expertisecentra dementie. Apothekers en dementieSamen met het Vlaams Apothekers Netwerk (VAN) volg-den we van nabij de werkzaamheden op van het FAZO-

DEM-project. Het project startte onder de vleugels van het EDV en mondde uit in de schoot van VAN waar het wordt opgevolgd door diverse stakeholders. Het EDV doet een actieve bijdrage in de stuurgroep en koppelt de verdere uitrol van FAZODEM terug naar de regionale expertise-centra dementie. Ook de SaniMemorix-campagne werd op de stuurgroep besproken en voorbereid. We droegen bij aan het vormingspakket van VAN ten dienste van de apothekers. OnderwijsWe riepen de hogescholen en onderwijs actief in zorgrich-tingen op tot gebruik van het boek ‘Dementie. De essentie’. PreventieIn opvolging van het geactualiseerde dementieplan (juli 2016) werkten we in samenwerking met het Vlaams Insti-tuut Gezond Leven, het Vlaams Apothekers Netwerk en de Alzheimer Liga Vlaanderen aan de sensibilisering over primaire preventie van dementie. We realiseerden een be-wustmakingscampagne op de internationale Werelddag Dementie op 21 september door op een tiental stations/markten zo’n 15.000 ‘vaccin’-doosjes tegen dementie uit

1 Personen met dementie en hun omgeving

Op vraag, personen met dementie en hun omgeving een aanspreekpunt bieden dat de vraag met kennis van zaken erkent, beantwoordt of zorgt dat ze op de juiste plek terecht komt. Personen met dementie en hun omge-ving mogelijkheden bieden tot uitwisseling van informatie en ervaringen of dit faciliteren.

2 | Gerealiseerde activiteiten

i n h o u d


https://twitter.com/jovandeurzen/status/1043028450942939137




de delen en zo te wijzen op de relatie tussen gezonde leef-stijl en het risico op dementie. De actie haalde het Eén-journaal en voor wat de regionale expertisecentra betreft ook de lokale media. Verder werd verkend wat een moge-lijke actie kan zijn in 2019 en later. Zo werd het EDV ge-vraagd om deel te nemen aan de ‘Week van de Zorg’ rond het brein in voorjaar 2019 en werd het engagement gege-ven. Daarnaast werd een Ipsos-bevraging gerealiseerd om inzicht te verwerven in de houding van de Vlaming omtrent zijn kennis over breingezondheid en de impact die mogelijk is daarop. In de lente van 2019 wordt dit opgevolgd door een nameting.

De acties rond preventie zorgden niet enkel voor de pro-ductie van diverse materialen, maar ook voor een blijvende website met leefstijladvies op www.SaniMemorix.eu. Deze website leidt eveneens toe naar www.dementie.be en wordt up-to-date gehouden op basis van bijkomende we-tenschappelijke informatie. In diverse tijdschriften (waaron-der Bodytalk, Huisartsenkrant) werd aandacht besteed aan primaire preventie van dementie. Ook werd de boodschap na onze campagne meermaals ter sprake gebracht in me-dia (bv. Prof. Mathieu Vandenbulcke in ‘Gert Late Night’, Prof. Christine Van Broeckhoven in radio-interviews).

Hulpmiddelen In opvolging van het geactualiseerde dementieplan (juli 2016) werkten we aan betere bekendheid en beschik-baarheid van hulpmiddelen en woningaanpassingen die kunnen helpen bij dementie. Bijzondere doelgroepen hier-bij zijn de regionale dienstencentra, apothekers en ergo-therapeuten (in opleiding). Hiertoe werd samengewerkt met een medewerker van RECD Sophia die hiertoe exper-tise ontwikkelt. Bijkomend wordt samengewerkt met de zorggroep GVO in West-Vlaanderen die reeds een tool-box heeft ontwikkeld. We werken aan een overzicht van hulpmiddelen op dementie.be, bestemd voor personen met dementie en iedereen die met dementie geconfron-

teerd wordt. Binnen de schoot van het EDV werd een werkgroep ergotherapie opgestart om het geheel verder te begeleiden en toe te werken naar een afrondende stu-diedag in 2019. Gezien de linken met de opdracht van de diensten maatschappelijk werk van de ziekenfondsen werd bekeken of en hoe zij een plek kunnen krijgen binnen een te organiseren studiedag. Opstart Vlaamse werkgroep voor mensen met dementieIn nauwe samenspraak met de Alzheimer Liga Vlaande-ren werd in 2018 een eerste ‘Vlaamse werkgroep voor mensen met dementie’ opgericht, een primeur voor ons land. Bedoeling is de stem van mensen met dementie en mantelzorgers niet alleen pro-actiever te laten weerklinken richting media, maar ook om hun ervaringsdeskundigheid structureler aan te reiken richting onderzoek, beleid en projectontwikkeling. De directeur en communicatieme-dewerker van het EDV en de directeur van de Alzheimer Liga Vlaanderen namen op uitnodiging van koepelorgani-satie Alzheimer Europe hiertoe deel aan de meeting van de EWGPWG (European Working Group of People with Dementia) in Luxemburg op 20 maart 2018. Ze presen-teerden er hun plannen in Vlaanderen en leerden van de ervaring van de leden van de Europese werkgroep.

Mensen met dementie: onze spiegelOp 11 oktober 2018 vond de opstartbijeenkomst plaats van de ‘Vlaamse werkgroep voor mensen met dementie’ waar-aan vijf mensen met dementie en hun mantelzorger deelna-men, onder coördinatie van de communicatiemedewerker van het EDV en de directeur van de Alzheimer Liga Vlaan-deren. Tijdens deze eerste vergadering werden de noden en de ambities van de deelnemers verkent. Op 18 december kwam de werkgroep voor de tweede keer bij elkaar om o.a. advies te verlenen bij de stand van zaken van het Europese project CASCADE, in gesprek te gaan over de toekomstige plannen om te bouwen aan dementievriendelijke steden en

SaniMemorix-actie

i n h o u d


http://www.sanimemorix.eu


https://plusmagazine.knack.be/gezondheid/dit-zijn-de-verrassende-risicofactoren-van-dementie-waar-je-zelf-heel-wat-kan-aan-doen/article-normal-1200681.html

http://dementie.be

https://onthoumens.be/onze-stem

https://onthoumens.be/onze-stem

https://www.alzheimer-europe.org/Alzheimer-Europe/Who-we-are/European-Working-Group-of-People-with-Dementia


gemeenten in Vlaanderen en om vooruit te blikken naar de toekomstplannen voor 2019. Het begin van de Vlaamse werkgroep kon rekenen op ruime (inter)nationale belang-stelling op sociale media en resulteerde ook in een artikel in het tijdschrift ‘Dementia in Europe’, op vraag van de col-lega’s van Alzheimer Europe. In 2019 zal verder gebouwd worden aan o.a. een visietekst van de werkgroep, een the-matische prioriteitenlijst en een introductievideo waarin de werkgroepleden zelf aan het woord komen.

Verder namen we deel aan de begeleidingsgroep van het doctoraat over de ondersteunende dienstverlening van Baluchon Alzheimer (Leerstoel UGent bij prof. An-nemans).

Een nieuw boek van Elena De Ru en Elinae Lazet ‘De-mentie onze zorg’ werd voorgesteld op 4 mei in Gent. Het EDV zorgde voor een inleiding in de historiek van demen-tiezorg.

Er werd verder gevolg gegeven aan de evaluatie van het transitieplan. Hierbij wordt o.m. de nadruk gelegd op de in-kanteling van de basisopleidingen tot dementiekundige basiszorg binnen de klassieke opleidingen verzorging. De randvoorwaarden werden door de overheid vastgelegd en er is registratie van de gevolgde opleidingen.

De app ‘Voor ik het vergeet’ werd aangeboden in de App Store van Google. Op basis van die gegevens en gebrui-kerservaringen werd waar nodig bijgestuurd. We volgden samen met RECD Contact het aanbod op binnen de op-leiding tot VZP bij personen met dementie (Pall. netwerk Limburg) en er kwam een Sharepointomgeving voor deze opleiding.

In samenwerking met de leden van de VTO-werkgroep en vertegenwoordigers van het werkveld werd de ken-nismonitor dementie verder gevalideerd in samenwerking met hogeschool HOWEST. Bijkomend werd een filmpje gemaakt dat zichtbaar maakt wat de kennismonitor is en hadden we een overleg met één van de koepels over proeftraject en implementatie. We organiseerden met de Federatie Palliatieve Zorg Vlaan-deren een studiemiddag op 25 januari rond een visie tekst met inzichten met betrekking tot levenseindebeslissingen. De studienamiddag kadert in een gedragen discussie die ook samen met de regionale expertisecentra in 2017 werd gevoerd.

Vlaamse werkgroep voor mensen met dementie

2 Zorgsector

Deskundigheid rond dementie verhogen door deze te inventariseren en te verspreiden naar de zorgsector om de kwaliteit van de zorgen de hulpverlening te optimaliseren. Finaal beogen we dat de zorgsector elke hulpvraag deskundig kan beantwoorden.

i n h o u d



Voor het handboek dementie voor referentiepersonen de-mentie werden twee vernieuwde bijlagen geschreven. Bij-komend werd de redactieraad geformeerd onder impuls van Jan Steyaert.

We zorgden opnieuw voor begeleiding, advisering en evaluatie van relevante bachelor- en masterproeven en afstudeerprojecten rond thema’s (zorg)communicatie, beeldvorming dementie, intergenerationele initiatieven, aansluitend op de thema’s die behandeld worden ... Hier-bij wordt actief gespeurd naar mogelijkheden bij oplei-dingsinstellingen. Onze VTO-medewerker coördineerde het vormingsaanbod dementie voor het Sociaal Fonds Ouderenzorg en Divers-city – Vormingsfonds Kinderopvang en Thuiszorg (VVSG). Daarnaast werden er, op maat van de betrokken voorzie-ning en in afstemming met het regionale expertisecentrum, verschillende vormingsdagen uitgewerkt. De VTO-mede-werker coördineerde ook de vormingsaanvragen in kader van personen met een beperking en dementie, in samen-werking met onze freelance vormingsmedewerker. Richtlijn voor huisartsenIn uitvoering van het Dementieplan Vlaanderen werkten we verder aan de richtlijn voor detectie van dementie in de huisartsenpraktijk. Die heeft als doel de huisarts snel-ler alert te maken voor de eerste tekenen van dementie (vb. casefinding). Het grootste deel van dit werk is on-

derdeel van een masterscriptie van 4 studenten huisarts-engeneeskunde (2de jaar HAIO). We organiseerden een stakeholdersmeeting ter verdere validering en Jurn Ver-schraegen is copromotor van het geheel.Wij bespraken de multidisciplinaire richtlijn rond onder-steuning van thuiswonende personen met dementie met OrionIsmPGN en met Dr. G. D’Hanis (18 januari)

Referentiekader dementieIn 2018 werkten we toe naar de publicatie van het boek ‘Ik, jij, samen MENS. Een referentiekader voor kwaliteit van leven, wonen en zorg voor personen met dementie’ die in oktober plaatsvond. Verschillende werkgroepen, de leesgroep, de stuurgroep, … waren betrokken in elke fase van het proces. Op 25 oktober werd het werk voorge-steld op een symposium in het Vlaams Parlement, met verschillende nationale en internationale sprekers. In de-cember werden de voorbereidende stappen gezet voor het opstarten van de pilootprojecten bij het referentieka-der dementie. Deze pilootprojecten vinden plaats in 2019, met de financiële steun van de Vlaamse overheid en Cera. Er werd een educatief pakket ontwikkeld voor studenten uit een bachelor- en HBO5-opleiding in de zorg. Ook pu-bliceerden we een Engelstalige samenvatting van het re-ferentiekader dementie zodat ook internationale partners kennismaken met de visie op leven, wonen en zorg waar Vlaanderen voor gaat. In verschillende vaktijdschriften en in de reguliere media werd aandacht besteed aan het re-ferentiekader dementie.

Boek Ik, jij, samen MENS. Foto's: Leo De Bock

i n h o u d



Ook overlegden we op regelmatige basis met LUCAS, de Vlaamse overheid, de verschillende koepelorganisaties en het beleid.

Referentiepersonen dementie en vormingsaanbodOmwille van de inkanteling van de federale regelgeving naar het Vlaamse niveau werd intens samengewerkt met het Agentschap Zorg en Gezondheid en het kabinet naar een aangepaste en efficiënte regelgeving omtrent deze opleiding. Dit werd afgerond met een besluit Vlaamse Re-gering terzake. In het verlengde hiervan werkten we aan een dossier voor de mogelijke financiering van een referentiepersoon binnen de thuiszorg (diensten voor gezinszorg en DMW ziekenfondsen). Hiervoor hadden we diverse contacten met het Intermutualistisch Overleg van de diensten maat-schappelijk werk en met de stuurgroep van Zorggezind (het vroegere VVDG). We realiseerden een open opleidingsaanbod voor de zorgsector en verspreidden dit zeer breed middels een vormingsbrochure. De thema’s werden bepaald op basis van de noden van de sector die ervaren worden tijdens contactmomenten en werden samen met de VTO-werk-groep vastgelegd. In juni werd het nieuwe vormingspakket ‘Wat Werkt’ online geplaatst op de website. We waren actief betrokken bij het ‘landingsjaar’ van het project rond het beperken van medicijngebruik (neurolep-tica, antidepressiva, benzodiazepines) binnen de woon-zorgcentra en wensen finaal te komen tot een bijkomend aanbod waar ook referentiepersonen dementie kunnen aan deelnemen, zoals geadviseerd door BELPep en be-sproken op een studiedag begin december 2017. Deze actie en haar outcomes werden gezamenlijk gerealiseerd door VAN, WZC Leiehome, VAD, de Arteveldehogeschool, Universiteit Gent en het EDV. In de diverse voorzieningen in Vlaanderen kunnen op basis van deze bijeenkomsten preventiecoaches aan de slag.

Op de Health Care beurs in Gent waren we aanwezig met een stand van 24 tot 26 april. Hierbij konden we rekenen op de steun van enkele regionale expertisecentra demen-tie. Op 23 februari waren we aanwezig met een stand op de jaarlijkse Wintermeeting in Oostende. Op de Corda-campus in Hasselt maakten we op 13 maart de Dag van de Zorg mee. Het project jongdementie van Regina Coeli in Brugge kreeg er een prijs voor zijn integrale aanpak!

Verder waren we betrokken bij de stuurgroep van het pro-ject ‘Dementie kent geen kleur’ van RECD OrionIsmPgn

Europees werken We werken verder binnen de contouren van het door de E.U. goedgekeurde project CASCADE. Deze actie ge-beurt extra-curriculair wegens aparte financiering en taak- en budgetverantwoording. Het nieuwe zorgmodel, dat fi-nancieel duurzaam is en een belangrijke zorgende rol aan de lokale gemeenschap toebedeelt, werd in co-creatie met alle stakeholders opgebouwd. Het Vlaams integraal referentiekader voor kwaliteit van leven, wonen en zorg is voor dit model een grote inspiratiebron geweest. Daarom werd dit ook in het Engels opgeleverd. Het CASCADE-model zal in 2019 worden geïmplemen-teerd bij CASCADE-partnerorganisaties in Vlaanderen en het Verenigd Koninkrijk. Bij de Vlaamse partner-woonzorg-centra, i.e. Ten Kerselaere (Heist-op-den-Berg) en Zorg-groep H.-Hart (Kortrijk), ligt de klemtoon op implementatie van een nieuw concept van toerisme voor personen die leven met dementie. Via de website dementie.be wordt aan de doelgroep informatie over dementievriendelijke dagtrips en vakanties ontsloten. Meertalige trainingsmo-dules voor personen die leven met dementie, zorgprofes-sionals en de brede gemeenschap worden ontworpen. Het Expertisecentrum Dementie Vlaanderen werkte in-tensief mee aan het CASCADE-curriculum. In het kader van het evaluatiewerkpakket voerde het Expertisecentrum Dementie Vlaanderen twee keer Dementia Care Mapping uit, in Ten Kerselaere en bij H.-Hart.

Open vormingsaanbodHet open vormingsaanbod wordt opgemaakt door de VTO-werkgroep, samengesteld uit de VTO-medewerkers van de regionale expertisecentra dementie en voorgeze-ten door de VTO-medewerker van het Expertisecentrum Dementie Vlaanderen. In 2018 boden we 28 opleidingen aan rond diverse thema’s en voor diverse doelgroepen.

Posterpresentatie CASCADE @Alzheimer Europe-conferentie (Barcelona)

i n h o u d


https://www.dementie.be/wp-content/uploads/2019/01/Uitvoering-decreet-VSB-BVR.pdf

https://www.dementie.be/vormingspakket-wat-werkt/

http://dementie.be


• Brugge, Gent, Dilbeek, Geel en Brussel vormden de locaties waar de opleidingen tot referentiepersoon de-mentie plaatsvonden. 111 cursisten uit zowel woon-zorgcentra, ziekenhuizen als thuiszorgcontexten volg-den de intensieve 11-daagse opleiding tot referentie-persoon. Tijdens één cursusdag werden alle cursisten samengebracht op een centrale locatie om zich te laten inspireren door concrete projecten en acties, ontwik-keld door en met eerder afgestudeerde referentieperso-nen. De regionale expertisecentra voorzagen daarnaast in de nodige navorming van referentiepersonen die de voorbije jaren afstudeerden. Op die manier wordt ook hun kennis en ervaring actueel gehouden.

• In het kader van de overdracht van de bevoegdheden rond de referentiepersoon dementie van de Vlaamse

overheid assisteerden wij het Agentschap in de tot-standkoming van het nieuwe Besluit.

• Zoals de voorbije jaren stond het Expertisecentrum De-mentie Vlaanderen ook in 2018 in voor de coördinatie van het vormingsaanbod aangeboden in het kader van de acties van het Sociaal Fonds voor Ouderenzorg (pri-vate woonzorgcentra).

• De basisvorming ‘Inzicht in dementie’ van één dag werd 35 keer ingericht, de diepgaandere training in het ‘om-gaan met personen met dementie’ voor woonzorgcen-tra werd 12 keer verzorgd. Voor de eerste maal werd ook de tweedaagse vorming ‘persoonsgerichte zorg’ aangeboden.

Aantal titels in Vlaams documentatiecentrum dementie (niet aantal exemplaren!)

eind 2009

eind 2010

eind 2011

eind 2012

eind 2013

eind 2014

eind 2015

eind 2016

eind 2017

eind 2018

Boeken 536 585 508 767 1108 1390 1605 1775 1885 2012

Deeltitel 289 479 494 514 505

tijdschriften 12 12 12 28 36 39 41 41 41 41

artikelen 1943 2040 2080 1632 2198 6942 7933 8195 8745 10427

afdruk artikelen 440 457 563 600 650 684 810

DVDs 100 114 122 103 167 190 211 222 227 235

Brochures 258 274 303 264 324 442 498 586 623 696

Eindwerken 138 158 174 60 65 74 92 105 106 104

Electronische documenten 40 40 49 57 70 83 95

handboeken 39 37 39 42 42 44

losbladige werken 25

diverse 340 373 399 48

totaal 3327 3556 3598 3446 4432 10017 11558 12180 12952 14925

groei aantal titels in BIDOC

aantallen 229 42 -152 986 5585 1541 622 772 1973

groei aantal titels in BIDOC

% 6,9 1,2 -4,2 28,6 126,0 15,4 5,4 6,3 15,2

3 (Inter)nationale deskundigen

Actief op zoek gaan naar nationale en internationale deskundigen en hen informeren over de rol en overtuigen van het belang van onze functie in de zorgsector opdat zij op onze vraag hiaten in de expertise opvullen en we wederzijdse expertise kunnen delen.

DocumentatiecentrumWe bouwden het documentatiecentrum verder uit via

aankoop publicaties, verdere opbouw van de catalogus en opvolging van (internationale) tijdschriften.

i n h o u d



We droegen actief bij aan kennisuitwisseling en netwer-king op Europees niveau door opvolging van en com-municatie over relevante conferenties en bijdragen aan relevante communicatiekanalen en netwerkplatformen, zoals Alzheimer Europe en North Sea Dementia Group. We namen deel aan de conferentie in Spanje (AE) en de bijeenkomst van de North Sea Dementia Group in Kopen-hagen (29-31 mei).Verder waren we betrokken bij een dementieprogramma van Duitsland, Oostenrijk en Zwitserland waarvoor we in Zürich inbreng hadden (5 oktober). We onderhouden verdere contacten met de internationale Interdem-onderzoeksgroep en verbinden hun publicaties waar relevant met ons werk. We nemen deel aan hun jaar-lijkse conferentie (dag voorafgaand aan Alzheimer Europe congres). Op hun jaarlijks congres eind oktober in Bar-celona namen we het initiatief tot een taskforce over het thema primaire preventie, in de hoop zo dit thema hoger op de agenda te krijgen, onder meer richting het volgende jaarlijkse congres van Alzheimer Europe (oktober 2019, Den Haag). Interdem en Alzheimer Europe werken im-mers nauw samen.

We droegen actief bij aan de uitbouw, projectwerking en publicaties van WYLD (‘World Young Leaders in Demen-tia’). Dit is een internationaal netwerkplatform van jonge wetenschappers, beleidsmakers en zorgprofessionals dat goede praktijken uitwisselt, internationale projecten realiseert en communiceert over wereldwijde tendensen binnen dementiezorg- en beleid. Vanuit het Expertisecen-

trum Dementie Vlaanderen bouwen we aan contacten met leden van dit netwerk, nemen we deel aan één van hun activiteiten en verzorgen we inhoudelijke bijdragen voor het onlineplatform https://wyldementia.org en an-dere relevante communicatiekanalen van de organisatie.Het EDV selecteerde drie deelnemers van WYLD om deel te nemen aan een uniek vijfdaags studie- en veldbezoek aan Vlaanderen in oktober 2018 om een voorproefje te krijgen van wat ‘kwaliteit van zorg voor mensen met de-mentie’ in onze regio betekent. Daarnaast werd i.s.m. WYLD-collega Anja Leist (Luxemburg) het WYLD-netwerk voorgesteld tijdens de plenaire sessie van de Alzheimer Europe-conferentie in Barcelona op 30 oktober.We onderhouden contacten met Vlaamse onderzoekers inzake dementie en/of ouderenzorg, onder meer via deel-name aan stuurgroepen van volgende projecten en or-ganisaties: DiversElderlyCare, Integrate, D-scope, VIND, Vonk-3, Licalab, Stay@Home, Metaforum van KULeuven. We nemen deel aan de redactie van Sociaal.Net. We ne-men deel aan de werkgroep onderzoek van de Alzheimer Liga Vlaanderen.Het Expertisecentrum Dementie Vlaanderen verkent ver-der de mogelijkheden van kunst en sociaal-artistieke ini-tiatieven in de zorg voor mensen met dementie. Hierbij wordt gestreefd naar het verspreiden van lokale, regionale en (inter)nationale ‘goede praktijken’ en verdere prospec-tie van disseminatiemogelijkheden om de meerwaarde van kunst en sociaal-artistieke activiteiten voor mensen met dementie, hun naasten en zorgverleners verder naar de (zorg)praktijk te vertalen.

4 Beleidsmakers

Alle relevante beleidsmakers (ook internationaal) blijvend overtuigen van de impact van dementie op de samenleving en onze rol hierin, opdat zij gepaste acties en maatregelen nemen die de kwaliteit van de zorgen hulpverlening optimaliseren.

Op vraag doen we beleidsvoorbereidend werk en ontvan-gen we buitenlandse delegaties om ons werk toe te lich-ten en in eventuele samenwerking te voorzien. Afgelopen jaar ontvingen we o.m. een delegatie uit Zuid-Korea die we inwijdden in de Vlaamse dementiezorg. Naar aanleiding van de gemeenteraadsverkiezingen schreven we samen met de Alzheimer Liga Vlaanderen een nieuw memorandum dementie. We deden hetzelfde voor de Vlaamse verkiezingen in 2019 en hebben de in-houd ervan overlegd met de regionale expertisecentra de-mentie en alle betrokkenen zodat het een gedragen docu-

Bezoek Zuid-Koreaanse delegatie @ ECD Vlaanderen (Antwerpen)

i n h o u d


https://wyldementia.org

https://wyldementia.org/heartware-hardware-a-reflection-on-hosting-wyld-members-in-flanders/

https://wyldementia.org/heartware-hardware-a-reflection-on-hosting-wyld-members-in-flanders/


ment wordt. Vanuit de samenwerking met VVSG hebben we de ideeën ook getoetst bij mensen met dementie zelf, hun mantelzorgers, de Vlaamse ouderenraad, ... Dit leidde tot bijkomende inspanningen om de dementievriendelijke gemeente op de kaart te zetten en tegelijk ook nieuwe cijfers rond dementie bekend te maken aan het publiek. Hierdoor werd de urgentie duidelijk geschetst. De bericht-geving werd in diverse media opgemerkt.

Verder schreven we twee opiniestukken: eentje over de stopzetting van het Pfizer-Alzheimeronderzoek en eentje over het belang van goede zorg bij dementie. Dit laatste werd samen met Anne-Mei The, hoogleraar Universiteit Amsterdam, geschreven als reactie op een eerder opinie-stuk.

Ook het thema jongdementie kwam sterk aan bod in de werking. Vanuit zijn betrokkenheid bij Het Ventiel ging de directeur naar Sofia (Bulgarije) om er samen de EFID-award in ontvangst te nemen, een bekroning voor een bij-zonder initiatief. Bij het begin van de ‘Week van het Bos’ werd het themabos jongdementie geopend en waren we eveneens aanwezig. Verder verzorgden we ook een inter-visie voor de vrijwilligers-buddy’s van Het Ventiel. Voor het overige bleven we het tienpuntenplan opvolgen en was er ook rond dit thema de nodige actualiteit. Sa-men met families die met jongdementie te maken heb-ben werd een actieplan opgesteld om aan de financiële moeilijkheden waarmee ze geconfronteerd worden bij een verhuis naar een woonzorgcentrum tegemoet te komen. Zowel met politici van de commissie Welzijn, Volksge-zondheid en Gezin als met de federale minister van Ge-zondheid werd een overleg gerealiseerd. Op 9 februari was Jurn Verschraegen te gast bij Familie-zorg Oost-Vlaanderen voor een toespraak ter gelegenheid van de opening van Ter Schorre, de nieuwe dagverzorging voor personen met jongdementie in Moerzeke.

Eén van de vergaderingen van de werkgroep werd gewijd aan casuïstiek rond de VAPH-materie en werd speciaal ingericht voor sociale diensten die gelinkt zijn aan de le-den van de werkgroep. Verder nam het Expertisecentrum Dementie Vlaanderen deel aan een studiedag op 30 maart (org. RECD Tandem en Kyma) waar aandacht was voor de werkgroep die dan zijn 10-jarig bestaan vierde.

In het licht van de verdere uitrol van de eerstelijnszones en het Vlaams Instituut voor de Eerste Lijn, namen wij op 4 en 5 juli deel aan een tweedaagse georganiseerd door het Vlaams Agentschap.

Vergeet dementie, onthou mensDe kerngroep met relevante partners werd samengebracht in functie van advies en coördinatie van de verduurzaming van de campagne ‘Vergeet dementie, onthou mens’. Hier-toe werd een communicatie- en actieplan opgesteld dat in 2018 in de praktijk werd vertaald in nauwe afstemming met de kerngroep. De diverse nieuwe campagnetools werden aangemaakt, waaronder een nieuwe cartoonreeks, een reeks beeldverhalen over communicatie in de laatste fa-ses van dementie, meer dan 20 videogetuigenissen die persoonlijke verhalen brengen over actuele thema’s en posters samen gemaakt met mensen met jongdementie. Ook het campagneplatform www.onthoumens.be kreeg een grondige make-over, in functie van de lancering die op 7 januari 2019 plaats zal vinden en in de eerste helft van 2019 verder zal worden uitgerold.

In kader van het Vlaamse Dementieplan werd samen met het ACHG gewerkt aan een dossier voor de introductie van een referentie(huis)arts dementie. Dit rapport werd, samen met dat van de referentiepersoon dementie in de thuiszorg en DMW maatschappelijk werk overgemaakt aan kabinet van minister Vandeurzen en het Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid.

5 Partners

Gelijkaardige organisaties en initiatieven in kaart brengen, communiceren over onze visie en werking en hen overtuigen dat samenwerking een wederzijdse meerwaarde inhoudt en leidt tot een meerwaarde in de hulp en zorg voor personen met dementie en hun omgeving.

We voerden verschillende audits uit in woonzorgcentra aan de hand van DCM en in het kader van het CASCADE-project. Met de universiteit van Bradford werd bekeken hoe de samenwerking in de toekomst gerealiseerd kan worden.

We traden op als adviseur van de netwerkgroep Klein-schalig Genormaliseerd Wonen in Vlaanderen en reikten inzichten aan aan de initiatiefnemers. Het EDV is betrok-ken bij de werkgroep als adviserend lid. De netwerkgroep is reflectiekamer voor het integraal referentiekader leven,

i n h o u d


https://www.knack.be/nieuws/gezondheid/ruim-40-procent-meer-mensen-met-dementie-tegen-2035/article-normal-1189575.html

https://www.knack.be/nieuws/gezondheid/ruim-40-procent-meer-mensen-met-dementie-tegen-2035/article-normal-1189575.html

https://www.dementie.be/jongdementie-financiele-strop-transfer-naar-woonzorgcentrum/



Dementievriendelijke communicatieIn het kader van de campagne ‘Vergeet dementie, onthou mens’ werd blijvend gesensibiliseerd over dementievrien-delijke communicatie richting journalisten, opiniemakers en het brede publiek. Daarbij vormen de visie en de doel-

stellingen van de campagne de leidraad. Samen met de ‘Vlaamse werkgroep voor mensen met dementie’ werden verdere plannen gemaakt om een communicatieadvies richting media uit te werken vanuit hun ervaringsdeskun-digheid.

6 Publiek

De bevolking informeren over het bestaan en de rol van de expertisecentra, over dementie en debetekenis ervan voor de betrokkenen en de samenleving opdat dementie gelinkt wordt met deexpertisecentra en opdat de personen met dementie en hun omgeving kunnen rekenen op eenbegripvolle houding.

We participeerden aan De Stem van ons Geheugen, meer bepaald in de verderzetting van het project via het Parti-cipatiedecreet. Dat betekent dat we actief naar kansen zochten om zingen met dementie als een vast onderdeel te positioneren o.m. voor de referentiepersonen demen-tie. In de loop van de afgelopen opleiding werd dit geïn-tegreerd. Verder stonden we mee aan de wieg aan het vervolgproject ‘Ik zal je altijd horen’ waarbij Koor & Stem actieve partner is en het project coördineert. Het project wordt mee ondersteund door Cera.

Vergeet dementie, onthou mensUitvoering van het Vlaamse dementiebeleid inzake genu-anceerde beeldvorming via het verderzetten van de cam-pagne ‘Vergeet dementie, onthou mens’ middels:• Het finaliseren van een communicatieplan.• Nieuwe inhoudelijke bijdragen voor de website www.onthoumens.be. • Aanmaak van o.a. audiovisuele getuigenissen en een

nieuwe reeks cartoons als tools om de campagne ‘Ver-geet dementie, onthou mens’ naar het brede publiek te vertalen.

• Prospectie en aanmaak van bijkomende sensibilise-ringstools op maat van onderwijs en media: o.a. een scholenkoffer en een beeldverhaal rond communicatie over en tijdens de latere fases van dementie. Realisatie gebeurt in nauwe afstemming met de regionale exper-tisecentra dementie.

• Presentatie van de campagne ‘Vergeet dementie, ont-hou mens’ op diverse bijeenkomsten, studiedagen en conferenties binnen en buiten Vlaanderen.

Met deze acties wil het Expertisecentrum Dementie Vlaanderen de missie, engagementen en resultaten van de campagne ‘Vergeet dementie, onthou mens’ toekom-stig verankeren.

WebsitesWe beheren de volgende websites: www.dementie.be, www.jongdementie.info, www.omgaanmetdementie.be, www.onthoumens.be, www.dementievriendelijk.vlaan-deren en www.dementie.vlaanderen Zij bieden een toegankelijk en up to date-informatieaanbod dat alle as-pecten van het werkterrein van het Expertisecentrum De-mentie Vlaanderen en de regionale expertisecentra dekt voor de diverse doelgroepen uit dit jaarplan: personen met dementie en hun omgeving, de zorgsector, (inter)na-tionale deskundigen, beleidsmakers en het brede publiek.

Sociale mediaWe beheren de sociale media (Facebook, Twitter, Lin-kedIn, Pinterest en YouTube) van het Expertisecentrum Dementie Vlaanderen (prospectie/publicatie inhoud + monitoring bereik en reacties). Zij bieden een toegankelijk

‘Vergeet dementie, onthou mens’ in Hongarije

i n h o u d




http://www.jongdementie.info

http://www.omgaanmetdementie.be


http://www.dementievriendelijk.vlaanderen

http://www.dementievriendelijk.vlaanderen

http://www.dementie.vlaanderen


en up to date-informatieaanbod dat alle aspecten van het werkterrein van het Expertisecentrum Dementie Vlaande-ren en de regionale expertisecentra dekt voor de diverse doelgroepen uit dit jaarplan: personen met dementie en hun omgeving, de zorgsector, (inter)nationale deskundi-gen, beleidsmakers en het brede publiek.

NieuwsbriefPublicatie van een digitale nieuwsbrief met een verschij-ningsfrequentie van minimum 10 keer per jaar. In deze nieuwsbrief wordt aandacht besteed aan actuele regio-nale, nationale en internationale informatie, beleidsmate-ries, vormingsinitiatieven en relevante wetenschappelijke tendensen.

BibliotheekprojectHet in 2013 opgestarte bibliotheekproject in het kader van de campagne ‘Vergeet dementie, onthou mens’ werd i.s.m. de regionale expertisecentra dementie ook in 2018

verdergezet. Bibliotheken werden n.a.v. de internationale Werelddag Dementie in de maand september uitgenodigd om extra aandacht te schenken aan het thema ‘dementie’. Hiertoe bood het Expertisecentrum Dementie Vlaanderen o.a. een gevarieerd aanbod flyers, folders en posters aan, een online geactualiseerde ‘Inspiratiegids Dementie’ met een toegankelijk aanbod boeken en films over dementie voor alle leeftijden en informatie op maat voor bibliotheken die naast informatie ook een lezing, getuigenis of andere activiteit willen inrichten.

DuidingHet Expertisecentrum Dementie Vlaanderen en de regio-nale expertisecentra zijn voor de media een permanent beschikbaar aanspreekpunt voor actuele informatie en duiding. Hiertoe worden ook proactief persteksten ter be-schikking gesteld.

Sensibilisering richting onderwijsIn samenwerking met het regionaal expertisecentrum de-mentie Contact hebben we de mogelijkheid tot realisatie en verspreiding van materiaal voor kinderen over dementie verspreid via een dementiekoffer. Het EDV faciliteerde de vergaderingen rond dit onderwerp en het ruimere thema van sensibilisering op maat van verschillende leeftijden en intergenerationele initiatieven binnen de werkgroep ‘de-mentie en onderwijs’Het EDV zat het coördinatie-overleg (COO) van de regio-nale expertisecentra dementie voor. Dit forum voor pro-jectmatige afstemming kwam samen op volgende data: 19 februari, 7 mei, 10 september en 19 november. Het verslag wordt ter beschikking gesteld aan alle medewer-kers van alle expertisecentra en de Raad van Bestuur van het Vlaamse expertisecentrum. Het elektronische deel-platform wordt hiervoor op efficiënte wijze aangewend.

7 Eigen medewerkers

De eigen medewerkers in de gelegenheid stellen om binnen het gedeelde beleidskader:• beschikbare inzichten en aanbod regionaal te implementeren• te innoveren en expertise verder uit te bouwen en te delen

Het team informeerde zich over de regionale beleidsplan-nen van de regionale expertisecentra dementie en leverde deze gebundeld op aan de overheid. Deze beleidsplannen werden van tevoren afgestemd binnen het coördinatie-overleg en werden soms bijgestuurd op basis van voort-schrijdend inzicht.

Elke medewerker (met uitzondering van de secretariaat-smedewerker) nam gedurende het werkjaar minstens één dag deel aan een praktijkstage of -ervaringsdag naar keuze. Deze werkwijze maakt deel uit van het interne vor-mingsbeleid en van de optie die we nemen om voeling te behouden met het brede werkterrein.

www.onthoumens.be

beeldtekst

LudoTheo

Mijn onthouder

is een vergeter geworden.

Mijn denker is een geworden.dromer

Ik ben mezelf

maar ook iemand

nders.a

© www.onthoumens.be

i n h o u d



Het EDV maakte effectief gebruik van het sharepoint-plat-form binnen O365 voor informatie- en kennisdeling.

TweedaagseWe organiseerden in oktober 2018 een 2-daagse bijscho-ling voor alle inhoudelijke ECD-medewerkers in Brussel. Het referentiekader stond daarbij centraal. Het thema per-soonsgerichte zorg werd toegelicht door Prof. dr. Dawn Brooker. Het Expertisecentrum Dementie Vlaanderen deelt actuele informatie uit de media en wetenschappelijk onderzoek met de regionale expertisecentra via de digitale commu-nicatiekanalen.We organiseerden drie dagen overlegmomenten met de dementie-experten (25 en 26 oktober). Dit overleg van ken-nisdeling werd voorbereid door het EDV-team en het COO zodat de inhoud gedragen werd door de medewerkers.

Bijkomende activiteiten die wel werden gerealiseerd maar niet opgenomen in het jaaractieplan:

• Diverse interviews in de media rond actuele thema’s. Het EDV wordt meer en meer gezien als referentiepunt.

• Beleidsopdrachten waaronder afstemming met WHO en Alzheimer Europe

• Vanuit onze expertise rond architectuur en dementie organiseerden we diverse adviezen naar bouwheren en directies van woonzorgcentra. Freelance medewerker Patrick Verhaest nam deze op zich.

• Freelance medewerker Patricia Wildiers verzorgde ex-tern diverse lezingen rond personen met een beperking en dementie.

• Jurn Verschraegen nam op 8 november deel als spreker in Middelburg (Zeeland) over hoe je een gemeente de-mentievriendelijk maakt (in het kader van het CASCADE-project.

• Olivier Constant presenteerde op 4 oktober in Moson-magyaróvár op uitnodiging van de Hongaarse collega’s de missie van de campagne ‘Vergeet dementie, onthou mens’.

• Op 13 en 15 november presenteerde Olivier Constant in Waalwijk (NL) en Venray (NL) de missie van de cam-pagne ‘Vergeet dementie, onthou mens’ op uitnodiging van de collega’s uit Nederland.

• Op 14 en 15 maart nam Olivier Constant in Quebec deel aan de kick-off meeting van het project PROMISE (Pro-

8 Regionale expertisecentra dementie

Constructief bijdragen tot complementair beleid door expertise aan te reiken, samen te werken, gebruik te maken van beschikbaar aanbod en ervaringen.

Kick-off meeting van het project PROMISE @ Quebec

i n h o u d



moting informed and shared decisions about eHealth solutions for older adults and their informal caregivers). Het Expertisecentrum maakt deel uit van de stuurgroep en faciliteert dit bilaterale onderzoeksproject tussen België en Canada dat de mogelijkheden van eHealth in de zorg voor mensen met dementie verkent.

• Op 20 november namen Jurn Verschraegen en Her-linde Dely deel aan het wetenschapscafé in Gent rond dementie. Het betreft een causerie rond de verschillen-de vormen van dementie, een initiatief van de associatie Universiteit Gent.

• Op het overlegplatform dementie (OPD) in Brugge werd op 28 mei toelichting gegeven bij de film ‘Waar gaan we naartoe’ bij het boek ‘De beklimming van de berg Alzheimer. Hetzelfde werd gerealiseerd in december in Tremelo.

i n h o u d


http://www.wetenschapscafe.be/nl/gent/gent-cat/dementie.htm

Regionale expertisecentra dementie

i n h o u d

w w w.d e m e n t i e .b e e x p e r t i s e c e n t r u m d e m e n t i e v l a a n d e r e n v z w j a a r v e r s l a g 2018 BROES 21 i n h o u d

Medewerkers

Robbie Dumoulin (socioloog): coördinator expertisecentrum en dementie-expert, voltijds in dienst sinds 15 januari 2016.Valeria Spertini (orthopedagoog): vormingsmedewerker en dementie-expert, voltijds in dienst sinds 15 april 2017, uit dienst sinds 23 maart 2018Céline Scherpereel (ergotherapeut), medewerker en dementie-expert, halftijds in dienst sinds 5 september 2018.Miek Stevens (socioloog), medewerker en dementie-expert, halftijds in dienst sinds 4 september 2018.

brOes regionaal expertisecentrum dementie Brusselzorgregio Brussel Hoofdstedelijk GewestHaachtsesteenweg 76 – 1210 Brussel | t 02 778 01 70 | f 02 771 72 00 | [email protected]

broes, v. (m), de van vele gaatjes voorziene trechter (bron: Van Dale). II. de beginletters br, het Brussels Hoofdstedelijk Gewest als werkterrein. III. de grote O in brOes, de geheugenproblematiek van de persoon met dementie.

Sanimemorix-actie aan Brussel Centraal



22 BROES j a a r v e r s l a g 2018 e x p e r t i s e c e n t r u m d e m e n t i e v l a a n d e r e n v z w w w w.d e m e n t i e .b e i n h o u d


Op vraag, personen met dementie en hun omgeving een aanspreekpunt bieden dat de vraag met kennis van zaken erkent, beantwoordt of zorgt dat ze op de juiste plek terecht komt. Personen met dementie en hun omgeving mogelijkheden bieden tot uitwis-seling van informatie en ervaringen of dit faciliteren.

ECD brOes heeft in 2018 zijn zorg voor personen met de-mentie in Brussel cultuursensitiever gemaakt. In samen-werking met de Turkse Unie werd een drieluik aan sensi-biliseringsmomenten georganiseerd: eerst werd er kennis gemaakt met een grote groep van dames van Turkse ori-gine, daarna werd aan dezelfde een vorming aangeboden over dementie met cultuursensitief materiaal, het derde luik zal begin 2019 gerealiseerd worden en betreft een werkplekbezoek van de groep aan brOes.

Het zorgpad dementie werd opgenomen in een traject met de Erasmushogeschool Brussel die hiervoor een lite-ratuurstudie maakte.

In woonzorgcentrum Arcus te Sint-Agatha-Berchem ging brOes met de bewoners met beginnende tot matige de-mentie in gesprek over hun levensverhaal om de beleving van de dementie, de angsten, het verdriet, de kwaad-heid,… bespreekbaar te maken. Na tien wekelijkse bij-eenkomsten kreeg elke deelnemer een neerslag van de verhalen die hij of zij vertelde in boek- of postervorm.

Hetzelfde principe van het levensverhaal werd op individu-ele basis weer toegepast binnen de methodiek narratieve zorg. Na twaalf huisbezoeken maakt de levensverhaal-schrijver een levensboek van alles wat de persoon met beginnende dementie hem verteld heeft. Dit vermindert de

Gerealiseerde activiteiten

Ganzenbord

Sensibiliseringsmomenten ism. de Turkse Unie



mate van depressiviteit of aanwezigheid van depressieve symptomen, verlicht de eenzaamheid, geeft plaats aan de angsten of het verdriet.

Voor mantelzorgers werden vier praatcafés georganiseerd binnen het samenwerkingsverband met Alzheimer Liga Vlaanderen, Huize Sint-Monika, Residentie Edelweiss, UZ Brussel, CM Sint-Michielsbond, Socialistische Mutualiteit van Brabant en MOK – Mantelzorg Overleg Komitee en WZC Pagode.

We verleenden advies op vraag van veertien mantel-zorgers, zowel via e-mail, telefoon als face to face. Drie mantelzorgers werden doorverwezen naar het regionaal expertisecentrum van hun regio.

De Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België vroegen ons samen na te denken over hoe hun concept Museum op Maat zou kunnen werken voor personen met dementie. Een eerste overleg werd gevolgd door een samenkomst met mantelzorgers van personen met dementie. In 2019 wordt een bezoek aan het museum voor personen met dementie en hun mantelzorgers ge-pland.

2 ZorgsectorDeskundigheid rond dementie verhogen door deze te inventariseren en te verspreiden naar de zorgsec-tor om de kwaliteit van de zorgen de hulpverlening te optimaliseren. Finaal beogen we dat de zorgsec-tor elke hulpvraag deskundig kan beantwoorden.

We verleenden advies op vraag van zes studenten en veer-tig professionelen via e-mail, telefoon of face to face. In samenwerking met het ouderenteam Elder van CGG Brussel organiseerde ECD brOes een symposium met als thema Angst. Op 22 november kwamen onder andere de angst voor dementie, de diagnose, het vergeten, de afta-keling, het verlies, het woonzorgcentrum, de dood,… aan bod. Het doel was om hulpverleners te leren omgaan met deze angsten van hun cliënten om er samen een plaats aan te kunnen geven. Op 9 maart organiseerden we de studiedag Atypisch vormen van dementie en jongdementie. Van 28 septem-ber tot 12 december vond de vierdaagse opleiding “Wat Alz... Iedereen normaal deskundig werkt?!” plaats bij ECD

brOes. Beide opleidingen werden verzorgd in samenwer-king met Expertisecentrum Dementie Vlaanderen. Op vraag van de zorgsector werd in samenwerking met Alzheimer Belgique vorming op maat gegeven bij WZC Romana in Laken op 29 mei over dementie, depressie en delier, en bij Familiehulp op 5 december over jongdemen-tie. Op 6 juni gaven we een voorstelling van ECD brOes aan het apothekersnetwerk.

Wat Alz



Van januari tot juni verzorgde ECD brOes in samenwer-king met ECD Memo de opleiding tot referentiepersoon dementie in Dilbeek.Van september tot december deden we dit opnieuw, dit-maal in Brussel, zonder ECD Memo. Beide opleidingen kwamen tot stand in afstemming met EDV. De hulpmiddelenkoffer werd in 2018 uitgebreid met enkele hulpmiddelen en werd vijf keer uitgeleend.


Actief op zoek gaan naar nationale en internationale deskundigen en hen informeren over de rol enovertuigen van het belang van onze functie in de zorgsector opdat zij op onze vraag hiaten in deexpertise opvullen en we wederzijdse expertise kunnen delen.

Ook in 2018 was ons informeren bij ECD Vlaanderen over nationale en internationale deskundigen een permanent aandachtspunt.

Sociaal ondernemer Frederik Vincx vroeg brOes om feed-back te geven op een applicatie die de communicatie tussen personen met dementie, hun mantelzorgers en zorgverleners tracht te bevorderen, gebruik makend van elementen uit hun levensverhaal. We zaten enkele malen samen om de toepassing te optimaliseren.

4 Beleidsmakers


ECD brOes hield nauwkeurig alle vragen met betrekking tot informatie, advies of vorming bij in het registratiedocument. De medewerkers van ECD brOes wisselden regelmatig van gedachten over relevante onderzoeksthema’s met de medewerkers van ECD Vlaanderen en de andere RECD via informele en formele overlegmomenten.

Opleiding Referentiepersoon Dementie



ECD brOes volgde relevante beleidsinitiatieven van ECD Vlaanderen, in Vlaanderen, Brussel, België en Europa op.

5 Partners

Gelijkaardige organisaties en initiatieven in kaart brengen, communiceren over onze visie en werking en hen overtuigen dat samenwerking een wederzijd-se meerwaarde inhoudt en leidt tot een meerwaarde in de hulp en zorg voor personen met dementie en hun omgeving.

ECD brOes gaf als dementie-expert op vraag van de klini-sche teams van CGG Brussel ondersteuning bij cliëntbe-sprekingen. ECD brOes organiseerde samen met BOT het overleg-platform in Brussel op 19/06, 11/10 en 13/12 waarbij het telkens het platform leidde. We namen deel aan de stuurgroep van het project ‘De-mentie kent geen kleur’ van ECD Orion i.s.m. PGN en ble-ven lid van de stuurgroep van het EFRO project Diverse Elderly Care van de Erasmushogeschool. ECD brOes nam deel aan de stuurgroep mantelzorg in Brussel en de stuurgroep ouderenmisbehandeling in Brussel waar projecten worden besproken rond het thema van ouderenmisbehandeling en er ruimte is voor casusbespreking. We namen vijf maal deel aan het zorg-knooppuntoverleg van BOT en aan de Wijkwerking Jette om andere zorgactoren in Brussel te leren kennen. Via deze fora maakte ECD brOes publiciteit voor zijn activi-teiten. ECD brOes fungeerde als gastheer van de werkgroep jongdementie waarvan EDV voorzitter is. Vanuit het onderwijsveld werd brOes regelmatig bevraagd. Afgelopen jaar zaten we voor de Odisee hogeschool in de jury van een bachelorproef binnen de opleiding Sociaal Werk en zaten we in de resonantieraad om de Banaba Psychosociale Gerontologie door te lichten. Senior Montessori vzw verzorgt in Brussel ook vorming over hoe omgaan met personen met dementie en heeft met brOes samen gezeten om afstemming en samenwer-king mogelijk te maken

6 Publiek

De bevolking informeren over het bestaan en de rol van de expertisecentra, over dementie en de bete-kenis ervan voor de betrokkenen en de samenleving opdat dementie gelinkt wordt met de expertisecen-tra en opdat de personen met dementie en hun om-geving kunnen rekenen op een begripvolle houding.

ECD brOes zette via SaniMemorix in op de boodschap rond primaire preventie en risicoreductie van dementie. In samenwerking met het Expertisecentrum Dementie Vlaan-deren, het Vlaams instituut gezond leven, het Vlaams Apo-thekersNetwerk en de Alzheimer Liga Vlaanderen werd een campagne ontwikkeld. brOes deelde, samen met deze partners op 21 september de SaniMemorix doosjes uit aan de stations van Brussel Noord en Brussel Centraal. Deze actie haalde het één-journaal. In samenwerking met de Brusselse apothekers en Huis voor Gezondheid deel-den we ook vaccin doosjes uit in het Muntpunt en aan het Muntplein om ook de echte Brusselaar te bereiken. In overleg met de Brusselse apothekers wordt een vervolg-actie voor 2019 besproken. We hebben ons documentatiecentrum uitgebreid met nieuw werk en hielden de website en de facebookpagina up to date. Daarnaast verzonden we 3 nieuwsbrieven naar de partners in de zorgsector in Brussel en alle geïnteres-seerde ingeschrevenen. Het aantal geabonneerden op de nieuwsbrief nam opnieuw toe. Een nieuwe folder met ons aanbod werd ontworpen. Deze werd actief verspreid onder de Brusselse bevolking, op evenementen en een versie voor de professionele hulpver-lener werd binnen de zorgsector verspreid.

SaniMemorix Samenwerking



In samenwerking met S’Academie Brussel hielden we een filmvoorstelling van Still Alice met nabespreking op 4 april. In LDC De Rotonde werden in samenwerking met OKRA en vzw Liever Thuis LM infosessies gegeven op 26 april (Iedereen aan boord: dementie en mantelzorg) en op 20 oktober (Dementie en zijn gevolgen).

7 Eigen medewerkers

De eigen medewerkers in de gelegenheid stellen om binnen het gedeelde beleidskader:• beschikbare inzichten en aanbod regionaal te

implementeren• te innoveren en expertise verder uit te bouwen

en te delen.

Alle medewerkers van ECD brOes namen actief deel aan vormingen, relevante studiedagen, denkdagen en/of con-gressen om hun vakinhoudelijke kennis te vergroten.

Meerbepaald ging het om volgdende vormingen:• Aan de slag met Geheugenpaleizen, Kasper Bormans,

Leuven op 21/02 (3u)• Studiedag Geestelijke Gezondheidszorg Ouderen, Ro-

bert Geeraert, Brussel op 15/03 (3u)• Eerstelijnsmeeting, Huis voor Gezondheid, Brussel op

15/03 (3u)• Colloquium Ouderenmisbehandeling op 15/06 (4u)• Train de Trainer Rouw en Verlies van ECD Orion i.s.m.

PGN in Lier op 19/10 (3u)• Symposium referentiekader kwaliteit van leven ECD

Vlaanderen, ECD Vlaanderen, te Brussel op 25/10 (8u)• Congres dementie-diagnostiek bij ouderen met een

migratie-achtergrond, Erasmus Hogeschool Brussel, CIVA op 08/11

Een lid van het directiecomité van CGG Brussel nam deel aan de Raad van Bestuur van ECD Vlaanderen. De medewerkers van ECD brOes hadden zowel hun eigen overlegmomenten als dat zij deelnamen aan de overleg-moment van Elder.

Tweedaagse van de expertisecentra dementie Escape Room



Twee vrijwilligers startten in 2018 met taken voor ECD brOes. Ze kregen beide een korte opleiding. Vervolgens ging één van de twee actief aan de slag door de werking van het praatcafé te ondersteunen.


Constructief bijdragen tot complementair beleid door expertise aan te reiken, samen te werken, gebruik te maken van beschikbaar aanbod en ervaringen.

De coördinator van ECD broes nam deel aan het coördi-natieoverleg van 19/01, 07/05 en 10/09. Een medewer-ker van brOes nam deel aan het VTO-overlegmoment van 26/11. De dementie-experten van brOes nam deel aan de tweedaagse van de expertisecentra dementie die we zelf in Brussel organiseerden op 25 en 26 oktober en het demXpertoverleg van 15/05. De medewerkers van ECD brOes deelden regionale ont-wikkelingen en nieuw verworven expertise tijdens de ver-schillende formele en informele overlegmomenten met EDV en andere RECD. ECD brOes heeft in 2018 alle vragen die binnenkwamen via telefoon of e-mail en relevant waren voor andere regio-nale ECD’s doorgegeven aan de betrokken RECD.


28 CONTACT j a a r v e r s l a g 2018 e x p e r t i s e c e n t r u m d e m e n t i e v l a a n d e r e n v z w w w w.d e m e n t i e .b e i n h o u d


w w w.d e m e n t i e .b e e x p e r t i s e c e n t r u m d e m e n t i e v l a a n d e r e n v z w j a a r v e r s l a g 2018 CONTACT 29 i n h o u d

Medewerkers

Julien Mertens, directeur ECD Contact, fulltimeAnneleen Janssens, klinisch neuropsycholoog, consulente en dementie-expert van ECD Contact, 3/4e timeGreta Mekers, maatschappelijk werkster, consulente en dementie-expert van ECD Contact, halftime Katrien Moors, ergotherapeut, consulente en dementie-expert van ECD Contact, halftime Laurine Ven, ergotherapeut, consulente en dementie-expert van ECD Contact, halftime Johan Abrahams, algemeen directeur woonzorgcentra vzw Bejaardenzorg Grauwzusters Limburg, co-partner

Contac t regionaal expertisecentrum dementie Contactzorgregio’s Hasselt en Genk

Woonzorgcentrum Hogevijf, campus Banneux, Hadewychlaan 74, 3500 Hasselt | t 011/88 83 84 e-mail: [email protected] | [email protected] | website: www.ecdcontact.be

Foto: Leo De Bock




http://www.ecdcontact.be




Door middel van persoonlijk gesprek, telefoon(-permanen-tie), e-mail, bibliotheek, dementiekompas, digitale ‘ver-wijsgids dementie Limburg’, nieuwsbrieven en de website www.ecdcontact.be verstrekten we ook in 2018 heel wat informatie en advies aan mantelzorgers en personen met dementie. De 5e editie van het Limburgs dementiekompas werd, aangevuld en geüpdatet, uitgebracht. De verwijsgids dementie Limburg werd steeds up-to-date gehouden.

Op 8 locaties in Limburg werden praatcafés dementie georganiseerd met uiteenlopende thema’s. ECD Contact was meermaals gastspreker voor diverse thema’s in ver-schillende praatcafés in verschillende Limburgse regio’s. De data, thema’s en sprekers van de 8 praatcafés wer-den steeds bekend gemaakt via http://www.dementie.be/ecdcontact/praatcafes-dementie-en-familiegroepen-jongdementie-limburg/, via allerlei andere zorgorganisa-ties en via de nieuwsbrief van ECD Contact. Hetzelfde gold trouwens voor de Limburgse familiegroepen(jong)demen-tie in samenwerking met de Alzheimer Liga Vlaanderen.

2 Zorgsector

Deskundigheid rond dementie verhogen door deze te inventariseren en te verspreiden naar de zorgsec-tor om de kwaliteit van de zorgen de hulpverlening te optimaliseren. Finaal beogen we dat de zorgsec-tor elke hulpvraag deskundig kan beantwoorden.

Informatie en adviesAls dementie-experten van ECD Contact boden we in 2018 ondersteuning aan d.m.v. informatie (persoonlijk ge-sprek, telefonisch, via mail, tijdens vormingen en tijdens de regionale overlegplatforms dementie (‘dementieLin-

ken’) en d.m.v. een intervisiemethodiek aan de referentie-personen dementie en aan de diensten maatschappelijk werk van de mutualiteiten. Ook tijdens anoniem casus-overleg (dementie en/of psychiatrie), dat op 7 locaties in Limburg doorging in samenwerking met het Ouderenteam Centrum Geestelijke Gezondheidszorg (groep LITP), het Psychiatrisch Ziekenhuis Asster, de Dienst voor Ambu-lante Geestelijke Gezondheidszorg Maaseik en de Vereni-ging Geestelijke Gezondheidszorg Tongeren, brachten we onze expertise in (advisering, informatiedoorstroming en netwerking).

Heel wat informatie die reeds op onze website www.ecd-contact.be te vinden was, werd beter gestructureerd en aangevuld. Zo voegden we de rubriek ‘documentatie’ toe waarin te vinden zijn: bibliotheek, publicaties van ECD Contact, uit te lenen en aan te kopen materialen, infoma-teriaal standen.

De medewerkers van ECD Contact realiseerden de bro-chure ‘Familieparticipatie in het woonzorgcentrum’ als aanvulling op de, in 2017 gerealiseerde, brochure ‘Op be-zoek bij… Hoe kan ik een bezoek aan mijn naaste met de-mentie op een betekenisvolle manier invullen?’. Deze werd digitaal ter beschikking gesteld en zal gehanteerd worden in vormingen. Daarnaast lanceerden we een ‘hulpmidde-lenkoffer’ en een ‘Eerste Hulp Bij Jongdementie-Rugzak’, beide uit te lenen zowel door mantelzorgers, als hulpverle-ners, als leerkrachten.


Eerste Hulp bij jongdementie-rugzak



http://www.dementie.be/ecdcontact/praatcafes-dementie-en-familiegroepen-jongdementie-limburg/






In 2018 verspreidde ECD Contact 11 nieuwsbrieven waar-in telkens 3 grote rubrieken: ‘nieuws vanuit ECD Contact’, ‘nieuws vanuit Limburg’ en ‘nieuws vanuit (ECD) Vlaan-deren’. Alle informatie (adviezen, vormingen, realisaties, netwerking, etc.) opgenomen in dit jaarverslag werd ook bekendgemaakt via deze nieuwsbrieven en onze website www.ecdcontact.be.

VormingOp vlak van vorming aan hulpverleners realiseerde ECD Contact in 2018 onder meer:• in samenwerking met ECD Vlaanderen: ‘De schat van je

leven, een kennismaking met reminiscentie’ door Her-linde Dely (22/2); ‘Ongewoon gewoon, omgevingszorg bij personen met dementie thuis’ door Katrien Moors (17/5, 12/10); ‘Omgaan met personen met dementie in het ziekenhuis’ door Anneleen Janssens en Astrid Her-man (1/2); ‘Als Amor de draad kwijtraakt… over sek-sualiteit en intimiteit bij personen met dementie’ door Christian Verelst (12/10) en ‘Creatief omgaan met agi-tatie en agressie’ door Hilde Henderickx (14/12).

• provinciale vorming gericht naar Limburgse zorgacto-ren: opleiding ‘Vroegtijdige zorgplanning bij personen met dementie’ i.s.m. Netwerk Palliatieve Zorg Limburg (27/03, 24/04, 15/05, 12/06); (jaarlijkse) ‘Expertendag dementie’, een studiedag voor professionelen in de Limburgse dementiezorg, met in 2018 als titel ‘(A)Ty-pisch dementie?’ (6/9); ‘Vermissing van personen met dementie’ i.s.m. Alain Remue (20/04); ‘Palliatieve zorg en dementie’ i.s.m. Netwerk Palliatieve Zorg Limburg (15/11). De geplande vorming ‘Een hond in het woon-zorgcentrum? Beleid en aanpak op maat’ (19/6) werd geannuleerd wegens te weinig interesse.

• Provinciale navorming ‘Reflectiedagen voor Limburgse referentiepersonen dementie’ (conform het concept af-gestemd met ECD Vlaanderen en de andere regionale centra; 15/3, 7/6, 27/9 en 29/11). Opnieuw namen 32 Limburgse referentiepersonen deel aan een vorming (voormiddagdeel) en intervisie (namiddagdeel). De the-ma’s van de vormingen die in 2018 op vraag van de re-ferentiepersonen werden aangeboden waren: dementie en verlies; inspirerende ideeën m.b.t. tuinen en tuinthe-rapie voor mensen met dementie; vrijheid en veiligheid; delen van good practices en inspirerende methodieken.

• In het kader van de samenwerking met het vormings-fonds Fe-Bi voor private woonzorgcentra verzorgde ECD Contact de training ‘Omgaan met dementie’ driemaal. Tweemaal voor WZC ’t Park te Neeroeteren (23/02, 24/04, 15/05, 12/06 en 25/09, 05/10, 19/10, 6/11) en eenmaal voor vzw Bejaardenzorg Grauwzus-ters Limburg te Tongeren (9/10, 16/10, 30/10, 13/11).

• Tijdens een infoavond ‘Farmaceutische zorg voor per-

sonen met dementie’ voor het Koninklijk Limburgs Apothekers Verbond werden het FAZODEM-project en het zorgpad dementie (Hasselt-Zonhoven-Diepenbeek) voorgesteld (25/4).

• Het zorgpad dementie (regio Hasselt-Zonhoven-Die-penbeek) werden in de eerste helft van 2018 voorge-steld aan meerdere diensten gezinszorg en op ver-scheidene overlegplatforms.

• ECD Contact werkte ‘Ervaringsgerichte leersessies’ uit. Aan de hand van een handleiding kunnen geïnteres-seerde referentiepersonen dementie structureel aan de slag gaan met hun werkgroep dementie en/of teams om actuele casussen ervaringsgericht te bespreken en zo te komen tot afspraken van aanpak en omgang. ECD Contact biedt hierin ondersteuning bij de opstart en in de eerste sessie. In WZC Ocura Montenaken ging men alvast van start i.s.m. ECD Contact (19/5).

• Op 22/2 startte de ‘Vlaamse overkoepelende expertise-werkgroep dementie VULPIA’ en ging een medewerker van ECD Contact aan de slag met een 20-tal Vlaamse referentiepersonen dementie uit de VULPIA-woonzorg-centra met als doel te komen tot een gezamenlijke functieomschrijving.

• Het vormingspakket ‘Samen op weg naar meer kwali-teit van leven’ werd aangeboden aan de medewerkers van de thuiszorgdiensten van Heusden-Zolder. Twee groepen van telkens 12 medewerkers volgende 2 ses-sies (11/06, 20/06 en 18/06, 27/06)

• De medewerkers van ECD Contact waren aanwezig op het symposium over het integraal referentiekader kwa-liteit van leven, wonen en zorg voor personen met de-mentie (25/10). We droegen reeds ons steentje bij in de startende uitrol van dit referentiekader door informatie op te nemen in enkele vormingen (vb. navorming voor Lim-burgse referentiepersonen dementie) en nieuwsbrieven.

• Op vraag van de leden van de Werkgroep Dementie Lim-burg stonden de medewerkers van ECD Contact in voor de voordrachten van tal van praatcafés. Onder meer te Kinrooi (24/04) rond de docureeks ‘Geprikkeld door de-mentie’, te Tessenderlo (05/06) en Beringen (12/06) met als thema ‘omgaan met moeilijk hanteerbaar gedrag’ en te Hasselt over ‘jongdementie’ (3/04) en ‘hulpmiddelen voor personen met dementie’ (6/11).

• We werkten daarnaast enkele vormingspakketten op maat uit:vorming over het thema jongdementie aan de refe-

rentieverzorgenden dementie van Familiehulp Lim-burg

vorming aan ZOG Genk over het thema ‘Rouw en verlies’ en ‘Op bezoek bij …’.

Vorming over palliatieve zorgen bij personen met de-mentie voor het PXL- postgraduaat ‘palliatieve zorg’




Het globaal vormingsaanbod van ECD Contact werd uitge-breid met thema’s als ‘Op bezoek bij … Hoe kan ik een be-zoek aan mijn naaste met dementie op een betekenisvolle manier invullen?’; ‘Familieparticipatie in de zorg voor perso-nen met dementie’; ‘Kwaliteitsvol contact tussen familie en hun naaste met dementie. Wat kan mijn rol als hulpverlener zijn?’; ‘Rouw en verlies bij dementie’ (vormingspakket voor hulpverleners en mantelzorgers); ‘Het Niet-pluis-gevoel’; ‘Lerend vermogen van mensen met dementie’; ‘Omge-vingszorg bij mensen met dementie thuis’; ‘Armoede en dementie’; ‘Wat als thuis wonen niet langer mogelijk is?’ (vorming voor mantelzorgers); ‘Zorgen voor jezelf als man-telzorger’; ‘Preventie van dementie’. Dit uitgebreid aanbod werd in het voorjaar mee opgenomen op www.ecdcontact.be en in het najaar gepubliceerd in een aparte vormings-brochure (‘Vormingsaanbod Expertisecentrum dementie Contact, Limburg’), eveneens te vinden via onze website.

NetwerkingAan de overlegplatforms dementie (in Limburg: ‘demen-tieLinken’), die sinds 2013 op 4 locaties in Limburg twee-maal per jaar door ECD Contact georganiseerd worden, bereikten we in 2018 een 160-tal deelnemers. Enkele thema’s die aan bod kwamen: ‘Kennis is macht, kennis delen is kracht’; nieuwe vormingen/projecten/boeken/campagnes/projectoproepen; samen nadenken over en updaten van de ‘Limburgse dementiematrix’, een over-zicht van pluspunten, noden en opportuniteiten in de zorg voor personen met dementie in Limburg. Listel vzw bracht als partner telkens enkele agendapunten, in 2018 voorna-melijk in functie van de eerstelijnsreorganisatie. De andere partners van het Limburgs Netwerk Dementie zoals Be-jaardenzorg Grauwzusters Limburg vzw en de Limburgse hogescholen leverden ad hoc een bijdrage tijdens de de-mentieLinken.In 2018 zorgden we zowel in het voorjaar als in het najaar voor informatieverstrekking aan de Limburgse huisartsen. In hun digitale nieuwsbrieven ontvingen de Limburgse huisartsen informatie over de Limburgse praatcafés de-mentie en familiegroepen (jong)dementie, over het Lim-burgs zorgaanbod (via het dementiekompas en de ver-wijsgids dementie Limburg), over het Memorandum, de prevalentiecijfers per gemeente en de preventie-campag-ne SaniMemorix. In het halfjaarlijks overleg tussen ECD Contact en de Lim-burgse mutualiteiten (29/5 en 4/12) werden in 2018 op-nieuw enkele acties ondernomen: ondersteuning van de maatschappelijk werkers (o.a. via intervisie op 12/2, 14/5 en 15/10); blijvend aanbieden van de, in 2017 gerealiseer-de, brochure ‘Wat als thuis wonen niet meer mogelijk is?’; uitwerken en aanbieden van een vorming over het aan-bod van de diensten maatschappelijk werk van de mutu-

aliteiten aan mantelzorgers (tijdens familiegroepen (jong)dementie en praatcafés dementie.



Ook in 2018 was ons informeren bij ECD Vlaanderen over nationale en internationale deskundigen een permanent aandachtspunt.

4 Beleidsmakers


De directeur informeerde zich als lid van de Raad van Be-stuur van ECD Vlaanderen ook in 2018 over ondernomen acties t.a.v. bovenlokale beleidsmakers.

5 Partners


Ook in 2018 continueerde ECD Contact de werking van het Limburgs Netwerk Dementie (LND) na het LSM-project (af-loop 2015). We organiseerden en realiseerden 4 ‘dementie-Linken’ (zie punt 2 - netwerking) en de jaarlijkse Experten-dag (zie punt 2 – vorming). Daarnaast werd het document ‘Limburgse dementiematrix’ met een samenvatting van





pluspunten en werkpunten en Limburgse goede praktijken (inventarisatie in 2015-2016) na bespreking met de deelne-mers van de dementieLinken opnieuw aangepast een aan-gevuld. Dit voornamelijk in kader van het denkproces over de plaats van het thema dementie in de eerstelijnsreorga-nisatie. Deze ‘Limburgse dementiematrix’ wordt steeds ter beschikking gesteld via www.ecdcontact.be. Vanuit de stuurgroep van het Limburgs Netwerk Dementie (ECD Contact, Bejaardenzorg Grauwzusters vzw, UCLL en Listel vzw) namen we afgelopen jaar het initiatief om de Limburgse kenniscentra (U Hasselt, University-Colleges Limburg, Hogeschool PXL, Luca School of Arts en Happy aging) samen met het LND rond de tafel te brengen. De doelstelling om (huidige en nieuwe) initiatieven, projecten, ontwikkelingen en aanbod inzake ouderenzorg en demen-tie vanuit elk van onze organisaties meer te stroomlijnen via een intensere samenwerking werd bepaald. De eerste ideeën van aanpak werden besproken. Vanaf 2019 wor-den deze concreter uitgewerkt.Projecten vanuit de Limburgse hogescholen waarin de ex-pertise van de medewerkers van ECD Contact gevraagd werd d.m.v. participatie in de stuurgroepen waren onder meer het ESF-Project ‘Versterken van personeel in woon-zorgcentra in de omgang met ouderen met een psychiatri-sche problematiek’ (UCLL) en het TETRA-project ‘Stay@home with dementia: van behoefte tot implementatie van zorgtechnologie’ (PXL). Daarnaast werd een bachelor-proef rond hulmiddelen bij personen met dementie (PXL-ergo) opgestart en de samenwerking m.b.t. de ‘ervarings-gerichte toolbox’ (PXL) gecontinueerd. Diverse acties werden ondernomen in 2018 om het zorg-pad dementie (Hasselt-Zonhoven-Diepenbeek) verder te ontwikkelen en te implementeren. In het voorjaar richtten we ons naar een aantal organisaties en beroepsgroepen die we in 2017 nog niet bereikt hadden in functie van de ver-dere implementatie van de eerste 3 van de 5 fasen (Detec-tie en signalering, Ziekte- en zorgdiagnose, Hulpverlening). Diensten gezinszorg (Familiehulp, OTV Home Care), zelf-standig thuisverpleegkundigen en Limburgse apothekers werden via info- en vormingsmomenten geïnformeerd over het zorgpad dementie. De aanzet voor de evaluatie van de eerste 3 fasen werd vervolgens gegeven. In samenwerking met een ad hoc werkgroep van Limburgse experten op het vlak van vroegtijdige zorgplanning en palliatieve zorg (on-der meer Netwerk Palliatieve Zorg Limburg vzw, Pallion, referentiepersonen dementie en palliatie, Familiehulp, Wit-Gele Kruis) werden tenslotte in het najaar de laatste fasen ‘vroegtijdige zorgplanning’ en ‘palliatieve zorg en nazorg’ uitgewerkt om in 2019 gelanceerd te worden. De organisatoren van de Limburgse praatcafés dementie ondersteunden we door de coördinatie van de halfjaar-lijkse ‘werkgroep dementie Limburg’ (14/06 en 6/12). Alle

regionale organisatoren van de Limburgse praatcafés de-mentie participeren hieraan, versterkt door afvaardigingen van CM Limburg, Wit-Gele-Kruis en DAGG Maaseik-Lom-mel. Meerdere regionale organisatoren van de Limburgse praatcafés dementie kwamen in 2018 tot samenwerking en werkten aan een gezamenlijke planning voor 2019, voorbeeld: Ham – Tessenderlo – Paal – Beringen – Leo-poldsburg en meerdere zorgactoren binnen Sint-Truiden. De ‘werkgroep jongdementie Limburg’, waarin de (inhou-delijke) afstemming van de familiegroepen jongdementie gebeurt, werd halfjaarlijks door ECD Contact gecoördi-neerd (28/6 en 22/11) en dit in afstemming met de Vlaam-se Werkgroep Jongdementie. In 2018 werd onder meer gewerkt aan acties m.b.t. opportuniteiten buddywerking en dagzorg voor mensen met jongdementie in Limburg (voortzetting en daadwerkelijke uitwerking in 2019). Ook in 2018 continueerden we de samenwerking met de Alzheimerliga Vlaanderen, onder meer voor de ondersteu-ning van bestaande familiegroepen (jong)dementie en bij de opstart van eventuele nieuwe (Herk-de-Stad, 01/2019), vertegenwoordiging in de werkgroep jongdementie Lim-burg, samenwerking in kader van (digitale) bekendmaking van het aanbod van de Limburgse familiegroepen, aanwe-zigheid van de liga op de ‘kennismarkt’ van de Experten-dag 2018, voorbereiding van de Ontmoetingsdag jongde-mentie 2019. Tijdens de ‘werkgroep Limburgse geheugenklinieken’, georganiseerd en gecoördineerd door ECD Contact, met focus op onderlinge afstemming en afstemming met ECD Contact (4/5 en 5/10) werd afgelopen jaar vooral aandacht besteed aan de afstemming van het neuropsychologisch onderzoek in de Limburgse ziekenhuizen, vragen m.b.t. wils(on)bekwaamheid, fixatie in het ziekenhuis en patiën-tenrechten en het referentiekader voor leven, wonen en zorg voor personen met dementie. We pleegden regelmatig overleg met de Limburgse Centra Geestelijke Gezondheidszorg (5/1, 1/10 en 11/09), Thuis-zorg (LISTEL vzw, 18/1), Limburgse mutualiteiten (29/5 en 4/12). We bleven verder deelnemen aan de Algemene Ver-gadering Listel vzw (30/5 en 28/11). In het kader van een nieuwe sensibiliseringsactie t.a.v. de Limburgse politiezones i.f.v. vermissing bij personen met dementie werd, in samenwerking met PLOT Limburg (Provincie Limburg Opleiding en Training, gespecialiseerd in trainingen voor politie, brandweer en ambulanciers) een basispakket ‘Dementie en vermissing’ samengesteld. Dit voor de lesgevers van de politie-basisopleiding. Er werden eveneens voorbereiding getroffen voor een provinciale studiemiddag voor de Limburgse politiezones, die door-gaat in februari 2019. In het kader van ‘dementievriendelijke gemeenten’ werden in 2018 enkele acties ondernomen. Samen met RECD




Tandem en VVSG vzw bereidden we de infoavond ‘Op weg naar een dementievriendelijk beleid in jouw gemeen-te’ voor. Deze zal op 3/4/19 plaatsvinden in Tessenderlo. In het Eu-Prevent project ‘Senior Friendly Communities’ ondersteunden we LOGO Limburg in de aangeboden activiteiten over dementie aan de deelnemende Belgisch Limburgse gemeenten.

6 Publiek


Via het beheer van de website www.ecdcontact.be en de regelmatige publicatie van een elektronische nieuws-brief blijft ECD Contact het publiek informeren. In 2018 werden 11 nieuwsbrieven verzonden, telkens aan een 1500-tal abonnees. Elke nieuwsbrief bevat steeds 3 grote rubrieken: ‘nieuws vanuit ECD Contact’, ‘nieuws vanuit Limburg’ en ‘nieuws vanuit Vlaanderen’. Op deze manier wordt ook systematisch aandacht besteed aan Limburg-se initiatieven en initiatieven van ECD Vlaanderen. Het dementiekompas, een handige tool of ‘waaier’ door ECD Contact ontwikkeld, die op een eenvoudige manier wegwijs maakt in de wereld van dementie, werd in 2018 verder verspreid en zelfs voor de 5e maal geüpdatet en gedrukt. In de digitale Verwijsgids dementie Limburg, die gekoppeld is aan het dementiekompas, zijn de contact-gegevens van Limburgse diensten en organisaties voor personen met dementie opgenomen. Afgelopen jaar wer-den ook rubrieken met hulpmiddelen (gekaderd in het zorgpad dementie) en tips voor mantelzorgers opgeno-men. De medewerkers van ECD Contact boden vorming aan voor het grote publiek onder meer via Vorming Plus, lo-kale dienstencentra en Limburgse praatcafés dementie. Nieuwe thema’s die in infopakketten ten behoeve van het grote publiek werden uitgewerkt: ‘Op bezoek bij.. Hoe kan ik een bezoek aan mijn naaste met dementie zo be-tekenisvol invullen?’ en ‘rouw en verlies bij dementie’.

ECD Contact was met een stand meerdere malen aan-wezig op initiatieven voor het grote publiek, zoals bijvoor-beeld de mantelzorgdagen van enkele mutualiteiten.

In kader van de werelddag dementie werden de Limburg-se bibliotheken ook in 2018 gestimuleerd een concreet initiatief op poten te zetten. 9 bibliotheken gingen in op deze oproep. ECD Contact bezorgde hen een infopak-ket over dementie, een inspiratiegids en contactgegevens van hulpverleners in de regio (in functie van infomomenten dementie in de bib). ECD Contact bood daarnaast de op-maak van een scholenkoffer dementie lager onderwijs op maat aan. Bibliotheek Neerpelt ging op dit aanbod in.

In het kader van sensibilisering van het onderwijs (in uit-voering van het Geactualiseerd Dementieplan Vlaanderen) lanceerde ECD Contact in 2018 de ‘scholenkoffer demen-tie lager onderwijs’. Zowel aan het Limburgse onderwijs als aan de zorgsector werd dit initiatief breed bekendge-maakt. De 2 voorhanden koffers, gevuld met materialen zoals boeken, spelletjes, beeldmateriaal en lesmateriaal, om op een interactieve manier het thema dementie be-spreekbaar te maken bij kinderen van 6 tot 12 jaar, wer-den het afgelopen jaar door enkele Limburgse scholen en

Kaartje Scholenkoffer

Stand Contact




enkele referentiepersonen dementie uitgeleend. De eerste feedback vanuit het onderwijs en de zorg was zeer posi-tief. ECD Contact deelde de inhoud (materialen, handlei-ding, etc.) van de Limburgse scholenkoffer dementie met de andere regionale ECD’s. Drie van hen gingen er effec-tief mee aan de slag. Daarnaast werd in kader van het Eu-Prevent project ‘Senior Friendly Communities’ de inhoud gedeeld met de Nederlandse organisaties Burgerkracht Limburg. Tenslotte ontwikkelde bibliotheek Neerpelt, sa-men met ECD Contact, een gelijkaardige ‘dementiekoffer’ om uit te lenen aan regionale lagere scholen.

De ‘scholenkoffer dementie secundair onderwijs’ werd in 2018 niet verder uitgewerkt. In samenspraak met de Vlaamse werkgroep dementie in het onderwijs zal dit in 2019 gebeuren. De gerealiseerde ‘Eerste Hulp Bij Jong-dementie-rugzak’ (zie punt 2 – informatie en advies) werd eveneens ter uitleen aangeboden aan leerkrachten werk-zaam in Limburgse lagere en secundaire scholen.In samenwerking met ECD Vlaanderen werd ook in Lim-burg het startschot van SaniMemorix, de campagne ter preventie van dementie, gegeven. Na het gericht verdelen van de ‘vaccindoosjes’ op 21/9 op de Hasseltse markt werden nog heel wat materialen (vaccindoosjes, bladwij-zers, wobblers en bijsluiters) verspreid aan alle Limburgse geïnteresseerden.

7 Eigen medewerkers



en te delen.

De directeur participeerde als bestuurder aan vergaderin-gen van de Raad van Bestuur van ECD Vlaanderen vzw (2/3, 18/5, 14/9, 14/12), conform de bepalingen van Bij-lage 2 van het Besl.Vl.Reg. van 9 mei 2014.

In 2018 zetten de dementie-experten in op eigen des-kundigheidsbevordering d.m.v. vorming en het dementie-experten-overleg. Ook praktijkervaring in het werkveld werd opgedaan door onder meer deel te nemen aan een werkbezoek in WZC De Wingerd (14/6) en enkele dagen mee te werken in het dagzorgcentrum Hogevijf (enkel voor mensen met dementie). Onderstaande vormingen/oplei-dingen werden gevolgd door de medewerkers van ECD Contact (zie tabel):

Stand SaniMemorix




Constructief bijdragen tot complementair beleid door expertise aan te reiken, samen te werken, gebruik te maken van beschikbaar aanbod en er-varingen.

De directeur droeg bij aan de voorbereiding en participeer-de aan het coördinatieoverleg ECD Vlaanderen en bracht langs deze weg regionale ervaringen inzake optimalisa-tie van dementiezorg in ten voordele van ECD Vlaande-ren. Hij was aanwezig op 19/2, 7/5 en 10/9). De medewerkers namen deel aan het dementie-experten-overleg ECD Vlaanderen (15/5) en droegen bij aan het

verder uitkristalliseren van de opdracht en taken van de dementie-expert zoals omschreven in het transitieplan, en ondernamen hiervoor de nodige acties (o.a. op basis van casuïstiek, rolbeleving,..) . Ook in 2018 deden we via participatie aan het VTO-overleg ECD-Vlaanderen (5/2, 26/3, 14/5, 24/9 en 26/11) een ac-tieve inbreng qua thema’s welke dienen aan bod te komen in de opleiding tot referentiepersoon dementie en in andere opleidingen in de schoot van ECD Vlaanderen.

Tenslotte participeerden we aan enkele andere werkgroe-pen binnen ECD Vlaanderen, met name de werkgroep dementie in het onderwijs (9/3, 4/6), de werkgroep ergo-therapie (8/2, 17/4, 4/6, 13/9, 20/11) en de redactieraad (20/03 , 02/10).

Vorming Organisatie

Regelmatige deelname aan Limburgs intersectoraal casusoverleg dementie en/of psychiatrie

CGG Litp, DAGG en VGGZ i.s.m. ECD Contact

Studiedag Palliatieve zorg Federatie Palliatieve Zorg Vlaanderen i.s.m. ECD Vlaanderen

Dementie-expertenoverleg ECD Vlaanderen

De schat van je leven, een kennismaking met reminiscentie ECD Vlaanderen i.s.m. ECD Contact

Stay@home with dementia PXL,VIVES, KULAK, VLAIO

Postgraduaat Palliatieve Zorg PXL

Expertendag “(A)Typisch dementie?” Limburgs Netwerk Dementie

Referentiekader voor kwaliteit van leven, wonen en zorg voor personen met dementie

ECD Vlaanderen

Using the VIPS framework for Person-centred Dementia Care (Dawn Brooker)

ECD Vlaanderen

Seksualiteit en Intimiteit bij personen met dementie ECD Vlaanderen i.s.m. ECD Contact

Creatief omgaan met agitatie en agressie ECD Vlaanderen i.s.m. ECD Contact

Meerdaagse vorming Vroegtijdige zorgplanning Netwerk Palliatieve zorg Limburg

Symposium Palliatieve zorg en dementie Netwerk Palliatieve zorg Limburg i.s.m. Federatie Palliatieve Zorg Vlaanderen


38 FOTON j a a r v e r s l a g 2018 e x p e r t i s e c e n t r u m d e m e n t i e v l a a n d e r e n v z w w w w.d e m e n t i e .b e i n h o u d


w w w.d e m e n t i e .b e e x p e r t i s e c e n t r u m d e m e n t i e v l a a n d e r e n v z w j a a r v e r s l a g 2018 FOTON 39 i n h o u d

MedewerkersHilde Delameillieure: coördinator, consulent thuisbegeleiding en expertisecentrum, vorming, begeleiding vrijwilligers, 84%Clarice De Cloedt: consulent thuisbegeleiding en expertisecentrum, vorming, lid van de VTO-werkgroep van de expertise-centra, 100 %, 80% wegens ouderschapsverlof (bevallingsrust vanaf 04/12)Elke Poppe: consulent thuisbegeleiding, 63% (vanaf 31/03)Emma Delanoeye: consulent expertisecentrum, vorming, 84% tot 30/06/2018 (afwezig 05/02/2018-08/04/2018, progres-sieve herstart vanaf 09/04/2018) stop op 29/06/2018Hilde Michels: consulent thuisbegeleiding, 36%Kathleen Butaye: consulent thuisbegeleiding, 63%, progressieve start vanaf 01/04 tem 28/09Lieve Vermeulen: beheer documentatiecentrum, onthaal en administratie, 84%Marlies Van Hooreweghe: consulent thuisbegeleiding en expertisecentrum, vorming, 100 %, 80% wegens ouderschapsverlof Sophie Tack: consulent thuisbegeleiding, 84% , 21% vanaf 15/07

Vrijwillige medewerkers – onthaal, documentatiecentrumKathy W., Dominique G., Linda N., Magda L.Vrijwillige medewerkers – ontmoetingsnamiddagen BruggeAgnes D., Bernard G., Chris V.E., Isabelle N., Kathy W., Leen B., Linda N., Marleen D., Marie-Jeanne G., Rose V., Si-mone D. G., Paul K., Filip K.Vrijwillige medewerkers – ontmoetingsnamiddagen TieltAgnes D., Claudine V., Lut D., Maria V.C., Marleen D., Monique D., Stef H.

Fo tonexpertisecentrum dementie provincie West-Vlaanderen zorgregio's Brugge en OostendeBiskajersplein 2 – 8000 Brugge | t 050 44 67 93 | f 050 34 11 63 | [email protected]

Symposium ethiek – actieve deelnemers




Dienstverlening over alle doelgroepen heen

Laagdrempelig onthaal en aanspreekpuntHet centrum is vrij toegankelijk – zonder afspraak elke werkdag tussen 9u en 12u30 en tussen 14u en 17u. Na afspraak kan het ook buiten de openingsuren. De onthaal-medewerker van het ECD of een vaste Fotonvrijwilliger ver-zekeren de permanentie, beluisteren de noden en vragen en verwijzen desgewenst door naar een medewerker ECD.

Documentatiecentrum Het documentatiecentrum fungeert als een draaischijf van inkomende en uitgaande informatie met betrekking tot de-mentie ten dienste van alle eerder genoemde doelgroe-pen. Het wil informatie met betrekking tot de zorg voor personen met dementie opsporen, ontsluiten en ter be-schikking stellen. De materialen kunnen ontleend worden.

Beheer van de collectieHet gaat om het opsporen, aanschaffen, invoeren in de catalogus. Afvoer van publicaties gebeurt in samenspraak met ECD-Vlaanderen zodat we een actuele collectie kun-nen aanbieden, maar toch ook de historiek niet kwijtraken. Materiële documentatie: 1528 exemplaren. Daarvan zijn 93 aanwinsten in 2018 (50 boeken, 31 brochures, 5 af-druk artikels , 3 spel-/vormingsmateriaal, 1 dvd, 2 cursus-sen). Daarnaast bezitten we elektronische documentatie waarvoor we dezelfde rubricering hanteren.

Informatiebemiddeling Vragen van gebruikers komen binnen via diverse kanalen. Zo mogelijk wordt de vraag meer verkend zodat de meest passende informatie kan aangeboden worden. Indien de nodige informatie niet aanwezig is, speuren we ze op. Zo nodig worden lacunes in kennis geseind via de weten-

schappelijk medewerker van ECD Vlaanderen aan het on-derzoeksveld. Er waren 73 actieve ontleners, waarvan 39 nieuw. Het gaat om 49 hulpverleners, 7 lesgevers/vormingswerkers, 8 studenten, 5 vrijwilligers, 11 mantelzorgers en 3 cliënten. Zij ontleenden 484 exemplaren in 172 ontleenbeurten. De informatieve interventies vanuit het documentatiecen-trum zijn vervat in de algemene cijfers info-advies van ECD Foton

Vormingen – samenvatting

Doelgroep Aantal Uren Aantal deelnemers

ALLE 95 237:30 1722

hulpverleners 37 102:15 899

personen met dementie

58 135:15 823

andere 11 22:00 51

• mantelzorgers 17 35:30 254

• publiek 4 8:30 170

• studenten 17 59:45 290

• vrijwilligers 9 9:30 58

Overleg – samenvatting

Context Aantal Uren overleg Personeels uren

Overleg binnen de expertisecentra

23 71:00 102:30

Overleg binnen Familiezorg

33 78:00 99:15

Overleg Vlaams-federaal

8 19:15 46:30

Overleg in de regio-provincie

51 82:15 137:00

Overleg fotonteam(structureel)

39 96:45 543:45

Overleg fotonteam (ad hoc)

27 41:15 87:45

Interventies – samenvatting

cliëntsituaties interventies

Thuisbegeleiding 226 unieke gezinnen 1372

Info-advies 199 unieke aanmelders 288

Ontleningen 83 unieke leners 172 ontleenbeurten

508 1832


Boekvoorstelling Elena-Elane





ThuisbegeleidingThuisbegeleiding - Vanuit de blijvende nood en behoefte van personen met dementie en hun mantelzorgers aan info, advies en ondersteuning bieden we gespecialiseerde thuisbegeleiding aan op maat van de wensen en de be-hoeften van de zorgvrager.We doen dit door middel van één of meerdere gesprekken op de burelen van Foton, via huisbezoek, telefoon of door mailverkeer. In de gesprekken gaan we in op de noden, behoeften, beleving van de persoon met dementie zelf en de mantelzorger zodat hun stem gehoord wordt en hun perspectief gezien wordt. Zij krijgen een antwoord op hun vragen. De gesprekken vinden plaats op het ritme en de vraag van de gezinnen zelf in functie van maximale doel-gerichtheid en efficiëntie. Zij volgen geen standaardtrajectIndien mogelijk doen we dit in partnerschap met lokale actoren zoals bijvoorbeeld het OCMW van Tielt en Ruise-lede.Er waren 1372 interventies voor 226 cliëntsituaties. Dat komt neer op 1 tot 32 interventies per situatie, met een mediaan op 4 interventies. Het gaat om 109 consulten in het fotonhuis en 423 huisbezoeken. Daarnaast zijn er 36% telefonische contacten en 16,3% per mail. Verder gaat het om multidisciplinair overleg en coachend advies. De medi-aan van de interventies ligt op 60 minuten. Een kleine helft van de gezinnen (43,8%) zijn nieuw. 12,4% van de cliënten zijn bij aanvraag jonger dan 65 jaar. 23,0% van de cliënten woont alleen. Wie vraagt concreet de thuisbegeleiding aan? (top 5): zoon/dochter, geheugenkliniek-specialist-ziekenhuis; thuis-zorgverantwoordelijke; partner; geheugenrevalidatie. Bij 71,2% van de interventies zijn één of meerdere mantel-zorgers betrokken (voornamelijk de partner; vaak ook een dochter, minder vaak een zoon). Bij 22,3% van de inter-venties is ook de persoon met dementie betrokken. De top 5 van thema’s die ter sprake komen zijn: zorgbelas-ting; communicatie en omgang; zinvolle activiteiten; ge-zondheids- en psychische problemen; thuiszorg en thuis-zorg ondersteunende diensten.

Informatie en advies verlenen – Naast de informatie en het advies die uiteraard ook aan bod komen binnen thuis-begeleiding, beantwoordden we in 2018 : 288 info- en ad-viesvragen van 199 unieke personen. Daarvan zijn 45,2% mantelzorgers. 4 personen met dementie deden los van thuisbegeleiding beroep op ons (zie ook informatie- en ad-viesverstrekking onder ‘Zorgverleners’ voor meer toelich-ting).

Ontmoetingsmomenten – We organiseren een aantal ac-tiviteiten voor thuiswonende personen met dementie en hun omgeving. Met al deze ontmoetingsmomenten facili-teren we ook het opbouwen van een informeel sociaal en dragend contact onder de mantelzorgers en het uitwisse-len van informatie en ervaringen. Onze vrijwilligersploeg is daarbij een belangrijke schakel.De eerste resp. derde woensdag van de maand is een muzikale namiddag (Brugge, 07/02, 07/03, 04/04, 02/05, 04/07, 05/09, 03/10, 05/12), (Tielt, 17/01, 21/02, 21/03, 18/04, 16/05, 20/06, 19/09, 17/10, 21/11, 19/12). Op 30/05 vierden we 10 jaar muzieknamiddag te Brugge met een blazersensemble. Voor het uitzonderlijk grote aantal aanwezigen was ons Fotonhuis te klein en trokken we naar Hoeve Hangerijn. De derde vrijdag van de maand is een koornamiddag (19/01, 23/02, 16/03, 20/04, 18/05, 15/06, 21/09, 19/10, 16/11)Seizoensvieringen vonden plaats op 28/03, 07/11 en 21/12. Het team van concertgebouw Brugge onthaalde Foton-liefhebbers van klassieke muziek op 17/10 op een open repetitie van Anima Eterna. De dirigent stond ons even per-soonlijk te woord. We zetten in op inclusiviteit door een gezamenlijk optreden van het Fotonkoor met het Brugse koor Cantores Continuo. We zochten naar een formule waarbij beide koren apart en samen tot hun recht kwamen. Deze hartverwarmende ge-beurtenis werd door zo’n 250 toeschouwers gesmaakt.

Fotonkoor en Cantores Continuo



Ontmoetingsgroep voor mensen met beginnende de-mentie – Mensen met dementie gaan in gesprek met el-kaar. Een medewerker van Foton modereert het gesprek. Bij deze reeks ondersteunde de relaxatietherapeut mee het gesprek. De 8-delige reeks kende op vraag van de groep nog een paar vervolggesprekken. (11 bijeenkom-sten tussen 24/04 en 08/11) Zomerreeks – Gedurende de zomermaanden planden we op vraag van mantelzorgers een reeks van 3 ontmoe-tingsmomenten voor mantelzorgers. Daarbij konden ze onder begeleiding van een fotonmedewerker ervaringen uitwisselen, elkaar steunen en een luisterend oor bieden en op die manier ook inzetten op het versterken van eigen draagkracht. Deze namiddagen gingen door op 11/07; 22/08 en 12/09.

Aandacht voor personen met jongdementie en hun omgeving – De gespreksgroep voor mantelzorgers van bezoekers dvc Rozemarijn vond 8 keer plaats (zie ook on-der de titel ‘5. partners’). Deze groep heeft als doel on-derlinge steun te genereren en ervaringen uit te wisselen. Tevens creëert deze bijeenkomst een informele verbinding tussen de mantelzorgers.We organiseerden een info- en ontmoetingsavond (13/11) voor jongvolwassen kinderen en een info- en ontmoe-tingsavond (06/12) voor partners van mensen met jongde-mentie. We schetsen het zorgen ondersteuningsaanbod voor mensen met jongdementie en faciliteren onderlinge uitwisseling en dialoog onder de deelnemers Praatcafé dementie – we maken de werking van de praatcafé’s uit de ruime regio bekend bij onze cliënten. Op het Praatcafé dementie Labyrint is steeds een ECD-medewerker aanwezig die informatie, ondersteuning , ad-vies kan geven. Religieuzen – Een specifieke doelgroep binnen de man-telzorg zijn de gemeenschappen van religieuzen. Hun vergrijzende woongemeenschappen zijn een relevante doelgroep voor het leren omgaan met veroudering en de-mentie. We coachten op hun vraag een religieuze congre-gatie.


Informatie- en adviesverstrekking; coachingNaast de informatie en het advies onder de noemer thuis-begeleiding, beantwoordden we in 2018 : 288 info- en adviesvragen van 199 unieke personen. Waarvan 41,7% hulpverleners, 11% studenten, 4% andere en 1,5% vor-mingswerkers. 72,6% van deze vragen betreft een con-crete cliëntsituatie. (zie ook informatie- en adviesverstrek-king bij ‘personen met dementie en hun omgeving’) 52,4% van de interventies verloopt telefonisch, 26% per e-mail, de overige 21,6% zijn persoonlijke contacten of werkbesprekingen (multidisciplinair overleg)De top 5 betreft: zorgbelasting; communicatie en om-gang; toelichting rond de werking van het ECD; dementie algemeen, thuiszorg ondersteunende diensten. Bij min-stens 11,5% van de interventies werd ook verwezen naar andere organisaties. Het documentatiecentrum is een belangrijk medium voor info-advies. (zie hoger: dienstverlening over alle doelgroe-pen heen).Op vraag coachen de dementie-experten andere zorg-verleners in de zorg voor personen met dementie en hun omgeving. Dit gebeurt telefonisch, in individueel overleg of in intervisievorm met een referentiepersoon dementie of samen met de dementiekundige basiszorgverleners. Op vraag participeren of organiseren we ook een multidisci-plinair overleg (MDO) rond de zorg voor mensen met de-mentie in de thuissituatie. Moeilijk bespreekbare thema’s en complexe zorgsituaties kunnen ook worden getoetst op het Demexpertoverleg met alle expertisecentra de-mentie of worden aangemeld op het forum van het virtueel kantoor van de expertisecentra. Vorming op vraag van organisatiesIn antwoord op de talrijke geregistreerde vormingsvragen van zorgorganisaties willen we de deskundigheid van hulp-verleners, toekomstige hulpverleners (studenten), vrijwil-ligers en referentiepersonen dementie werkzaam bij alle woonzorgactoren in de zorgregio’s Noord West-Vlaanderen en Oostende-Veurne bevorderen. Hierbij kunnen we inspe-len op vormingsnoden en behoeften (vorming op maat). Dit doen we onder de vorm van het aanbieden van advies en het organiseren van vorming en opleiding in samen-



werking met de zorgsector. De vorming wordt door een medewerker van het regionaal expertisecentrum demen-tie (RECD) opgenomen of er wordt doorverwezen naar Exper tisecentrum Dementie Vlaanderen (EDV), een ander RECD, freelance vormingsmedewerkers, …De voornaamste thema’s zijn: basisvorming dementie; beleving van de persoon met dementie en zijn familie; persoonsgerichte zorg, zinvolle dagbesteding, demen-tievriendelijke gemeente, omgang en communicatie met personen met dementie, belasting en omgang met familie, omgevingszorg.

De opleiding referentiepersoon dementie ECD Foton was in 2018 verantwoordelijk voor de opleiding referentiepersoon dementie in West-Vlaanderen. Dit ge-beurt in nauwe afstemming met ECD Sophia. De opleiding ging door in het provinciehuis Boeverbos te Brugge op 16/01, 25/01, 30/01, 6/02, 20/02, 27/02, 13/03, 20/03, 27/03 en 19/04. Het examen vond plaats op 05/06. De verantwoordelijke voor de opleiding was ook procesbege-leider van de groep. Daarnaast gaf zij ook de inhoud van dag 1, (samen met RECD Sophia), 5, 7 (samen met RECD Sophia) en dag 11. De Foton coördinator staat in voor de inhoud op dag 6 die focust op de beleving van de naaste omgeving.

Verdiepingsdagen en vormingen• Verdiepingsdagen voor referentiepersonen demen-

tie die eerder de basisnavormingsreeks volgden: ‘Dementie en psychiatrie ‘(01/06) en ‘Verbindende com-municatie’ (30/11); ook te Roeselare op vraag van ECD Sophia: ‘Verbindend communiceren vanuit de krachten-driehoek-Karpman’ (11/10)

• Vormingsdag: ‘Verbinding leggen met families van-uit het geweldloze communicatiemodel en contextu-

ele denkkader’ (organisatie i.s.m. Expertisecentrum De-mentie Vlaanderen) (Brugge 01/03 en Antwerpen 29/11)

• Module dementie binnen de opleiding polyvalent verzorgende voor Familiezorg West-Vlaanderen VZW.

• Vorming dementiekundige basiszorgvrijwilliger voor de gespecialiseerde vrijwilligerswerking dementie Ca-mino van Familiezorg West-Vlaanderen in (Tielt 21/02 én 05/06)

• Vorming ‘Omgaan met mantelzorgers’ voor multi-disciplinaire teams geriatrische afdeling AZ Sint Jan Brugge-Oostende AV. De vorming wordt aan 4 groepen gegeven (19/01, 22/01, 29/01, 22/02)

• Vorming dementiekundige basiszorgverleners in de thuiszorg

De cursisten van de opleiding tot polyvalent verzorgen-de van het Opleidingscentrum Familiezorg West-Vlaan-deren vzw krijgen deze uitgebreide cursus die diverse thema’s in de zorg voor mensen met dementie behan-delt. (reeks in Brugge; reeks in Kortrijk)

Intervisie• De Oesel (2 u op 09/01)• team DVC De Vliedberg (1u30 op 23/04)• team DVC Oostkamp (1u30 op 28/05)• team DVC Rozemarijn – Integraal zorgaanbod jongde-

mentie (2 u op 19/03, 11/06, 24/09) • Intervisienamiddag (telkens 3 u ) op de twee verdie-

pingsdagen voor referentiepersonen dementie (zie vor-ming hierboven)

• intervisie op vraag voor basiszorgmedewerkers en be-geleidende medewerkers van Familiezorg West-Vlaan-deren.

• Een Fotonmedewerker is aanwezig bij de intervisie voor de dementie en nu-coaches die in 2018 in Antwerpen zal doorgaan in aanwezigheid van mary Mittelman.

Symposium ethiek – podium





VlaanderenAan mevrouw Iris Demol van VVSG lichten we onze wer-king mbt dementievriendelijke gemeenten toe (28/06)Op onze uitnodiging ontvangen we Karel Van Melkebeke van Cara die de praktijk van de evaluatie van rijgeschikt-heid verheldert aan de hand van onze vragen en bezorgd-heden (17/12)

Internationaal EFID (European Foundations’ Initiative on Dementia) – Op 22 en 23 januari waren een Fotonmedewerker en een directielid aanwezig op de EFID bijeenkomst in Sofia, Bulgarije. Het centrale thema was : “aandacht en waarde-ring voor de deskundigheid van mensen met dementie”. Azië – we ontvingen een groep burgemeesters uit Japan (24/10), studenten uit Taiwan (21/08), een delegatie uit Singapore (23/10)Finland – Op initiatief van Hogeschool Howest Brugge nemen we deel aan een ‘season school’ die een educatief programma biedt aan studenten van Kajaanin Ammattik-orkeakoulu (KAMK), university of applied sciences in Fin-land. Op woensdag 27/06 en donderdag 28/06 verzorgen twee fotonmedewerkers een bijdrage. De eerste dag staat het thema “creative interventions” centraal, er wordt ge-focust op de kracht van muziek, kunst en dementievrien-delijke initiatieven. De tweede dag heeft als onderwerp “mantelzorg” (04 en 05/06)Finland – Een delegatie van de Altoo universiteit uit Fin-land is te gast in Foton op 04/06 en 05/06. Nederland – Vrijwilligers uit Aardenburg willen een Info-centrum Dementie uitbouwen, en komen daarvoor inspi-ratie halen in ons documentatiecentrum (04/01)Frankrijk – We krijgen de kans onze werking toe te lichten aan mevr. Murielle Bauchet, onderzoekster Fondation Mé-déric Alzheimer, en Fondation de France (23/02)Verenigde Staten – op 19/04 en 20/04 brengt prof. dr. Mary Mittelman, een onderzoeker uit New York, een twee-daags bezoek aan Vlaanderen. Zij geeft een voordracht op ons minisymposium ‘inspiratiebronnen in de zorg voor personen met dementie’. Zij is te gast op ons teamover-leg waar we een inspirerende uitwisseling kunnen heb-

ben. Een medewerker neemt deel aan de intervisie voor coaches van het psycho-educatiepakket waarbij ook zij aanwezig is.

4 Beleidsmakers


Vanuit Foton registreren we vorming, overleg, activi-teiten ontmoetingshuis en interventies (info-advies en thuisbegeleiding). We bemerken een dalende trend in het aantal info-en ad-viesvragen. Dit komt doordat de ECD’s sterk inzetten op deskundigheidsbevordering van de referentiepersonen dementie in de verschillende voorzieningen. Door het ge-trapte systeem komen veel info en adviesvragen bij deze opgeleide hulpverleners terecht. We willen ook blijven inzetten op laagdrempeligheid in de contactname met Foton. Daartoe bekijken we de moge-lijkheid om meer lokaal aanwezig te zijn in steden en ge-meenten.

Vlaamse werkgroep jongdementie – Een medewerker van Foton participeert aan de Vlaamse werkgroep jong-dementie onder het voorzitterschap van het EDV (19/06). De werkgroep volgt het tienpuntenplan jongdementie op en heeft een signaalfunctie naar de overheid. Op 23/02 mochten we in het Fotonhuis onze werking toelichten aan leden van de Commissie Welzijn van het Vlaams Parlement.

Minisymposium Mary Mittelman



Het team ouderenzorg van OCMW Gent kwam op uitwis-seling op 25/06

In aanloop van de gemeenteraadsverkiezingen 2018 en de parlementsverkiezing 2019 bereiden partijen hun pro-gramma voor. We werkten mee aan het memorandum van EDV – Alzheimer Liga dat eind dec gepubliceerd werd.We ontvingen delegaties van NVA (26/09) en Groen (02/07) die hun beleid en keuzes m.b.t. senioren en per-sonen met dementie willen toetsen. Andere partijen zullen wij eveneens graag onthalen…

5 Partners


Alzheimer Liga Vlaanderen – We nemen de familiegroe-pen dementie mee in onze bekendmaking op infostands. In onze regio startte een nieuwe familiegroep in Oost-kamp. Er startte een nieuwe, specifieke lotgenotengroep FTD (met Vlaams bereik). Overleg met team geriatrie AZ Sint-Jan (24/04) – We in-formeren elkaar rond de eigen werking en zoeken verdere manieren om constructief samen te werken en/of door te verwijzen. Tevens nemen we de knelpunten in de zorg voor personen met dementie mee om te signaleren aan de verschillende overheden. We nemen deze ook mee in ons overleg met het EDV.

Project ‘Cognitieve revalidatie’ – Foton continueert de deelname aan het zorgvernieuwingsproject Cognitieve revalidatie Noord-West-Vlaanderen in samenwerking met AZ Sint-Lucas, Brugge en AZ Sint-Jan Brugge. Een me-dewerker van Foton wordt ingeschakeld in de ondersteu-ning van die gezinnen die deelnemen aan het project door minstens één gesprek gedurende de 25 sessies. Tevens nemen 3 medewerkers deel aan de teamvergaderingen die geregeld doorgaan met de verschillende partners teneinde de zorg aan de personen met dementie en hun omgeving af te stemmen op hun noden. Eén medewerker van het ECD verzorgt de administratie voor het project. Foton stelt ook haar locatie en logistiek ter beschikking. Het project krijgt verlenging tot 31/12/2021.

Samenwerking met protocol III projectenProject ‘Integraal aanbod voor mensen met jongde-mentie regio Brugge’ – Het project kreeg de nieuwe naam: Netwerk jongdementie Noord-West-Vlaanderen. Vanuit de samenwerking werd een website gepubliceerd: https://jongdementienoordwest.vlaanderen/ Via de thuisbegeleiding ondersteunen we de gezinnen die opgenomen zijn in het project.. We bevorderen de onderlinge samenwerking, delen ex-pertise en bevorderen deskundigheid door de verdere deelname aan het zorgvernieuwingsproject jongdementie. (Integraal aanbod voor mensen met jongdementie regio Brugge). Daartoe neemt een medewerker deel aan de stuurgroep van het project die minimum tweemaal per jaar samenkomt. Het eerste overleg is gepland op 21/03. In de loop van het jaar vinden naargelang de noodzaak overlegmomenten plaats tussen de coördinator van het project en medewerkers van Foton. Daardoor helpen we inhoudelijk mee vormgeven aan het project. Daarnaast begeleiden we de partnergroep van mensen die het dag-centrum bezoeken en begeleiden we via intervisie het team van het dagverzorgingscentrum.

In het kader van jongdementie bieden wij een klankbord voor de begeleiders van de buddywerkingen ‘De Puz-zel’ Brugge en KòMee Oostende. Wij geven informatie, advies en coaching op vraag. Project ‘De Oesel’ – Gezinnen die opgenomen worden in het zorgvernieuwingsproject ‘De Oesel’ kunnen gebruik maken van de dienstverlening van de thuisbegeleidings-dienst van Foton. Ook de hulpverleners verbonden aan dit project kunnen voor advies, coaching en vormingsvragen bij Foton terecht.

West-Vlaamse werkgroep vermissingsproject – De do-cumenten voor de mantelzorger in de thuissituatie werden herwerkt en op punt gesteld. Tot nog toe was de SEL-website de centrale plaats voor de vermissingsdocumenten. In 2018 wordt deze inhoud overgedragen naar de websites van ECD Foton en ECD Sophia. De inhoud en opmaak van de informatie wordt bepaald in onderling overleg. Op 01/02 verzorgde Foton een infosessie voor mantelzor-gers rond het vermissingsprotocol in LDC Ter Leyen

Praatcafé dementie Labyrint – Een medewerker van het RECD nam deel aan de stuurgroep van het praatcafé dementie het Labyrint (12/09). Samen met de 11 andere partners uit de thuiszorg en residentiële zorg bespreken en evalueren we de activiteiten van de werkgroep die de praatcafés organiseert en programmeert.


https://jongdementienoordwest.vlaanderen/


Overlegplatforms dementie – Het Overlegplatform De-mentie (OPD) is een open en pluralistisch overlegforum dat openstaat voor alle zorgaanbieders (zelfstandigen, organi-saties en intra- en extra-murale voorzieningen) die werken met en voor personen met dementie en hun omgeving.In de zorgregio Noord West-Vlaanderen kwam het OPD samen op 05/03, 28/05, 01/10 en 10/12 afwisselend in het Fotonhuis en de lokalen van het OCMW Brugge. Op 18/10 organiseerde het OPD Noord West-Vlaanderen opnieuw een symposium. ECD Foton neemt mee de or-ganisatie op van deze dag. Het thema van deze dag is “ethisch handelen in de dagelijkse zorg voor mensen met dementie.” en kreeg als titel mee:

‘Spiegeltje, spiegeltje aan de wand… Zorg bekijken van de andere kant’. Het OPD Oostende-Veurne beleeft in 2018 een transitie-jaar door het wegvallen van de ondersteunende SEL-col-lega. Het kwam samen op 06/03, 11/09, 11/12. Op 28/05 namen de leden van het OPD Oostende-Veurne deel aan het OPD van Noord West-Vlaanderen met als thema jong-dementie.

Palliatieve netwerken – Samen met de palliatieve netwer-ken en ECD Sophia onderzoeken we de behoefte aan een aangepast vormingspakket ‘vroegtijdige zorgplanning bij dementie’ en ‘palliatieve zorg bij dementie’. In een eerste

Symposium OPD Noord West-Vlaanderen



beweging gaan we na welke vormingspakketten er al be-staan. Daarna bekijken we samen de mogelijkheden voor het aanbieden van vorming. Er was overleg hierover op 28/05 en 19/09. VLAIO project De Stem van ons Geheugen – Foton heeft overlegd met het bestuur van ‘De stem van ons ge-heugen’ om inhoudelijk af te stemmen rond het concept van “zingen en dementie” (18/05). Foton zal niet structureel aan dit project meewerken.

Regionaal dienstencentrum Zonnewende van Familie-zorg West-Vlaanderen vzw – Er is uitwisseling van ex-pertise rond zinvolle dagbesteding, woonaanpassingen, enz. … Er is wederzijdse doorverwijzing voor de cliënt-situaties.

Gezinszorg en aanvullende thuiszorg Familiezorg West-Vlaanderen – We werken samen met Familiezorg West-Vlaanderen aan het doelgericht werken door ge-bruik te maken van het ZorgEsperanto. Daarnaast is er structureel overleg tussen Foton en Familiezorg West-Vlaanderen (dienst voor gezinszorg en aanvullende thuis-zorg) door deelname aan info-en overlegmomenten. Foton ondersteunt de medewerkers van Familiezorg door middel van coaching, intervisie en vorming.

6 Publiek


Foton communiceert via de websites • www.dementie.be/Foton• www.familiezorg-wvl.be• www.dementievriendelijkbrugge.be Bij elke vorming of representatie, via infostands (11 mo-menten) of op relevante openbare plaatsen zijn onze fol-ders beschikbaar. Onze dementiewijzers bezorgen we gericht aan mantelzorgers.

Op het praatcafé dementie Labyrint verzorgen we een be-mande infostand.

We zijn zichtbaar op Dwars door Brugge (13/05), waar we één van de goede doelen zijn

Onze wandeling (02/09) als bijdrage aan ‘Move for De-mentia’ – een Europese bewustmakingsdag – is een jaarlijkse traditie geworden. We combineren een sportieve wandeling – begeleid door dementievriendelijke gidsen – met een aangenaam samenzijn achteraf in het Bulskamp-veld te Beernem. Zo brengen we de thematiek rond de-mentie op een sportieve wijze in de aandacht. Mensen met en zonder dementie ontmoeten elkaar op een heel gemoedelijke wijze. We verzorgden basisvorming rond dementie voor een ruim publiek• Okra Brugge (09/02)• Bibliotheek Zedelgem (27/09)• Pastorale Eenheid Sint-Trudo (06/10)• Ouderenadviesraad Oostkamp (10/11) Preventieactie SaniMemorix – op 21/09 sloot het vol-tallige Fotonteam zich aan bij de preventiecampagne die door EDV aangestuurd werd. We waren aanwezig op twee plaatsen in de stationstunnel te Brugge bij de och-tendspits. De doosjes met ‘vaccin’ lokten verraste reac-ties uit, en minderden snel. We waren ook aanwezig in het Huis van de Bruggeling. Hiervoor kregen we de mede-werking van dienst Welzijn Brugge. Apotheker mevr. Ann Verschingel kwam ons bijstaan als afgevaardigde van de Westvlaamse (Apothekersnetwerk).

Dementievriendelijk Sint-Kruis – We werken verder aan het project dementievriendelijk Sint-Kruis. Hiermee willen we de integratie van mensen met dementie en mensen met een beperking in de lokale gemeenschap bevorde-ren en het taboe rond dementie helpen doorbreken. We


http://www.dementie.be/Foton

http://www.familiezorg-wvl.be/

http://www.dementievriendelijkbrugge.be/


doen dit in samenwerking met het dagcentrum en ’t Huys, woonondersteuning voor volwassenen met een beperking, beide dienstverleningen van ’t Veldzicht vzw, gelegen in Sint-Kruis. Er is ook samenwerking met de regionale afdeling van Familiezorg West-Vlaanderen vzw. Als resultaat van de samenwerking werd de ‘buurtbank’ ontwikkeld. Deze buurtbank werd nogmaals aan de pers voorgesteld (10/12). Die heeft als doel een plaats van ontmoeting te creëren in de buurt en tegelijk in te zetten op genuanceerde beeldvorming rond dementie. Privé-personen en organisaties kunnen de bank een tijdje lenen: zomaar, of naar aanleiding van een activiteit. We verkenden in 2018 ook de mogelijkheid om meer buurtbanken te realiseren in samenwerking met andere organisaties.

Vanuit het OPD Oostende-Veurne ontstond de wens om Oostende tot een dementievriendelijke stad te maken en daarvoor acties op touw te zetten. Dit idee werd opgepikt door het lokale bestuur en samen met veel andere Oostendse organisaties wordt dit con-cept verder uitgewerkt. Foton participeert aan de stuurgroep, focusgroep en werkgroep rond lokale infopunten dementie. De officiële start wordt gegeven in september 2019.

‘Memorabel’: dementievriendelijke rondleidingen in de Brugse musea – Foton ondersteunt de bekendma-king van Memorabel. Daarnaast volgen wij eventuele vra-gen van gidsen, vrijwilligers of museumpersoneel op. Op 09/11 werd een rondleiding in het Volkskundemuseum toegevoegd aan het aanbod. Het blijft een uitdaging om mensen met dementie die thuis wonen te bereiken. Concertgebouw Brugge – Het Concertgebouw Brugge en Foton werken samen om kunst (muziek) meer toegan-kelijk te maken voor personen met dementie. In het najaar van (19/10) organiseerde het concertgebouw een benefietconcert ten voordele van Foton. Naar aanlei-ding daarvan konden Foton-bezoekers een open repetitie meemaken van Anima Eterna, een infosessie rond het muzikaal werk en was er gelegenheid tot ontmoeting met de dirigent en enkele muzikanten (17/10) Façades – Op initiatief van De Andere Film werd in Kine-polis Brugge de film Façades geprogrammeerd (08/03). We ondersteunden de bekendmaking, mochten aanwezig zijn met een infostand, en begeleidden de nabespreking. Kunst en dementie – Op initiatief van de dienst Welzijn van Brugge nemen we deel aan de voorbereiding van een kunstproject. Mensen met dementie en hun mantelzor-gers krijgen de gelegenheid om zich creatief te uiten door kunst te creëren. Dit initiatief groeit door medewerking van verschillende partners uit Brugge en een samenwerking met het deeltijds kunstonderwijs Brugge. De start is voor-zien in september 2019.

7 Eigen medewerkers

De eigen medewerkers in de gelegenheid stellen om binnen het gedeelde beleidskader:• beschikbare inzichten en aanbod regionaal te im-

plementeren• te innoveren en expertise verder uit te bouwen en te delen.

Fotonvrijwilligers – We rekenen op een groep van on-dertussen reeds 15 (te Brugge) en 7 (te Tielt) vrijwillige Fotonmedewerkers om de werking te ondersteunen. Vier vrijwilligers verzorgen geregeld permanentie en onthaal in het onthaalcentrum en documentatiecentrum. De andere vrijwilligers zijn aanwezig op de activiteiten, ondersteunen het muzikaal gebeuren (zie punt 1: Personen met demen-tie en hun omgeving), bieden een luisterend oor en ver-

Buurtbank



zekeren het onthaal op die activiteiten. Ze signaleren aan het Fotonteam knelpunten en bezorgdheden rond de zorg voor personen met dementie en hun familie. In functie van de opvolging bekijken we in het team wat er kan ingezet worden om hier mee om te gaan. De vrijwilligers krijgen vorming/intervisie aangeboden (2u) door een ECD medewerker (Brugge, 19/01; 16/03; 18/05; 21/12; Tielt, 18/04; 19/12)). Dit om hun deskundigheid te bevorderen rond de problematiek van dementie en de on-dersteuning van de mantelzorger. Thema’s voor dit jaar zijn onder andere verbindende en geweldloze communicatie. Ook participeren de vrijwilligers aan de algemene vor-mingsmomenten binnen de vrijwillige oppasdienst van Familiezorg West-Vlaanderen vzw (Tielt, 21/02; 05/06) .

Deskundigheidsbevordering thuisbegeleidingsteam – We wisselen kennis en ervaringen uit in het driewekelijks thuisbegeleidingsteam. De consulenten verbonden aan de thuisbegeleidingsdienst van Foton werken rond concrete vragen en problemen met gezinssituaties. (14 momenten) Consultenteam – We verdiepen ons in bepaalde over-koepelende thema’s, met het doel de expertise rond de-mentie en de ondersteuning van gezinnen te verhogen. Hierbij zijn alle dementieconsulenten zijn aanwezig. Op 08/06 bespraken we een beeldfragment van prof. dr. Mary Mittelman : ‘analyse van een familiaal consultgesprek’. Meerzijdige partijdigheid was het thema van het consul-tenteam op 05/10. Teamoverleg – heeft als doel: een vlotte opvolging en doorstroming van vragen aan Foton ; een structureel mo-ment voor besluitvorming. Alle medewerkers van Foton zijn aanwezig (17 momenten). Op 20/04 was prof. dr. M. Mittelman te gast in ons team en was er een inspirerende uitwisseling van visie en praktijken. Op regelmatige basis vindt er overleg plaats tussen de coördinator van Foton met de directie van Familiezorg West- Vlaanderen vzw. Daarmee beogen we de vlotte dagelijkse werking van Foton, opvolging van vragen aan Foton, bepalen we beleidskeuzes en stellen we prioriteiten in onze werking. De coördinator neemt maandelijks ook deel aan de beleidsvergadering van Familiezorg WVl. Een bijzonder thema dit jaar is de opvolging van de richtlij-nen m.b.t. bescherming van persoonsgegevens.

Medewerkers van Foton nemen deel aan overlegmo-menten voor alle intern deskundigen van Familiezorg West Vlaanderen vzw (FZ). Er wordt nieuws uitgewisseld uit de diverse welzijnssectoren; er is ruimte om leermo-menten uit gevolgde vorming te delen. (13/03 en 12/06).

Alle medewerkers omkadering van FZ worden geïnfor-meerd over de actualiteit van het zorglandschap via in-fovergaderingen (27/02; 29/05; 23/10). De coördinator krijgt ondersteuning vanuit FZ via intervisie. Een nieuwe medewerker volgde het IST-traject. Nieuwe teamleden kregen een introductie in de werking van de Expertisecentra Dementie. Extern gevolgde vormingen door teamleden: opleiding re-ferentiepersoon dementie; atypische vormen van demen-tie; ‘Als Amor de draad kwijtraakt (intimiteit en seksualiteit bij dementie); TTT Rouw en verlies; een introductiereeks ‘Contextuele hulpverlening’; ‘Non-pharmacological treat-ment options in dementia’ Stage – We bieden graag onze ervaring aan, en willen ook leren van studenten die een tijdje meelopen met ons team.In samenwerking met KU Leuven biedt Foton samen met de bredere dienstverlening van Familiezorg West-Vlaande-ren stage aan huisartsen in opleiding. Deze stage startte op 26/02 en eindigde op 30/03. We mochten 8 huisartsen in opleiding verwelkomen.Een stagiair gezinswetenschappen rondde haar kennis-makingsstage af op 05/02. Een stagiair sociaal werk (2de jaars) startte een kennismakingsstage (26/11).



Deelname aan de Raad van Bestuur (02/03; 04/05; 14/09; 14/12). Er was specifiek overleg over het realiseren van een erkende functie Referentiepersoon dementie in de Thuiszorg (08/01) Overleg met ECD Sophia – We delen de expertise, stem-men af waar nodig en organiseren gezamenlijke activitei-ten met de collega’s van ECD Sophia. Daartoe organise-ren we driemaal per jaar een overleg. In 2018 ging dit door op 23/04,30/08 en 01/10. Er was overleg rond gezamen-lijk gedragen thema’s: toekomst van de werking van de overlegplatforms dementie (09/01), ‘vermissing’ (22/05) en overleg met de palliatieve netwerken in West-Vlaande-ren over de uitwerking van een vorming ‘vroegtijdige zorg-planning bij personen met dementie ‘(28/05; 19/09) Er is



nauw overleg rond de opleiding referentiepersoon demen-tie in West-Vlaanderen en de bijhorende navormingen: de basisreeks en de verdiepingsdagen worden inhoudelijk afgestemd. Een gezamenlijk project dat we dit jaar opstartten en graag in 2019 willen realiseren is de herwerking van de verteltas dementie.

Vorming, training en opleiding werkgroep – Een mede-werker neemt deel aan de werkgroep vorming, training en opleiding (VTO) georganiseerd vanuit het EDV. Hier wordt er samen met medewerkers van de andere RECD gewerkt rond vorming en training, worden er ervaringen uitgewis-seld, informeren we elkaar rond de specifieke activiteiten binnen het RECD en inventariseren en signaleren elkaar noden en behoeften binnen het werkveld. (05/02, 26/03, 24/09) Deskundigheidsbevordering dementie-experten – De dementie-experten nemen deel aan het dementie-ex-pertenoverleg (15/05) . Het Fotonteam volgde de studie-dag ‘Referentiekader kwaliteit van leven, wonen en zorg (25/10) en leverde bijdragen voor de publicatie van dat referentiekader. We participeerden in de klankbordgroep en leesgroep rond de realisatie van het boek “Integraal re-ferentiekader voor kwaliteit van zorg, wonen en leven voor personen met dementie” en hadden een aantal overleg-momenten met de auteur.

Coördinatie-overleg – Dit forum voor projectmatige en beleidsvoorbereidende afstemming van de ECD’s komt minstens vier keer per jaar samen. Foton was aanwezig op 19/02, 07/05, en 10/09. Werkgroep documentatiecentra dementie – Er was dit jaar geen formeel overleg met de documentatiecentra de-mentie maar er was wel ad hoc afstemming en ondersteu-ning. Het documentatiecentrum van Foton vertegenwoor-digde de documentatiecentra met een informatiestand op de inspiratiedag van de opleiding referentiepersoon dementie. Op het fotonteam worden de agendapunten van al deze overlegmomenten afgestemd en teruggekoppeld aan het voltallige Fotonteam.


52 MEANDER j a a r v e r s l a g 2018 e x p e r t i s e c e n t r u m d e m e n t i e v l a a n d e r e n v z w w w w.d e m e n t i e .b e i n h o u d


i n h o u d w w w.d e m e n t i e .b e e x p e r t i s e c e n t r u m d e m e n t i e v l a a n d e r e n v z w j a a r v e r s l a g 2018 MEANDER 53

Medewerkers Directie: Tanja Everaert, Directeur WZC Aymonshof, OCMW Dendermonde Tanja Everaert: directeur 1FTE voor WZC Aymonshof en ECD Meander, waarvan, 0.1 FTE voor ECD Meander Leentje Vanderniepen: 0,5 FTE consulent; 0,5 FTE dementie-expert Charlotte Vermeir: 0,5 FTE consulent; 0,5 FTE dementie-expert Nelle Frederix: 0.3 FTE administratief medewerker

Meanderexpertisecentrum dementie provincie Oost-Vlaanderenzorgregio's Sint-Niklaas en AalstKerkstraat 115 | 9200 Dendermonde | t 052 26 28 23 | [email protected]

Team ECD Meander






1.1 Samenwerking geheugenrevalidatie ECD Meander werkt nauw samen met de geheugenre-validatie van het AZ St-Blasius. Op de laatste consultatie van de persoon met dementie wordt samen met de man-telzorger de sociale kaart bekeken. Door ons centrum te gaan voorstellen hopen we de drempel voor mantelzor-gers om ons te contacteren met vragen, te verlagen. Dit contact is ook een kans om in kader van het transi-tieplan mantelzorgers toe te leiden naar psycho-educatie.

1.2 Ontmoetingsgroep Het concept van de ontmoetingsgroep voor personen met beginnende dementie werd verder opgenomen. Via de ontmoetingsgroep sensibiliseerden we de deelnemers en probeerden we hun veerkracht te erkennen en te verster-ken. De sterkte van deze groep zat vooral in de erkenning en ondersteuning die de deelnemers aan elkaar gaven. De ontmoetingsgroep is in 2018 5 x doorgegaan. Wegens een terug gedrongen aantal deelnemers in de loop van het jaar, zetten we in het najaar de groep even “on hold” om op zoek te gaan naar nieuwe leden.

1.3 Dementievriendelijke gemeenten DENDERMONDEDendermonde kreeg van de Koning Boudewijnstichting in 2009 een erkenning voor het ingediende project: Dender-monde, dementievriendelijke stad. Dit project wou in de eerste plaats dementie bespreekbaar maken binnen de samenleving. Om op te vangen dat personen met demen-tie soms geruisloos uit het verenigingsleven stappen en onopvallend geïsoleerd raken, beoogde het project ver-schillende acties. Een overzicht van de acties die in het verleden hebben plaatsgevonden kan geraadpleegd wor-den op www.dementie.be/meander. Voor dit jaar werd de focus gelegd op het breed sensibi-liseren van burgers rond het thema dementie. Er werden 10.000 placemats gedrukt met daarop een kruiswoord-

raadsel. Aan de achterkant werd de informatie rond de-mentie vertaald voor kinderen. Deze placemats waren gratis af te halen door verenigingen uit ons werkingsge-bied en daarbuiten. We koppelden hier ook een interne actie aan. Op het personeelsfeest van OCMW en Stad Dendermonde werden de placemats gebruikt. Medewer-kers konden het kruiswoordraadsel invullen en de inge-vulde placemat opsturen naar ECD Meander. Zij maakten dan kans op een mooie prijs.

SINT-NIKLAASHet project dementievriendelijke stad Sint-Niklaas liep nog steeds verder. In 2018 werd de dementiewijzer geüpdatet en werd opnieuw gelanceerd in september. ZELE In de gemeente Zele werd er in 2015 gestart met een werkgroep ‘dementievriendelijk Zele’.


Placemat recto

Placemat verso


http://www.dementie.be/meander

w w w.d e m e n t i e .b e e x p e r t i s e c e n t r u m d e m e n t i e v l a a n d e r e n v z w j a a r v e r s l a g 2018 MEANDER 55 i n h o u d

In 2018 ging er een werkgroep “dementievriendelijke wan-delingen” van start die gedurende het jaar werkte aan de uitbouw en brochure voor 2 dementievriendelijke wande-lingen in Zele. Deze werkgroep kwam 7 maal samen.

NINOVEDe stad Ninove sprak Meander in mei 2017 aan om een stuurgroep “dementienvriendelijk Ninove” op te richten. Sa-men met OCMW, stad en WZC’s werd er rond de tafel ge-zeten om een actieplan uit te tekenen voor deze stuurgroep.Een eerste sensibiliserende actie vond plaats in septem-ber 2018. Er werden 1000 geknoopte zakdoeken ver-deeld op de jaarmarkt met daaraan een kaartje waarop meer informatie stond over dementie en waar mensen uit Ninove terecht kunnen. 1.4 Vermissingsproject Binnen de zorgregio’s van Meander zijn verschillende poli-tiezones het Hekla vermissingsprotocol aan het integreren.

1. In regio Waasland • Al enkele jaren loopt het project vermissing in Sint-

Niklaas en het volledige Waasland. Daarbij wordt op-gemerkt dat de WZC’s helemaal overtuigd zijn van dit project.

• In de loop van 2018 werd vastgesteld dat het ver-missingsproject in de thuiszorg moeilijker verloopt. Diensten maatschappelijk werk bleken niet volledig op de hoogte van het vermissingsproject. Daarom werden eind 2018 de eerste stappen gezet naar het organiseren van een ontmoetingsmoment voor de verschillende diensten maatschappelijk werk van de mutualiteiten om het document en de procedure op-nieuw kenbaar te maken.

2. In regio Dendermonde zijn een aantal politiezones reeds enkele jaren bezig met het protocol zoals politie-zone Hamme/Waasmunster en Berlare/Zele. • In 2017 werd er evaluatie gemaakt en werd er ge-

concludeerd dat ieder WZC in de regio gestart was met het vermissingsprotocol.

• In 2018 wenste politiezone Dendermonde ook zijn schouders zette onder te thuissituatie. Aangezien de diversiteit van deze doelgroep werd er in OPD Den-dermonde beslist om een werkgroep samen te stel-len waarin verschillende professionals uit de thuis-situatie zetelen. Doel is het vermissingsproject bij de thuiszorg kenbaar te maken.

1.5 Zorgoverleg Op vraag van de zorgcoördinatoren van organisaties en voorzieningen was een medewerker van ECD Meander als dementie-expert regelmatig aanwezig op een zorgoverleg. Hierbij probeerden wij als externe expert een ander licht te laten schijnen op complexe zorgsituaties om vanuit onze expertise adviezen te formuleren voor het zorgpersoneel.

1.6 Praatcafé dementieDe Praatcafés Dementie zijn de plaats bij uitstek om de deskundigheid en de weerbaarheid van mantelzorgers te verhogen. Door deelname aan de stuurgroepen, facili-teerde ECD Meander de praatcafés van Geraardsbergen, Aalst, Dendermonde en Waasland. ECD Meander deed voorstellen betreffende thema’s, bracht sprekers aan en trad ook zelf als spreker op. ECD Meander coördineerde samen met ECD Paradox de verschillende praatcafés in Oost-Vlaanderen, waardoor de verschillende stuurgroepen uit elkaars ervaring leerden, hun werking stroomlijnden en in de mogelijkheid waren om praktische taken zoals drukwerk te groeperen. Hier-voor werd op 15 mei 2018 in Dendermonde een gemeen-schappelijke vergadering gehouden. ECD Meander maakt ook mee promotie en doet gerichte doorverwijzing van mantelzorgers naar de praatcafés. In 2018 werd het be-heer van de gezamenlijke facebookpagina voor de praat-café’s opgenomen door ECD Meander.

1.7 Individuele informatieverstrekking aan mantelzorgers op vraagMantelzorgers van personen met dementie kunnen bij ons terecht met al hun vragen. Wij proberen in een gesprek, aan de telefoon of via mail door te verwijzen naar gepaste hulpverlening in de regio.

1.8 Psycho-educatiepakket Dementie en NUIn de regio wordt het pakket op 4 verschillende locaties aangeboden: Sint-Niklaas, Aalst, Belsele en Dendermonde. In de organisatie van de psycho-educatiesessies neemt Meander vooral in Aalst en Dendermonde een adviseren-de en faciliterende rol op. Op beide locaties voorziet een medewerker van Meander 2 lesmomenten.




2.1 Kennisversterking van professionele hulpverleners

Doelgroep Aantal Uren Aantal deelnemers

ALLE 110 472 1675

Hulpverleners 90 381 1127

Andere 20 91 548

Mantelzorgers 6 12 123

Publiek 10 20 366

Studenten 3 6 41

Vrijwilligers 1 2 18

2.2 Mede organiseren van de opleiding tot referentiepersoonIn 2018 ging de opleiding referentiepersoon dementie voor de provincie Oost-Vlaanderen, door in Gent. Vanuit ECD Meander werden een aantal lesdagen opgenomen in nauwe samenwerking met ECD Paradox. Een consulente nam via VTO overleg ( 8 x / jaar)georga-niseerd door ECD Vlaanderen, deel aan de opmaak en organisatie van deze opleiding.

2.3 Vormingen op maat ECD Meander organiseerde op vraag vormingen op maat van verschillende organisaties en doelpubliek. • Pijn en dementie – Palliatief Netwerk Aalst• Observeren en rapporteren – APZ Sint Lucia• Theater en dementie – Open DOEK• Workshop “Vergeten en VERGETEN” – Zorglab Aalst• “Creatief omgaan met agressie en zelfzorg” – APZ Sint-

Lucia• “Omgaan met veranderend gedrag en casuïstiek” –

Odisee campus Sint-Niklaas• Workshop “ De 7 pijlers van vroegtijdige zorgplanning

bij dementie” – SEL Aalst• Contextueel denkkader en geweldloze communicatie –

OCMW Gent

2.4 Trajecten op maatEen medewerker van Meander begeleide verscheidene organisaties op eigen verzoek in trajecten rond dementie.

• Veranderings-en supervisietraject rond heterogene naar homogene groepen – OCMW HammeOCMW Hamme sprak Meander aan om hen te begelei-ding in de uitbouw van een beschermde afdeling. Een medewerker van Meander woonde voorbereidingsver-gadering bij waar werd nagedacht over het commu-nicatiebeleid naar familie, bewoners en personeel, het competentieprofiel van de medewerkers op de afdeling en de begeleiding van deze medewerkers. Een me-dewerker van Meander was betrokken bij de selectie-procedure van medewerkers, begeleide de brainstorm rond de uitbouw van de nieuwe afdeling en leidde de supervisie na afloop van de opstart van de afdeling.

• Begeleidingstraject naar dementievriendelijke af-delingen – OLV AalstOp vraag van het ziekenhuis OLV Aalst bouwde een medewerker van Meander met professionals betrokken bij de 3 geriatrische afdelingen een traject uit waarin de transitie naar dementievriendelijke geriatrische afde-lingen als doel werd genomen. Meander woonde ver-gaderingen bij en stelde een plan van aanpak op. De begeleiding van Meander zal ook in 2019 verder gezet worden.

• Begeleidingstraject – Huize Vincent – TielrodeWZC Huize Vincent schakelde Meander in voor een be-geleidingstraject. Een medewerker van Meander ging langs en vergaderde met hen over omgevingszorg, woonaanpassingen en ook intervisie van personeel. Vervolgens ging Meander met het personeel in gesprek o.b.v een brainstorm voor verdere veranderingen mee te nemen naar de gehele organisatie.

• Supervisietraject – Zorgsaam Oost-VlaanderenSinds 2016 verzorgt een medewerker van Meander 4 jaarlijks supervisie voor de referentiepersonen demen-tie werkend binnen organisaties van zorgsaam. Telkens worden casussen besproken en verscheidene metho-dieken gebruikt om de hulpverleners opweg te zetten en nieuwe mogelijkheden en pistes uit te proberen ook in 2018 gingen deze supervisies door. De groep be-stond telkens uit 20 referentie personen dementie.

2.5 Algemeen vormingsaanbodVia onze website www.dementie.be/meander/vormings-aanbod kan ons meest recente vormingsaanbod geraad-pleegd worden.


http://www.dementie.be/meander/vormingsaanbod


2.6 Organiseren van dialogenTussen maart en december organiseerden we 4 dialogen rond dementie. De dialogen zijn korte vormingsmomenten over de middag (2 uur) waarbij na een inleiding de deelne-mers actief ideeën uitwisselen. De thema’s dit jaar waren: 08/03: Nadenken over later. Vroegtijdige zorgplanning, hoe kan het eruit zien. 24/05: Afwassen of niets doen, wat is zinvol bezig zijn? 13/09: Toch net iets anders. Begeleiding van personen met het syndroom van Korsakov15/11: Helpende handen van vrijwilligers, hoe hen te on-dersteunen. Er werd hierbij gebruik gemaakt van verschillende metho-dieken om de discussie te begeleiden.Er waren maximaal 25 deelnemers toegelaten.

2.7 Terugkomdagen voor referentiepersonen dementieIn 2018 werden onze terugkomdagen voor referentieper-sonen dementie voor het eerst op jaarbasis georganiseerd. Voorheen was dit op schooljaarbasis. Deze beslissing werd genomen in nauwe samenspraak en afstemming met ECD Paradox. In 2018 startten zij ook met het aanbod van terugkomdagen. In 2019 wordt gewerkt met een nieuwe, nog meer gelijklopende formule. Dit om te bekomen dat in heel de provincie Oost-Vlaanderen een gelijkwaardig aan-bod bestaat voor referentiepersonen dementie.

Datum Thema

Terugkomdagen BASIS

23/01 Uitwisseling over het eigen functioneren als referentiepersoon

17/04 Hoe communiceren met assertieve families

25/09 “Met je rug tegen de muur” – Omgaan met (on)macht

27/11 Pluk de dag en andere methodieken

Terugkomdagen gevorderden I

06/02 Architectuur en dementie

08/05 Palliatieve zorg en comfortzorg

09/10 Met je team op weg

04/12 Atypische vormen van dementie

Terugkomdagen gevorderden II

18/09 Communicatiestrategieën en overleg

23/10 Projectwerking en methodisch werken

27/11 Persoonsgerichte zorg

18/12 Belang van levensverhalen

Terugkomdag gevorderden III

23/02 Profilering van de functie en Inrichting en architectuur

27/04 VZP en palliatieve zorg

28/09 Aanpak van moeilijk hanteerbaar gedrag en fixatie beleid

23/11 Activiteitenaanbod en persoonsgericht werken

Op de terugkomdagen basis, gevorderden I en gevorder-den II, werd in de voormiddag een theoretisch handvat aangereikt en bevatte de namiddag supervisie aan de hand van casuïstiek met betrekking tot het thema van die dag.

2.8 Studiedag “Lewy Body dementie”

Op 29/11 organiseerden we de het mini-symposium “Lewy body dementie”. Prof. Dr. Rik Vanden Berghe, Dr. Sieben en mantelzorger Johan Carbo kwamen de voor-middag verzorgen.De studiedag ging door in zaal ’t Sestich, Kerkstraat 24, 9200 Dendermonde en was een succes met een opkomst van ongeveer 65 deelnemers.

2.9 Zorg voor het levenseinde

ECD Meander werkte ook dit jaar nauw samen met het Netwerk Palliatieve Zorg Aalst/Dendermonde Ninove. Vol-gende activiteiten werden in de loop van het jaar samen georganiseerd.



Datum Onderwerp Doelgroep Organisatie

22/02 Verlies en rouwverwerking bij familie van personen met dementie

Referentieper-sonen palliatieve zorg en refe-rentiepersonen dementie.

NPZ en ECD Meander

11/10 Pijnbeleving bij niet-communice-rende ouderen

Referentieper-sonen palliatieve zorg en refe-rentiepersonen dementie.

NPZ en ECD Meander

15/10 Een hand reiken doorheen de mist – vroegtijdige zorgplanning

Alle zorgverleners NPZ, OPD Aalst en ECD Meander

2.10 Symposium huisartsen Op 6 oktober 2018 organiseerden we in nauwe samen-werking met ECD Paradox ons jaarlijkse huisartsensym-posium. Dit wordt georganiseerd voor alle artsen in Oost-Vlaanderen. Dit jaar vond het voor de eerste keer plaats in Dendermonde en konden we rekenen op een opkomst van ongeveer 30 personen.

2.11 Diepgaande vierdaagse rond dementie

Vanuit de provinciale samenwerking zal de diepgaande vierdaagse rond dementie afwisselend (voorjaar/najaar) door elkeen van de Oost-Vlaamse ECD’s aangeboden worden. Het ECD dat de opleiding ORP verzorgd zal in het najaar de 4-daagse organiseren en in het voorjaar zal het ander ECD de vierdaagse aanbieden.

De diepgaande 4daagse is een vierdaagse opleiding voor professionele hulpverleners die graag een diepgaandere kennis willen opbouwen rond dementie, maar niet in aan-merking komen voor de referentieopleiding.

In het najaar 2018 werd de 4daagse aangeboden bij ECD Meander. Volgende thema’s kwamen aan bod• 18/05: Medische aspecten.• 25/05: Belevingswereld van de persoon met dementie

& communicatie.• 01/06: Omgaan met moeilijk hanteerbaar gedrag &

Omgaan met familie.• 08/06: Juridisch aspecten & Casuïstiek.

2.12 Discussieforum referentiepersonen in de thuiszorgIn samenwerking met ECD Paradox hebben we ook een forum aangeboden voor de referentiepersonen in de thuis-zorg. Dit forum ging in 2018 één keer door in Dender-monde op 17/09.

2.13 Adviesgesprekken dementievriendelijke inrichting Eén van de medewerkers van ECD Meander volgde een opleiding interieurvormgeving. Door deze inzichten en kennis te koppelen aan de principes van dementievrien-delijke inrichting en architectuur is het de bedoeling om zich in de toekomst verder te verdiepen in dit thema en hier een groter engagement in op te nemen. In 2018 wer-den hieromtrent een aantal adviesgesprekken in de regio gevoerd. Dit zowel met WZC’s als ziekenhuizen.

2.14 Mede organiseren van de opleiding tot referentiepersoonDe opleiding referentiepersoon dementie voor de provincie Oost-Vlaanderen ging dit jaar door in Gent. Samen met de collega’s van ECD Paradox hebben wij de opleiding mee ondersteund. Een medewerker van ECD Meander was aanwezig op dag 1(kennismaking), dag 6 (omgaan met familie), dag 7(de functie van referentiepersoon waarma-ken) en dag 11 (examen).

Een consulente nam via VTO overleg ( 8 x / jaar) deel aan de opmaak en organisatie van deze opleiding.

DIEPGAANDE vierdaagse rond

DEMENTIE 2018Praktische informatie:

Maximaal 20 deelnemers.

Je volgt de vier dagen op éénlocatie.

Doelpubliek: Alle professionele hulpverleners

die geïnteresseerd zijn indementie en op zoek zijn naar

uitgebreide kennis.

Prijs: 295 euro,

inclusief broodjeslunchen syllabus.

Tijdstip:Telkens van 9u30 tot 16u30

Info & inschrijven ECD Meander:www.dementie.be/meander

Info & inschrijven ECD Paradox:www.dementie.be/paradox

ECD MeanderKerkstraat 115, Dendermonde

18/05/2018: Medische aspecten.25/05/2018: Belevingswereld van de persoon met dementie & communicatie.01/06/2018: Omgaan met moeilijk hanteerbaar gedrag & omgaan met familie.08/06/2018: Juridisch aspecten & casuïstiek.

ECD Paradox Lokatie: Tabor vzw, Molenaarsstraat 26, Gent 02/10/2018: Medische aspecten.09/10/2018: Belevingswereld van de persoon met dementie & communicatie.16/10/2018: Omgaan met moeilijk hanteerbaar gedrag & omgaan met familie.23/10/2018: Juridisch aspecten & casuïstiek.





ECD Meander wil blijvend beroep kunnen doen op natio-nale en internationale deskundigen om zo de kwaliteit van het gegeven advies en de algemene werking te kunnen waarborgen. Hiervoor werken wij nauw samen met het Expertisecentrum Dementie Vlaanderen en de regionale ECD’s. 3.1 DocumentatiecentrumWe bouwden een beperkt documentatie centrum uit. Ver-der verwijzen we door naar de reguliere bibliotheken of naar collega ECD’s via het BIDOC – systeem. In 2018 pro-beerden wij ook ons uit te lenen materiaal uit te breiden en op een overzichtelijke manier op onze website ter be-schikking te zetten. Onze te ontlenen materialen kunnen hier geraadpleegd worden. https://www.dementie.be/meander/materiaal-ontlenen/

4 Beleidsmakers


4.1. Signaleren en aanbrengen van onderzoeksthema’sVanuit de werking van ECD Meander werden thema’s ter onderzoek of uitdieping doorgegeven aan ECD Vlaande-ren.

4.2. Breed verkennen van ontwikkelingen via het opvolgen van nationale en internationale literatuur ECD Meander is geabonneerd op verschillende tijdschrif-ten en nieuwsbrieven van partnerorganisaties. Alle na-tionale en internationale vakliteratuur die ons aangereikt werd door ECD Vlaanderen, werd doorgenomen.

5 Partners


5.1 Samenwerking Palliatief NetwerkDoel van deze samenwerking is zowel referentiepersonen dementie als de referentiepersonen palliatieve zorg een gezamenlijk aanbod brengen. Voor het aanbod van 2018 wordt verwezen naar punt 2.9. Daarnaast wordt ook een 3-daagse module uitgewerkt rond ‘vroegtijdige zorgplan-ning voor personen met dementie’.

5.2 OPD ECD Meander faciliteert en leid binnen SEL Waasland en binnen SEL Aalst het OPD.Volgende initiatieven werden vanuit de verschillende OPD’s in 2018 genomen.

Regio Vergader frequentie

Initiatieven

OPD Waasland

4 x per jaar • Finaliseren zorgpad Waasland + symposium op

• Start project chronisch zie-ken: dementiecoaches

OPD Dender-monde

4 x per jaar • Opstart vermissingsprotocol in de thuissituatie

OPD Aalst

4x per jaar • Themadag vroegtijdige zorg-planning i.s.m. Netwerk Pal-liatieve zorg DAN

• Sensibiliseringscampagne Ninove en Geraardsbergen – artikels in lokaal krantje.

5.3 Opbouwen en onderhouden van nauwe contacten en samenwerkingsverbanden met o.a. middelbare-en hogescholen. Regelmatig waren we als gastdocent spreker in verschil-lende opleidingen: ASO (St. Jozef College Aalst), Oscar Romero bij de logistieke opleiding (Dendermonde), Kisp het volwassen onderwijs (Aalst) en hogescholen (Odisee Gent, Sint-Niklaas en Aalst en Artevelde) 5.4 Partnerschap met patiënten- en mantel-zorgorganisaties Een medewerker van ECD Meander nam deel aan de stuurgroep van de Alzheimer Liga regio Dendermonde en


https://www.dementie.be/meander/materiaal-ontlenen/


begeleide telkens één avond voor de familiegroep Aalst, Dendermonde, Sint-Niklaas en jongdementie Sint-Niklaas. Er werd in 2018 nauw samengewerkt met de Alzheimer-liga voor de organisatie van de werelddag dementie die in september 2018 door ging Deinze. Er was een gepaste toeleiding van hulpvragen die bin-nenkwamen bij ECD Meander naar de familiegroepen in de betreffende regio. Verder ook naar patiënten –en man-telzorgorganisaties zoals VZW De Companjong ( Sint-Niklaas) en Gewoon Leven (Aalst). 5.5 Samenwerking LOGONaar aanleiding van de plannen rond de regionale zorg-zone’s werd vanuit de ECD’s en de LOGO’s het initiatief genomen tot een verkennende vergadering om te kijken waar raakvlakken in de werking zitten.

6 Publiek


6.1 Tentoonstelling “Dementie uit de mist” Gedurende heel het jaar 2018, werd deze tentoonstelling een totaal van 6 weken uitgeleend en was ze te zien in 2 verschillende zorgorganisaties of culturele organisaties over heel Vlaanderen.

6.2 Scholenkoffer De scholenkoffer ontwikkeld door ECD Meander, van-uit de vraag van scholen naar materiaal om met lagere

schoolkinderen aan de slag te gaan met het thema de-mentie, werd dit jaar 3 maal uitgeleend, telkens over een periode van 6 weken. De opbrengst van een donatie van-uit VZW Danshart en OCMW Wichelen, gebruikte ECD Meander om onder andere één van de scholenkoffers te vernieuwen.Naast Meander zijn ook andere collega’s actief bezig met betrekking tot het onderwijs o.a. ECD Contact en ECD Fo-ton. Omdat verschillende initiatieven naar voren kwamen m.b.t. onderwijs, startte in 2017 op Vlaams niveau onder begeleiding van EDV de vergadering rond “dementie in het onderwijs”. In 2018 zijn er 3 vergaderingen doorgegaan. Het resultaat was de samenstelling van 4 scholenkoffers, telkens 1 voor het basis en voor het secundair onderwijs.

6.3 Uitbereiding van Mediatheek;In de loop van dit jaar besliste ECD Meander niet enkel boeken maar ook alle andere materialen (bvb. spelmate-riaal) te ontlenen. Een overzicht van uitleenbaar materiaal staat ter beschikking op https://www.dementie.be/me-ander/materiaal-ontlenen/

6.4 Publicatie provinciale brochure Verdere verspreiding van de brochure “Dementie, je staat er niet alleen voor” ontwikkeld door ECD Paradox en ECD Meander in samenwerking met de provincie Oost-Vlaan-deren en naar een voorbeeld van de provincie Antwerpen.

6.5 SaniMemorixZoals reeds beschreven bij de rubriek “Partners” lanceerde EDV in september 2018 de preventiecampagne “SaniMe-





morix”. Alle RECD’s werden betrokken bij deze campagne en deelden op 21 september het ‘vaccin tegen dementie’ uit. Meander koos ervoor om op de Grote Markt in Aalst met een infostand te staan en de SaniMemorix-doosjes aan de bevolking uit te delen.

6.6 Sensibiliseringscampagne “Vragen over dementie”Vanuit de regio van EDC Paradox werd reeds de sensi-biliseringscampagne “vragen over dementie” gelanceerd in 2017. Na overleg was het aangewezen om deze cam-

pagne provinciaal te promoten. Samen met de twee SEL’s werden de postkaartjes aangepast voor onze regio en wijd verspreid. De postkaartjes werden ter beschikking gesteld van apothekers en huisartsen. De affiches werden naar heel wat handelaars per post opgestuurd met de vraag om deze in hun zaak op te willen hangen.

7 Eigen medewerkers


implementeren• te innoveren en expertise verder uit te bouwen en te delen.

7.1 Expertise verwerven en bundelen door • Deelname aan studiedagen en congressen• Tekstueel en audiovisueel materiaal verzamelen, orde-

nen en desgevallend aanmaken.• Signaleren en aanbrengen van onderzoeksthema’s• Breed verkennen van ontwikkelingen via het opvolgen

van nationale en internationale literatuur• 2x per jaar een eigen nieuwsbrief publicerenSensibiliseringscampagne “vragen over dementie”

SaniMemorix infostand grote Markt



• Opbouwen en onderhouden van nauwe contacten en samenwerkingsverbanden met o.a. hogescholen, pal-liatieve netwerken…

• Studenten begeleiden• Kennisversterking van professionele hulpverleners 7.2 De consulenten van ECD Meander namen deel aan volgende studiedagen of congressen: • Contextuele counseling – Balans VSPW Gent (Leentje)• Methodiektraining intervisie/supervisie – Balans VSPW

Gent (Charlotte)• Studiedag Kleinschalig genormaliseerd wonen” – ECD

Vlaanderen (Charlotte)• Studiedag Creatief omgaan met agressie en agitatie-

ECD Vlaanderen (Charlotte)• Studiedagnamiddag “Palliatieve zorg bij personen met

dementie – ECD Vlaanderen en Federatie palliatieve zorg (Charlotte)

• Expertenoverleg x2 – ECD Vlaanderen (Leentje/Char-lotte)

• Symposium frontotemporale dementie – ECD Tandem (Leentje)

• 3-daagse opleiding “Lerend vermogen” – ECD Vlaan-deren (Charlotte)

• 2-daagse ECD Vlaanderen (Leentje en Charlotte)• Studiedag “Dementie en psychiatrie” – ECD Paradox

(Charlotte)• Bezoek zorgboerderij Mariahout (NL) – ECD Meander• Health & Care Beurs – Charlotte• Studiedag psychofarmaca – ECD Vlaanderen en WZC

Leiehome (Leentje) 7.3 VOS en VIS studiedagen en Opleidingen EDVIn de samenwerking met EDV was ECD Meander vaste begeleider in enkele opleidingen die EDV aanbood in de regio Dendermonde. Meander was onder meer lesgever in de opleiding “Referentie persoon Dementie” in Gent (3dagen). Ook de 2 studiedagen rond “Kleinschalig Ge-normaliseerd Wonen” en “Creatief omgaan met agitatie en agressie” gingen samen met de vierdaagse rond DCM door in onze regio. Meander nam hierin een faciliterende rol op.



ECD Meander beoogt een complementaire samenwer-king tussen alle ECD’s. Wij willen hierbij onze kennis en expertise delen en gebruik maken van een beschikbaar aanbod aan expertise en ervaringen van de collega’s. Zo kunnen wij onze eigen werking versterken in functie van de persoon met dementie en zijn omgeving. 8.1 Deelname aan de Raad van BestuurDe Raad van Bestuur werd opgevolgd door de beleidsver-antwoordelijkeTanja Everaert: Directeur WZC Aymonshof 8.2 Deelname aan het CoördinatieoverlegHet coördinatieoverleg werd opgevolgd door Leentje Van-derniepen 8.3 Deelname aan het VTO-overlegHet VTO overleg werd opgevolgd door Charlotte Vermeir 8.4 Deelname aan het medewerkers-/experten-overlegAlle medewerkers namen deel aan het medewerkers/ex-perten overleg. 8.5 Tweedaagse ECD VlaanderenAlle medewerkers in dienst namen deel aan de tweedaag-se georganiseerd door ECD Vlaanderen. 8.6 Ontwikkelen van een dementienetwerk in Oost-Vlaanderen samen met ECD ParadoxViermaandelijks hebben we een overleg met de collega’s van ECD Paradox gehad om de werking op provinciaal niveau af te stemmen. 8.7 Doorverwijzing naar regionaal ECDWanneer er een hulpvraag bij ons terecht kwam die be-doeld was voor een andere regio hebben wij doorverwe-zen naar het ECD in kwestie.



8.8 Installatie van een aankoopbeleid i.v.m. de beperkte bibliotheek ECD Meander beschikt over een beperkte bibliotheek. In 2018 werd de bibliotheek in beperkte mate aangevuld met nieuwe boeken die aansluiten bij eerder gekregen hulpvra-gen, geboden vormingen, of actuele thema’s.8.9 Telefonische permanentie Naar aanleiding van het transitieplan zorgden de mede-werkers voor een telefonische permanentie ieder week-dag van 8u30 tot 17u.

8.10 Website Onze website is voor het grote publiek een bron van infor-matie. Hierop staat onze werking uitgebreid toegelicht als-ook ons vormingsaanbod en andere initiatieven. In 2018 trachtten we de website up to date te houden, zodat infor-matie steeds correct werd weergegeven.

8.11 Facebook pagina Wekelijks postten we op de facebook pagina initiatieven en informatie. Zowel de interne werking als relevante ex-terne initiatieven kunnen aan bod komen.


64 MEMO j a a r v e r s l a g 2018 e x p e r t i s e c e n t r u m d e m e n t i e v l a a n d e r e n v z w w w w.d e m e n t i e .b e i n h o u d


w w w.d e m e n t i e .b e e x p e r t i s e c e n t r u m d e m e n t i e v l a a n d e r e n v z w j a a r v e r s l a g 2018 MEMO 65 i n h o u d

Directie Griet Robberechts en Mark Hautekiet

MedewerkersAnnemie Janssens: consulente, psychologe, 56% Karen Louwet: consulente, psychologe, 30%Caroline Terranova: consulente, verpleegkundige, 70%Jasmijn Driegelinck: consulente, psychologe, 80% Sophie Vermeersch: consulente, neuropsychologe, 60%

Memoexpertisecentrum dementie provincie Vlaams-Brabantzorgregio's Halle-Vilvoorde en LeuvenWingerdstraat 14 – 3000 Leuven | t 016 50 29 06 Molenhofstraat 31 – 1670 Heikruis | t 02 398 00 [email protected]

Foto: Leo De Bock




Jaaraccenten 2018

Naast de algemene werking legde ECD Memo in 2018 een aantal eigen accenten. Een grote pijler in de werking van Memo is deskundig-heid verhogen van professionele medewerkers. Daarom ging ECD Memo in 2018 op zoek naar mogelijke nieuwe vormingswerkers om de stijgende vraag naar vormingen op te vangen en werkte Memo een aanwervingsproce-dure uit. Verder blijft het informeren en ondersteunen van de (nieuwe) vrije vormingswerkers en andere freelance vormingswerkers van Memo erg belangrijk. Er werd een draaiboek en procedure ontwikkeld om dit op een kwali-teitsvolle manier te kunnen opvolgen.

Verder onderzocht ECD Memo op welke manier zij een meerwaarde kan betekenen voor professionelen in de thuiszorg. Dit trachtte Memo te bereiken door in gesprek te gaan met deze doelgroep en de noden te inventariseren.

ECD Memo verdiepte zich in 2018 in het thema ‘Intimi-teit en seksualiteit’ bij mensen met dementie. Naast het

verder opbouwen van eigen expertise rond dit thema, heeft Memo ook een aantal methodieken ontwikkeld om ‘Intimiteit en seksualiteit’ bespreekbaar te maken naar de doelgroepen ‘personen met dementie’ en ‘professionele medewerkers’. Voor dit project werkte ECD Memo samen met ECD Paradox. Overlegmomenten vonden plaats op 8/2, 27/3, 9/4, 9/7 en 16/10.

Het thema ‘Jongdementie’ blijft uiteraard een erg belang-rijk actiepunt binnen de werking van Memo. ECD Memo is stichtend lid van de werkgroep jongdementie Vlaanderen (overleg op 12/2 en 19/6) en engageert zich tot het mee-realiseren van het Tienpuntenplan jongdementie. In 2018 lag de uitdaging voor Memo in het ijveren voor een struc-turele financiering van woonzorginitiatieven rond jongde-mentie. Samen met partnerorganisaties uit de Vlaamse werkgroep jongdementie ondernamen we acties naar verschillende overheden. Deze acties kwamen er vanuit de noodkreten die ons zeer regelmatig bereikten, ener-zijds vanuit families die ons meldden dat ze de benodigde zorg voor hun familielid niet konden betalen, en anderzijds

verwenmoment vrijwilligers en vormingswerkers Memo



vanuit zorgorganisaties en families die aangaven dat het personeelsmandaat in de residentiële ouderenzorg in vele gevallen onvoldoende is bij jongdementie.

Een eerste stap werd genomen met de goedkeuring van een Vlaamse resolutie die extra aandacht vraagt voor jongdementie (persconferentie bij de Zorgcirkels Jongde-mentie op 16/2).

Samen met mantelzorgers en partnerorganisaties overleg-den we nadien op 22/2, 21/3, 2/5, 9/5, 5/7, 21/8, 4/9, 7/9 en 14/9 en vroegen overleg met beleidsmakers op Vlaams en federaal niveau. Memo nam deel aan werkoverleg met volgende beleidsmakers: Minister M. De Block op 18/5, Peter Persyn op 4/6, Jan Bertels op 7/8, Els Vanhoof op 28/8 en Katrien Schrijvers op 4/9. Onze acties genereer-den ook persaandacht in verschillende kranten, tijdschrif-ten en TV. Al dit overleg leidde eind 2018 in een engage-ment van minister Vandeurzen om jaarlijks 3 miljoen euro extra uit te trekken om de zorg voor jonge mensen met dementie in Vlaanderen betaalbaarder en kwaliteitsvoller te kunnen organiseren vanaf 2019.

Verder is Memo lid van de adviesraad van het Kenniscen-trum Dementie op jonge leeftijd in Nederland. In die hoe-danigheid was Memo aanwezig op het rondetafelgesprek in Leusden op 3/10 waarin voorstellen voor wetenschap-pelijk onderzoek rond jongdementie voor de komende 5 jaren werden besproken. Samen met de Alzheimer Liga Vlaanderen en het Expertisecentrum Dementie Vlaande-ren werden mogelijkheden verkend om samen te werken met de Nederlandse FTD-lotgenotengroep (overleg op 7/2). Op 30/3 begeleidde Memo de allereerste bijeen-komst van een Vlaamse lotgenotengroep FTD.

ECD Memo, dat in 2015 aan de wieg stond van de Zorg-cirkels Jongdementie, is in de tweede helft van 2018 lid geworden van de raad van bestuur van de coöperatie Zorgcirkels Jongdementie. In de eerste helft van 2018 had Memo nog maandelijks werkoverleg met de Zorgcirkels. Tevens blijft Memo bij de Zorgcirkels Jongdementie lid van de werkgroepen ‘sterke eerstelijnszorg en zorgbegelei-ding’ (op 6/2, 8/5 en 23/10) en ‘vorming’ (op 26/4, 28/5, 27/9 en 30/11). Memo nam ook deel aan de inspiratiedag van de Zorgcirkels op 13/11.

Memo werd samen met het Expertisecentrum Dementie Vlaanderen gevraagd voor een adviesgesprek met Armo-nea, in België een zorgaanbieder van 85 woonzorgcentra, rond het thema jongdementie. Dit gesprek ging door op 17/12 in Mechelen.

Op vraag van uitgeverij LannooCampus werd in 2018 be-slist om een herziene druk van het boek Dementie op jon-ge leeftijd te maken. Immers, het boek dat Memo voor het eerst ter publicatie aanbood in 2014, heeft nu een derde uitverkochte druk. In 2018 werden de nodige voorberei-dingen getroffen om in 2019 echt van start te kunnen gaan met de herwerking. Memo-consulente Annemie Janssens en Prof. Dr. Marjolein de Vugt, van het Alzheimercentrum Maastricht zullen deze herwerkte uitgave opnieuw co-editen.

Ook in de regio Halle-Vilvoorde voelen we meer en meer de nood aan specifieke ondersteuning, begeleiding en zorg voor personen met jongdementie en hun omgeving. Het ECD Memo droomt ook voor deze regio van een flexi-bel en aaneensluitend zorg-op-maat aanbod met verschil-lende woon-, zorgen begeleidingsvormen voor jonge personen met dementie. Daarom verdiepte de medewer-ker Memo uit deze regio zich eveneens in het thema door zich in te lezen en door verschillende initiatieven te bezoe-ken op volgende momenten: 15/01 (WZC Heydeveld te Opwijk), 1/6 (stagedag in Hét Ontmoetingshuis te leuven), 2/8 (bezoek aan Gewoon Leven te Erembodegem) en 9/8 (bezoek aan WZC Tuinen van Herinnering te Anderlecht). Verder was Memo ook aanwezig op de Inspiratiedag van Zorgcirkels Jongdementie op 13/11 en nam Memo deel aan een overlegmoment rond de dagverzorgingscentra jongdementie van Familiezorg te Gent op 26/11. Een aan-tal gesprekken met familieleden van mensen met jongde-mentie vonden plaats in het kantoor te Heikruis. Verder werd een vorming rond jongdementie uitgewerkt voor professionele hulpverleners in de thuiszorg, die op 17/12 te Asse (4u, 17 deelnemers) en 20/12 te Scherpenheuvel (4u, 36 deelnemers) werd gegeven. Doelstelling is om in 2019 van start te gaan met de uitrol van de Zorgcirkels Jongdementie in de regio Halle – Vilvoorde. Op 14/3 zal de startvergadering jongdementie doorgaan te Sint-Pie-ters-Leeuw. Mantelzorgers en partners uit het werkveld van dementie zullen uitgenodigd worden om samen na te denken over mogelijke antwoorden op de specifieke vra-gen en noden uit de regio.





Actie 1: ECD Memo zorgt voor een telefonische bereik-baarheid van min. 32 uur/week verspreid over de werk-dagen. Op uitzonderlijke momenten wordt er gebruik ge-maakt van het antwoordapparaat. Verder is er ook een digitale permanentie verzekerd d.m.v. een algemene mail-box, die elke dag door een medewerker van Memo wordt opgevolgd.

Actie 2: Registreren van contacten (telefonisch, e-mail, persoonlijk gesprek en overleg) a.d.h.v. een uniform re-gistratiedocument. In 2018 beantwoordde Memo in totaal 303 vragen naar informatie, advies en ondersteuning over diverse aspecten van dementie. 102 vragen waren afkom-stig van personen met dementie, familieleden, buren en kennissen.

Actie 3: Aanbieden en up to date houden van de web-site www.dementie.be/memo. Daar kan elke bezoeker meer informatie terugvinden over de lokale vormingen, de praatcafés dementie, het documentatiecentrum, de eigen regionale activiteiten, ... Door middel van een slider op de startpagina worden actuele thema’s en gebeurtenissen in de kijker geplaatst.

Actie 4: Aanbieden en up to date houden van de website www.jongdementie.info met drie andere partners. Over-legmomenten vonden plaats op 23/1, 16/4, 19/6 en 6/11. Memo is permanent verantwoordelijk voor het updaten van het luik ‘sociale kaart’ en nam daarnaast gedurende de maanden februari, maart en april het volledige beheer van de website op zich.

Actie 5: In 2018 verstuurde Memo vier nieuwsbrieven: in maart, juni, augustus en oktober. Op die manier informe-ren we alle professionelen en geïnteresseerden in de pro-vincie blijvend over onze activiteiten.

Actie 6: Memo werkte verder aan de uitbouw van het documentatiecentrum door regelmatig nieuwe literatuur aan te schaffen en ter beschikking te stellen. Het volle-dige aanbod is online te raadplegen op www.dementie.be/memo. Er wordt ook verwezen naar de andere docu-mentatiecentra van de regionale ECD’s en EDV. In februari ontwikkelde Memo een dementierugzak. De rugzak is be-doeld voor iedereen die te maken heeft met dementie en bestaat uit volgende materialen: 7 boeken, 2 DVD’s, 1 CD, de dementiewijzer en een aantal folders en brochures van Memo. De rugzak kan gratis ontleend worden gedurende 4 weken. In 2018 werden 107 boeken ontleend waarvan 49 door professionele medewerkers, 48 door studenten en 10 door familieleden/vrijwilligers. Verder werden even-eens 34 DVD’s, 1 CD en 23 spelmaterialen ontleend. In 2018 kon Memo rekenen op een vrijwilligster die een halve dag per week aanwezig was en administratieve onder-steuning bood in het documentatiecentrum.


Dementierugzak


http://www.dementie.be/memo

http://www.jongdementie.info/

https://www.dementie.be/memo/documentatiecentrum-2/documentatiecentrum/

https://www.dementie.be/memo/documentatiecentrum-2/documentatiecentrum/


Actie 7: Memo adviseerde op vraag bij scharniermomenten in het zorgen begeleidingsproces en bij specifieke situa-ties in het dementieproces. Er gingen 19 gesprekken met familieleden door in de kantoren van Memo. Memo nam ook deel aan drie MDO momenten op 30/1, 16/8 en 4/10.

Actie 8: Faciliteren van reeds bestaande en nog op te star-ten sessies psycho-educatie en ontmoetingsgroep i.s.m. verschillende partners . Voor de regio Halle-Vilvoorde was Memo als coach betrokken bij de 10 bijeenkomsten van het DEN-pakket in Dilbeek. Zes mantelzorgers namen hieraan deel. Deze sessies gingen door van januari tot april. Een terugkommoment werd voorzien op 12/7. Verder faciliteerde Memo de opstart van DEN in Londer-zeel in september van dit jaar.Memo is samen met CM, WZC De Wingerd en de Zorg-cirkels Jongdementie partner bij het aanbieden van een psycho-educatiepakket ‘Dementie en nu’ voor mantel-zorgers in Leuven. Memo zorgde mee voor de bekend-making van dit initiatief en bracht kandidaat-deelnemers aan. In de 10 bijeenkomsten van ‘Dementie en nU’ doen mantelzorgers kennis en vaardigheden op en krijgen ze de ruimte om met lotgenoten in contact te komen. De eerste DEN-reeks in Leuven startte op 27/10/2017 en eindigde op 9/3/2018. Omwille van grote interesse startte er een tweede reeks van januari tot juni. Er namen 10 mantelzor-gers deel. Memo is, samen met WZC De Wingerd en de Zorgcirkels Jongdementie partner bij de organisatie van de ontmoetingscirkel voor personen met beginnende demen-tie in Leuven. Memo zorgde mee voor de bekendmaking van dit initiatief en bracht kandidaat-deelnemers aan. In 10 bijeenkomsten, die parellel lopen met de psycho-educatie-sessies voor mantelzorgers, komen personen met begin-nende dementie samen om ervaringen uit te wisselen met lotgenoten. Er namen 10 personen met dementie deel aan de reeks, waarvan 7 mensen met jongdementie. De cursus startte in oktober 2017 en liep door tot maart 2018.

Actie 9: Ter beschikking stellen van de digitale brochure ‘Dementie, u staat er niet alleen voor’ via de website van Memo.

Actie 10: Ondersteunen en faciliteren van praatcafés de-mentie in Vlaams-Brabant: In 2018 werden op 20 ver-schillende locaties in onze provincie praatcafés demen-tie georganiseerd, namelijk in Aarschot - Asse - Beersel - Bertem/Herent - Bierbeek - Diest/Scherpenheuvel - Dil-beek - Druivenstreek - Grimbergen/Kapelle-op-den-Bos/Londerzeel/Wolvertem/Meise - Haacht - Heikruis - Hols-beek - Kampenhout - Leuven - Roosdaal - Sint-Pieters-Leeuw - Tielt-Winge - Tienen - Zaventem - Zemst - praat-café jongdementie Leuven. Op deze manier vonden er in

2018 in totaal 96 praatcafés dementie plaats, die door Memo werden ondersteund. Memo organiseert jaarlijks een startvergadering praatcafés dementie. Tijdens deze startvergadering wordt het huidige werkjaar geëvalueerd en wordt een start gemaakt met de planning van het vol-gende jaarprogramma. Deze vergadering ging door op 28/9 in Leuven. Ten slotte ontwikkelde Memo in het najaar ism de Alzheimer Liga Vlaanderen een nieuwe overzichts-brochure 2019 met alle praatcafés dementie en familie-groepen dementie in de provincie Vlaams-Brabant. Actie 11: ECD Memo organiseert samen met de Alzheimer Liga Vlaanderen en de Zorgcirkels Jongdementie 6 keer per jaar een bijeenkomst voor personen met jongdementie en hun naasten. ECD Memo zorgt voor een jaarprogram-ma, de bekendmaking, de evaluatie en een consulente is het aanspreekpunt en/of de begeleider van elk praatcafé.

Actie 12: Ondersteunen en faciliteren van de familiegroe-pen Alzheimer Liga Vlaanderen in Aarschot, Tienen, Pa-jottenland, Dilbeek en Steenokkerzeel/Melsbroek/Perk. Memo werkte mee aan de bekendmaking van deze familie-groepen via de elektronische nieuwsbrief. De familiegroep regio Pajottenland wordt ook inhoudelijk ondersteund door

Vernieuwde brochure praatcafé’s en familiegroepen



Memo. Een medewerker van Memo is namelijk lid van de kerngroep en is steeds aanwezig op de bijeenkomsten van de familiegroep. Deze familiegroep komt jaarlijks 6 keer sa-men in Heikruis, telkens om een ander aspect van demen-tie te bespreken. In 2018 gingen deze bijeenkomsten door op 30/1, 27/3, 22/5, 5/7, 2/10 en 4/12. Memo zorgde op 4 momenten voor de inhoudelijke begeleiding. We bereikten 53 familieleden en mantelzorgers.

Actie 13: Aanbieden van het instrument ‘dementiewijzer’ in provincie Vlaams- Brabant. Dit is een compact hulpmid-del dat op een laagdrempelige manier mantelzorgers van mensen met dementie en professionelen in de dementie-zorg op weg zet naar de gepaste zorg of ondersteuning. De dementiewijzer is gebaseerd op vragen en antwoorden waar mensen mee zitten, is bondig en concreet en be-vat heel wat communicatietips. De dementiewijzer is ge-inspireerd op de dementiewijzer van dementievriendelijk Brugge. De wijzer kan besteld worden via www.dementie.be/memo en kost €2. Dit instrument wordt eveneens ver-spreid via de praatcafés dementie en OPD’s. Er werden reeds 6815 exemplaren verkocht.


Actie 1: ECD Memo informeerde, adviseerde en onder-steunde referentiepersonen dementie en dementiekun-dige basiszorgverleners m.b.t. individuele cliëntsituaties. ECD Memo zorgt hierbij voor een telefonische bereikbaar-heid van min. 32 uur verspreid over de werkdagen. Op uitzonderlijke momenten wordt er gebruik gemaakt van het antwoordapparaat. Verder is er ook een digitale per-manentie verzekerd d.m.v. een algemene mailbox.

Actie 2: Registreren van contacten (telefonisch, e-mail, persoonlijk gesprek en overleg) a.d.h.v. een uniform regis-tratiedocument. In 2018 beantwoordde Memo 118 vra-gen van referentiepersonen dementie en dementiekundige basiszorgverleners.

Actie 3: ECD Memo verstuurde vier keer per jaar een elek-tronische nieuwsbrief: in maart, juni, augustus en oktober. Op die manier informeren we alle professionelen en geïn-

teresseerden in de provincie blijvend over onze activiteiten.

Actie 4: Aanbieden en up to date houden van de website www.dementie.be/memo: Memo heeft een eigen regio-nale pagina op de website www.dementie.be. Daar kan elke bezoeker meer informatie terugvinden over de lokale vormingen, de praatcafés dementie, het documentatie-centrum, de eigen regionale activiteiten, ... Door middel van een slider op de startpagina worden actuele thema’s en gebeurtenissen in de kijker geplaatst.

Actie 5: ECD Memo onderhield en breidde het aanbod van het documentatiecentrum verder uit en werkt samen met de Zorgcirkels Jongdementie Leuven rond uitlening van materiaal.

Actie 6: ECD Memo breidde de kennis inzake dementie verder uit door de wetenschappelijke artikels die EDV ter beschikking stelt, op te volgen.

Actie 7: Organiseren van een overlegplatform dementie (OPD) in beide arrondissementen van de provincie ism SEL GOAL en SEL Zorgnetwerk Zenneland

In het arrondissement Halle-Vilvoorde werd er 3 keer een OPD georganiseerd. Deze OPD’s gingen door op volgen-de momenten: • 13/3 te Wemmel (Thema ‘Dementie en autorijden’) • 5/6 te Londerzeel (Thema ‘Dementievriendelijke ge-

meente’) • 2/10 te Zellik (thema ‘Lichaamshouding en –bewustzijn

bij personen met dementie’ en voorstelling van ‘Attrac-tive2wear’)

Er waren telkens een 20-tal aanwezigen. Daarnaast wer-den een aantal overlegmomenten georganiseerd met SEL Zorgnetwerk Zenneland om de OPD’s voor te bereiden, te evalueren en de planning voor 2019 op te maken. Deze voorbereidende vergaderingen gingen door op 4/1, 18/5, 8/8 en 10/12 in Heikruis.

In het arrondissement Leuven werden 3 OPD’s georga-niseerd, namelijk in regio Diest/Aarschot, regio Groot-Leuven en regio Tienen/Zuid-Oost Hageland, volgens de structuur van de bestaande platformen. Deze OPD’s ko-men 1 keer per jaar samen. Centrale thema bij elk OPD was vermissing. In het arrondissement Leuven gingen de OPD’s door op volgende momenten: • 22/5 te Aarschot: lokaal initiatief was de voorstelling

van de dementiekundige basiszorgverlener• 25/9 te Leuven: lokaal initiatief was Attractive2wear,

aangepaste kledij voor zwaar zorgbehoevende perso-nen


https://www.dementie.be/memo/dementiewijzer/

https://www.dementie.be/memo/dementiewijzer/


http://www.dementie.be/


• 13/12 in Tienen: lokaal initiatief was Attractive2wear, aan-gepaste kledij voor zwaar zorgbehoevende personen

Er waren telkens een 45-tal aanwezigen. Daarnaast wer-den een aantal overlegmomenten georganiseerd met SEL Goal Leuven om de OPD’s voor te bereiden, te evalueren en de planning voor 2019 op te maken. Deze vergadering ging door op 15/1.

Actie 8: Memo exploreerde de vraag van een woonzorg-centrum om het regionale expertisecentrum dementie te betrekken in hun verandertraject als organisatie. De ex-pertise van Memo wordt bevraagd rond visieontwikkeling, deskundigheid verhogen en begeleiden van medewerkers rond het thema dementie.. Dit overleg vond plaats op 16/8 te Dilbeek.

Actie 9: ECD Memo maakte het eigen vormingsaanbod en dat van EDV bekend aan alle woonzorgactoren in de provincie Vlaams-Brabant via de elektronische nieuwsbrief en de website www.dementie.be/memo

Actie 10: Aanbod van reflectiemomenten voor professio-nele hulpverleners vanaf najaar 2018 tot voorjaar 2019: Om tegemoet te komen aan de nood aan ontmoetingen en het uitwisselen van ervaringen, organiseerde Memo vanaf het najaar 2018 reflectiemomenten. De reflectiemomenten zijn een lerend netwerk onder gelijken in de zorg voor per-sonen met dementie. In kleine groepjes wordt er op een interactieve manier rond casuïstiek gewerkt op basis van vastgelegde thema’s. Deze reflectiemomenten worden af-wisselend georganiseerd in de regio Halle-Vilvoorde en de regio Leuven. In 2018 vond volgende bijeenkomst plaats:• 18/10 (Heikruis, van 9u30 tot 12u30): Dementievrien-

delijke woonomgeving. Hoe kan je de persoon met de-mentie ondersteunen via architectuur en inrichting? Er waren 9 deelnemers.

Het geplande reflectiemoment op 14/12 in Leuven met als thema ‘De hulpverlener in balans. Hoe zorg je voor jezelf?’ werd geannuleerd omwille van beperkte aantal in-schrijvingen. In 2019 worden nog 2 reflectiemomenten voorzien:• 21/02 (Heikruis): Jonge personen met dementie. Ver-

kenning van noden en aanbod.• 26/04 (Leuven): Dementievriendelijke gemeente. Hoe

pak je dit aan en wie betrek je hierbij?

Actie 11: ECD Memo ging op zoek naar mogelijke nieuwe vormingswerkers en werkte hiervoor een aanwervingspro-cedure uit. Er werd een vacature uitgeschreven en bekend-gemaakt via de eigen website en de sociale media van Memo en het Woonzorgnet Dijleland. Ook werden een aan-

tal mensen persoonlijk aangesproken. Er kwamen 9 reacties binnen, waarvan uiteindelijk 5 mensen weerhouden werden.

Actie 12: Informeren en ondersteunen van de (nieuwe) vrije vormingswerkers en andere freelance vormingswer-kers ECD Memo door het uitwerken van een procedure en draaiboek. Memo organiseerde 2 vormingsmomenten voor de vrije vormingswerkers en freelancers. Het eerste moment ging door op 26/6 waarbij de nieuw aangewor-ven medewerkers inhoudelijk versterkt werden rond het thema dementie. Op 9/10 verzorgde Memo voor dezelfde groep een intervisiemoment rond methodieken.

Actie 13: Aanbieden van vorming op maat, op vraag van externe organisaties. We verzorgen de registratie, reali-satie, facturatie en opvolging van de aanvragen. In 2018 heeft Memo in totaal 91.5 uur vorming op maat gegeven rond allerlei aspecten van dementie. Zo werden in totaal 702 mensen bereikt.

Vormingen op maat op vraag van de organisatie

Aantal uren ge-geven vorming

Aantal bereikte personen

Voor professionele hulp-verleners

44 258

Voor mantelzorgers 13 88

Voor breed publiek 12 190

Voor vrijwilligers 11 91

Voor politiediensten/ge-meenschapswacht

9.5 56

Voor het onderwijs 2 18

Lokale handelaars 2 1

Actie 14: Aanbieden van vorming, in de regie van EDV: • Organisatie van de opleiding referentiepersoon demen-

tie te Dilbeek in het voorjaar 2018, in samenwerking

Opleiding referentiepersoon dementie Dilbeek




met ECD Broes. De opleiding ging door op volgende data: 19/1, 26/1, 2/2, 9/2, 22/2, 2/3, 9/3, 23/3, 30/3, 19/4. Het schriftelijk examen werd afgenomen op 8/6. De medewerkers van Memo waren lesgever op volgen-de dagen: 19/1, 22/2 en 9/3. Er waren 23 deelnemers.

• Memo heeft een actieve rol in het faciliteren en opne-men van vormingen en opleidingen in de regie van EDV:

• 6/2: Studiedag ‘Vorming geven over dementie’ te Leu-ven. (6u, 19 aanwezigen)

• 12/10: Studiedag ‘Ongewoon gewoon’ te Leuven. (6u, 5 aanwezigen)

• 7/12: studiedag ‘Dementie en psychiatrie’ te Dilbeek (6u, 13 aanwezigen)

• Het aanbieden van vormingen op vraag van het sociaal fonds (Febi). In 2018 heeft Memo 4 basisvormingen ‘In-zicht in dementie’ gegeven (28 uur vorming in totaal) en 4 trainingen ‘Omgaan met dementie’ (98 uur vorming in totaal). Zo kregen 51 professionelen de basisvorming en werden 35 professionele medewerkers opgeleid met de training ‘Omgaan met dementie’.

In totaal werden er 210 u vormingen gegeven door Memo voor 146 professionele hulpverleners, in de regie van EDV.



Actie 1 : ECD Memo is lid van de adviesraad van het Kenniscentrum Dementie op jonge leeftijd in Nederland. In die hoedanigheid was Memo aanwezig op het ronde-tafelgesprek in Leusden op 3/10 waarin voorstellen voor wetenschappelijk onderzoek rond jongdementie voor de komende 5 jaren werden besproken.

Actie 2: Samen met de Alzheimer Liga Vlaanderen en het Expertisecentrum Dementie Vlaanderen werden mogelijk-heden verkend om samen te werken met de Nederlandse FTD-lotgenotengroep (overleg op 7/2). Op 30/3 begeleid-de Memo de allereerste bijeenkomst van een Vlaamse lot-genotengroep FTD. De Alzheimer Liga Vlaanderen zal zor-gen voor vervolgbijeenkomsten van deze groep in 2019.

4 Beleidsmakers


Actie 1: Ondersteunen van de dementievriendelijke ge-meenten in de provincie. Memo nam deel aan een stuur-groepvergadering op 12/6 van het project ‘Dementie-vriendelijk Londerzeel’. Dit vertaalde zich in verschillende actiepunten, waaronder het geven van vormingen voor lokale handelaars, vrijwilligers, OCMW-poetsdienst en het ondersteunen van het DEN-psycho-educatiepakket voor mantelzorgers. Verder nam Memo ook deel aan een vergadering van Dementievriendelijk Leuven. Dit moment ging door op 8/5.

Actie 2: Opmaken van jaarverslag 2017, dat door en in samenspraak met het EDV in een geconsolideerde versie wordt opgeleverd.

Actie 3: Memo heeft deelgenomen aan de opstart van een project rond ‘Vermissing’ op vraag van de politiezone Be-gijnendijk-Rotselaar-Tremelo. Deze vergaderingen gingen door op 19/2 en 16/4 met een persmoment op 29/3.

Actie 4: In 2018 lag de uitdaging voor Memo in het ijveren voor een structurele financiering van woonzorginitiatieven rond jongdementie. Samen met partnerorganisaties uit de Vlaamse werkgroep jongdementie ondernamen we acties naar verschillende overheden. Een eerste stap werd genomen met de goedkeuring van een Vlaamse resolutie die extra aandacht vraagt voor jongdementie (persconferentie bij de Zorgcirkels Jongde-mentie op 16/2). Samen met mantelzorgers en partnerorganisaties overleg-den we nadien op 22/2, 21/3, 2/5, 9/5, 5/7, 21/8, 4/9, 7/9 en 14/9 en vroegen overleg met beleidsmakers op Vlaams en federaal niveau. Memo nam deel aan werkoverleg met volgende beleidsmakers: Minister M. De Block op 18/5, Peter Persyn op 4/6, Jan Bertels op 7/8, Els Vanhoof op 28/8 en Katrien Schrijvers op 4/9. Onze acties genereer-den ook persaandacht in verschillende kranten, tijdschrif-ten en TV. Al dit overleg leidde eind 2018 in een engage-ment van minister Vandeurzen om jaarlijks 3 miljoen euro extra uit te trekken om de zorg voor jonge mensen met dementie in Vlaanderen betaalbaarder en kwaliteitsvoller te kunnen organiseren vanaf 2019.



5 Partners


• Actie: Organiseren van een overlegplatform dementie (OPD) in beide arrondissementen van de provincie ism SEL GOAL en SEL Zorgnetwerk Zenneland. In het ar-rondissement Halle-Vilvoorde werd er 3 keer een OPD georganiseerd. Deze OPD’s gingen door op volgende momenten: • 13/3 te Wemmel (Thema ‘Dementie en autorijden’) • 5/6 te Londerzeel (Thema ‘Dementievriendelijke ge-

meente’) • 2/10 te Zellik (thema ‘Lichaamshouding en –bewust-

zijn bij personen met dementie’ en voorstelling van ‘At-tractive2wear’)

Er waren telkens een 20-tal aanwezigen. Daarnaast wer-den een aantal overlegmomenten georganiseerd met SEL Zorgnetwerk Zenneland om de OPD’s voor te berei-den, te evalueren en de planning voor 2019 op te maken. Deze voorbereidende vergaderingen gingen door op 4/1, 18/5, 8/8 en 10/12 in Heikruis.

In het arrondissement Leuven werden 3 OPD’s georga-niseerd, namelijk in regio Diest/Aarschot, regio Groot-Leuven en regio Tienen/Zuid-Oost Hageland, volgens de structuur van de bestaande platformen. Deze OPD’s ko-men 1 keer per jaar samen. Centrale thema bij elk OPD was ‘Vermissing’. In het arrondissement Leuven gingen de OPD’s door op volgende momenten: • 22/5 te Aarschot: lokaal initiatief was de voorstelling

van de dementiekundige basiszorgverlener• 25/9 te Leuven: lokaal initiatief was Attractive2wear,

aangepaste kledij voor zwaar zorgbehoevende perso-nen

• 13/12 te Tienen: lokaal initiatief was Attractive2wear, aangepaste kledij voor zwaar zorgbehoevende perso-nen

Er waren telkens een 45-tal aanwezigen. Daarnaast wer-den een aantal overlegmomenten georganiseerd met SEL Goal Leuven om de OPD’s voor te bereiden, te evalueren en de planning voor 2019 op te maken. Deze voorbereidende vergadering ging door op 15/1.

6 Publiek


Actie 1: ECD Memo zorgt voor een telefonische bereik-baarheid van min. 32 uur verspreid over de werkdagen. Op uitzonderlijke momenten wordt er gebruik gemaakt van het antwoordapparaat. Verder is er ook een digitale permanentie verzekerd d.m.v. een algemene mailbox.

Actie 2: Registreren van contacten (telefonisch, e-mail, persoonlijk gesprek en overleg) a.d.h.v. een uniform regis-tratiedocument.

Actie 3: Ondersteunen en faciliteren van praatcafés de-mentie in Vlaams-Brabant in elk arrondissement.

Actie 4: Organiseren van het praatcafé jongdementie sa-men met de Alzheimer Liga Vlaanderen en de Zorgcirkels Jongdementie.

Actie 5: Verder uitbouwen van het communicatiebeleid dmv het toepassen van de huisstijl Memo, opstarten van een facebookpagina, het aanbieden van de folder Memo en door op vraag deel te nemen en aanwezig te zijn met infostands op beurzen. In het kader van dementievrien-delijk Dilbeek nam Memo deel aan de organisatie van een welzijnsbeurs rond thuis wonen met dementie die door-ging op 23/10. Verder was Memo eveneens aanwezig met een infostand op de studiedag ‘Angèle heeft u nodig! Op een positieve manier meer empathie ontwikkelen voor personen met dementie’ te Grimbergen op 13/9.

Actie 6: Het beschikbaar stellen en up te date houden van de website www.dementie.be/memo.

Actie 7: ECD Memo onderhoudt en breidt het aanbod van het documentatiecentrum verder uit en werkt samen met de Zorgcirkels Jongdementie Leuven rond uitlening van materiaal.

Actie 8: Memo zorgde voor een aankondiging van het praatcafé dementie in de huiskrant van het WZC Mater Dei. Verder werd in elke editie van de Wingerdkrant een overzicht gegeven van de praatcafés dementie regio Leu-




ven en van de nieuwe aanwinsten in het documentatie-centrum.

Actie 9: ECD Memo werkte in 2018 verder mee aan het project rond taboedoorbreking ‘Ik zie U zitten’ van LOGO Zenneland. Dit vertaalde zich in een nabespreking van de film ‘Still Alice’, uitleen van de dementierugzak en banners voor de gemeente Overijse op 28/3 en in een nabespre-king voor de film ‘Still Alice’ te Lennik op 29/5.

Actie 10: Memo was op vraag aanwezig op 14/2 op het Disability Filmfestival te Leuven en op 18/4 op een info-avond rond dementie voor het Vlaams Apothekers Net-werk in Leuven om de aanwezigen te informeren over de rol en taken van ECD Memo.

Actie 11: ECD Memo werkte mee aan de preventiecam-pagne van EDV ‘SaniMemorix’. Een gezonde leefstijl op middelbare leeftijd (40 tot 75 jaar) kan het risico op de-mentie gevoelig doen dalen. Dat is de boodschap van de nieuwe campagne ‘SaniMemorix’ van de Expertise-centra Dementie i.s.m. de Alzheimer Liga Vlaanderen, het Vlaamse ApothekersNetwerk en Het Vlaams Instituut Gezond Leven. De campagne werd op 21/9, Wereld Alzheimer Dag, afgetrapt met een uitdeelactie van vac-cindoosjes aan het station Brussel Noord en in heel wat Vlaamse steden en gemeenten. Ook Memo deelde heel wat doosjes uit op de vrijdagmarkt in Leuven en tijdens de studiedag ‘dementie’ voor politiediensten en eerste-lijnswerkers in Asse. De doosjes bevatten informatie over beïnvloedbare leefstijlfactoren die het risico op dementie doen dalen.

7 Eigen medewerkers



en te delen.

Actie 1: Volgen van literatuur/wetenschappelijke artikels verkregen vanuit EDV, oa via het opvolgen van Sharepoint, het gedeelde digitale O365 platform.

Actie 2: Memo onderzocht op welke manier zij een meer-waarde kan betekenen voor professionelen in de thuis-zorg. Dit trachtte Memo te bereiken door in gesprek te gaan met deze doelgroep en de noden te inventariseren. Dit gebeurde adhv gesprekken met referentiepersonen dementie binnen de thuiszorgdiensten op 4/5 en in de loop van december 2018 en januari 2019. Aanwezigheid op MDO volgt in het voorjaar van 2019. Daarnaast ver-zorgde Memo een vorming voor de aanvullende thuiszorg voor het OCMW van Londerzeel op 4 en 16/10. Voor Fa-miliehulp werd een vorming georganiseerd rond jongde-mentie, op 17/12 in Asse en op 20/12 in Leuven.

Actie 3: Opbouwen van eigen expertise rond de voorop-gestelde jaarthema’s: • Thema Vorming: Coaching van groepen (24, 27 en

31/8 te Antwerpen, 21 u), studiedag ‘Vorming geven over dementie’ (6/2 te Leuven, 6u)

• Thema Thuiszorg: kijkstage thuiszorg (28/5 te Aarschot, 6u), studiedag ‘Ongewoon, gewoon, omgevingszorg bij personen met dementie thuis’ (12/10 te Leuven, 6u)

• Thema Intimiteit en seksualiteit: Studiedag ‘Tach-tig tinten, genderidentiteit en seksuele diversiteit in WZC’(19/4 te Gent, 5u), Congres ‘Seks, drugs en rock&roll, geneugten en bedreigingen van de oude dag’ (17/5 te Antwerpen, 6u)

• Thema Jongdementie: Symposium ‘Frontotemporale dementie’ (30/3 te Herentals, 3u), Stagedag in Hét Ont-moetingshuis (1/6 te Leuven, 7u), werkbezoek aan Ge-woon Leven (2/8 te Erembodegem, 3u), Lustrumviering 5 jaar kenniscentrum dementie op jonge leeftijd (3/10 te Leusden, 3u), Ontmoetingsdag jongdementie (24/11 te Mechelen, 3u)

Actie 4: Daarnaast volgden de medewerkers van Memo ook volgende vormingen en studiedagen:• 25/1: Studienamiddag ‘Een mantel om het vergeten?

Preventiecampagne van EDV SaniMemorix



Over palliatieve zorg, dementie en levenseindebeslis-singen’ te Vilvoorde (4u)

• 31/1: ‘Eerstelijns meets CGG’ te Tienen (3u)• 20/2: Metaforum ‘The cultural perception of dementia’

te Leuven (2u)• 22/3: Studiedag ‘Op weg naar kleinschaligheid’ te Den-

dermonde (6u)• 18/4: Metaforum ‘Mantelzorgers en de psychosociale

context van dementie’ te Leuven (2u)• 23/4: Intervisie DEN-coaches met gastspreker Mary

Mittelman te Brussel (3u)• 26/4: OPD rond de multidisciplinaire richtlijn mbt de

samenwerking in de zorgverlening voor thuiswonende oudere personen met dementie en hun mantelzorgers te Mechelen (2.5u)

• 15/5: Dementie-experten overleg EDV te Brussel (6u)• 25/5:Symposium ‘Innovaties in dementiezorg’ te Maas-

tricht (7u)• 22/6: Congres ‘De zorgprofessional in balans’ te Ede

(6u)• 28/8: TTT ‘Rouw en verlies bij dementie’ te Mechelen

(3.5u)• 13/9: Studiedag ‘Angèle heeft u nodig! Op een posi-

tieve manier meer empathie ontwikkelen voor personen met dementie’ te Grimbergen (5.5u)

• 19/10: Studiedag ‘Herstel in de ouderenzorg’ te Leu-ven (6u)

• 25/10: Symposium ‘Referentiekader dementie’ te Brus-sel (6u)

• 26/10: Tweedaagse EDV te Brussel (6u)• 29 en 30/11: Tweedaagse opleiding ‘Geweldloze com-

municatie van hart tot hart’ te Kortrijk (12u)• 4/12: Werkbezoek Huis Perrekes te Geel (2u)• 29/12: Mini-symposium LBD te Dendermonde (5u)

Actie 5: Memo ontwikkelde een kaartspel om het thema ‘Intimiteit en seksualiteit’ bespreekbaar te maken bij perso-nen met dementie. Daarnaast ontwikkelde Memo ism ECD Paradox een methodiek om dit thema bij professionelen bespreekbaar te maken. De overlegmomenten met ECD Paradox vonden plaats op 8/2, 27/3, 9/4, 9/7 en 16/10.

Actie 6: Memo overlegt wekelijks via conference call.

Actie 7: ECD Memo evalueerde het jaaractieplan op vol-gende momenten: 21/6, 30/10 en 15/11.

Actie 8: Op 3/7 vond een teambuildingmoment plaats te Oud-Heverlee.

Actie 9: Er gingen 7 overlegmomenten met Memo en de directie door op volgende momenten: 1/2, 1/3, 3/5, 26/6,

6/9, 4/10 en 6/12. Deze vergaderingen gingen afwisse-lend door in Heikruis en Leuven.

Actie 10: Het volgen/faciliteren van studiedagen georgani-seerd door EDV (in eigen regio):• 6/2: Studiedag ‘Vorming geven over dementie’ te Leu-

ven (6u)• 12/10: Studiedag ‘Ongewoon, gewoon. Omgevings-

zorg bij personen met dementie thuis’ te Leuven (6u)• 7/12: Studiedag ‘Dementie en psychiatrie’ te Dilbeek

(6u)

Actie 11: Memo nam deel aan de werkgroep ‘dementie’ in WZC Mater Dei Heikruis op 27/2, 24/5 en 16/10 en in WZC De Wingerd Leuven op 13/3, 24/5, 11/10 en 29/11.



Actie 1: Memo nam deel aan het dementie-expertenover-leg georganiseerd door EDV op 15/5, 25 en 26/10.

Actie 2: Memo nam deel aan de VTO-werkgroep van EDV op volgende data: 5/2, 26/3, 14/5, 24/9 en 26/11.

Actie 3: Memo nam deel aan de Vlaamse werkgroep jong-dementie van EDV op 12/2 en 19/6.

Actie 4: Memo nam deel aan het coördinatie-overleg van EDV op 19/2, 7/5, 10/9 en 19/11.

Actie 5: Memo maakte gebruik van het gedeelde commu-nicatieplatform Office 365.

Actie 6: Memo werkte samen met ECD Paradox rond het thema ‘Intimiteit en seksualiteit’.

Actie 7: Memo werkte samen met ECD Broes rond de organisatie van de opleiding Referentiepersoon dementie te Dilbeek.

Actie 8: Memo ging op werkbezoek bij collega-expertise-centra dementie Meander op 19/7 en bij Contact op 9/8.


76 ORION ism PGN j a a r v e r s l a g 2018 e x p e r t i s e c e n t r u m d e m e n t i e v l a a n d e r e n v z w w w w.d e m e n t i e .b e i n h o u d


w w w.d e m e n t i e .b e e x p e r t i s e c e n t r u m d e m e n t i e v l a a n d e r e n v z w j a a r v e r s l a g 2018 ORION ism PGN 77 i n h o u d

Medewerkers• Herman Wauters: expert, voltijds• Nadia Hainaut: expert, 80% VTE• Riet Pauwels: coördinator/expert, voltijds• Sara Suykens: projectmedewerker vanaf 1 september, 50% VTE• Thalia Wouters: projectmedewerker tot 31 augustus, 50% VTE

Or ion i sm PGNzorgregio's Antwerpen en Mechelen provincie Antwerpen

ECD OrionMarkgravelei 133 | 2018 Antwerpen | t 03 247 03 85 | [email protected]

Zorgregio Mechelen (antennepunt PGN)Lange Ridderstraat 20, 2800 Mechelen (postadres)Paradeplein 2 bus 3, 2500 Lier | t 0476 93 49 56 | [email protected]

Foto: Leo De Bock







1. We bieden een coach aan voor het psycho-educatiepakket “Dementie en nu” voor voorzieningen die zelf niet de mogelijkheid hebben een eigen coach op te leiden of ter beschikking te stellen.

ECD Orion ism PGN vergadert op 31 maart met de lokale aanbieders “Dementie en nU” van de zorgregio Antwer-pen om het aanbod beter af te stemmen en de bereidheid

te toetsen om een gezamenlijk reeks aan te bieden voor mantelzorgers van personen met jongdementie. Op deze bijeenkomst zijn 4 aanbieders aanwezig. De deelnemers getuigen van interesse voor een samenwerking in dit ver-band op voorwaarde dat het ECD de continuïteit en de coördinatie voor haar rekening neemt. Er is eveneens een opvolgoverleg vastgelegd voor 4 oktober om concrete af-spraken te maken. Uiteindelijk is dit overleg niet doorge-gaan omdat er vanuit het intermutualistisch overleg van de provincie is overeengekomen om enkel in te stappen indien de reeks per 5 sessies kan aangeboden worden. De groep zal terug samenkomen wanneer aan die voor-waarde voldaan is. In samenspraak met de andere expertisecentra zal ECD Orion ism PGN bij wijze van test het aanbod met 2 reek-sen van 5 sessies uittesten in 2019.

2. Consultaanbod aan personen met dementie en hun mantelzorgers

ECD Orion ism PGN is telefonisch bereikbaar tijdens de


AANGEMELDE PROBLEMEN MANTELZORGERS



werkdagen van 9:00 tot 17:00. Bij afwezigheid is er een regeling opgemaakt met ECD Tandem (uitgezonderd overmacht met antwoordapparaat). Vragen per mail of facebook beantwoorden we uiterlijk binnen 2 werkdagen. De medewerker informeert en adviseert en verwijst door indien nodig. Er worden ook gesprekken op afspraak aangeboden indien de nood daartoe is. Dit aanbod werkt vraag-gestuurd. Elke oproep en gesprek wordt geregis-treerd.In 2018 krijgt het ECD 109 oproepen te verwerken. 60 contacten hebben betrekking op vragen van mantelzor-gers en 3 op vragen van personen met dementie. De overige vragen komen van professionelen, studenten of andere groepen. Twee personen met dementie uit Antwerpen hebben vooral vragen over jongdementie terwijl een persoon met dementie uit de regio Mechelen vooral vragen heeft over de maatschappelijke context, de financiële en juri-dische aspecten en het beslissingsproces voor opname in een WZC.. Slechts 11 mantelzorgers doen beroep op het antennepunt PGN, terwijl er 49 oproepen van man-telzorgers verwerkt worden in Antwerpen. Mantelzorgers hebben vooral vragen over dementie in het algemeen en de zorgbelasting. Onze antwoorden bevatten voor 49% informatie, 36% advies, 42% ondersteuning en voor 11% concrete doorverwijzing.

3. Ondersteunen van praatcafés dementie en familiegroepen en andere praatgroepen

ECD Orion ism PGN ondersteunt praatcafés in de keuze van thema’s en de toepassing van de geëigende metho-diek. ECD Orion ism PGN is lid van elke plaatselijke stuur-groep praatcafé dementie in de zorgregio Antwerpen en Mechelen. In de zorgregio Antwerpen biedt de medewerker van Orion advies en ondersteuning bij het samenstellen van het nieuwe jaarprogramma voor praatcafés Noorderlicht (25/9) en Dwaallicht (20/9). Met de andere praatcafés uit de regio wordt telefonisch en per mail afgestemd.In de opstart en de doorstart van een nieuw initiatief of een groep in nood bieden ECD Orion ism PGN ondersteuning op maat. In het bijzonder biedt Orion ism PGN nog steeds extra ondersteuning aan de doorstart van het Praatcafé dementie Antwerpen en brengt hiervoor de stuurgroep samen op 15 maart, 23 mei en 29 november. Er is nog altijd geen externe partner bereid om de coördinatie op te nemen en daarom blijft Orion trekker van de 4 jaarlijkse bijeenkomsten. Het Praatcafé In-Licht heeft eveneens een mooi bereik en mist ook nog een vaste externe coördinator. Wel kan dit praatcafé beroep doen op het district Hoboken als solide partner. Dit praatcafé realiseert daardoor naast de 4 jaar-

lijkse bijeenkomsten nog een extra event in het Gravenhof met de theatermonoloog “Mistig Landschap”. Het district Hoboken maakt werk van de bekendheid hierover en be-steedt hieraan 3 bladzijden in het A-blad. De praatcafés Dementie doen graag beroep op ECD Orion ism PGN als deskundige spreker. Bij volgende the-ma’s fungeert een medewerker van Orion als gastspreker: • praatcafé Antwerpen:

Hoe omgaan met moeilijk hanteerbaar gedrag? (19/9) Zorg en stress bij de mantelzorger. Hoe blijf ik over-

eind? (21/11)• praatcafé Rupelstreek: zinvolle dagbesteding (13/11) • praatcafé Noorderlicht: Wat is dementie? (20/11)In de zorgregio Mechelen biedt het antennepunt PGN on-dersteuning en advies tijdens 15 stuurgroepvergaderingen van de praatcafés dementie in Mechelen, Klein Brabant/Vaartland, de Rupelstreek, Lier en Heist-op-den-Berg.De medewerker van PGN wordt gevraagd als expert voor • Praatcafé dementie Mechelen over ‘Dementie, dwaal-

gedrag en vermissing(protocol)’• Praatcafé dementie In-Licht te Hoboken over ‘Verlies en

rouw bij dementie’• Praatcafé dementie Lier over ‘Nachtelijke onrust bij de-

mentie’• Praatcafé dementie Mortsel over ‘Verlies en rouw bij de-

mentie’• Praatcafé dementie Heist-op-den-Berg over ‘Wat als...

een persoon met dementie aan het woord komt’• de familiegroepen van de ALV in Mechelen en Turnhout

over ‘Wat als autorijden een probleem wordt’• DC De Peerle te Duffel over ‘Iedereen kan omgaan met

dementie; U ook?’ • de vrijwilligerswerking van Borgerstein vzw over ‘De-

mentie bij personen met een geestelijke beperking’PGN brengt tweemaal de voorzitters van de stuurgroepen van de praatcafés uit de zorgregio’s Antwerpen en Me-

Praatcafé In-Licht



chelen samen. Ervaringsuitwisseling en afstemmen van het aanbod staan centraal in dit overleg. Een gezamenlijke folder voor het voor- en najaar wordt samengesteld en uit-gewerkt door ECD Orion ism PGN. Het digitaal platform voor deze groep kent gering succes maar blijft actief.

4. We bieden ism met diagnostische centra, een dementieklapper aan de persoon met dementie na het meedelen van de diagnose

Met de middelen van de actie DansHart van S-Sport zet-ten Orion ism PGN, samen met Tandem een samenwer-king op met enkele diagnostische centra. We maken een samenwerkingsovereenkomst op waarbij het centrum zich ertoe verbindt om de dementieklapper gratis en begeleid mee te geven aan de persoon met de-mentie of zijn mantelzorger, na de diagnose van dementie. Orion ism PGN levert die dementieklappers met de midde-len van de actie DansHart. Na een periode van 6 maand, zullen de partners het initiatief samen met Orion ism PGN evalueren. Indien positief, verlengen we het project zolang de voorraad strekt. Volgende ziekenhuizen hebben zich reeds geëngageerd: • AZ Rivierenland, campus Bornem• AZ Rivierenland, campus Reet• AZ Sint-Maarten, Mechelen• GZA Sint-Jozef • Imeldaziekenhuis, Bonheiden• ZNA Hoge Beuken, Hoboken• ZNA Joostens• ZNA Sint-Elisabeth


1. Opleidingen van het EDV geven en ondersteunen

ECD Orion ism PGN werkt actief mee als lesgever en/of regionaal verantwoordelijke aan de opleidingen die geor-ganiseerd worden vanuit het EDV: • Basisinzicht in dementie in het kader van Fe-Bi:

zorgregio Antwerpen: 13 dagen zorgregio Mechelen: 5 dagen

• Training in omgang met personen met dementie in het kader Fe-Bi: 1 training in zorgregio Antwerpen (3,5 da-gen)

• Nadia Hainaut, medewerker van ECD Orion ism PGN, is lesgever voor de EDV-vorming ‘contactmogelijkhe-den voor personen met (ver)gevorderde dementie’ op 19 april te Antwerpen en op 18 december te Mechelen.

• Orion ism PGN fungeert ook als regionaal verantwoor-delijke voor de EDV-vormingen ‘Dementievriendelijke woonomgeving’ en ‘ Verbinding leggen met fami-lies’(najaar 2018).

• Op vraag van EDV organiseert Orion ism PGN de vor-ming ‘Omgaan met dementie’ te Antwerpen voor Me-deri, organisatie van zelfstandige thuisverpleegkundi-gen (29 mei)

• Het antennepunt PGN werkt mee aan de infoavond voor apothekers omtrent het project Fazodem te Me-chelen i.s.m. CAVA. Op vraag van de VTO-werkgroep geeft hij tweemaal een training aan collega-medewer-kers over ‘Verlies- en rouwverwerking bij dementie’.

• Herman Wauters, medewerker van PGN, is spreker voor het namiddaggedeelte van de EDV-studiedag: “Ethische dilemma’s in de zorg voor personen met de-mentie” te Mechelen.

• PGN zorgt ook voor het rondetafelgesprek over rouw-verwerking bij dementie op het symposium Referentie-kader Dementiezorg in het Vlaams Parlement te Brussel.

2. Bijdragen tot het VTO-aanbod van het EDV via de VTO-werkgroep

ECD Orion ism PGN participeert aan de werkgroep VTO. De medewerker van PGN neemt actief deel op vier verga-derdagen van de VTO-werkgroep en koppelt telkens terug van en naar zijn collega’s van Orion.

3. Bijdrage tot de redactieraad van het handboek “van begrijpen tot begeleiden”

De redactieraad is opgestart in 2017 en komt 2 keer per jaar samen. ECD Orion ism PGN participeert aan de re-dactieraad. Deze opdracht bestaat uit het bijwonen van de vergaderingen, procesbewaking, nalezen en inhoude-lijk beoordelen van nieuwe bijdrages. De medewerker van PGN neemt deel aan de twee redactievergaderingen on-der leiding van Jan Steyaert.

4. Terugkomdagen Referentiepersoon Dementie (TKD RP)

ECD Orion ism PGN en ECD Tandem organiseren geza-menlijk één cyclus terugkomdagen voor referentieperso-nen dementie. Een cyclus omvat vier dagen gespreid over het jaar, met in de voormiddag een theoretisch luik en in de namiddag een intervisiemoment.Voor 2018 worden volgende thema’s en dagen weerhouden:• 20 februari: “Onrustig gedrag of contracturen bij neu-



rologische aandoeningen”. Een neurologische benade-ring van “spanning”, met praktische omgangstips.

• 5 juni: “Waarheid, durven of doen”. Het eigen functione-ren als referentiepersoon onder de loep.

• 25 september: “Aan de slag!” Methodieken voor ge-spreks-, info– en vormingsmomenten

• 11 december: “Het lerend vermogen van personen met dementie”. Inzichten vanuit het boek ‘Opnieuw geleerd, oud gedaan’.

De thema’s ‘ Aan de slag, hoe een vorming levendig hou-den’, ‘waarheid, durven of doen’, en ‘lerend vermogen’ worden inhoudelijk voorbereid en gegeven door ECD Ori-on ism PGN en ECD Tandem alsook alle intervisies. Alle terugkomdagen worden zeer positief geëvalueerd door de deelnemers.

5. Regionaal standaard vormingsaanbod (brochure)

Het nieuwe aanbod “armoede en dementie” specifiek voor maatschappelijk werkers, ontwikkeld in 2017, wordt ver-werkt in de gezamenlijke vormingsbrochure voor 2018. De brochure is een weergave van het basisaanbod van vormingsmomenten aan professionelen en het basisaan-bod van voordrachten aan mantelzorgers. Orion ism PGN realiseert volgend aanbod in 2018:• Overzicht van vormingsmomenten aan professionelen

uit het basisaanbod: Basale stimulatie bij personen met dementie (2x) Begeleiden van familie/partner van personen met dementie (1x) Communicatie met personen met dementie (2x) De beleving van de persoon met dementie (4x) Dementie en agressie (6x) Familie, ook onze zorg? (2x) Het lerend vermogen van personen met dementie

(3x) Moeilijk hanteerbaar gedrag (5x) Verlies- en rouwverwerking bij dementie (2x) Vorming Aanvullende thuiszorg en zorgvrijwilligers (1 reeks) Wat is dementie + belevingsbeelden (2x) Workshop voelschorten (2x) Zinvolle dagbesteding bij personen met dementie (3x)

• Overzicht van vormingsmomenten aan mantelzorgers uit het basisaanbod: Infosessie ‘wat is dementie’ (6x) Infosessie ‘omgaan met veranderend gedrag bij de-

mentie’ (1x) Infosessie ‘ communicatie bij dementie’ (1x) Gespreksbegeleiding familieraad over verlies en

rouwverwerking (1x) Infosessie ‘omgaan met dementie’ (1x)

• Overzicht van vormingsmomenten aan vrijwilligers uit het basisaanbod: Wat is dementie? (5x) ‘Communiceren bij personen met dementie’ voor de

vrijwilligers van AAP vzw (Animal Assisted Projects) (1x)

6. Ontwikkeling innovatieve productenDe geplande ontwikkeling van het Intervisiespel ‘vroegtijdi-ge zorgplanning’ is gerealiseerd. Het is een mooie uitgave geworden die voorlopig enkel uitgeleend kan worden. In-dien Hier is de zin afgekapt, wat komt er verder?

Het dossier Cultuursensitieve Dementiezorg is in op-maak. De dataverzameling die aan de basis ligt van het dossier is verlengd tot mei 2019. Orion realiseert wel de systematische literatuurstudie met als naam ‘De (on)toe-gankelijkheid van ondersteuning voor mantelzorgers van personen met dementie met een migratieachtergrond’. Samen met de eigen verworven data tijdens interviews en focusgesprekken, zal het dossier in 2019 afgewerkt worden.Het concept voor de zintuigelijke ervaringskoffer voor per-sonen met gevorderde dementie is voltooid in 2018 en raadpleegbaar op www.dementie.be/orionenpgn/voel-koffer. Het is nu enkel wachten op de nodige sponsors.

7. Vorming en opleiding op maat ECD Orion ism PGN geeft vorming op vraag en op maat van de voorziening. Voorafgaand is er steeds minimum één overlegmoment met de vormingsverantwoordelijke van de voorziening of organisatie.Zo organiseert Orion ism PGN in 2018:• Intervisiegroep referentiepersoon dementie GZA Zorg

en Wonen (5 bijeenkomsten)• Vormingspakket omgaan met agressie voor verzorgen-

den van GZA Zorg en Wonen (2x)

Intervisiespel ‘vroegtijdige zorgplanning’


http://www.dementie.be/orionenpgn/voelkoffer

http://www.dementie.be/orionenpgn/voelkoffer


• Vorming verlies en rouw voor referentiepersonen de-mentie en referenten palliatieve zorg

• Moeilijk hanteerbaar gedrag bij mensen met dementie en psychiatrische ziektebeelden voor Meerminnehof te Mortsel (2x)

• Train de trainer basisvorming dementie voor referentie-personen dementie van het Zorgbedrijf Antwerpen

• Train de trainer persoonsgerichte zorg voor referentie-personen dementie van het Zorgbedrijf Antwerpen

• De rol van een ortho-agoog bij personen met demen-tie voor studenten orthopedagogie van AP Hogeschool Antwerpen

• Basale contactmogelijkheden bij personen met (ver) ge-vorderde dementie voor studenten verpleegkunde van Thomas More campus Lier

• Wat is dementie en werken met narratieve methodieken op maat van leerlingen van het 7de jaar verzorging van Sint-Ursula te Wilrijk

• Opleidingsdag ‘wat is dementie’ op maat van het zorg-personeel van het Zorgbedrijf Antwerpen (10x)

• ‘Een agogische benadering van moeilijk hanteerbaar gedrag bij dementie’ op maat van HAVAC (Huisartsen-vereniging Antwerpen Centrum) (1x)

• Supervisie (4u) voor verzorgenden van Familiehulp vzw te Mechelen (2x) en Antwerpen (2x)

• ‘Omgaan met moeilijk hanteerbaar gedrag bij personen met dementie’ (4u) op maat van Banaba-studenten Psychogeriatrie van Thomas More te Lier

• ‘Wat is dementie en omgangsvormen’ op maat van de medewerkers van de Thuiszorgwinkel Assist te Mechelen.

8. Studiedagen organiseren of meewerken aan studiedagen, congressen, symposia en infobeurzen

ECD Orion ism PGN organiseert in september haar 4e jaarlijks OPD in de zorgregio Antwerpen onder de titel “Wat werkt?”. Na een plenair gedeelte van de maker van het online programma “Wat werkt?” kunnen deelnemers kiezen uit 6 werkwinkels: Durven en doen (over ‘goede’ en zinvolle activiteiten), Wat zeg je? (over contact maken), Best lastig! (over omgaan met moeilijk hanteerbaar ge-drag), Mag ik eens voelen? (over basale stimulatie), Mag ik je kussen? (over seksualiteit) en Niet iedereen heeft Alzhei-mer (over de onderliggende ziektebeelden). Dit OPD kent een groot succes. Omwille van logistieke beperkingen worden 60 deelnemers toegelaten. ECD Orion ism PGN draagt bij aan volgende evenementen:• Dag van de zorg (18 maart): Workshops voelschorten in

WZC Cadiz te Antwerpen• Pharmanology-beurs te Brussel: lezing ‘Communicatie

bij dementie‘ op vraag van VAN (Vlaams Apothekers Netwerk)

• Ontmoetingsdag jongdementie te Mechelen, een sa-menwerkingsinitiatief o.l.v. de Alzheimerliga Vlaanderen: planning, infostand en begeleiding ontmoetingscafé

• Health & Care-beurs te Gent: infostand • Apothekersnetwerkevent te Antwerpen: infostand• Filmvoorstelling ‘Tot in den draai’, georganiseerd door

De Voorzorg: infostand • Monoloog ‘Va is Koning’ door Willy De Jaeghere, ge-

organiseerd door de Familiegroep Jongdementie regio Antwerpen Centrum: infostand en nabespreking

• 10e interregionale conferentie Noord-Brabant (NL) en Vlaanderen (BE): Toekomstige uitdagingen voor de-mentievriendelijke steden en gemeenten te ’s-Herto-genbosch: plenaire presentatie armoede en dementie en begeleiding workshop 2 over dementie bij personen met dementie met een migratieachtergrond

• Sociale Trefdag voor zorgprofessionals te Lier: voorstel-ling werking van ECD Orion ism PGN

• Seniorenbeurs te Lier: infostand waarbij SaniMemorix centraal staat

• Werelddag Dementie: Naast de eigen collectieve pre-ventieve actie van 21 september (zie verder) onder-steunt het ECD verschillende WZC’s door het aanreiken van materialen en producten voor infostanden.

9. Vormingsaanbod “vroegtijdige zorgplanning” in samenwerking met PHA en PNM

Na succesvolle samenwerking op provinciaal vlak met de organisatie van een gezamenlijke studiedag met het Palliatief Netwerk Mechelen (P.N.M.) in 2016 en met Pal-liatieve Hulpverlening Antwerpen (PHA) in 2017, plan-nen de palliatieve netwerken van de provincie Antwer-pen i.s.m. de ECD Tandem en ECD Orion ism PGN een gezamenlijk studiedag. De studiedag wordt inhoudelijk en logistiek helemaal voorbereid in 2018 en zal in 2019 plaatsvinden.

Ontmoetingsdag jongdementie



10. Consultaanbod aan referentiepersonen dementie en andere professionele zorgverleners of zorgverleners in opleiding

Bij ECD Orion ism PGN is een dementie-expert telefonisch bereikbaar tijdens de werkdagen van 9:00 tot 17:00 (uit-gezonderd overmacht met antwoordapparaat). Vragen per mail of sociale media beantwoorden we uiterlijk bin-nen 2 werkdagen. De medewerker informeert en advi-seert en verwijst door indien nodig. Dit kan resulteren in casebesprekingen of coachende gesprekken. Dit aanbod werkt vraag-gestuurd. Elke oproep wordt geregistreerd in een daarvoor specifiek ontwikkeld elektronisch formulier. In zorgregio Antwerpen gaat het om 26 oproepen en in zorgregio Mechelen om 21. Ook hier gaan de meeste vra-gen (35%) over dementie in het algemeen. Vervolgens zijn jongdementie en gedrags- en stemmingsproblemen vaak aanleiding tot contact.

11. Ontwikkeling van beeldgetuigenissen i.v.m. cultuursensitieve dementiezorg

In aansluiting op het dementieplan, ontwikkelen we een documentaire over cultuursensitieve zorg en demen-tie a.d.h.v. beeldgetuigenissen. De beelden worden sa-mengebracht vanuit interviews en focusgesprekken met personen met ervaring over migratieachtergrond en de-mentie. Die ervaring kan zowel beroepshalve als privé verworden zijn. De documentaire zal later ingezet worden tijdens vormingsmomenten om hulpverleners handvatten

aan te reiken in het omgaan met specifieke zorgvragen van deze doelgroep. Deze productontwikkeling kadert in het project “dementie kent geen kleur”. In 2018 realiseert Orion 4 bijeenkomsten met focusgroepen en 5 persoon-lijke interviews. Deze dataverzameling wordt verlengd tot mei 2019 en bijgevolg zal de filmdocumentaire ook dan pas gefinaliseerd worden.



1. Samenwerking met de academische wereldECD Orion ism PGN werkt samen met KDG en VUB aan een project dat de levenskwaliteit van personen met de-mentie met een migratie-achtergrond wilt verhogen door de draagkracht van de mantelzorger te versterken en de zorg toegankelijker en adequater te maken. Het project dat ondertussen de naam “dementie kent geen kleur” heeft, is gestart in 2017. We beogen met de partners meer

OPROEPEN PROFESSIONELEN, STUDENTEN EN ANDEREN



inzicht te verwerven in de problematiek van personen met dementie met migratie-achtergrond. Met die kennis wil-len we methodieken en instrumenten aanpassen of ont-wikkelen om mantelzorgers van personen met dementie met migratie-achtergrond te informeren en te vormen over dementie en de beleving ervan. De verworven data bin-nen dit project vormen ook de basis van een masterproef gerontologie. Deze masterproef is uitgesteld tot het aca-demiejaar 2019-2020.

4 Beleidsmakers


1. Ondersteuning Dementievriendelijk projecten in verschillende gemeenten

ECD Orion ism PGN gaat in op lokale vragen om mee te werken aan dementievriendelijke initiatieven. Zo draagt ECD Orion ism PGN onder meer bij tot: • Sensibiliseringsacties van de gemeente Boechout via

3 infosessie over dementie voor het ruimere publiek: Orion ism PGN treedt telkens op als gastspreker: ‘Draaglast en draagkracht bij mantelzorgers’ in WZC

Capenberg (6 februari) ‘Persoonlijke en financiële bescherming bij dementie’

in WZC Avondvrede (20 juni) ‘Wat is dementie en wat is het niet’ in WZC Sint-

Mathildis (4 december)• Sensibiliseringsacties van de stad Mortsel via partici-

patie aan de opmaak van het jaarprogramma en onze actieve steun aan de lokale preventiecampagne op de markt op 14 november.

• Dementievriendelijk Kalmthout door hulp bij de samen-stelling van een EHBD koffer en ondersteuning bij de bekendmaking en met een deskundige inleiding van de EHBD koffer voor het grote publiek in LDC De Groten op 5 oktober.

• Dementievriendelijk Mechelen door Ondersteuning via overleg met de coördinator van ’t

moNUment, het Inloophuis Dementie Participatie aan de stuurgroep dementievriendelijk

Mechelen Voorbereiding, bekendmaking en realisatie van de-

mentievriendelijke wandelingen ism dienst Toerisme en ’t moNUment

Vorming voor stadsgidsen van Mechelen: ‘wat is de-mentie + hoe er mee omgaan’

Hulp bij de ontwikkeling en aankondiging (4 juni) van de EHBD-rugzak ism Bib Mechelen en ’t moNUment

Voorbereiding met het improvisatietheater ‘Nu. EN dan’ van BIL (Belgische improvisatietheater) i.s.m. Stad Mechelen en ’t moNUment

Vorming aan scholen: ‘Dementievriendelijk, wat be-tekent dat?’ ism ’t moNUment

Ondersteuning bij Dementie XL: persconferentie brochure ‘dementievriendelijke wandelingen + on-dersteuning theater ‘Nu. En dan’ + interview tijdens Praatcafé Dementie over ‘een diagnose dementie’ met een mantelzorgster op 17 september

Overleg met huisartsen en specialisten in het belang van betere samenwerking omtrent diagnose en op-volging i.s.m. ’t moNUment, de huisartsenkring en ’t moNUment

• Het rondetafelgesprek over dementievriendelijke ge-meenten georganiseerd door het VVSG te Leuven op 6 juni door de bijdrage van de medewerker van het an-tennepunt PGN.

• Dementievriendelijk Heist-op-den-Berg via bijdrage aan twee verkenningsvergaderingen voor de heropstart van de stuurgroep. De handelaars worden intussen be-vraagd over dementie en aangemoedigd om mee te werken aan een dementievriendelijke omgeving. ECD Orion ism PGN begeleidt mee het proces en leest brie-ven en teksten na.

• Dementievriendelijk Boom (De Schorre) via voorberei-ding en aanwezigheid op de belevingsnamiddag van Vlotter vzw op 20 september

• Dementievriendelijk Lier via participatie van PGN in de lokale Welzijnsraad. Zo draagt hij actief bij tot het Memorandum van de Welzijnsraad in aanloop van de

EHBD-rugzak



gemeenteraadsverkiezingen 2018 waarin het concept dementievriendelijke gemeente is opgenomen.

2. Opmaak beleidsdossier cultuursensitieve dementiezorg

Zoals eerder beschreven, is het dossier Cultuursensitieve Dementiezorg in opmaak. De dataverzameling die aan de basis ligt van het dossier is verlengd tot mei 2019. Orion realiseert wel de systematische literatuurstudie met als naam ‘De (on)toegankelijkheid van ondersteuning voor mantelzorgers van personen met dementie met een mi-gratieachtergrond’. Samen met de eigen verworven data tijdens interviews en focusgesprekken, zal het dossier in 2019 afgewerkt worden.

3. Bijdragen tot het geconsolideerd jaarverslag van het EDV

We rapporteren over voorbije werkjaar volgens het sja-bloon van het actieplan zodat het EDV een geconsoli-deerd jaarverslag kan opmaken.

5 Partners


1. OverlegPlatform DementieZowel in de zorgregio Antwerpen als Mechelen is er een OPD opgericht. In beide regio’s is er één dementie-expert mee opgenomen in de Raad van Bestuur van het SEL. Zorgregio Antwerpen investeert verder in de uitbouw van het digitale OPD en organiseert op 27 september haar 4e jaarlijks OPD onder de titel “Wat werkt?”. Na een plenair gedeelte van de maker van het online programma “Wat werkt?” kunnen deelnemers kiezen uit 6 werkwinkels: Dur-ven en doen (over ‘goede’ en zinvolle activiteiten), Wat zeg je? (over contact maken), Best lastig! (over omgaan met moeilijk hanteerbaar gedrag), Mag ik eens voelen? (over basale stimulatie), Mag ik je kussen? (over seksualiteit) en Niet iedereen heeft Alzheimer (over de onderliggende ziek-tebeelden). Dit OPD kent een groot succes. Omwille van logistieke beperkingen worden 60 deelnemers toegelaten.

Zorgregio Mechelen blijft zich focussen op 2 OPD’ s op

zorgregio-niveau, respectievelijk één in het voorjaar en één in het najaar. Voor elk OPD wordt een gedetailleerd draai-boek opgemaakt. De OPD’s vinden plaats op: • 26 april met als thema ‘Multidisciplinaire richtlijn m.b.t.

de samenwerking in de zorgverlening voor thuiswonen-de oudere personen met dementie en hun mantelzor-gers’ met dr. Gunther D’hanis als spreker.

• 15 november met als thema ‘Dementie en psychiatrie’ met Dr. Cédric Van Moorsel als spreker.

Alle trefmomenten van het OPD in beide zorgregio’s wor-den positief geëvalueerd.

2. Stuurgroep Nachtzorg Mechelen en AntwerpenECD Orion ism PGN zetelt in de stuurgroepen Nachtzorg van Antwerpen en Mechelen. ECD Orion ism PGN neemt deel aan de stuurgroep op 17 september te Antwerpen en aan de stuurgroep Nachtzorg Mechelen op 9 november.

3. SamendrieHet project Samendrie, geïnspireerd door het Ventiel, is een initiatief van het Thuiszorgcentrum Antwerpen en werd aanvankelijk ondersteund met projectmiddelen van de Provincie Antwerpen. De partnerorganisaties Alzheimer

Studiedag 'Wanneer ik er nog ben'



Liga Vlaanderen, DVC De Toren, Zorgproject voor jonge personen met dementie, Kom op tegen kanker (invals-hoek bereik van mensen met een migratieachtergrond) en ECD Orion ism PGN hebben getracht vanuit hun exper-tise en werking constructief bij te dragen tot de ontwikke-ling van het project. De provinciale middelen zijn uitgeput eind 2017 en het duurt een hele tijd tot Thuiszorgcentrum Antwerpen beslist dit project in 2018 verder te zetten met eigen middelen en zonder externe projectpartners. ECD Orion ism PGN ondersteunt deze werking nog vanuit de eigen verwijzende rol.

4. Samenwerking met het ouderenteam CGG De PontVia het geregeld bijwonen van de wekelijkse teamverga-deringen van het Ouderenteam van het CGG De Pont wordt er informatie en advies gegeven bij casusbesprekin-gen en met de collega’s afgestemd inzake opvolging van te geven coachingstrajecten en vormings-, trainings- en opleidingsmomenten. De medewerker van het antenne-punt PGN woont 26 teamvergaderingen bij.In het najaar 2018 start opnieuw “Dementie en nu’ in ’t moNUment. De psychologen en de outreach-medewer-ker van het ouderenteam begeleiden deze sessies en de medewerker van PGN ondersteunt.

6 Publiek


1. Lezingen, inleiding en nabespreking cultuurevenementen zoals film, theater, tentoonstelling…

We ondersteunen op vraag socio-culturele activiteiten in het kader van dementie. We doen dit door het thema in te leiden en/of na te bespreken om de beeldvorming rond dementie te nuanceren en bij te sturen. We maken het ECD bekend bij het brede publiek door tijdens deze eve-nementen onszelf en onze werking voor te stellen.In de zorgregio Mechelen verzorgt PGN het voorwoord van het Theater ‘Mannen van 85’ voor het praatcafé De-Mens in de Rupelstreek en de inleiding en nabespreking film: “ Vergeet me niet” in WZC Elisabeth te Duffel. In de zorgregio Antwerpen verzorgt Orion de nabespreking van

‘Mistig Landschap’ voor het praatcafé In-Licht te Hobo-ken en de nabespreking van de theatermonoloog ‘Va is Koning’ voor de Familiegroep Dementie Regio Antwerpen Centrum van de Alzheimerliga Vlaanderen.Een aanvullend overzicht van de bijdragen van ECD Orion ism PGN in dit verband leest u onder de eerdere titel Stu-diedagen organiseren of meewerken aan studiedagen, congressen, symposia en infobeurzen.

2. Dag van de zorg (18 maart 2018)Een medewerker van ECD Orion ism PGN verzorgt twee workshops voelschorten in het WZC Cadiz te Antwerpen. Met de inzet van onze deskundigheid tracht het WZC de relatie tussen mensen met en zonder dementie deze dag extra onder de aandacht te brengen en te waarderen.

3. Collectieve preventieve actie (21 september)ECD Orion ism PGN werkt meer op 21 september aan de preventieve actie zoals ontwikkeld door EDV, samen met alle andere regionale expertisecentra dementie. In barre weersomstandigheden spreken de medewerkers en hun vrijwillige helpers de voorbijgangers aan om hen bewust te maken van de preventiemogelijkheden.

4. Beheren van webpagina, sociale media en online platformen

Dag van de zorg



We beheren de nieuwe website www.dementie.be/ori-onpgn, Facebook en beveiligde platformen voor de part-ners zoals aanbieders van “Dementie en (n)u”, OPD en praatcafés. • Op de website bieden we een toegankelijk en up-to-

date-informatieaanbod met relevante aspecten van de zorgregio’s Antwerpen en Mechelen voor de diverse doelgroepen: personen met dementie en hun omge-ving, de zorgsector, (inter)nationale deskundigen, be-leidsmakers en het brede publiek.

• Facebook bedrijfspagina, aangemaakt in 2017, wordt verder up-to-date gehouden

• Beveiligde platformen zorgen ervoor dat partners snel-ler met elkaar communiceren en veilig informatie kun-nen delen. De praatcafés, de intervisiegroepen en de projectpartners hebben toegang tot beveiligde platfor-men.

5. Bekendmaking van alle gekende lokale activiteiten in onze kalender op de website www.dementie.be/orionpgn

We bieden op onze website een forum waarop alle acti-viteiten in het kader van dementie aangekondigd kunnen worden. De website wordt maandelijks aangepast en up-to-date gehouden.

7 Eigen medewerkers



en te delen.

1. De medewerkers van ECD Orion ism PGN volgen relevante opleidingen voor hun functie, minstens 10 u per jaar per medewerker.

Eén of meerdere medewerker(s) volgen in 2018 volgend aanbod:• ‘Een mantel om te vergeten?’ door Federatie Palliatieve

Zorg Vlaanderen (25 januari)• ‘Interactieve geheugenpaleizen in de praktijk’ door

Kasper Bormans (15 februari)• ‘Als amor de draad kwijt raakt’ door RECD Paradox (17

april)• ‘Mantelzorg kent geen kleur’ door Zorg-Saam (20 april)• ‘Sex, drugs and rock & roll’ door KULeuven (17 mei)• Train-de-trainer ‘omgaan met verlies en rouw’ door

Herman Wauters (28 augustus)

Preventieve actie SaniMemorix


http://www.dementie.be/orionpgn




• Symposium ‘Integraal referentiekader voor kwaliteit van leven, wonen en zorg voor personen met dementie’ door EDV (25 oktober)

• Avondcongres Dementie-diagnostiek bij ouderen met een migratie-achtergrond door Erasmushogeschool Brussel (8 november)

• ‘Dementievriendelijke woonomgeving’ door Patrick ver-haest (9 november)

• ‘Verbinding leggen met families’ door Bart Deltour en Hilde Delameuillieure (29 november)

• Experten-bijeenkomsten door EDV (zie verder)

2. Voeling met het werkveldElke medewerker neemt gedurende het werkjaar min-stens één dagdeel aan een praktijkstage of een ervarings-dag naar keuze. Dit maakt deel uit van het interne vor-mingsbeleid en van de optie die we nemen om voeling te behouden met het brede werkterrein. De planning wordt ingeschreven in de jaarkalender en een korte reflectie met eventuele leerpunten gebeurt op het teamoverleg.Een medewerker van Orion en de medewerker van het antennepunt PGN bezoeken het Odense huis te Amster-dam, een inloop-, informatie- , en ontmoetingshuis voor mensen met (beginnende) dementie of geheugenklachten waar kwaliteit van leven centraal staat (13 juni). De mede-werker van PGN loopt ook nog een halve dag mee in de zorg van het WZC Paradijs te Lier en woont een teambe-spreking bij.

3. Participatie aan het coördinatie-overlegECD Orion ism PGN participeert aan het coördinatie-over-leg (COO). Het EDV zit het COO van de regionale expertise-centra dementie voor. Dit forum voor projectmatige afstem-ming komt minstens 4 keer per jaar samen. Het verslag wordt door het Vlaamse Expertisecentrum ter beschikking gesteld aan alle medewerkers van de regionale centra.



1. DPA: kennis en ervaringsdeling via structurele vergaderingen

Om de specifieke afstemming binnen de provincie Ant-werpen te behouden, wordt het Dementienetwerk Provin-

cie Antwerpen voortgezet. Het dementienetwerk Provincie Antwerpen bestaat sinds 2005 uit de toenmalige drie regi-onale partners: ECD Orion (Antwerpen), PGN (Mechelen) en ECD Tandem (Turnhout). Het netwerk heeft als doel: • Kennisdeling • Rapportering aan elkaar van regiospecifieke evoluties • Organisatie terugkomdagen van Referentiepersonen

Dementie (zie eerder)• Intervisie dementiekundige hulpverleners in kader van

het transitieplan De partners van het DPA delen een SharePoint platform om hun producten en voorbereidingen te delen. Ze ko-men 2 à 3 keer per jaar samen en wisselen af met de locaties. In 2018 vergaderen de medewerkers te Turnhout (13 maart), te Antwerpen (11 september) en te Lier (27 november). De medewerker van PGN is aanwezig op de theatervoorstelling ‘Ons kan niets gebeuren’ naar aanlei-ding van 15 jaar Tandem vzw.De beleidscel DPA komt samen op 5 september te Turn-hout. We blikken samen terug op het voorbije werkjaar en delen onze plannen voor het volgende werkjaar.

2. DemXpertECD Orion ism PGN maakt de functie van dementie-ex-pert verder waar in de basiswerking. De medewerkers van ECD Orion ism PGN participeren aan alle samenkomsten in dit verband. ECD Orion ism PGN is aanwezig op de vergadering van Demxpert te Brussel (15 mei) over Visieontwikkeling Sek-sualiteit en dementie door Christian Verelst, Visieontwik-keling Integrale Dementiezorg Preventie door Jan Steyaert en het Visieontwikkeling Referentiekader Dementie in op-bouw door Herlinde Deley.De medewerkers van Orion ism PGN nemen deel aan de tweedaagse demXperten-bijeenkomst georganiseerd door EDV. Op donderdag 25 oktober volgen zij het sym-posium ‘Integraal referentiekader voor kwaliteit van leven, wonen en zorg voor personen met dementie’ en op vrijdag 26 oktober een workshop persoonsgerichte zorg aange-boden door dr. Dawn Brooker.

3. VTODe medewerker van de antennepost PGN rapporteert de stand van zaken en beslissingen van de VTO-cel naar de medewerkers van ECD Orion. De medewerker van PGN volgt vier vergaderingen en brengt verslag uit op de team-vergaderingen.

4. COODe coördinator van ECD Orion zorgt voor de terugkop-peling van informatie van het coördinatieoverleg naar de medewerkers van ECD Orion ism PGN.



5. Raad van Bestuur van het EDVDe vertegenwoordiger van ECD Orion organiseert de doorstroming van besluiten van de Raad van Bestuur van het EDV naar de medewerkers van ECD Orion en PGN.

6. Werkgroep ergotherapieDeze werkgroep is herstart op 14 december 2017. Het doel is om een overzicht te verwerven in alle bestaande hulpmiddelen die personen met dementie kunnen onder-steunen zowel thuis als in de voorziening. Vanuit het over-zicht wordt er geordend. Deze ordening wordt dan over-zichtelijk en gebruiksvriendelijke online gebracht om de eindgebruiker te informeren over specifieke hulpmiddelen voor mensen met dementie. ECD Orion ism PGN parti-cipeert actief aan deze werkgroep. De werkgroep komt samen onder leiding van Jan Steyaert op 20 februari, 17 april, 4 juni, 13 september en 20 november. In november plant EDV een symposium om de resultaten te presen-teren.

Artikel in 'De Nieuwe Maan'


90 PARADOX j a a r v e r s l a g 2018 e x p e r t i s e c e n t r u m d e m e n t i e v l a a n d e r e n v z w w w w.d e m e n t i e .b e i n h o u d


w w w.d e m e n t i e .b e e x p e r t i s e c e n t r u m d e m e n t i e v l a a n d e r e n v z w j a a r v e r s l a g 2018 PARADOX 91 i n h o u d

DirectieWouter Sonneville, algemeen directeur MedewerkersChristian Verelst: coördinator en dementie-expert, ergotherapeut/maatschappelijk assistent, voltijdsSabine Boerjan: projectverantwoordelijke, logopediste, 34u.Ann Kestens: administratief medewerkster, grafisch vormgeefster, halftijdsVeerle De Bou: verantwoordelijke informatie en documentatie, verpleegkundige, 16u.Nelle Frederix: vormingsverantwoordelijke en dementie-expert, ergotherapeut en seksuologe, halftijds

Paradoxexpertisecentrum dementie provincie Oost-Vlaanderenzorgregio GentMolenaarsstraat 34, 9000 Gent | t 09 233 14 38 | f 09 233 95 65 | [email protected]

Gespecialiseerde opleiding tot maaltijdcoach






Actie 1.1 ECD Paradox zorgt samen met ECD Meander ervoor dat het concept van Praatcafé Dementie in de provincie be-houden blijft.Hiervoor wordt een provinciaal overleg met de verschil-lende partners in het kader van afstemming en coördinatie georganiseerd. Realisaties:• ECD Paradox participeert actief aan de organisatie van

het Praatcafé Dementie in de regio, geeft advies en be-waakt het concept.

• Het provinciaal werd georganiseerd op 15 mei.

Actie 1.2In 2018 vinden er 5 bijeenkomsten plaats specifiek voor familieleden van jonge personen met dementie. De nadruk zal in 2018 op vraag van de deelnemers meer op lotge-notencontact komen te liggen. Dit initiatief vindt plaats in nauwe samenwerking met Alzheimer Liga Vlaanderen, re-gio Gent.

Realisaties:• De geplande bijeenkomsten gingen allemaal door in

samenwerking met Alzheimer Liga Vlaanderen, regio Gent. De gemiddelde opkomst bedroeg 15 aanwezi-gen.

Actie 1.3 Cliëntvragen worden toegeleid naar de passende bege-leiding, waaronder o.a. contactpunt dementie. Afhankelijk van de specifieke noden neemt de dementie-expert ook cliëntvragen op, weliswaar niet in langdurige begeleiding. Registratie van de cliëntvragen worden ingegeven via het registratiedocument.

Realisaties:• Verschillende cliëntvragen bereikten ons op diverse ma-

nieren. Sommigen vonden zelf de weg, anderen kwa-men op doorverwijzing (al dan niet vanuit de zorgsector).

Actie 1.4In Gent worden verkennende gesprekken gevoerd door om na te gaan of er een buddywerking kan worden op-gestart. Hiervoor wordt nauw samengewerkt met verschil-lende partners en vrijwilligers. Paradox treedt op als on-dersteunende partner.

Realisaties:• Verkennende gesprekken leidden niet tot de start van

een buddywerking in 2018. Een kleinschaliger initiatief ging wel van start vanuit de impuls van een mantelzor-ger en in samenwerking met studenten vanuit de Arte-velde Hogeschool. Paradox ondersteunt als inhoudelijk aanspreekpunt.

Actie 1.5In samenwerking met verschillende partners van het In-loophuis Dementie te Gent, wordt een psycho-educatie programma aangeboden. Paradox ondersteunt inhoude-lijk en logistiek.

Realisaties:• Het psycho-educatieprogramma vond plaats in het na-

jaar. ECD Paradox zorgde voor bekendmaking, digitale inschrijving, opvolging van de inschrijvingen/betalingen, contacten informatiepunt, inhoudelijke ondersteu-ning,…

Actie 1.6Rekening houdend met de start van een nieuw DVC voor jonge personen met dementie (Familiezorg), worden net-werken opgestart voor verdere ondersteuning van jonge personen met dementie en hun mantelzorgers in de regio Zuid-Oost Vlaanderen.

Realisaties:• ECD Paradox ondersteunde inhoudelijk de opstart van

verschillende DVC’s van Familiezorg in de regio, waar-onder Zuid-Oost Vlaanderen (Ronse).

Actie 1.7Het Praatcafé Dementie regio Lochristi bestaat 15 jaar. Dit wordt op passende wijze gevierd en in de kijker gezet.




Realisaties:• Het Praatcafé Dementie Lochristi vierde het 15jarig be-

staan met een Bal Memoral op 25 september waaraan Paradox zijn medewerking verleende als partner in de stuurgroep. Er werden 200 gasten ontvangen.

Actie 1.8In navolging van de gesprekken in 2017 voor het opstar-ten van een Praatcafé dementie in de regio Wichelen, wor-den verdere concrete stappen gezet.

Realisaties:• Het Praatcafé Dementie regio Wichelen ging van start

op 27 november met een lezing van dr. Yerma Coppens rond het thema ‘dementie en de impact op de mantel-zorger’. Het initiatief krijgt zijn vervolg in 2019.

Aanvullende acties• Er werd geëxperimenteerd met de opstart voor een

ontmoetingsgroep voor jonge personen met dementie in samenwerking met Alzheimer Liga Vlaanderen, regio Gent en VZW Gewoon Leven. Dit gebeurde op vraag van jonge personen met dementie.

• De postkaartje campagne ‘vragen over dementie’ die in 2017 werd georganiseerd, kreeg in 2018 in samenwer-king met ECD Meander uitbreiding naar de ganse pro-vincie Oost-Vlaanderen. Dit ging van start met een nieu-we affichecampagne in de week van de zorg (maart).


Actie 2.1In 2018 zal ECD Paradox van start gaan met een onder-steuningsinitiatief voor referentiepersonen dementie uit de regio. Het betreft 4 opvolgingsdagen, met telkens ruimte voor zowel theoretische inhoud als uitwisseling van erva-ringen.

Bal Memoral



Realisaties:• In afstemming met ECD Meander werden terugkomda-

gen voor referentiepersonen dementie georganiseerd. In 2019 wordt deze formule nog nauwer op elkaar af-gestemd in de provincie.

Actie 2.2Drie open vormingsnamiddagen worden georganiseerd rond basisthema’s. Voor 2018 betreft dit de thema’s ‘om-gaan met agressie’, ‘Als eten een zorg wordt’ en ‘jongde-mentie’.Vragen naar gesloten vorming worden opgevolgd door de vormingsverantwoordelijke dewelke samen met de aan-vrager zoekt naar een passend aanbod.

Realisaties:• In het gesloten aanbod werden 129 vormingen gege-

ven (= 389 uur). Het aantal cursisten bedroeg 2408.• De geplande open vormingsmomenten gingen door

zoals voorzien. De open vormingsmomenten hebben een maximum van 25 deelnemers.

Actie 2.3:Basisvormingen zullen hervormd worden met meer aan-dacht voor ervaringsleren. Dit betreft een proces, waarbij in 2018 2 vormingen op deze manier zullen gewijzigd wor-den en aangeboden worden in de vernieuwde vorm.

Realisaties:• De basisvormingen ‘wat is dementie’ en ‘communicatie

en beleving’ werden hervormd en aangeboden. In 2019 wordt dit vernieuwde aanbod verder bekend gemaakt.

Actie 2.4 Goedlopende initiatieven worden verder gezet en besten-digd:• Dialogen rond dementie• Vormingen op maat

• Diepgaande vierdaagse rond dementie (ism ECD Mean-der)

• Opleiding tot maaltijdcoach dementie (+ intervisie-moment voor de eerdere opgeleide coaches)

Realisaties:• De dialogen konden rekenen op een gemiddelde bezet-

ting van 14 deelnemers.• De diepgaande vierdaagse rond dementie werd in af-

stemming met ECD Meander georganiseerd, zowel in Dendermonde als in Gent. In Paradox volbrachten 18 deelnemers de opleiding.

• De gespecialiseerde opleiding tot maaltijdcoach de-mentie werd opnieuw georganiseerd voor 15 geënga-geerde hulpverleners.

• Er vonden twee intervisiemomenten voor reeds afge-studeerde maaltijdcoaches plaats op locatie (Vurste, Genk).

• Aanvragen tot vormingen op maat werden kwalitatief opgevolgd en georganiseerd.

Actie 2.5• Het regionale aanbod vanuit het ECD Paradox met be-

trekking tot verschillende aspecten van dementie, maar ook van relevante partners, wordt periodiek bekendge-maakt aan de hand van

• Minimaal twee nieuwsbrieven per jaar• Extra nieuwsflashes zijn mogelijk waar de actualiteit

hierom vraagt• Tussentijdse bekendmakingen van eigen initiatieven• Tweemaandelijkse regionale dementiekalender met alle

voor ECD Paradox bekend zijnde initiatieven voor zowel professionele hulpverleners als niet-professionelen.

Realisaties:• Er verschenen twee nieuwsbrieven met tussendoor ex-

tra nieuwsflashes met bekendmaking van initiatieven.• De regionale dementiekalender werd zoals voorzien

Gespecialiseerde opleiding tot maaltijdcoachDiepgaande vierdaagse rond dementie in Gent



tweemaandelijks verstuurd. De digitale versie bleef ook beschikbaar via de website van ECD Paradox.

• Wekelijks verschenen berichten op de facebooksite. Het bezoekersaantal groeide gestaag.

Actie 2.6Naar aanleiding van het in 2017 verschenen boek ‘Als Amor de draad kwijtraakt’, wordt er een sensibiliserende actie rond het thema op touw gezet.

Realisaties:• In het voorjaar werd een wedstrijd uitgeschreven om

getuigenissen te verzamelen met betrekking tot seksua-liteit en intimiteit bij personen met dementie. Doel publiek bij deze actie waren professionele hulpverleners/orga-nisaties. De prijzen bestonden uit exemplaren van het boek ‘Als Amor de draad kwijtraakt’ en een vorming rond het thema. De winnaars werden persoonlijk en via facebook bekendgemaakt.

Actie 2.7In samenwerking met ECD Memo wordt er bekeken of er een spel rond seksualiteit en dementie kan worden ont-wikkeld om het gesprek met betrekking tot het thema bij hulpverleners te faciliteren.

Realisaties:• Een medewerker van ECD Memo en ECD Paradox

ontmoetten elkaar 3 keer om te brainstormen over een mogelijk concept. Verdere uitrol wordt voorzien in 2019.

Actie 2.9Het opgestarte intervisiemoment voor hulpverleners die werken met jonge personen met dementie, wordt afge-stemd met de collega’s uit Oost- en West-Vlaanderen.

Realisaties:• Een medewerker van ECD Paradox begeleidde deze

groep. Zowel bekendmaking, inhoud en terugkoppeling verliep in communicatie met de collega ECD’s uit Oost- en West-Vlaanderen

Actie 2.10De opleiding tot referentiepersoon dementie wordt in 2018 door ECD Paradox georganiseerd in Oost-Vlaanderen, in afstemming met EDV.

Realisaties:• De opleiding ging door zoals gepland. Medewerkers

van Paradox begeleidden het ganse traject zowel in-houdelijk als logistiek. Het merendeel van de dagen werd inhoudelijk gegeven door medewerkers van ECD Paradox.

Aanvullende acties:• Er werden verschillende langdurige (vormings-) trajec-

ten opgestart met organisaties teneinde organisaties en teams beter te kunnen begeleiden om kennis om te zetten in de praktijk.

• Een medewerker van ECD Paradox verzorgde ook op andere plaatsen in Vlaanderen dag 6 van de opleiding tot referentiepersoon dementie met betrekking tot het thema ‘sociale kaart’.

• In het kader van het vormingsaanbod van EDV, verzorg-de ECD Paradox in de regio ‘impulsdagen’, zij het als logistieke organisator, zij het als lesgever. Ook in andere regio’s trad een medewerker in dit kader op als spreker rond specifieke thema’s.

• Voor referentiepersonen dementie uit de thuiszorg werd een intervisie op maat georganiseerd in samenwerking met ECD Meander.

• Er werden twee studenten begeleid in het kader van een eindproef van een postgraduaat.

Intervisiemomenten voor reeds afgestudeerde maaltijdcoaches

Wedstrijd om getuigenissen te verzamelen mbt. seksua liteit en intimiteit bij personen met dementie





Actie 3.1In samenwerking met ECD Meander vindt er een voor-middagsymposium plaats voor artsen. Het programma is aangepast aan de noden en behoeften die artsen speci-fiek ervaren.

Realisaties:• Het voormiddagsymposium vond plaats op zaterdag 6

oktober in Dendermonde. We verwelkomden als spre-kers mr. Vande Moortel rond het thema beslissings-bekwaamheid en dr. Vandersypt rond de richtlijn rijge-schiktheid vanuit BeDeCo. Medewerkers vanuit ECD Paradox en Meander gaven toelichting in de sociale kaart. Er waren 43 ingeschrevenen.

• Meerdere artikels over het symposium verschenen in het artsenmagazine medi-sfeer 609.

Actie 3.2Twee open studiedagen zullen worden georganiseerd rond relevante thema’s en met deskundigen.

Realisaties:• Een eerste studiedag behandelde het thema seksuali-

teit en intimiteit, naar aanleiding van het verschijnen van het boek ‘Als Amor de draad kwijtraakt’. De dag vond plaats op 17 april, er waren 70 deelnemers.

• Een tweede studiedag op 19 november handelde over het thema ‘dementie en psychiatrie’. De studiedag werd georganiseerd naar aanleiding van de samenwer-king met NOGGGG (netwerk ouderen in de geestelijke gezondheid groot Gent). Voor deze studiedag waren er 81 aanwezigen.

Actie 3.3ECD Paradox onderhoudt en zoekt nieuwe contacten met experten over verschillende deelgebieden met betrekking tot dementie. Netwerken kunnen op die manier op vraag aangeboord worden in functie van o.a. lezingen, projec-ten,…

Realisaties:• In voorbereiding van de studiedagen werden verschil-

lende experten benaderd.• In het kader van de opleiding tot maaltijdcoach demen-

tie werd een samenwerking aangegaan met UZ Gent tandheelkunde. Daarbij kunnen we beroep doen op hun expertise en werd ECD Paradox uitgenodigd om expertise te delen in de opleiding tandheelkunde.

Aanvullende acties• Opgebouwde expertise rond maaltijdzorg vond zijn

weg ook in het buitenland. Er verscheen o.a. een artikel in Nederlands magazine (Huuskes), een Iers magazine, we konden spreken voor een Nederlandse groep tand-artsen,…

• Een medewerker van ECD Paradox neemt in afstem-ming met EDV het Europees project ‘DEMETRA’ op. Het betreft een 2 jarig project. Een eerste meerdaagse bijeenkomst vond plaats in november in Parma (IT).

Voormiddagsymposium in Dendermonde.

Studiedag ‘seksualiteit en intimiteit’.

Studiedag ‘dementie en psychiatrie’.



4 Beleidsmakers


Actie 4.1ECD Paradox participeert actief in de verschillende deel-groepen van het initiatief ‘Dementievriendelijk Gent’:• Overkoepelende projectgroep• Deelgroep ‘toegankelijk maken van informatie voor

mantelzorgers’• Middenstand• Mobiliteit• OCMW Gent is eigenaar van dit initiatief, ECD Para-

dox ondersteunt samen met de verschillende partners die de engagementsverklaring ondertekenden in 2016 waar mogelijk.

Realisaties:• De projectgroep kwam verschillende keren samen in

aanwezigheid van een medewerker van ECD Paradox.• Voorbereidingen werden getroffen voor een nieuwe en-

gagementsverklaring die in 2019 zal voorgesteld wor-den.

• Het vermissingsprotocol werd in de kijker gezet met de focus op thuiswonende ouderen . Hiervoor was er con-

tact met de procureur Des Konings en werd een pro-mofilm opgenomen met bijdragen van Alain Remue (cel vermiste personen) en Christian Verelst (ECD Paradox).

Actie 4.2Op 22 september vindt in Deinze de werelddag dementie plaats. Deze wordt georganiseerd door Alzheimer Liga re-gio Gent, waarbij de Oost-Vlaamse ECD’s nauwe partner zijn.

Realisaties:• ECD Paradox was een prominente partner in de organi-

satie van de werelddag dementie in Deinze. Er werden die dag ca. 180 mensen ontvangen.

• Het thema van de werelddag was ‘dementie inclusief’. Onder die noemer werd een wedstrijd voor projecten uitgeschreven. De winnaars werden die dag bekend gemaakt.

• Aanwezigheid van zowel een vertegenwoordiger van de Stad Deinze als het kabinet zorgde voor een breder politiek draagvlak.

Actie 4.3Dementievriendelijk Zottegem organiseert nieuwe initiatie-ven om dementie in hun stad levendig te houden. Paradox is actief lid van de werkgroep. In het najaar wordt een the-atervoorstelling georganiseerd in samenwerking met de dienst cultuur.

Realisaties:• Het theaterstuk ‘Pappie’ van Luk de Bruycker, dat ge-

Werelddag dementie Deinze.



schreven werd in het kader van dementievriendelijk Gent, werd opgevoerd op 18 september.

• Twee beleveniswandelingen werden voorgesteld in het voorjaar.

• De bibtassen met allerhande informatie op maat die in 2017 werden gerealiseerd, werden in de bibliotheek ex-tra in de kijker gezet in de week van 21 september.

Actie 4.4Aalter start in 2018 met te streven naar een dementie-vriendelijke gemeente. Voorbereidende gesprekken von-den reeds plaats in 2017. Verdere uitwerking vindt plaats in 2018.

Realisaties:• Dementievriendelijk Horeca: voorbereiding tot brood-

zakkenactie die in 2019 wordt uitgerold• Exploratie samenwerking Unizo• Project Samen tuinen: ontwerp en aanleg van een tuin

op het grondgebied Veilige Have met als doel een tuin die wordt onderhouden door mensen met dementie en mensen uit de buurt.

• Samen wandelen: uitwerking van een dementievriende-

lijke wandeling. Deze werd on hold gezet wegens grote wegenwerken op het traject van de wandeling.

Actie 4.5ECD Paradox ondersteunt het initiatief dementievriendelijk Wichelen door actief vergaderingen en activiteiten voor te bereiden en bij te wonen.

Realisaties:• Ontwikkeling van een website www.dementievriende-

lijkwichelen.be• Opstart van het een nieuw Praatcafé Dementie• Er werd een infostand ontwikkeld die in het Sociaal Huis

staat• Er werd een grote fiets- en wandeltocht georganiseerd in

Wichelen die in 2018 in het teken stond van dementie.

Aanvullende acties• Paradox participeert in de stuurgroepen van de preven-

tiecoaches rond de thema’s ondervoeding en mond-zorg. Op deze manier wordt opgebouwde expertise rond maaltijdzorg bij personen met dementie gedeeld over Vlaanderen.

Bibtassen Infostand in het Sociaal Huis


http://www.dementievriendelijkwichelen.be/

http://www.dementievriendelijkwichelen.be/


5 Partners


Actie 5.1In het kader van de eerstelijns hervorming, wordt er perio-diek overleg gepleegd met relevante partners in het kader van de regionale zone.

Realisaties:• De geplande overlegmomenten gingen niet door we-

gens te weinig agendapunten. Ontwikkelingen werden wel met elkaar gedeeld via mail.

Actie 5.2Ondersteuning van woonzorgcentra die werken met per-sonen met een psyschische problematiek wordt verder gezet door het project ism Popovggz. Het project werd in 2017 geëvalueerd en wordt in 2018 bijgestuurd.

Realisaties:• Het project werd bijgestuurd. Er werd een nieuw even-

wicht gezocht tussen crisisinterventie en langdurige be-geleiding. Nieuwe begeleiders werden gerecruteerd en opgeleid. Paradox speelde hierbij een vooraanstaande rol.

Actie 5.3Het overlegplatform Dementie wordt in de regio 3x/jaar georganiseerd met relevante thema’s. Consolidatie van bestaande deelnemers en uitbreiding van nieuwe deelne-mers wordt opgevolgd. Realisaties:• De geplande overlegmomenten gingen door op 5

maart, 18 juni en 26 november. Er was een gemid-delde opkomst van 30 deelnemers uit verschillende settings.

Actie 5.4Organisaties die werken rond het thema ‘seksualiteit en intimiteit bij ouderen’ worden benaderd en samenwerkin-gen worden opgezet.

Realisaties:• Afstemmingsoverleg werd gepleegd met vzw Aditi en

Els Messelis.• ECD Paradox werkt mee aan de opleiding tot intimi-

teitscoach.• Verschillende vormingen werden gegeven aan organi-

saties rond het thema. Daarnaast werden organisaties ook ondersteund in het ontwikkelen van een visie en beleid rond seksualiteit.

• Artikels met betrekking tot het boek verschenen in di-verse tijdschriften waaronder Samana.

• Zorgbedrijf Antwerpen lanceerde het boek ‘Grijze goes-ting’, waaraan Paradox haar medewerking verleende en inzichten voorzag in het kader van dementie. De sa-menwerking werd zichtbaar in het boek en op de boe-kenbeurs waar Paradox zetelde in een panelgesprek.

Actie 5.5In het kader van preventie wordt een samenwerking aan-gegaan met Logo gezond+. De samenwerking resulteert in een zichtbaar initiatief.

Realisaties:• Er vond een overleg plaats met de verschillende logo’s

uit de provincie Oost-Vlaanderen en ECD Meander met als doel een gezamenlijk initiatief uit te werken rond het thema preventie. Een concreet samenwerkingsinitiatief resulteerde hier nog niet uit.

Actie 5.6ECD Paradox participeert in een project van Palliatief Netwerk Gent-Eeklo rond moreel beraad. ECD Paradox zorgt ervoor dat kwetsbare groepen zoals personen met dementie en hun mantelzorgers hierin een plaats krijgen.

Realisaties:• De werkgroep kwam vijf keer samen.• Partners testten pict schaal uit

Panelgesprek Boekenbeurs n.a.v. het boek Grijze goesting



• Paradox maakte een aantal documenten op (hulpmid-delen om zorgplanning om te zetten naar de palliatieve setting) en de verwerking van de resultaten.

Aanvullende acties• ECD Paradox werkte samen aan een traject met de

Turkse Unie in de regio. Verdere uitrol zal worden voor-zien met de collega’s van ECD Orion die gedurende lan-gere tijd projectmatig rond deze doelgroep werken.

• ECD paradox maakt deel uit van de organiserende werkgroep ergotherapie voor Wintermeeting (internati-onaal congres georganiseerd door de Belgische Vereni-ging voor geriaters en gerontologen)

6 Publiek


Actie 6.1In 2018 vindt de werelddag dementie, georganiseerd door Alzheimer Liga in nauwe samenwerking met de provinciale ECD’s, plaats in Deinze rond het thema ‘dementie inclu-sief’.

Realisaties:• De wedstrijd die werd uitgeschreven in het kader van

de werelddag had tot doel om dementie verder be-spreekbaar te maken in de maatschappij en personen met dementie en hun mantelzorger volwaardig te laten participeren. ECD Paradox zorgde voor mee voor be-kendmaking van zowel de dag, de initiatieven en de op-volging van de dag.

Actie 6.2De eind 2017 opgezette facebookpagina wordt verder be-kend gemaakt bij het brede publiek. Op de pagina vinden mensen zowel bekendmakingen van regionale initiatieven als actuele berichten over de wereld van dementie.

Realisaties:• Wekelijks kregen volgers van de pagina nieuws vanuit

Paradox. Berichten bestonden uit regionale bekend-makingen, verslagen van activiteiten, nieuws uit andere regio’s,…

Stand van ECD Paradox in huisstijl

Herkenbare iconen/sjablonen van de huisstijl ECD Paradox

Voorstelling Fazodem bij KOVAG



Actie 6.3ECD Paradox werkt mee aan de uitrol van het FAZODEM programma in de provincie in samenwerking met KOVAG.

Realisaties:• In samenwerking met KOVAG en ECD Meander werd

er gepeild bij apothekers in Oost-Vlaanderen naar inte-resse om extra ondersteuning te voorzien in het kader van het FAZODEM programma. Dit gebeurde op regi-onale samenkomsten die werden georganiseerd door KOVAG. Ondanks de grote opkomst, was de interesse om in te stappen in een traject eerder beperkt. Er werd beslist om dit voorlopig niet verder uit te bouwen.

Aanvullende acties• ECD Paradox werkte mee aan de actie ‘SaniMemorix’,

preventie van dementie. Op vrijdag 21 september werd daarvoor een stand opgetrokken op de Groentemarkt te Gent teneinde het brede publiek te informeren over de mogelijkheden van preventie. De actie werd ook on-dersteund door KOVAG en logo gezond plus. Radio 2 Oost-Vlaanderen maakte een reportage.

• ECD Paradox stond met een stand op verschillende beurzen en opendeurdagen. Er werd ook medewerking verleend aan Health and care beurs (25/4) waar EDV een stand voorzag.

• De huisstijl van ECD Paradox wordt consequent toege-past op alle initiatieven met als doel de herkenbaarheid te vergroten. Naast het reguliere logo wordt er gebruik gemaakt van herkenbare iconen en sjablonen.

7 Eigen medewerkers



en te delen.

Actie 7.1 Elke medewerker (excl. administratief medewerker) volgt minimum 30 uur relevante vorming, aansluitend op zijn functieprofiel, rekening houdend met persoonlijke interes-se- en ontwikkelingsvelden.

Realisaties:• Alle medewerkers behaalden de vooropgestelde doel-

stelling.

Actie 7.2Er worden drie teamdagen voorzien in 2018.Tweemaal per jaar ligt de focus op een interne ‘denktank’ waarbij diepgaand wordt nagedacht, uitgewisseld en ge-pland voor de verdere werking van het ECD Paradox.Eén teamdag vormt een combinatie van inhoudelijke uit-wisseling en interne teambuilding.

Realisaties:• Er vonden twee inhoudelijke denkdagen plaats, een in

het voorjaar en een tweede in het najaar.• Een teambuildingsdag vond plaats op 10 juli. In de

voormiddag werden twee inhoudelijke werkbezoeken afgelegd, de namiddag bestond uit teambuildingsacti-viteit.

Actie 7.3Teamvergaderingen vinden maandelijks plaats (min.10x/jaar) om de continue werking van het ECD te waarborgen.

Teambuildingsdag



Realisaties:• Er vonden 11 teamvergaderingen plaats waarin de in-

terne werking werd afgestemd.

Actie 7.4ECD Paradox beheert zijn middelen op efficiënte wijze teneinde te streven naar een evenwicht voor het werkings-jaar 2018.

Realisaties:• De begroting werd nauwgezet opgevolgd door de co-

ordinator en periodiek besproken met de algemeen di-recteur op de stuurgroepvergaderingen (7 per jaar).



Actie 8.1Het documentatiecentrum van ECD Paradox is afgestemd op de werking van de andere documentatiecentra zodat de werking ervan transparant is naar bezoekers.

Realisaties:• De afstemming verliep via digitale weg (sharepoint/mail)

onder impuls van EDV.

Actie 8.2

Bestaande Vlaams overkoepelende overlegstructuren worden actief bijgewoond:• Coördinatieoverleg (5x/jaar, coördinator)• VTO-Overleg (5x/jaar VTO-verantwoordelijke)• Dementie-expertenoverleg (dementie-experten, 3x/jaar,

inclusief tweedaagse)Ook digitaal wordt gebruik gemaakt van het gedeelde sharepoint-platform via O365.

Realisaties:• De verschillende overlegmomenten werden actief bijge-

woond.• Binnen het dementie-expertenoverleg gaf ECD Para-

dox een inhoudelijke uiteenzetting met betrekking tot haar expertise rond seksualiteit en intimiteit

• ECD Paradox participeerde in diverse werkgroepen

binnen de ECD samenwerkingen met als thema’s met als thema’s scholen en hulpmiddelen.

Actie 8.3Drie maal per jaar is er een provinciaal overleg met de col-lega’s van ECD Meander in het kader van afstemming, maar ook in het kader van het organiseren van gezamen-lijk provinciale initiatieven. Realisaties:• Er vonden drie overlegmomenten plaats waarbinnen

uitwisseling afstemming en gezamenlijke organisaties werden besproken.

Actie 8.4Regionale ontwikkelingen binnen de netwerkvorming wor-den gesignaleerd naar ECD Vlaanderen.

Realisaties:• De signaalfunctie werd opgenomen binnen de be-

staande overlegstructuren (coo, vto-overleg, dementie-expertenoverleg) en in de werkgroepen waaraan ECD Paradox deelnam.

Actie 8.5Er wordt samenwerking gezocht met ECD Memo om te komen tot het ontwikkelen van spelmateriaal rond ‘seksu-aliteit en intimiteit bij personen met dementie’. Realisaties:• Een medewerker kwam 3 keer samen met een mede-

werker van ECD Memo om de uitwerking van het spel te ontwikkelen.

Aanvullende acties• Het ganse team (excl. administratief medewerkster)

was aanwezig op het symposium mbt het referentieka-der dementie. Op de daaropvolgende dag was even-eens iedereen aanwezig om inzichten te delen.


104 SOPHIA j a a r v e r s l a g 2018 e x p e r t i s e c e n t r u m d e m e n t i e v l a a n d e r e n v z w w w w.d e m e n t i e .b e i n h o u d


w w w.d e m e n t i e .b e e x p e r t i s e c e n t r u m d e m e n t i e v l a a n d e r e n v z w j a a r v e r s l a g 2018 SOPHIA 105 i n h o u d

Soph iaexpertisecentrum dementie provincie West-Vlaanderenzorgregio's Roeselare en KortrijkBudastraat 20 – 8500 Kortrijk | t 056 32 10 75 | [email protected]

MedewerkersCharlotte Cool• Master in de klinische psychologie• Dementie-expert, projectwerking, sensibilisering en informatie• 50% jobtimeIlse Masselis• Gegradueerde in de psychologie• Dementie-expert, projectwerking, sensibilisering en informatie• 80% jobtimeKathleen Vandenbroucke• Gegradueerde in de ergotherapie• Dementie-expert, VTO• 90% jobtime

Foto: Leo De Bock






Familiegroep (jong)dementieDe praatgroep voor partners en kinderen van personen met jongdementie ging 5 keer door en bestond uit 9 deel-nemers. We stonden in voor de logistieke ondersteuning en fungeerden tevens als moderator en, indien nodig, als informatie- en adviesverstrekker.Ten behoeve van de Alzheimer Liga Vlaanderen werd een jaarverwerkingsverslag opgemaakt, gezien deze praat-groep in samenwerking met hen georganiseerd wordt. Specialistische informatie en adviesWe voorzagen in digitale en telefonische permanentie. Per-sonen met dementie en hun mantelzorgers konden bij ons terecht voor specialistisch advies en informatie omtrent de-mentie, omgaan met dementie en de sociale kaart.Het betrof meestal éénmalige contacten. Indien nodig ver-wezen we door naar dienst maatschappelijk werk van de mutualiteiten, lokale infopunten dementie of thuiszorgcoör-dinatoren OCMW.Alle contacten werden bijgehouden a.d.h.v. het registra-tiedocument. Op het einde van het jaar werd op basis van deze gegevens een overzichtstabel opgemaakt. Ergotherapeutisch advies aan huisVanuit het dementieplan Vlaanderen 2016-2018 staan rond dit thema 2 taken beschreven, m.n. het stimuleren van laag-drempelige toegankelijkheid van dementie-specifieke hulp-middelen – domotica - en het bekend maken van het ergo-therapeutisch advies aan huis voor personen met dementie.Om deze aspecten te realiseren werden in 2017 twee werk-groepen opgericht onder impuls van ECD Sophia. Deze werkgroepen werden gecontinueerd. De werkgroep ‘omge-vingszorg in de thuiszorg’, waar we voorzitter van zijn, kwam 3 keer samen. De werkgroep ‘ergotherapie’ op Vlaams ni-veau kwam 4 keer samen met als doel alle hulpmiddelen in kaart te brengen. Tevens werd een eerste aanzet gedaan voor de online tool (die een gemakkelijk te consulteren over-

zicht zal bieden van deze hulpmiddelen) en een symposium (waarop het eindresultaat zal voorgesteld worden). Het sym-posium wordt gepland op 19 november 2019.Door de Woonzorggroep GVO werd eerder reeds een tool-box aangemaakt met allerhande methodeveranderingen in de thuiszorg. We gingen met hen gesprekken aan om deze toolbox complementair te maken aan onze online tool en tevens bekend te maken op ons symposium.


Informatie- en adviesverstrekkingReferentiepersonen dementie en dementiekundige basis-zorgverleners konden bij ons terecht voor specialistische informatie en adviesverstrekking. Informatie en advies wer-den gegeven via telefonische en digitale contacten, indivi-duele gesprekken en/of aanwezigheid van een dementie-expert op een teamoverleg. We merkten tevens een stijging in het aantal vragen naar advies binnen het thema omge-vingszorg in een WZC. Om een goed onderbouwd advies te geven, gingen we langs bij die desbetreffende WZC’s.Relevante informatie werd gecommuniceerd via onze nieuwsbrief en website. De nieuwsbrief werd 3 keer ver-stuurd voor 834 abonnees. Onze website www.dementie.be/sophia werd up-to-date gehouden met regionale activi-teiten, nieuwe projecten, ed.Onze basisbibliotheek werd uitgebreid met een 13-tal wer-ken. We verwezen door naar het Vlaams documentatiecen-trum voor meer gerichte literatuurvragen. Bekendmaking vormingsaanbodHet vormingsaanbod vanuit EDV en de RECD’s werd be-kend gemaakt via verschillende kanalen, nl. als vast agen-dapunt op de OPD’s en als vaste rubriek binnen onze nieuwsbrief. De vormingskalender op onze website kon aangevuld en geraadpleegd worden.Onze regionale vormingsbrochure, die in 2017 werd opge-maakt, werd digitaal naar onze contacten verspreid. Tevens werden papieren versies ervan verspreid tijdens overleg- en netwerkmomenten.



http://www.dementie.be/sophia

http://www.dementie.be/sophia


Vorming op maatWe hebben sterk ingezet op vormingen.In totaal werden 107 vormingsuren door ECD Sophia op-genomen.• Daarvan werden 72 uren vorming gegeven aan 861

professionelen en 35 uren aan 416 niet-professionelen. Dit betrof zowel basisvormingen als vormingen op maat (thema’s als veranderend gedrag, vroegtijdige zorgplan-ning, lerend vermogen, omgevingszorg bij personen met dementie thuis, jongdementie, zinvolle vrijetijdsbe-steding, syndroom van Korsakov en vermissing).

• Er zijn nieuwe vormingspakketten aangemaakt voor professionelen over ‘juridische aspecten’ en ‘verlies en rouw bij personen met dementie’. Dit laatste thema werd, na het volgen van een TdT, in service aangebo-den.

• Op vraag van Kronkels, een ondersteuningscentrum er-gotherapie van de arteveldehogeschool te Gent, werk-ten we een workshop uit voor hun doedag ‘Als ergo-therapeut in de ouderenzorg aan de slag met nieuwe materialen. De workshop ‘Voel, beleef en zie… nieuwe materialen in de zorg voor mensen met dementie’ ging in maart door voor 80 deelnemers en in oktober voor 76 deelnemers. Deze workshop van anderhalf uur werd 4 keer op eenzelfde dag aangeboden.

Opleiding referentiepersonen dementieDe opleiding tot referentiepersoon dementie werd bege-leid door ECD Foton. We hebben dag 1, 7 en 11 mee begeleid in tandem met hen.De opleiding voor 2019 werd reeds voorbereid in samen-spraak met de VTO werkgroep van EDV.De opleiding wordt in 2019 door een visitatie commissie geëvalueerd en wij hielpen mee om een afgestudeerde re-ferentiepersoon dementie uit onze regio hiervoor aan te leveren. Navorming voor referentiepersonen dementieZoals provinciaal afgestemd met de collega’s van ECD Foton, was het dit jaar de beurt aan ons om de begin-nersreeks van de terugkomdagen voor referentiepersonen dementie aan te bieden. Er namen 14 referentiepersonen dementie deel aan deze reeks van 4 dagen.Tevens organiseerden we 2 vervolgdagen voor gevorder-den. In mei kwam het thema ‘Dementie en psychiatrie’ aan bod en namen 13 referentiepersonen dementie deel. Op dag 2 hadden we 13 deelnemers voor het thema ‘Ge-weldloze communicatie in moeilijke situaties’ waar het in-houdelijk gedeelte gegeven werd door ECD Foton.

Vorming in open aanbod vanuit EDVVragen tot vorming vanuit EDV werden opgenomen.

Zo waren we organisator van de studiedag ‘Vorm geven aan een dementievriendelijke woonomgeving’ waar 19 deelnemers aanwezig waren, en van ‘Verbindend com-municeren’ met 11 deelnemers.Er werden ook 2 ‘onderdompelingen in de wereld van de-mentie’ van 7u aangevraagd via Fe-Bi. Bij de ene onder-dompeling waren er 10 deelnemers en bij de tweede 13. Intervisie verstandelijke beperking en dementieTijdens een overkoepelend overleg tussen ECD Sophia en de verantwoordelijken van voorzieningen voor men-sen met een verstandelijke beperking werd de intervisie-reeks van 2017 positief geëvalueerd. Er werd beslist om de reeks op eenzelfde manier verder te zetten. In maart en november vond de intervisie voor leefgroepbegeleiders plaats. De casuïstiek werd ingebracht door de deelne-mers. Leervragen die aan bod kwamen omvatten thema’s zoals seksualiteit en intimiteit, vroegtijdige zorgplanning en moeilijk hanteerbaar gedrag. Vormingsavond OPD Midden-West-VlaanderenEr werd door de OPD’s West-Vlaanderen ingezet op een bevraging bij alle OPD-leden rond de meerwaarde, het al dan niet voldoen aan de doelstellingen van het OPD, het engagement van de OPD-leden,… Dit om te bekijken of het huidige concept van het OPD voldoet aan de ver-wachtingen en of er nood was aan vernieuwing. Omdat hierrond eerst meer duidelijkheid moest zijn, werd door OPD Midden-West-Vlaanderen beslist om niet in te zetten op een vormingsavond.



DAZ NederlandDe vormingsmedewerker volgde in 2016 de training ‘le-rend vermogen bij personen met dementie’ in Nederland, gegeven door Ruud Dirkse. Na deze opleiding werd zij het aanspreekpunt voor dit thema in Vlaanderen. Ruud Dirkse werd op de hoogte gehouden van de verdere uitrol van dit thema in Vlaanderen.Voor het symposium rond hulpmiddelen, werd Ruud be-vraagd om gastspreker te zijn.



Dawn BrookerOp 25 en 26 oktober ging de tweedaagse door voor alle medewerkers van RECD’s en EDV. Dag 2 werd begeleid door Dawn Brooker van de Universiteit van Worcester. Het voltallige team nam deel aan deze expertise-uitwisseling. Stay@home with dementiaStay@home with Dementia is een Tetra-Project opgezet door Hogeschool PXL en Hogeschool VIVES i.s.m. KU Leuven-KULAK, dit met de steun van VLAIO, het Vlaams Agentschap voor Innoveren en ondernemen.Het doel van het project is om bedrijven specifiek exper-tise bij te brengen om producten en diensten beter af te stemmen op de noden van personen met beginnende de-mentie. Dit met als doel om personen langer thuis te laten wonen.We zijn lid van de gebruikersgroep waar we ondergedom-peld werden in het business model. Hiervoor kwamen we 3 keer samen. Voor de opvolging van dit business model ging er een apart interview per deelnemer door. Dit van ons vond plaats in oktober.We namen tevens deel aan het focusgesprek voor profes-sionele hulpverleners.Daarnaast hielpen we mee om een demonstrator te ont-wikkelen. Hiervoor kwamen we 5 keer samen. We startten de eerste keer met een co-creatie om zo te komen tot de ontwikkeling van een digitale buddy.

BreinCollectiefIn september namen Erica van de Veerdonk (vormingsme-dewerker BreinCollectief) en de vormingsmedewerker van ECD Sophia samen een vormingsdag op in opdracht van de thuiszorgwinkel. Via mail en telefonische contacten werd afgestemd rond expertise en inhoud van deze vor-mingsdag.

4 Beleidsmakers


Dementievriendelijke gemeenteDe stuurgroepen van dementievriendelijk Kuurne, Wiels-beke, Zwevegem en Kortrijk werden gecontinueerd. We waren telkens aanwezig op deze stuurgroepen om de krijtlijnen van een dementievriendelijk beleid te helpen uittekenen.Er werden 2 nieuwe stuurgroepen opgezet nl. in functie van dementievriendelijk Wevelgem en dementievriende-lijk Poperinge. We zijn van sedert de start partner in deze nieuwe stuurgroepen om te faciliteren, te ondersteunen, goede praktijken aan te leveren en te sensibiliseren rond het gebruik van de dementiemeter en het groeipad.Er werden eerste contacten gelegd in kader van demen-tievriendelijk Menen en Hooglede. Zij wensen in 2019 van start te gaan met het opzetten van acties voor een dementievriendelijk beleid. Ook daar zullen we partner zijn. RegistratiedocumentWe registreerden alle informatie- en adviesvragen d.m.v. een uniform registratiedocument. De bundeling hiervan werd bijgehouden in een overzichtstabel.In functie van de GDPR werd enkel nog met initialen ge-werkt. MemorandumWe stuurden het memorandum, dat werd opgesteld door EDV, RECD’s en Alzheimer Liga Vlaanderen, n.a.v. de ge-meenteraadsverkiezingen naar alle colleges van burge-meester en schepenen in ons werkingsgebied.

Groepsopdracht Dawn Brooker



5 Partners


Overlegplatform dementieWe deden, samen met ECD Foton, een bevraging bij alle OPD-leden omtrent het vervullen van de doelstellingen, de meerwaarde van het OPD en het engagement van de OPD-leden. De ingevulde vragenlijsten werden door ons, samen met ECD Foton, grondig geanalyseerd.Voor OPD Zuid-West-Vlaanderen blijven we voorzitter, maar worden we hierin nu bijgestaan door een kern-groep OPD. Dit zijn een 6-tal OPD-leden die mee willen denken over inhoud en methodiek van het OPD. Tevens zal deze kerngroep ook instaan voor logistieke en admi-nistratieve ondersteuning. OPD Zuid-West-Vlaanderen ging slechts één keer door (maart) met een aanwezig-heid van 25 OPD-leden. De geplande 2de bijeenkomst (november) kon niet doorgaan wegens ziekte van de voorzitter.OPD Midden-West-Vlaanderen bleef op dezelfde manier functioneren. Er was opnieuw een gedeeld voorzitter-schap met ECD Sophia en stafmedewerker Familiehulp. SEL stond in voor de logistieke en administratieve onder-steuning. Antennepunt Roeselare-Izegem-Tielt kwam 3 keer samen met gemiddeld 17 deelnemers. Antennepunt Poperinge-Ieper-Diksmuide kwam 2 keer samen met ongeveer 10 deelnemers. De geplande 3de bijeenkomst daar ging niet door wegens te weinig opkomst.Er werd door de ECD’s Foton en Sophia en de voorzit-ters van de verschillende OPD’s beslist om vanaf 2019 het overkoepelend overlegplatform dementie (OOPD) opnieuw samen te roepen. Dit met als doel van elkaar te leren, goede praktijken en methodieken te delen en overkoepelende projecten gezamenlijk te kunnen aan-pakken. Praatcafé dementie Kortrijk – IeperWe namen deel aan de stuurgroep van het praatcafé de-mentie Kortrijk – Ieper die 2 keer samen kwam. We ston-den in voor verslaggeving en advies inzake programma, sprekers en onderwerpen.

Procedure vermissing bij personen met dementieEr werd ingezet op de verdere bekendmaking van de pro-cedure vermissing personen met dementie in de thuissitua-tie. De procedure, bestaande uit een leidraad, stappenplan en identificatiefiche, werd op een eenvoudig te consulteren manier op de websites van ECD’s Foton en Sophia ge-plaatst. Dit werd bekend gemaakt via onze nieuwsbrief.Op vraag brachten we een toelichting rond deze thema-tiek. Dit deden we o.m. voor 2 LST’s, een thuisverplegings-dienst en een lokaal overlegorgaan voor sociale diensten.We brachten de goede praktijk rond vermissing in de regio Tielt aan als goede praktijk voor het handboek ‘Een refe-rentiekader voor kwaliteit van leven, wonen en zorg voor personen met dementie’.De bekendmaking van de procedure via nieuwsbrief van de SEL’s en via de DMW van de ziekenfondsen werd uit-gesteld naar 2019. Informele werkgroep jongdementieWe zijn lid van de informele werkgroep jongdementie, maar moesten ons verontschuldigen voor het overleg-moment. We werden wel gebriefd over de inhoud via de verslaggeving en via de stafmedewerker beleid van onze moederorganisatie, die ook lid is van deze informele werk-groep.

Zorggroep H. HartWe namen deel aan de stuurgroep dementie van het H. Hart die 5 keer bijeenkwam. Op die manier ondersteun-den en adviseerden we de referentiepersonen dementie en de stafmedewerker zorg.In tandem met de referentiepersoon dementie werd 2 keer een inleefsessie ‘omgaan met dementie’ gegeven aan personeelsleden van het H. Hart. Daarvoor ging de vor-mingsmedewerker gedurende een 2-tal uren observeren op een afdeling voor personen met dementie.De zorggroep H. Hart nam in maart deel aan de Dag van de Zorg. Wij waren ook vertegenwoordigd met een info-stand met allerlei boeken, brochures, ed. Daarnaast had-den we ook d’oede doze mee. Aan de hand van allerlei verschillende opdrachten konden bezoekers ervaren/be-leven wat dementie is en wat het betekent voor de per-soon zelf.We boden opnieuw supervisie aan en dit voor de me-dewerkers van het dienstencentrum Groote Broel. Het dienstencentrum staat in voor zinvolle dagbesteding voor personen met jongdementie. In totaal waren er 3 bijeen-komsten. Tijdens deze supervisies werd ingegaan op persoonlijke leervragen die de medewerkers hebben ten aanzien van hun werk.



Lokale infopunten dementieDe groep van lokale infopunten dementie in ons werkings-gebied werd uitgebreid naar 8. WZC ‘t Hof en diensten-centrum De Ploeg Lichtervelde sloegen de handen in el-kaar om een lokaal infopunt dementie op te richten. Ze gingen daarvoor in overleg met ons en ondertekenden een samenwerkingsovereenkomst.Voor deze 8 lokale infopunten organiseerden we 3 keer overleg- en intervisiemomenten. De agenda van het over-leg werd bepaald door de lokale infopunten zelf. Wij mo-dereerden het gesprek en gaven, waar nodig, inhoudelijke expertise. Onderwerpen die ingebracht werden, waren o.a. samenwerking met de gemeente, procedure vermis-sing in de thuissituatie, bachelorproeven,… Nieuws vanuit ECD Sophia en/of EDV kwamen ook telkens aan bod.Gemeente Wevelgem nodigde ons uit tot overleg rond de opstart van 4 lokale infopunten dementie, nl. 2 in deelge-meente Wevelgem, 1 in Gullegem en 1 in Moorsele. Ook zij zijn vragende partij om aan te sluiten tot het overleg van de lokale infopunten dementie. BuddywerkingWe zetten in op bekendmaking van buddyprojecten voor personen met jongdementie in onze regio zoals Het Ven-tiel Vzw en De Fonkel. We gaven gericht folders mee aan potentiële deelnemers. Palliatieve netwerkenWe gingen, samen met ECD Foton, het overleg aan met de palliatieve netwerken van West-Vlaanderen om een vormingspakket uit te werken rond vroegtijdige zorgplan-ning bij personen met dementie. We kwamen daarvoor in mei en september samen. Doel is om in het najaar van 2019 met een vormingsreeks van 3 dagen naar buiten te komen. Dit naar analogie van ECD Contact die dit samen met Palliatieve federatie in Limburg organiseerde. Pilootprojecten Chronische ZorgBinnen de pilootprojecten chronische zorg, met name De Brug in Zuid-West-Vlaanderen en EMPACT in Midden-West Vlaanderen, zijn we beschikbaar om beide initia-tieven te adviseren over het verloop van hun project. We ontvingen het afgelopen jaar geen adviesvragen.

Intervisie Ergo ThuiszorgWe zijn lid van de werkgroep Intervisie Ergo Thuiszorg, maar moesten ons verontschuldigen voor de 2 overleg-momenten. We werden telkens gebriefd over de inhoud via de verslaggeving.

POV familiegroepen (jong)dementieWe namen deel aan het provinciaal overleg van de voor-

zitters van een familiegroep (jong)dementie. Deze groep kwam twee keer samen met als agendapunten onder meer stand van zaken van de werking van de familie-groepen, bekijken van de jaarverwerkingsverslagen en het uitwerken van een vormingsnamiddag met als thema wetenschappelijk onderzoek bij dementie. De vormings-namiddag zal doorgaan in het voorjaar van 2019.

FAZODEMVoor alle apothekers van West-Vlaanderen werd een in-foavond rond het FAZODEM-project georganiseerd. We werden door de projectcoördinator gevraagd om aanwe-zig te zijn met een infostand. Er waren in totaal 109 apo-thekers aanwezig. Musea• Op vraag van Texture, museum van Leie en Vlas werd de

rondleiding voor personen met dementie ‘Texture Prik-kelt’ in januari geëvalueerd samen met de gidsen. De rondleiding werd positief geëvalueerd en moest dus niet bijgestuurd worden. Aandachtspunt was wel om nog verder en breder in te zetten op bekendmaking. We na-men daarvoor de rondleiding op in onze nieuwsbrief.

• De lancering en bekendmaking van de dementievrien-delijke rondleiding van Eperon d’Or te Izegem werd eveneens opgenomen in onze nieuwsbrief.

• In december was er een eerste verkennend gesprek, samen met een lokale referentiepersoon dementie, om in het Hoppemuseum te Poperinge een dementievrien-delijke rondleiding te maken.

Interprofessionele stage huisarts in opleidingWe stelden ons, samen met onze moederorganisatie, kan-didaat voor een interprofessionele stage voor studenten huisartsgeneeskunde. In maart kwam één studente gedu-rende één week op stage. Deze studente maakte op die manier kennis met de werking van ECD Sophia. We maak-ten het tevens mogelijk dat zij in gesprek kon gaan met een persoon met dementie en een mantelzorger. Door de sa-menwerking met onze moederorganisatie leerde ze ook (de meerwaarde van) de functie van referentiepersoon demen-tie kennen, kon ze activiteiten meevolgen in het DVC voor personen met dementie en in het dienstencentrum voor personen met jongdementie. Het was voor de verschillende partijen een boeiende week. De stage werd, zowel door ons als door de studente, positief geëvalueerd waardoor we ons in 2019 opnieuw kandidaat zullen stellen. Samenwerking ziekenhuisOp vraag van de dienst neurologie van het ziekenhuis OLV van Lourdes Waregem gingen we onze werking toelich-ten. Daarnaast werd door ons ook informatie gegeven



rond ondersteuning mantelzorgers en specifiek rond het intermutualistisch contactpunt, psycho-educatie, praatca-fé dementie, praatgroepen,… Tijdens het overleg werden mogelijkheden tot samenwerken bekeken. Logo LeielandOp 21 september werd de publiekscampagne SaniMe-morix gelanceerd (zie verder onder punt 6). Ook wij namen deel aan deze actie en gingen hiervoor de sa-menwerking aan met Logo Leieland gezien hun ruime expertise op het thema preventie. Na deze actie werd door de beide partijen de wens geuit om te blijven samen werken rond het thema preventie en dementie. Dit resul-teerde reeds in 2 overlegmomenten. Bedoeling is om in maart 2019 samen een gezondheidsforum te organise-ren rond dit thema.

6 Publiek


BibliothekenAlle bibliotheken van onze regio werden opnieuw uit-genodigd om hun steentje bij te dragen inzake genu-

anceerde beeldvorming en taboedoorbreking. Daartoe werd gevraagd om in de bibliotheek inspirerende en uit-nodigende infostands op te zetten. De bibliotheken van Pittem, Harelbeke, Houthulst en Avelgem gingen op dit voorstel in.

AffichepakkettenWe werkten een 10-tal pakketten uit om dementie in de kijker te plaatsen. Deze pakketten, bestaande uit foto’s, cartoons, gedichten, websites,… kunnen door scholen, WZC, thuiszorgorganisaties,… ontleend worden. We merkten dat vooral in de periode rond de werelddag de-mentie hiervan gebruik gemaakt werd. SaniMemorixOp 21 september werd de publiekscampagne SaniMe-morix gelanceerd. Ook wij namen deel aan deze actie. We zetten een stand op aan winkelcentrum K in Kortrijk. We deelden vaccindoosjes van SaniMemorix uit om mensen te sensibiliseren over de relatie tussen leefstijl en het risico op dementie. We gingen voor deze actie de samenwer-king aan met Logo Leieland. Zij versterkten onze stand met allerhande materiaal rond gezonde voeding, bewe-gen, preventie van hart – en vaataandoeningen,… Burge-meester Van Quickenborne was aanwezig om het eerste vaccindoosje symbolisch in ontvangst te nemen. Regio-

Bib Avelgem

Bib Houthulst



nale Tv-zender WTV is langs gekomen voor een interview van ons en van enkele voorbijgangers die een doosje in ontvangst namen. Thuiszorgbeurs dementie Kortrijk Door de werkgroep van het praatcafé dementie werd op 3 november de eerste thuiszorgbeurs dementie Kortrijk georganiseerd. We versterkten tijdelijk de werkgroep als trekker van de organisatie van deze thuiszorgbeurs. Op de beurs zelf mochten we 20-tal standhouders verwelko-men. We telden op het einde van de dag 125 bezoekers. Bezoekers konden bij de verschillende stands terecht voor meer informatie rond de werking van de organisaties en de ondersteuning en begeleiding die geboden wordt bij dementie. Daarnaast werden ook 2 voordrachten georga-niseerd, nl. één rond juridische aspecten bij dementie en één rond hulpmiddelen en omgevingszorg die door ons werd opgenomen.De thuiszorgbeurs dementie werd zowel door de organi-satoren als door de standhouders en bezoekers positief geëvalueerd waardoor deze zal herhaald worden in het voorjaar van 2020. EHBJD-rugzak Naar analogie van ECD Contact, bundelden we heel wat materialen over dementie op jonge leeftijd. Een rugzak ge-

SaniMemorix

Flyer thuiszorgbeurs

THUISZORGBEURS DEMENTIEZaterdag 3 november 201813.30 -18 uur | OC De Vonke, Lagaeplein 24, 8501 Heule


vuld met boeken, dvd’s, brochures en andere informatie over jongdementie kan in één geheel ontleend worden. Ook leerkrachten kunnen het thema jongdementie be-spreekbaar maken in de klas aangezien enkele boeken en beeldmateriaal geschikt zijn voor kinderen. Hulpmiddelenkoffer We zetten sterk in op het thema ‘omgevingszorg en hulpmiddelen bij personen met dementie’ en ‘Het lerend vermogen’. We beslisten dan ook om zelf een hulpmid-delenkoffer samen te stellen, dit naar analogie van de hulpmiddelenkoffers van ECD Broes en ECD Contact. We maakten een begeleidende brochure op en de koffer werd bekend gemaakt via onze website. De koffer kan ook ont-leend worden. Daar werd in het najaar reeds gebruik van gemaakt door een ziekenhuis. Dementievriendelijke wandeling KortrijkIn kader van dementievriendelijk Kortrijk werd op 27 sep-tember, naar analogie van 2017, de dementievriendelijke wandeling ‘Kortrijk verrast’ georganiseerd. Deze keer werd het een record editie met 500 deelnemers. De deelnemers konden genieten van een mooi uitgestippeld parcours doorheen de stadskern met onderweg tal van culinaire en artistieke verrassingen. We hielpen mee met de organisa-tie en verzorgden een info- en boekenstand op één van de rustplaatsen van de wandeling. Verteltas dementieDe verteltas dementie kwam tot stand n.a.v. de Wereld-dag Dementie die op 21 september 2017 plaatsvond in Roeselare. Met verschillende partners waaronder ECD Fo-ton, Zorgbedrijf Roeselare, de Alzheimer Liga Vlaanderen, hogeschool Vives hadden we er toen voor gekozen een project uit te werken dat zich richt naar het onderwijs. In 2018 werd samen met ECD Foton de verteltas dementie

volledig herwerkt. Dit werd mede mogelijk gemaakt dank-zij de financiële ondersteuning van S-Plus. In 2019 worden de nieuwe verteltassen vervaardigd in samenwerking met het atelier van de voorziening voor personen met een be-perking Den Achtkanter. De verteltassen zullen ontleend of aangekocht kunnen worden. Ons doelpubliek zijn scho-len, bibliotheken en referentiepersonen dementie.

7 Eigen medewerkers



en te delen.

Deskundigheidsbevordering medewerkers De dementie-experten volgden samen 73 uren vorming rond thema’s zoals omgaan met intimiteit en seksuali-teit bij personen met dementie, nachtrust bij dementie, ethisch denken over onze dagdagelijkse zorg,…De VTO-medewerker volgde daarnaast ook een vor-mingsreeks van 24 uur rond oplossingsgericht coachen.We namen deel aan het dementie-expertenoverleg en de tweedaagse te Brussel voor dementie-experten, waarvan dag één het symposium was rond het referentiekader voor kwaliteit van leven, wonen en zorg voor personen met de-mentie.We hadden werkvloercontacten door het organiseren en begeleiden van de praatgroep voor partners van personen met jongdementie en deelname aan de praatcafés.We waren tevens aanwezig bij het voorstellen en uittesten

EHBJD-rugzak Hulpmiddelenkoffer


van de CRDL en de Tovertafel op een afdeling voor perso-nen met dementie. Vrije vormingsmedewerker In juli ging een overleg door met de vrije vormingsme-dewerker om de samenwerking te evalueren, de training ‘omgaan met personen met dementie’ te herwerken, en de planning voor het komende jaar op te maken. Team- en directie-overlegEr vond tweewekelijks een TOS (teamoverleg Sophia) plaats. De dementie-experten bespraken daarop casus-sen uit het werkveld, lopende projecten, vragen van hulp-verleners, ed. alsook de permanentie voor de volgende 2 weken. Van ieder TOS werd een verslag bijgehouden.We organiseerden in de zomer een teambuildingsdag. Hierop werd het jaaractieplan tussentijds geëvalueerd, alsook de werking van het team en het functioneren van de medewerkers. Voor dit laatste aspect gingen we aan de slag met de talentenmethodiek. We vulden individueel de lijst in via ‘mytalentbuilder.com’ en ontdekten zo onze talenten, waar we die kunnen inzetten en onze hefboom-vaardigheden. Tijdens de teambuildingsdag gingen we hierover in gesprek en bekeken we o.a. waar we elkaar nog kunnen versterken als team.Er ging 6 keer een formeel overleg door met de directie, dit ter bespreking van lopende projecten en afstemming van het jaaractieplan.



EDVWe namen deel aan de Vlaamse VTO-werkgroep, de-mentie-expertenoverleg, coördinatie-overleg, werkgroep dementie in het onderwijs, redactieraad handboek refe-rentiepersoon dementie en waren medevoorzitter van de werkgroep ergotherapie.We leverden, op vraag van EDV, een bijdrage aan het me-morandum federale en Vlaamse verkiezingen 2019. Provinciale samenwerking met ECD FotonWe kwamen 3 keer samen met de collega’s van ECD Foton voor afstemming rond verschillende projecten. De focus lag dit jaar vooral op het herwerken van de vertel-

tas dementie (zie hoger) en de werking van het OPD (zie hoger). Tevens werden de jaaractieplannen toegelicht en afgestemd naar samenwerking toe. Supervisie jongdementie West- en Oost-VlaanderenDe supervisiegroep voor medewerkers van DVC en WZC voor personen met jongdementie is een samenwerking tussen ECD Paradox, ECD Meander, ECD Foton en ECD Sophia. De supervisiegroep kwam 2 keer samen onder begeleiding van ECD Paradox. Via verslaggeving en over-leg worden we gebriefd over de inhoud van deze bijeen-komsten.


http://mytalentbuilder.com

w w w.d e m e n t i e .b e e x p e r t i s e c e n t r u m d e m e n t i e v l a a n d e r e n v z w j a a r v e r s l a g 2018 TANDEM 117 i n h o u d

Het regionaal expertisecentrum dementie Tandem (ECD Tandem) is een vzw, opgericht in 2003 en heeft een Raad van Bestuur en een Algemene Vergadering. TANDem staat voor Turnhouts AdviesNetwerk Dementie. Binnen de (beleids)organen van Tandem vzw zijn velerlei zorgactoren vertegenwoordigd vanuit o.a. Hivset, Welzijnszorg Kempen, KMSI, woonzorgcentra, thuiszorgcentra, huisartsen, maatschappelijke dienst van de mutualiteit, ziekenhuizen en vrijwilligers-organisaties.

Interne organisatie

CoördinatieteamNaast de Raad van Bestuur en Algemene Vergadering wordt de dagelijkse werking opgevolgd door een coördinatie-team: Wies Cleenders (voorzitster), Bob van de Putte (secretaris), Gil Peeters (penningmeester) en Liesbeth Van Eynde (Coördinator).

MedewerkersHet team van Tandem bestond in 2018 uit volgende medewerkers:• Liesbeth Van Eynde, coördinator en dementie-expert, 100% FTE• Ria Caers, dementie-expert, 50% FTE• Karolien Verschueren, dementie-expert, 70% FTE wegens ziekte tijdelijk vervangen door • Chris Francken, dementie-consulent, 50% FTE van 1 januari tot 31 augustus • en vanaf 1 september is Karolien het werk hervat , 50%• May Cools, administratief medewerkster, 33% FTE en vanaf 1 okt tot 31 dec, 50%• Pieter-Jan Lenaerts vervanging van Ria Caers van 10 oktober tot 31 december, 50%

Tandemexpertisecentrum dementie provincie Antwerpenzorgregio TurnhoutPrins Boudewijnlaan 9/1, 2300 Turnhout | t 014 47 83 71 | [email protected]



118 TANDEM j a a r v e r s l a g 2018 e x p e r t i s e c e n t r u m d e m e n t i e v l a a n d e r e n v z w w w w.d e m e n t i e .b e i n h o u d

2018 was voor Tandem een goed en gevuld werkjaar met veel variatie. Zo werd onze dienstverlening en aanbod in vormingen ook dit werkjaar aangepast aan de noden en behoeften van zowel professionals als niet-professionelen.




1.1 Praatcafés Dementie in regio Turnhout • Tandem participeerde aan meerdere overlegmomen-

ten van stuurgroepen van de regionale praatcafés de-mentie , o.a. Geel, Kasterlee, Lille, Olen en Turnhout. Ook Janssen Farmaceutica organiseerde binnen hun site voor haar werknemers praatcafés dementie. Hierin werden we nauw betrokken m.b.t. het zoeken naar thema’s en inhoud. Ook aan andere regionale praat-cafés (of familiegroepen) in het arrondissement Turn-hout, m.n. Grobbendonk, Herentals, Mol en Westerlo konden we advies verlenen inzake sprekers, thema’s, velerlei activiteiten en verwante initiatieven in kader van dementie die er in de regio plaatsvonden.

• Met gemeente Balen en de 3 woonzorgcentra vonden de eerste overlegmomenten plaats om in 2019 te star-ten met 4 praatcafés per jaar. Het draaiboek praatcafé dementie was hierbij een dankbare leidraad om dit initi-atief in Balen vorm te kunnen geven.

• Tandem bood een muzikaal luisterliedjesprogramma aan om te programmeren tijdens de praatcafés. Dit mu-

zikaal programma werd samen uitgewerkt met Martine Dams, een Geelse zangeres en leerkracht zorgkunde. Martine vertelt en zingt over de diepste gevoelens en kwetsbaarheid van de persoon met dementie en duidt hiermee hoe humor steeds weer een belangrijk rol speelt. Liedjes, teksten en beeldfragmenten wisselen mekaar af en duiden wat dementie kan betekenen voor de persoon met dementie en zijn mantelzorger. Door de gevolgen van dementie kunnen mooie herinneringen vervagen of vergeten worden. Martine haalt ze van on-der het stof vandaan.

• Naast het muzikale programma, bracht Tandem ook enkele andere thema op de praatcafés zoals “De Soci-ale kaart dementie”, “het ganzenbord” rond het thema veranderende relaties en “De kracht van herinneringen ophalen met mensen met dementie”.

• In december brachten we alle coördinatoren van de praatcafés samen om expertise te bevorderen bij de planning voor 2019 en om ideeën en goede praktijk-voorbeelden uit te kunnen wisselen. De coördinatoren ervaren deze bijeenkomst telkens als zeer waardevol en vergaren veel input om verder mee aan de slag te kunnen.

• Naargelang het thema en nodige ondersteuning was Tandem aanwezig op een regionaal praatcafé om infor-matie en advies te verstrekken aan de vele aanwezige mantelzorgers van mensen met dementie.

1.2 Folder Praatcafés Dementie en familiegroepen regio Turnhout• Reeds in 2017 startte

Tandem met het opma-ken en verspreiden van een folder waarin alle data van de regionale praatcafés dementie en familiegroepen gebun-deld staan.

• Vanaf najaar 2018 werd dit initiatief mee gedra-gen door de Alzheimer-liga Vlaanderen. Deze gezamenlijke brochure werd ruim verspreid bij de regionale praatcafé-initiatieven en familiegroepen, thuiszorgdiensten en de regionale zie-kenhuizen.

1.3 Digitale kalender• Via de digitale kalender die uitgezet is op www.demen-

tie.be maakten we activiteiten en het vormingsaanbod naar mantelzorgers kenbaar. (vb. Dementie en nU, praatcafés, theatervoorstellingen over dementie…)





1.4 Aanspreekpunt• Mantelzorgers contacteerden Tandem regelmatig, zo-

wel telefonisch, per mail alsook occasioneel voor of na een informatie- of vormingsmoment. Het betreft voor-namelijk adviesvragen, vb. cases waarop de mantel-zorger vastloopt, alsook het gericht doorverwijzen naar specifieke hulpverlening.

• Tandem voorzag steeds in een telefonische permanen-tie of een antwoordapparaat waarop telkens snel gere-ageerd werd.

• Enkele interessante cijfers• Het aantal registraties van mensen die Tandem con-

tacteerden staat op 63. Deze zijn louter registraties waarvan er concreet een vraag per mail of telefoon bin-nenkwam en dit meer dan 10 minuten tijd vroeg om te beantwoorden. Dus, niet alle telefoons en mails werden systematisch geregistreerd. Een korte doorverwijzing of info-vraag, werd niet geregistreerd. Het aantal uren dat in de geregistreerde vragen geïnvesteerd werd, is onge-veer 24u45 in totaal.

• Het merendeel van de geregistreerde vragen kwam van mantelzorgers. Doch kunnen we hierop niet zeg-gen dat het aantal hulpvragen van professionals minder is, aangezien die ons doorgaans ook aanspreken op vormingsmomenten, terugkomdagen van de referentie-personen, conferenties, enz.

• Ook kregen we veel informatievragen van mantelzor-gers tijdens de praatcafés, familiegroepen en na de muzikale voorstellingen ‘Vergeet de mooie dagen niet’. Deze infovragen op locatie, werden doorgaans niet ge-registreerd.

1.5 Publicaties en eigen producten• Via info-momenten, praatcafés dementie en familie-

groepen van de Alzheimerliga verspreidden we publi-caties (folder Tandem, regionale praatcafés,…) en ei-gen producten zoals het documagazine: “Omgaan met verlies” en de dementieklappers. De dementieklappers werden herwerkt waarna we een 3de druk, en teven een nieuwe voorraad konden aanleggen met de finan-ciële ondersteuning van Danshart en Janssen Farma-ceutica.

• Folder van Tandem werd via diverse kanalen verspreid.• Nieuwe brochure “Omgaan met mensen met fronto-

temporale dementie”• Naar aanleiding van

het Vlaams sympo-sium Jongdementie: frontotemporale de-mentie te Herentals, werd door Tandem een nieuwe brochure ontwikkeld waarin tips gebundeld staan over het omgaan met men-sen met frontotempo-rale dementie.

• Onderwijskoffer

onderwijskoffer



• Tandem maakte deel uit van de werkgroep onderwijs bij ECD Vlaanderen. Hierin werden educatieve materialen, onderwijspakketten en ervaringen van de regionale ex-pertisecentra gedeeld.

• Tandem herwerkte hun bestaande lespakket “Teen-agers Meets Alzheimer” en stelde hiermee een nieuwe scholenkoffer dementie samen naar het voorbeeld van ECD Contact. In voorjaar 2019 zullen 2 informatiemo-menten georganiseerd worden om al dit materiaal ken-baar te maken en vanaf dan kan deze koffer uitgeleend worden aan lagere scholen in de regio.

• Ook werden er 2 verteltasjes aangekocht, een product van ECD Sophia en hun netwerk.


Advisering• Tandem participeerde op vraag in multidisciplinaire

zorgoverlegmomenten (MDO’s) wanneer er complexe zorgsituaties zich voordeden.

• Er was op frequente basis advisering aan professione-len, vnl. referentiepersonen dementie m.b.t. concrete casussen, zowel telefonisch, via mail, alsook tijdens vormingsmomenten.

• Andere zorgverleners vonden eveneens de weg naar Tandem voor casuïstiek en adviesvragen bij diverse de-mentie specifieke aspecten.

• Folder van Tandem

De folder van Tandem, waarin de opdrachten, de werk-zaamheden en diensten van ECD Tandem kenbaar ge-maakt worden werd op diverse initiatieven verspreid.

• Dementiewegwijzer• De regionale dementiespecifieke sociale kaart werd ge-

actualiseerd en kan men vinden op www.dementie.be/tandem Deze zal jaarlijks geüpdatet worden

• Opmaat Tandem maakte deel uit van de stuurgroep Opmaat

(Zorgprotocol 3 project) dat 4 overlegmomenten orga-niseerde. Tandem doet actief inbreng en kennis wordt uitgewisseld met alle partners binnen de stuurgroep. Dit ZP3 project werd herhaaldelijk verlengd door het RIZIV en loopt nog tot maart 2019. Daarna zal er ingetekend worden op een nieuwe oproep van het RIZIV.

• Kyma Tandem maakt deel uit van de stuurgroep van het Ky-

ma-project. Ook in dit project heeft Tandem een actieve inbreng en wordt er kennis uitgewisseld met alle part-ners binnen de stuurgroep.

Naast deelname aan de stuurgroepen, heeft Tandem 8 intervisies gehouden met de zorgkundigen in het Jong-dementiehuis en 12 coaching-sessies met de trajectbe-geleiders.

• Intervisies over ’Moeilijk Hanteerbaar gedrag’ Aan familiehulp werden er 2 maal intervisies georga-

niseerd voor de dementiekundige basiszorgverleners binnen hun organisatie. Tijdens deze intervisies lag de focus op ‘Moeilijk hanteerbaar bedrag’.

• VTO werking ECD Vlaanderen en regionale ECD’s Binnen de VTO (EDV en alle regionale ECD’s) werd er

gewerkt aan het actueel houden en verfijnen van de op-leiding referentiepersonen dementie. Ook werd al het ander vormingsaanbod op mekaar afgestemd.

• Opleiding referentiepersoon dementie ECD Vlaanderen biedt de 11-daagse opleiding aan, die

voorbereidt op de uitoefening van de functie referen-tiepersoon dementie. In 2018 omkaderde Tandem de opleiding voor de provincie Antwerpen. Deze opleiding startte in januari en ging door te Geel en telde 24 deel-nemers. Inhoudelijk werden er een aantal dagen gege-ven door dementie-experten van Tandem.

• Het globale vormingsaanbod van ECD Tandem werd opgenomen en afgestemd met de VTO-werkgroep van het Expertisecentrum Dementie Vlaanderen vzw:

• Vormingen: onderdompeling in de wereld van dementie, omgaan met mensen met dementie werd op vraag een 3-tal keer aangeboden in de residentiële voorzieningen.

• In oktober faciliteerde Tandem de studiedag van EDV over ‘Medicatiegebruik bij dementie’ en in november de studiedag ‘Gebruik van je stem in de zorg’ in Turnhout.


http://www.dementie.be/tandem



• Er werden enkele vormingsdagen aangeboden aan beginnende en gevorderde medewerkers bij thuiszorg-diensten en residentiële voorzieningen.

• Specifiek vormingsaanbod ECD Tandem De workshop “Maaltijdgebeuren bij personen met de-

mentie” werd ook dit jaar nog een aantal keren geor-ganiseerd. Ook het thema “Herinneringen ophalen met

mensen met dementie” werd nog 2 maal aangeboden op regionale praatcafés dementie.

• De bestaande vormingsmethodieken “ganzenbord” en “mens erger je niet” werden blijvend bekendgemaakt via website en mail. Deze werden zowel uitgeleend aan familiegroepen alsook aan de residentiële voorzie-ningen.

Opleiding referentiepersoon dementie

Vorming voeding Ganzenbord



• Terugkomdagen Referentiepersonen Dementie Jaarlijks organiseren ECD Tandem en ECD Orion ism

PGN 4 terugkomdagen voor referentiepersonen De-mentie in de provincie Antwerpen.

De terugkomdagen werden eveneens afgestemd met de regionale expertisecentra binnen de vto-werkgroep van ECD Vlaanderen.

De regionale terugkomdagen gingen door in het provin-ciaal Vormingscentrum te Malle.

Volgende thema’s werden aangebracht: Onrustig gedrag of contracturen bij neurologische

aandoeningen Hieraan namen 22 referentiepersonen deel, waarvan

7 personen uit de zorgregio Turnhout. Waarheid, durven of doen. Het eigen functioneren

als referentiepersoon. Hieraan namen eveneens 18 referentiepersonen

deel, waarvan 6 referentiepersonen uit de zorgregio Turnhout.

Aan de slag. Methodieken voor gespreks-, vormings- en infomomenten.

Hieraan namen 27 referentiepersonen deel, waarvan 8 uit de zorgregio Turnhout.

Het lerend vermogen van personen met dementie. Hieraan namen 36 referentiepersonen deel, waarvan

15 uit de zorgregio Turnhout. • Vormingen ism Vormingscentrum Hivset

• Opleidings-6-daagse ‘Jong? En dementie?’ Tandem en het vormingscentrum Hivset startte in het

najaar 2017 een opleidings-6-daagse Jong? En de-mentie?

Drie vormingsnamiddagen vonden reeds plaats in 2017. De andere 3 dagen volgden in 2018.

De 4de vormingsnamiddag kende als thema ‘Momen-ten die ertoe doen’. Deze namiddag werd gevuld met een aantal goede praktijken waarbij ervaringen gedeeld werden vanuit de buddywerking ‘Het ventiel’, Kyma en Huis Perrekes. Daarnaast waren er enkele infosessies over ‘de dagelijkse werking’ in WZC Cadiz, over ‘zin-volle dagbesteding’ door dagverzorgingscentrum De Toren (Antwerpen) en ‘kunstbeleving met mensen met dementie’ door Hilde Maes van Adempauze. Er waren 42 cursisten waarvan 12 mantelzorgers, 2 studenten en 28 zorgprofessionals.

Dag 5 ging over ‘Juridische aspecten” verzorgd door Christophe Lemmens. Deze dag telde 42 deelnemers,

waarvan 7 mantelzorger, 1 student en 34 professionals. De opleiding werd afgesloten op 30 maart met een

Vlaams symposium Jongdementie: frontotemporale Dementie. Dit laatste is een gedeeld initiatief met nog andere actoren uit het werkveld.

• Symposium frontotemporale dementie op jonge leeftijd

Wat is frontotemporale dementie? Wat betekent deze ziekte voor de betrokkene en zijn

omgeving? Wat is gepaste zorg? En wat leren ons de ervaringen vanuit het werkveld? Deze vragen kregen de aandacht tijdens het sympo-

sium frontotemporale dementie op jonge leeftijd dat op vrijdag 30 maart plaats vond te Herentals. Er waren ruim 200 aanwezigen, zowel personen met dementie, mantelzorgers alsook professionals in de zorg.

Symposium Jongdementie



Dit succesvol symposium was een initiatief van exper-tisecentrum Dementie Tandem, Alzheimerliga Vlaande-ren en Vormingscentrum Hivset ism het zorgvernieu-wingsproject Kyma.

Ervaringsverhalen van mantelzorgers en professionals duidden o.a. op de noodzaak om stil te staan bij deze vorm van dementie, de impact ervan op mantelzorgers en de zoektocht naar warme omgang in combinatie met zelfzorg.

Tijdens dit Vlaams symposium werd dieper ingegaan op het belang van diagnose en differentiële diagnostiek. Julien, een mantelzorger van zijn vrouw met FTD gaf inzicht in de impact van de ziekte op de getroffen per-soon en diens omgeving. Hij zei: “Het kan ons allemaal overkomen. En als je zorgt voor iemand met dementie, doe dit dan zoals je zelf verzorgd zou willen worden, met respect!”

Bijkomend zegt Julien: “Mensen uit mijn omgeving we-ten niet altijd hoe er mee om te gaan. Ze geven raad met de beste bedoelingen. Raad geven is goed, maar een luisterend oor is ook altijd welkom.”

Ervaringsdeskundigen uit verschillende disciplines gin-gen met elkaar in debat en reikten praktische tips aan voor de omgang met personen met FTD. Tenslotte maakte de Vlaamse Werkgroep Jongdementie een ba-lans op van 10 jaar werking.

Na de netwerklunch was er een ontmoetingsmoment voor familieleden en mantelzorgers van personen met frontotemporale dementie.

Aansluitend op het symposium gaf prof. Dr. Vandenbul-cke een vorming voor huisartsen en ECD medewerkers over atypische vormen van dementie op jonge leeftijd.

• Avondvormingen Dementie ism vormingscentrum Hivset

Tandem en het vormingscentrum Hivset organiseerden 4 avondvormingen voor een ruim publiek. Hieraan na-

men zowel mantelzorgers, studenten alsook professi-onals deel. Deze vormingsavonden gingen door in het vormingscentrum Hivset.

De thema’s die aan bod kwamen: ‘Vroegdetectie en behandeling van dementie’. Deze

lezing werd boeiend gebracht door Prof.Dr. De Deyn. ‘Nachtrust bij dementie’ door Prof. Dr. Chantal Van

Audenhove. ‘Omgaan met verlies en verdriet bij het samenleven

met een persoon met dementie’ door Prof.Dr. Manu Keirse. Deze lezing werd financieel ondersteund door Vormingplus Kempen.

Lewy Bodydementie door de neurologen Dr. Bos-man en Dr. Clerinx

• Overlegplatform dementie (OPD)

Het Overlegplatform dementie (OPD) in de zorgregio Turnhout wordt niet langer meer georganiseerd in sa-menwerking met SEL Kempen. ECD Tandem neemt hiermee volledig het voorzitterschap op zich.

Er werden drie OPD’s georganiseerd voor alle zorgaan-bieders die werken met en voor personen met demen-tie en hun omgeving met als doel de kwaliteit van zorg en begeleiding in de zorgregio blijvend aan te scherpen en noden te detecteren. In maart legden we de focus op de Sociale kaart

dementie. Met een quiz toetsten we hoe goed of slecht onze collega’s in het werkveld hun weg wisten te vinden in het zorglandschap dementie. Dit thema bood heel wat kansen om ongekende organisaties, websites en zorgaanbod, specifiek voor mensen met dementie kenbaar te maken. De dementiewegwijzer die Tandem per gemeente beschikbaar stelt via de website werd ook tijdens deze namiddag toegelicht. Er waren 30 deelnemers op dit overleg.

Tijdens het OPD in juni werden er een aantal goede praktijken gebundeld en voorgesteld. Zo werd de EHBD (Eerste hulp bij dementie) rugzak toegelicht door de bibliotheek van Geel. WZC De Winde kwam er enkele succesvolle experimenten toelichten waar-onder hun reminiscentieruimte, toegankelijke keuken op de afdeling, jonge kinderen op de afdeling op woensdagnamiddagen en vakanties, briefings in de Avondvorming: lezing Prof.Dr. Manu Keirs



living, straatnamen in huis met hier en daar beleef-plekken geïntegreerd en de inzet van sensomotori-sche materialen.

Een studente bracht haar project ism WZC De wen-ding waarin bewoners met dementie kunst creëren en dit proces beleven.

WZC Lindelo kwam toelichten hoe zij nog steeds aan de slag gaan om met het lessenpakket Teenagers Meets Alzheimer, dat gemaakt werd door Tandem, en actief uitwisselen met de lokale lagere scholen.

In Olen konden we dan een kort stukje van de wan-deling ‘Terug naar de tijd van toen’ ervaren waar aan de hand van een belevingsrugzak zintuigen geprik-keld kunnen worden en gespreksonderwerpen van vroeger aangereikt worden. Dit overleg was zeker een succes en telde 43 aanwezigen.

Het laatste OPD in oktober reikte het thema “De-mentie in het ziekenhuis” aan. Hier maakten we ken-nis met bestaande initiatieven in de verschillende zie-kenhuizen van zorgregio Turnhout met betrekking tot zorg voor mensen met dementie. Vervolgens werd er uitgewisseld over de knelpunten in de zorg voor mensen met dementie binnen het ziekenhuis of bij opname/ontslag van en naar thuissituatie of woon-zorgcentrum. Als afsluiter werden tijdens dit OPD voor ieder ziekenhuis 500 dementieklappers over-handigd om gericht te kunnen geven aan mensen met dementie en hun mantelzorgers, waarbij de di-agnose dementie recentelijk werd vastgesteld. Tij-dens dit OPD waren er 17 collega’s aanwezig.

Van deze OPD’s was er een terugkoppeling op de Raad van bestuur ECD Tandem.

• Palliatief Netwerk arrondissement Turnhout (PNAT) Tandem maakt deel uit van de Algemene Vergadering

van PNAT. De ECD’s en palliatieve netwerpen van de provincie Antwerpen de eerste krijtlijnen gezet om in voorjaar 2019 samen een studienamiddag te organise-ren rond palliatieve zorg en Dementie. ECD Tandem en PNAT werken deze namiddag samen uit.



• Dementievriendelijke gemeenten: regionaalDe coördinatoren van de dementie-

vriendelijke gemeenten uit onze zorgregio werden in december eenmaal bij elkaar gebracht om ideeën en ervaringen uit te wisselen en voortgang te rap-porteren.

Daarnaast boden we bij regel-maat ondersteuning en advies

aan de stuurgroepen van de regionale dementievriendelijke gemeenten

OPD



• Dementievriendelijke gemeenten: interregionaal/(inter)nationaal

Tandem maakt deel uit van de interregionale werkgroep dementievriendelijke gemeenten. EDV participeert eveneens in deze werkgroep.

Op donderdag 26 april vond de jubileumeditie plaats van de Interregionale Conferentie Dementievriendelijke Gemeenten.

Deze 10e zeer geslaagde editie vond plaats in het Provin-ciehuis in ’s-Hertogenbosch (NL) en had als onderwerp ‘Toekomstige uitdagingen voor dementievriendelijke ste-den en gemeenten’. Met verschillende lezingen en work-shops van Nederlandse én Belgische experts op het ge-bied van dementie, was het een inspiratievolle dag.

• Erasmus+ Tandem ondersteunde bij de dossieropbouw en pros-

pectiemogelijkheden inzake een Europees project over “Dementie in het onderwijs”. Er vonden (online) netwerkmeetings plaats met de partners voor een Eu-ropees dossier.

Er werd in maart een dossier ingediend. Hivset voerde hier de pen in het schrijven van het Erasmus dossier. Het project werd niet geselecteerd, doch willen de part-ners bekijken of dit dossier herschreven en of verfijnd kan worden om het in 2019 mogelijks opnieuw in te dienen.

• European Alzheimer Conference: “Making dementia a European priority”

Een medewerker van Tandem nam deel aan de jaar-lijkse Europese Alzheimer Conferentie die in oktober doorging in Barcelona.

Het was een zeer verrijkende ervaring om diverse part-ners uit verschillende landen te leren kennen en te mo-gen horen hoe zij met diverse thema’s inzake dementie aan het werk zijn.

Het accent lag vooral op het feit dat dementie een Euro-

pees prioriteit dient te krijgen, en tevens werd er veel aandacht gelegd op het belang van de stem van de persoon met dementie zelf.

• We onderhielden contacten met Vlaamse onderzoekers inzake dementie en/of ouderenzorg, onder meer via deel-name aan stuurgroepen van volgende projecten en orga-nisaties: Vonk 3, Kon-tact, Netwerk Ziekenhuizen, ….

4 Beleidsmakers


• Een geconsolideerd jaarverslag, geïntegreerd met ECD Vlaanderen en de regionale expertisecentra werd opge-leverd.

• We organiseerden één overleg met de provinciale be-leidscel voor een bestuursmatige afstemming van de werking van de provinciale ECD’s.

• Doorheen het jaar konden we actief signaleren via part-nerorganisaties o.a. SEL Kempen, KONTACT (netwerk ouderenzorg SEL KEMPEN), Dementienetwerk provin-cie Antwerpen (DPA), Vonk3, Alzheimerliga, Nachtzorg Kempen, zorgprotocol3: Opmaat en Kyma,....

• We ondersteunden lokale dementienetwerken in het in-ventariseren van noden en behoeften van mensen met dementie en de mantelzorgers. Hiermee konden we beleidssuggesties doorgeven inzake dementie aan het lokale bestuur.

• Naar aanleiding van de verkiezingen in 2019 schreven ECD Vlaanderen ism de regionale expertisecentra de-mentie en de Alzheimerliga Vlaanderen een gemeen-schappelijk memorandum. Met deze nota inspireren en roepen we op tot het uitbouwen van een dementie-vriendelijke Vlaanderen. De 10 prioritaire punten leest u alvast op www.dementie.be

• Op vrijdag 21 september lanceerden ECD Vlaanderen, de regionale ECD’s, ism het Vlaamse apothekersnet-werk en Alzheimerliga een publiekscampagne onder de naam SaniMemorix. Deze campagne vraagt de aan-dacht voor de relatie tussen leefstijl op middelbare leef-tijd (40 tot 75 jaar) en het risico op dementie op hogere leeftijd. Een gezonde leefstijl kan het risico op dementie gevoelig doen dalen. Duizenden vaccindoosjes werden uitgedeeld op markten, pleinen, treinstations overheen gans Vlaanderen. Alsook de apothekers verspreidden mee deze boodschap.

Interregionale conferentie dementievriendelijke gemeente


https://www.alzheimer-europe.org/Glossary/dementia



• In de zorgregio Turnhout deelden we de vaccindoosjes uit op de wekelijkse markt te Herentals i.s.m. ‘Demen-tievriendelijk Herentals’, alsook in het treinstation Turn-hout en aan de poort van Janssen Pharmaceutica ism met vrijwilligers van de Alzheimerliga. Meer informatie staat gebundeld op www.SaniMemorix.eu Deze Cam-pagne werd eveneens financieel ondersteund door de Vlaamse overheid en zal verdergezet worden in 2019. (dag van de zorg).

5 Partners


• Tandem zette blijvend in op kennismaking met zorg-professionals, het opvolgen van nieuwe ontwikkelingen en het professioneel aanbod in de regio. Dit vanuit een actieve betrokkenheid in het welzijnsnetwerk in de re-gio. (vb deelname aan ouderenzorgnetwerk Kontact, deelname aan referentenbeurs WZC St.Lucia Turn-hout,…)

• Samenwerking met Vormingplus Kempen Tandem en Martine Dams werkten sa-men het liedjespro-

gramma “Vergeet de mooie dagen niet” uit. Met dit pro-gramma wordt enerzijds ingezet op beeldvorming van dementie maar evenzeer op hoe omgaan met mensen met dementie.

Martine Dams, Geelse zangeres en leerkracht ver-zorging vertelt en zingt over de diepste gevoelens en kwetsbaarheid van de persoon met dementie en duidt hiermee hoe humor steeds weer een belangrijk rol

speelt. Door de gevolgen van dementie kunnen mooie herinneringen vervagen of vergeten worden. Martine haalt ze van onder het stof vandaan.

Liedjes, teksten en beeldfragmenten wisselen mekaar af, en duiden wat dementie kan betekenen voor de per-soon met dementie en zijn mantelzorger.

Dit muzikaal programma konden vele socio-culturele verenigingen in de regio boeken via Vormingplus Kem-pen. We brachten deze voorstelling maar liefst 14 keren in de Kempen en bereikten hiermee ruim 700 mensen. Ook in 2019 zal dit programma nog een aantal keren gepland worden. Van een succes gesproken!!

Verder konden we op financiële steun rekenen van Vor-mingplus Kempen bij het organiseren van een lezing over Verlieservaringen van Prof.Dr. Manu Keirse.

• Huisartsennieuwbrief Tweemaandelijks leverden we mee inhoud aan de re-

gionale nieuwsbrief voor huisartsen in het zorgnetwerk Turnhout, i.s.m. SEL Kempen, LMNZ, Palliatief Netwerk arrondissement Turnhout, Netwerk GGZ Kempen en Logo Kempen.

De artikels de we aanbrachten waren over : Het Vlaams symposium Jongdementie: frontotem-

porale dementie Dementie is redelijk voorspelbaar De 9 belangrijkste risicofactoren voor dementie De nieuwe brochure over ‘Omgaan met mensen met

frontotemporale dementie’ Preventie en dementie: SaniMemorix

• Palliatief Netwerk arrondissement Turnhout (PNAT) Tandem maakt deel uit van de Algemene Vergadering

van PNAT. De ECD’s en palliatieve netwerpen van de provincie Antwerpen hebben samen de eerste krijtlijnen gezet om in voorjaar 2019 samen een studienamiddag te organiseren rond palliatieve zorg en dementie. Tan-dem en PNAT werken deze namiddag samen uit.

• Op meerdere momenten was er afstemming met de Alzheimerliga Vlaanderen in functie van een comple-mentaire samenwerking in de zorgregio Turnhout. (brochure praatcafés en familiegroepen, symposium FTD,…)

• Tandem werkte actief mee aan uitrol van een multidis-ciplinaire training voor zorgverleners van personen van dementie, een projectaanvraag ingediend door Hivset bij Provincie Antwerpen, in kader van impulssubsidie Innovatieve Projecten in de Welzijns- en gezondheids-sector.


http://www.sanimemorix.eu/


6 Publiek


• Studenten, mantelzorgers en professionelen contac-teerden meermaals het ECD waarbij we telkens de nodige informatie trachten te geven of gericht door te verwijzen.

• Bibliotheken werden op hun vraag ondersteund bij het verzamelen en inzetten van informatie inzake dementie (vb. EHBD-rugzak).

• De publicatie van de provincie “Dementie, je staat er niet alleen voor” werd op informatiemomenten, info-stands, vormingen gericht verspreid.

• Alle regionale activiteiten omtrent dementie, m.n. de initiatieven van de partners in het werkveld konden ingevoegd worden in digitale kalender op de web-site.

• Door het verspreiden van folders, brochures, opzetten van infostands, workshops, lezingen etc konden we voortdurend inzetten op een genuanceerde beeldvor-ming van dementie.

• Danshart In 2017 verzamelde Danshart, een dansinitiatief van

de Voorzorg, maar liefst 2700 euro per ECD bij elkaar. Samen met ECD Orion ism PGN investeerden we dit bedrag in een herdruk van dementieklappers voor de 4 regionale ziekenhuizen in Geel, Herentals, Mol en Turn-hout. Deze dementieklappers worden gericht verspreid aan mensen met dementie en hun mantelzorgers die op consultatie komen in de geheugenkliniek.

• Voorstelling: “Vergeet de mooie dagen niet!” Van een succes gesproken!! Tandem en Martine Dams werkten in 2017 een Neder-

landstalig kleinkunst-liedjesprogramma uit: ‘Vergeet de mooie dagen niet!’. Met dit programma wordt enerzijds ingezet op beeldvorming en dementie maar evenzeer op hoe omgaan met mensen met dementie.

Martine Dams, Geelse zangeres en leerkracht ver-zorging vertelt en zingt over de diepste gevoelens en kwetsbaarheid van de persoon met dementie en duidt hiermee hoe humor steeds weer een belangrijk rol speelt. Door de gevolgen van dementie kunnen mooie herinneringen vervagen of vergeten worden. Martine haalt ze van onder het stof vandaan.

Liedjes, teksten en beeldfragmenten wisselen mekaar af, en duiden wat dementie kan betekenen voor de per-soon met dementie en zijn mantelzorger.

Alle aanwezigen hadden na de voorstelling telkens kans om vragen te stellen aan een dementie-expert van Tandem.

Dit muzikaal programma konden vele socio-culturele verenigingen in de regio boeken via Vormingplus Kem-pen. We brachten deze voorstelling maar liefst 14 keren in de Kempen en bereikten hiermee ruim 700 mensen. Ook in 2019 zal dit programma nog een aantal keren gepland worden.

• Actuele informatie uit of voor de zorgregio Turnhout werd doorheen het jaar aangeleverd en verspreid via de digitale nieuwsbrief van ECD Vlaanderen.

• De website www.dementie.be/tandem werd actueel gehouden met de informatie die relevant is voor de zor-gregio Turnhout.

• Tandem voedt bij regelmaat haar facebook account met actuele dementie-thema’s of regionale initiatieven.

• 15 jarig bestaan Tandem, ging niet ongemerkt voorbij. Op 23 november zette Tandem haar 15 jarige werking

in de kijker. Op deze namiddag werden partners in het netwerk uitgenodigd voor de aangrijpende theatervoor-stelling “Ons kan niks gebeuren”. Aansluitend werd de single CD van Martine Dams, met haar 2 zelfgeschre-ven liedjes: ‘Raak me’ en ‘Wiegeliedje’ over dementie gelanceerd. We sloten die namiddag feestelijk af met een kleine receptie.




• Music For LifeMet de opbrengst van Music voor Life tijdens de warmste week in 2017 heeft Tandem het onderwijsproject nieuw leven in geblazen. Het reeds bestaande on-derwijspakket ‘Teen-agers Meets Alzhei-mer’ werd verruimd naar een gevulde on-derwijskoffer naar het voorbeeld van ECD Contact en de verteltas van ECD Sophia. Tan-dem zal in 2019 infor-matieavonden organi-

seren voor onderwijzers van het lager onderwijs om aan de slag te gaan met het thema dementie. Deze koffer kan ontleend worden bij Tandem. Gemeente Olen en bibliotheek Geel hebben elk een onderwijskoffer aan-gekocht bij Tandem om in te zetten in hun lokale lagere scholen.

• Tandem tekende ook dit jaar in voor de warmste Week van Music For Life. Hiermee lanceerden we een single CD van Martine Dams waarop haar 2 zelfgeschreven liedjes staan: ‘Raak me’ en ‘Wiegeliedje’. Er werden ruim 200 Cd’s verkocht.

15 jaar Tandem



7 Eigen medewerkers



en te delen.

• Het dagelijks Bestuur van Tandem had 8 overlegmo-menten.

• De Raad van Bestuur van Tandem had 4 vergadermo-menten en de Algemene Vergadering van Tandem vond 2 keer plaats.

• Elke medewerker stelde voor zichzelf een persoonlijk vormingsplan op om zodoende kennis en ervaring aan te scherpen en voeling te behouden met het brede werkterrein.

• Dit werd gerealiseerd in de vorm van een stage- of er-varingsdag in het werkveld of een verdieping in een be-paalde werkveldproblematiek.

• Eén medewerker nam in oktober deel aan de jaarlijkse European Alzheimer Conference te Barcelona.

• Dit liep naast de losse vormingsmomenten die zich spontaan aandienden tijdens het jaar. Extra aandacht tijdens teamoverleg werd besteed aan de uitwisseling en rapportage van gevolgde vormingen, studiedagen, netwerkingen, …

• Jaarlijks houdt het team van Tandem een ‘denkdag’ waarin de jaaraccenten in grote lijnen uitgetekend wordt. Deze denkdag vond plaats in Geel.



• Volgende overlegmomenten hebben tot doel de activi-teiten van de regionale centra en het Vlaams centrum op elkaar af te stemmen: De voorzitster van Tandem, Wies Cleenders verte-

genwoordigde ECD Tandem in de Raad van Bestuur van ECD Vlaanderen vzw.

We namen deel aan de werkgroep Vorming Training Opleiding Vlaanderen.

De coördinator participeerde in het coördinatoreno-verleg, waarvan telkens aan het team en dagelijks bestuur ECD Tandem werd teruggekoppeld.

• DementieNetwerk Provincie Antwerpen (DPA)• Provinciaal MedewerkersOverleg (PMO) Er vonden 3 overlegmomenten plaats tussen medewer-

kers van ECD Orion ism PGN. Dit overleg bevordert de provinciale samenwerking en geeft kans om initiatieven, projecten etc. op mekaar af te stemmen. Regiospeci-fieke initiatieven, verdere ontwikkelingen en evoluties van vb. projecten uit te regio worden hierin eveneens gedeeld. Verder worden 4 provinciale terugkomdagen voor de referentiepersonen dementie gepland en vor-mingsinhouden besproken.

Daarnaast werd er ook actief samengewerkt om de ini-tiatieven van de provincie over te hevelen naar de regio-nale ECD’s, m.n. filmprojecties, bibliotheek-initiatieven, vorming aan bib-medewerkers, brochure ‘Dementie, je staat er niet alleen voor’…

• Beleidscel DPA Met de beleidscel van het DementieNetwerk provincie

Antwerpen vond er 1 samenkomst plaats in het najaar. In grote lijnen werden jaaractieplannen van ECD Orion ism PGN en Tandem toegelicht en gezamenlijke initia-tieven besproken.

• ECD’s Eveneens in functie van deskundigheidsbevordering

namen we deel aan 2 overlegmomenten voor demen-tie-experten. Vervolgens was er een vormings2-daag-se, aangeboden door ECD Vlaanderen in oktober te Brussel. Inhoudelijk lag de focus op het referentiekader ‘Kwaliteit voor leven, wonen en zorg’ voor mensen met dementie. De 2de dag werd verder ingezoomd op de kennis en expertise van Prof. Dr. Dawn Brooker, bij het ontwikkelen van praktische tools om persoonsgerichte zorg te implementeren in de zorg voor mensen met de-mentie.


Expertisecentrum Dementie Vlaanderen vzw

Lokkaardstraat 8 | B-2018 Antwerpent 03 609 56 14 | f 070 224777 | [email protected]

website: www.dementie.be

Reknr. BE13 7350 1899 7739 KREDBEBB



JAARVERSLAG - Home | Goededoelen.be · expertisecentrum dementie vlaanderen vzw jaarverslag 2018 3...

Documents

Transcript of JAARVERSLAG - Home | Goededoelen.be · expertisecentrum dementie vlaanderen vzw jaarverslag 2018 3...