Jaarverslag 2013

Ieder mens zou een rivier moeten zijn,

komen zonder verlangente blijven,

gaan zonder heimwee.Rutger Kopland

VoorwoordHet eerste werkjaar in een nieuw decennium na 40 jaar Kliniek De Pelgrim stond voor een

deel in het teken van de viering van 40 jaar De Pelgrim. Welke activiteiten zoal aan bod

kwamen in het teken van 40 jaar De Pelgrim, worden vermeld in het jaarverslag.

Bijzonder in 2013 was eveneens dat de verschillende reactienota’s op het auditverslag uit

2012 een positieve reactie kregen vanwege de overheid, zodat de erkenning van ontwen-

ningskliniek De Pelgrim vlot kan doorgaan na 2013.

Een eerste ervaring met het elektronisch patiëntendossier geeft ons de mogelijkheid om in

dit jaarverslag enkele bevindingen neer te schrijven.

Tenslotte ook enkele cijfergegevens in vergelijking met vorige jaren en verfijnd voor het

kalenderjaar 2013.

De Pelgrim zal zich in de komende jaren verder duidelijk positioneren binnen het land-

schap van de verslavingszorg.

Een eerste aanzet hieromtrent werd reeds in 2013 gegeven, zowel in het directiecomité als

binnen de inrichtende macht van De Pelgrim.

H. Van den Berge

Directeur

de pelgrim - jaarverslag 20134.

1 BELEID EN BESTUUR V.Z.W. DE PELGRIM 7

1.1 Visie/missie/waarden 7

1.1.1 Ziekenhuisbrede visie, missie en waarden 7

1.1.2 Visie op verslaving en behandeling 8

1.1.3 Visie op herval en hervalpreventie 8

1.2 Algemeen beleid – strategisch management 9

1.2.1 Naar een strategisch management 9

1.2.2 Vertaling, stappen en wisselwerking

naar een concreet actieplan 11

1.2.3 Organogram 13

1.2.4 Communicatiestructuur 13

1.3 Kwaliteitsbeleid 17

2 STRUCTUUR KLINIEK DE PELGRIM 21

2.1 Aanmelding / voorzorg 21

2.1.1 Aanmeldingsmodaliteiten 22

2.2 Opname en verblijf 22

2.2.1 Observatiefase 22

2.2.2 Oriëntatiefase 24

2.2.3 Behandelingsfase 25

2.2.4 Opnamemodaliteiten 28

2.2.5 Ontslagmodaliteiten 32

2.3 Nazorg 34

2.3.1 Ontslagmanagement 34

2.3.2 Intensive Casemanagement (ICM) 34

2.3.3 Nazorgmodaliteiten 34

3 HET ZORGAANBOD 36

3.1 Disciplines binnen de directe patiëntenzorg 36

3.2 Veranderingen binnen het zorgaanbod 42

3.2.1 Infomoment gezonde voeding 42

3.2.2 Psychodiagnostiek 42

3.2.3 Tabakologie 42

Inhoudstafel

de pelgrim - jaarverslag 2013 .5

3.3 Het elektronisch patiëntendossier 43

3.3.1 Module aanmelding – voorzorg 43

3.3.2 Module zorgaanbod 44

4 TRANSMURALE SAMENWERKING 48

4.1 Participatie in transmurale overlegorganen 48

4.2 Transmurale samenwerkingsverbanden 51

5 PERSONEEL 54

5.1 Personeelsomkadering en personeelskosten 54

5.2 Bijzondere opleidingen 56

5.3 Arbeidsreglement 56

6 ALGEMENE CIJFERS 57

6.1 Erkenning 57

6.2 Ligdagprijs 57

6.3 Bezetting 57

6.4 Financiële resultaten 58

6.5 Gemiddelde verblijfsduur 58

6.6 Herkomst van de patiënt 58

7 JAARACTIVITEITEN 40 JAAR KLINIEK DE PELGRIM 61

7.1 Studienamiddagen 61

7.1.1 Intensive Casemanagement binnen de verslavingszorg:

een brug verder!? 61

7.1.2 Studienamiddag ‘Camerabewaking in ziekenhuizen' 62

7.2 Fototentoonstelling 40 jaar Kliniek De Pelgrim 62

7.3 Gordel rond Windeke 63

7.4 Badmintontornooi 64

7.5 Kompas 65


COLOFON

© vzw Kliniek De Pelgrim, 2014

eindredactie: Hugo Van den Berge

vormgeving en druk: www.studiostraid.be

Niets van deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevens-bestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestem-ming van de rechthebbende uitgever.


Beleid en bestuur v.z.w. de pelgrim

1 1.1 Visie/missie/waarden

1.1.1 Ziekenhuisbrede visie, missie en waar-den

In september 2009 besliste de Raad van Bestuur om een basisdocument te ontwikkelen i.v.m. de visie, missie en waarden van Kliniek De Pelgrim. Dit in het kader van de ontwikkeling van een ei-gen beleidsplan.

Een overleg omtrent dit document met de stuurgroep Integrale Kwaliteitszorg (I.K.Z.), alsook met de Raad van Bestuur, zorgde voor een basisdocument visie-missie dat door de Algemene Vergadering en de Raad van Bestuur in december 2010 goedgekeurd werd. Het on-derdeel waarden werd uiteindelijk in decem-ber 2012 goedgekeurd op de I.K.Z.-stuurgroep en leidde tot het finaliseren van het document visie-missie-waarden.

VISIEOntwenningskliniek De Pelgrim beoogt:• een kwaliteitsvolle behandeling van per-

sonen met een problematisch gebruik van legale en/of illegale drugs en betracht een succesvolle maatschappelijke re-integratie;

• eenduurzameenvooraanstaanderoltespe-len binnen de verslavingszorg in Vlaanderen.

MISSIE1. Wij bieden aan elke zorgvrager het meest op-

timale en passende zorgaanbod.2. Wij stemmen onze residentiële zorg af op de

zorgbehoefte van elke individuele patiënt of elk koppel, ongeacht hun levensbeschouwe-lijke overtuiging.

3. Wij bieden een behandeling gericht op het herstel van de patiënt in zijn totaliteit en staan open voor innovatieve benaderingen.

4. Wij bieden de patiënt een ruimer inzicht in de complexiteit van de verslavingsproblema-tiek en de problemen die daarmee verband houden. Dit kan samen met zijn/haar familie of dichtbetrokkenen gebeuren.

5. Wij zorgen voor een drugsvrije en veilige the-rapeutische omgeving binnen een rustge-vend en aangenaam kader.

6. Wij werken binnen een participatieve en dy-namische organisatie en hebben aandacht voor de ontplooiing van de competenties van al onze medewerkers.

7. Wij ontwikkelen een regionaal netwerk met voorzieningen en partners uit de residentiële en ambulante zorg.

8. Wij wenden de middelen, die de overheid ons ter beschikking stelt, optimaal aan in een moderne infrastructuur.

Wij engageren ons om deze visie en missie te vertalen in kritieke doelstellingen en actiepro-gramma’s, de uitvoering ervan op te volgen, te evalueren en bij te sturen.

WAARDENBij de uitvoering van onze opdracht zijn onze be-langrijkste waarden:• wijrespecterendepatiëntzoalshijis,alsin-

dividu• wijaccepterendepatiëntzoalshijis,alsindi-

vidu• wijzettenonsonvoorwaardelijkinomonze

doelstellingen te realiseren• wij zetten onze deskundigheid inmet aan-

dacht voor ethisch menselijke aspecten


• een leefklimaat waar menselijke waardig-heid en waarden de omgang bepalen;

• een team van medewerkers van wie iedervanuit eigen deskundigheid, dit veilige en on-dersteunende leefklimaat draagt;

• een medicamenteuze ondersteuning om li-chamelijke of psychische ongemakken van de ontwenning te verlichten of op te heffen.

Daarnaast wordt er volgens het motivationeel model gewerkt, waarbij de voortdurende wissel-werking tussen de patiënt en de hulpverleners de drijvende kracht vormt om een veranderings-proces op te starten en in de gewenste richting te sturen.

De middelenabstinentie wordt als absolute conditie vooropgesteld om op een zinvolle en duurzame wijze iets te proberen doen aan de problemen. Het clean worden ten aanzien van het probleemmiddel is het eerste doel op zich en vormt de basis waarop mogelijke oplossings-strategieën dienen geënt te worden. Het willen weerstand bieden aan potentiële verleidingen tot gebruik moet voldoende aanwezig zijn, zo niet zal al te vlug blijken dat de vrije kliniekstruc-tuur niet kan tegemoetkomen aan de verwach-tingen van de betrokkene.

Er wordt zowel ‘evidence-based’ als ‘practice-based’ gewerkt. Alleen het hanteren van een breed spectrum van evidence-based en practice-based werken, gecombineerd met de klinische praktijkervaring van hulpverleners, kan recht doen aan de complexiteit van de verslavingspro-blematiek en de veelvormigheid van de realiteit.

1.1.3 Visie op herval en hervalpreventie

In het kijken naar herval richten we onze blik op hoe we een terugval kunnen voorkomen. We ontwikkelden een belangrijke visie rond ‘terug-

• wijhebbenaandachtvooreenveiligeleef-enwerkomgeving

• wijstaanvooreencontinueverbeteringvanonze deskundigheid en zijn bereid hieraan te werken

1.1.2 Visie op verslaving en behandeling

Verslaafd zijn tast snel het hele bestaan aan. In de eerste plaats dat van de verslaafde mens zelf. Geleidelijk verdwijnen alle belangrijke en waarde-volle dingen uit het leven. Er is de aantasting van de gezondheid en het dreigend verlies van werk en bezittingen. Ook de omgang met andere men-sen wordt ingrijpend beïnvloed. De relatie met partner, kinderen, familieleden, werkgever, colle-ga’s en vrienden komt zwaar onder druk te staan. Dit zorgt ervoor dat zelfrespect en eigenwaarde snel verdwijnen. Deze neerwaartse spiraal ein-digt niet zelden in een verregaand isolement.

Onze behandeling richt zich op het herstel van de patiënt in zijn totaliteit, zowel lichamelijk, psychisch, relationeel als maatschappelijk.

Om dit te realiseren hechten wij belang aan:• deeigenheid van de persoon en dit door zorg

op maat te bieden. We vormen ons een genu-anceerd beeld van de problemen die lijdens-druk veroorzaken en ook van de krachtbron-nen waarover de persoon beschikt om zijn moeilijkheden het hoofd te bieden en zo de eigen levenskwaliteit en die van de omgeving te verbeteren.

• deeigen verantwoordelijkheid om zo de zelf-werkzaamheid te versterken en die keuzes te leren maken die meer voldoening geven.

Om dit doel te bereiken bieden wij:• een veilige omgeving waar je volledig kan

stoppen met het gebruik van alcohol, drugs en medicatie;


valpreventie’. Motivatie en terugval zijn beiden onderdeel van het proces van gedragsverande-ring. Motivatiebevordering en terugvalpreven-tie zijn complementaire basisstrategieën die in het gehele hulpverleningsproces van essentieel belang zijn. Eenmaal gestopt met drinken of met het gebruik van illegale middelen zal de patiënt over vaardig-heden moeten beschikken om effectiever om te gaan met situaties die een risico inhouden voor een terugval. Het succesvol hanteren van deze vaardigheden zal het competentiegevoel van de patiënt verhogen en zo zijn motivatie verstevi-gen. Terugvalpreventie wordt in de loop van de behandeling gaandeweg belangrijker om de zich ontwikkelde gedragsverandering te behouden. In de behandelingsfase is hervalpreventie zowel gericht op het vergroten van de mogelijkheden van de patiënt om risicosituaties aan te kunnen, als op het stabiliseren van de leefstijl door ge-dragsveranderingen. Binnen het huidig psycho-logisch groepsaanbod is er geen aparte groep hervalpreventie, maar wordt dit op individueel niveau opgenomen.

Nazorg blijkt één van de belangrijkste voorspel-lers te zijn van gunstige behandeluitkomsten. De eerste drie maanden na afloop van een resi-dentiële behandeling zijn cruciaal voor de pre-ventie van herval. In Kliniek De Pelgrim wordt systematisch aan patiënten met een alcohol-problematiek informatie gegeven omtrent de mogelijkheden in zorg na opname. Voor patiën-ten met een illegale drugproblematiek gebeurt dit individueel. Daarnaast wordt aan elke pati-ent gevraagd om tijdens opname een infomo-ment bij te wonen rond zelfhulpgroepen. Verder wordt individuele toelichting gegeven aan de patiënt omtrent nazorgmogelijkheden, voorna-melijk vanuit de sociale dienst.

1.2 Algemeen beleid – strategisch management

In januari 2012 werd door auditoren van zorgin-spectie een ziekenhuisbrede audit uitgevoerd. In het inspectieverslag werd als non-conformi-teit aangegeven dat De Pelgrim niet over een strategisch beleidsplan beschikte. In functie van deze non-conformiteit werd het beleidsplan van 2009 herwerkt en werd extra aandacht besteed aan de formulering van strategische en operati-onele doelstellingen.

Dit algemeen beleid – strategisch management vertrekt vanuit het in de gezondheidszorg vrij bekende EFQM-Model. Dit managementmodel is opgebouwd uit 9 aandachtsgebieden: leider-schap, medewerkers, beleid en strategie, part-nerschap en middelen, processen, resultaten klanten, resultaten medewerkers, resultaten samenleving en resultaten sleutelactoren.

1.2.1 Naar een strategisch management

Binnen een steeds veranderende omgeving is het noodzakelijk dat ons zorgaanbod zoveel mo-gelijk afgestemd is op de behoeften van de be-langhebbenden en de maatschappij. Daarom zal de organisatie op middellange termijn dienen keuzes te maken en strategische en operatio-nele doelstellingen dienen te formuleren.

Uitgaande van de visie, missie en waarden, wer-den deze aandachtsgebieden uit het EFQM-mo-del in een ordeningsmodel geplaatst en naar een strategiekaart (schema 1) vertaald. De strategie-kaart geeft aan, aan welke strategische doelstel-lingen en kritische succesfactoren De Pelgrim de volgende jaren wil werken.

STRA

TEG

IEKA

ART

2013

-201

7Kl

inie

k D

e Pe

lgrim

RESU

LTAT

ENZo

veel

mog

elijk

pat

iënt

en h

ebbe

n on

tsla

g m

et o

verle

g en

ove

reen

kom

stBu

dget

tair

even

wic

ht

Opt

imaa

l, pa

ssen

d zo

rgaa

nbod

Opt

imal

e aa

nwen

ding

der

mid

dele

n

KWAL

ITEI

T va

nde

die

nstv

erle

ning

Uit

bouw

en va

n ee

n th

erap

euti

sche

rela

tie

met

de

pati

ënt e

n/of

zijn

om

gevi

ng

Max

imal

e pa

tiën

ttev

rede

nhei

d

Borg

en p

atië

ntve

iligh

eid

INTE

RNE

PRO

CESS

EN

COM

PETE

NTI

ES

& IN

NO

VATI

ES

Naz

orgb

egel

eidi

ng

Verh

oogd

e m

ulti

disc

iplin

aire

sa

men

wer

king

Ont

wik

kelin

g va

n ee

n re

gion

aal n

etw

erk

Geï

nfor

mee

rde,

bet

rokk

en

en g

eres

pons

abili

seer

de

med

ewer

kers

SD1

We

wer

ken

met

des

kund

ige,

ge

mot

ivee

rde

en fl

exib

ele

med

ewer

kers

en

voer

en e

en g

eric

ht

med

ewer

kers

bele

id.

De

auto

mat

iser

ing

veili

g en

per

form

ant h

oude

n

SD4

We

wen

den

onze

m

idde

len

opti

maa

l aa

n en

voer

enee

n ge

zond

fina

ncie

elbe

leid

.

SD2

We

stre

ven

naar

een

kwal

itei

tsvo

lle b

ehan

delin

gw

aarb

ij pa

tiën

ten

mid

dele

nabs

tine

nt zi

jn.

SD3

We

posi

tion

eren

ons

stra

tegi

sch

binn

en h

et h

ulp-

verle

ning

slan

dsch

ap e

n en

gage

ren

ons t

en vo

lle to

t de

voor

bere

idin

g op

re-in

tegr

atie

.

Cont

inue

aan

dach

t voo

r op

leid

ing

en ve

rbet

erin

g

Sche

ma

1: St

rate

giek

aart

de pelgrim - jaarverslag 201310.10.


Strategische doelstellingen zijn concrete stap-pen op weg naar het realiseren van missie, visie en waarden. Het betreft belangrijke evoluties van de rol die de organisatie de komende jaren in zijn interne en externe omgeving wil realiseren.

Kritische succesfactoren zijn vereiste voorwaar-den om de strategische doelstellingen te be-reiken. Kritische succesfactoren geven m.a.w. concreter weer hoe de strategie in elkaar steekt. In de strategiekaart worden deze kritische suc-cesfactoren in 4 strategische perspectieven on-derverdeeld: resultaten, kwaliteit van dienstver-lening, interne processen en competenties en innovaties.

Hierna vermelden we in eerste orde (punt 1-4) de strategische doelstellingen die werden weer-houden waarna de onderliggende kritische suc-cesfactoren (per punt) eveneens worden ver-meld.

Strategische doelstelling 1. We werken met deskundige, gemotiveerde en flexibele medewerkers en voeren een gericht medewerkersbeleid.• Geïnformeerde,betrokkenengeresponsabi-

liseerde medewerkers• Continueaandachtvooropleidingenverbe-

tering

Strategische doelstelling 2. We streven naar een kwaliteitsvolle behande-ling waarbij patiënten middelenabstinent zijn en een zo hoog mogelijk aantal patiënten een ontslag met overleg en overeenkomst hebben (MOMO).• Uitbouwen van een therapeutische relatie

met de patiënt en/of zijn omgeving• Maximalepatiëntentevredenheid• Borgenvandepatiëntveiligheid• Verhoogdemultidisciplinairesamenwerking

Strategische doelstelling 3. We positioneren ons strategisch binnen het hulpverleningslandschap en engageren ons ten volle tot de voorbereiding op re-integratie.• Nazorgbegeleiding• Ontwikkelenvaneenregionaalnetwerkmet

voorzieningen en partners uit de residentiële en ambulante zorg

Strategische doelstelling 4. We wenden onze middelen optimaal aan en voe-ren een gezond financieel beleid.• Budgettairevenwicht• Deautomatiseringveiligenperformanthou-

den

1.2.2 Vertaling stappen en wisselwerking naar een concreet actieplan

Elk van de kritische succesfactoren bevat een aantal concrete operationele doelstellingen die gerealiseerd dienen te worden om deze kritische succesfactor te bereiken. Voorbeeld:− Operationele doelstelling 1: Kliniek De Pelgrim investeert op continue

wijze in opleiding en verbetering.− Operationele doelstelling 2: De ondersteuning op de werkvloer gebeurt on-

der de vorm van evaluatiegesprekken, functio-neringsgesprekken en informele gesprekken.

− Kritische succesfactor: Continue aandacht voor opleiding en verbe-

tering.− Strategische doelstelling: We werken met deskundige, gemotiveerde

en flexibele medewerkers en voeren een ge-richt medewerkersbeleid.

Bovenstaand voorbeeld toont aan dat er meer-dere operationele doelstellingen gerealiseerd

ORG

ANO

GRA

M 2

013

De

Pelg

rim vz

w

Alge

men

e Ve

rgad

erin

g

Raad

van

Best

uur

Bure

au

Dire

ctie

com

ité

Hoo

fd D

epar

tem

ent P

atië

nten

zorg

Leid

ingg

even

de A

(I.B

.D.)

Hoo

fdge

nees

heer

Gen

eesh

eer

zkh-

hygi

ënis

t

Nac

htdi

enst

Mob

iele

equ

ipe

Verp

leeg

kund

ige

ziek

enhu

ishy

giën

e

Mid

denk

ader

Mul

tidi

scip

linai

rte

amAd

min

istr

atie

Inte

rne

Bew

akin

gsdi

enst

Ond

erho

ud

Keuk

en

FASE

Prev

enti

eadv

iseu

rD

irect

iese

cret

ares

seSt

afm

edew

. log

.dns

tn.

Dire

cteu

r

Voor

zorg

Obs

erva

tie

Orr

iënt

atie

Naz

org

1

Hoo

fdve

rple

egku

ndig

e

Zorg

advi

seur

Mul

tidi

scip

linai

rte

amFA

SEBe

hand

elin

gN

azor

g 2

Med

isch

e di

enst

Apot

heek

Med

isch

die

nsth

oofd

Hoo

fdve

rple

egku

ndig

e

Zorg

advi

seur

Med

isch

die

nsth

oofd

Sche

ma

2: O

rgan

ogra

m D

e Pe

lgrim

vzw



1.2.3 Organogram

Het organogram (schema 2) werd door de Alge-mene Vergadering van 8 december 2009 goed-gekeurd. Enerzijds is het organogram gebaseerd op een aantal wettelijke verplichtingen vanuit de vzw-wetgeving en de ziekenhuiswetgeving, anderzijds is het organogram gebaseerd op een meer horizontale structuur. In tegenstelling tot het vorige organogram, werd het aantal direct leidinggevenden voor de verschillende logistieke departementen en disciplines beperkt. Er wordt meer verantwoordelijkheid toebedeeld aan het ontwikkelen van een organisatie bottom-up met in de directe patiëntenzorg een kern van 3 fasegebonden deskundige en ervaren mede-werkers met een multidisciplinair team. Het geheel wordt aangestuurd door het hoofd de-partement patiëntenzorg, bijgestaan door het middenkader. De logistieke diensten worden rechtstreeks aangestuurd door de algemeen directeur, bijgestaan door de stafmedewerker logistieke diensten.

Belangrijke beleidsbeslissingen worden binnen het organogram genomen op niveau van de Al-gemene Vergadering, de Raad van Bestuur en het Bureau.

1.2.4 Communicatiestructuur

Nauw aansluitend bij het organogram werd er een communicatiestructuur uitgetekend, reke-ning houdend met de wettelijke verplichtingen als vzw en als ziekenhuis (schema 3).

De samenstelling, de vergaderfrequentie, de opdracht, de communicatievorm en de commu-nicatielijn werden vastgelegd voor elk van de in de communicatiestructuur opgenomen overleg-organen.

dienen te worden om te voldoen aan de kriti-sche succesfactor. Daar iedere strategische doel-stelling uit meerdere kritische succesfactoren bestaat, dient aan elk van deze kritische suc-cesfactoren – met onderliggende gerealiseerde operationele doelstellingen – voldaan te worden om tot de realisatie van de strategische doelstel-ling te komen.

De operationele doelstellingen vormen de link tussen enerzijds het strategisch management en anderzijds het concrete actieplan. In dit actie-plan wordt voor elke operationele doelstelling op het niveau van de I.K.Z.-stuurgroep bepaald wie verantwoordelijk is voor welke operationele doelstelling, tegen welke deadline deze geïmple-menteerd dient te zijn en wat de huidige stand van zaken is. Uiteindelijk is het de bedoeling dat elk van de operationele doelstelling gerealiseerd wordt tegen eind 2017. Het algemeen beleid – strategisch management loop namelijk over de periode 2013-2017.

Een aantal operationele doelstellingen kunnen naar kwaliteitsindicatoren worden vertaald. Zo wordt in het voorbeeld operationele doelstelling 1 opgevolgd door jaarlijks volgende indicatoren op te volgen:

• Aantalopleidingsurent.o.v.aantalwerkuren• Opleidingskostt.o.v.hetterbeschikkingge-

stelde budget

Voor elk van deze kwaliteitsindicatoren wordt er een streefwaarde vooropgesteld. Wanneer blijkt dat de reële waarde ver onder deze streefwaarde ligt of de streefwaarde enkele jaren niet behaald wordt, kan het aangewezen zijn om bij te sturen. Dit zou in het voorbeeld kunnen betekenen dat er op de IKZ-stuurgroep beslist wordt om priori-teit te geven aan de kritische succesfactor ‘conti-nue aandacht voor opleiding en verbetering’.


Bureau

Samenstelling

Voorzitter en secretaris Raad van Bestuur, direc-teur en hoofdgeneesheer. De voorzitter zit de ver-gadering voor.

Vergaderfrequentie

Minimaal 4x per jaar, 14 dagen vóór de Raad van Bestuur.

Opdracht

Legt dagorde vast van de Raad van Bestuur en be-reidt deze inhoudelijk voor; houdt toezicht op en staat in voor uitvoering van specifieke opdrachten gedelegeerd vanuit de Raad van Bestuur.

Communicatievorm

Schriftelijk verslag opgemaakt door de directeur.

Communicatielijn

g alle leden bureau;h toelichting aan leden Raad van Bestuur.

Directiecomité

Samenstelling

Directeur, hoofdgeneesheer en hoofd departe-ment patiëntenzorg. De directeur zit de vergade-ring voor.

Vergaderfrequentie

Wekelijks.

Opdracht

Het directiecomité neemt collegiaal beslissingen m.b.t. de dagelijkse werking op vlak van de patiën-tenzorg en personeel in de directe patiëntenzorg. De agenda wordt bepaald door adviesvragen van andere overlegorganen (bv. beleidsteam, comité ziekenhuishygiëne) en opdrachten vanwege het Bureau en/of Raad van Bestuur.

Communicatievorm

schriftelijk verslag opgemaakt door de directeur.

Communicatielijn

g alle leden;h toelichting aan leden Bureau.

De Algemene Vergadering

Samenstelling

De leden worden conform de statuten voorgedra-gen door de Raad van Bestuur en benoemd in de Algemene Vergadering. De voorzitter van de Raad van Bestuur zit de vergadering voor. De hoofdge-neesheer en directeur zijn geen lid, doch wonen de vergadering bij.

Vergaderfrequentie

2x per jaar.

Opdracht

De wettelijke opdrachten zijn vastgelegd in wet op de vzw’s van 18 april 2002, art. 4.

Communicatievorm

Schriftelijk verslag, ondertekend door voorzitter en secretaris.

Communicatielijn

g alle leden Algemene Vergadering;i directeur, hoofdgeneesheer.

Raad van Bestuur

Samenstelling

Bestuurders benoemd (voor onbepaalde duur) door de Algemene Vergadering. De directeur en hoofdgeneesheer wonen de vergadering bij, zon-der stemrecht. De Raad van Bestuur kiest een voor-zitter, ondervoorzitter en secretaris.

Vergaderfrequentie

4x per jaar.

Opdracht

Wettelijke opdrachten vastgelegd in vzw-wetge-ving en de in artikels 25 tot en met 27 van de statu-ten omschreven opdrachten. De Raad van Bestuur kan een deel van haar bevoegdheden delegeren aan het bureau, bestuurders of personen belast met het dagelijks bestuur.

Communicatievorm

Schriftelijk verslag ondertekend door voorzitter en secretaris.

Communicatielijn

g alle leden Raad van Bestuur;i directeur, hoofdgeneesheer.


Stuurgroep I.K.Z.

Samenstelling

3 leden van de Raad van Bestuur, directeur, hoofd departement patiëntenzorg, middenkader, medi-sche diensthoofden, zorgadviseurs en hoofdver-pleegkundigen. Het middenkader zit de vergade-ring voor.

Vergaderfrequentie

3-maandelijks.

Opdracht

De stuurgroep IKZ bespreekt alle aspecten in het kader van de kwaliteitszorg.CommunicatievormSchriftelijk verslag opgemaakt door het middenka-der.

Communicatielijn

g alle leden stuurgroep IKZ;h toelichting aan leden Bureau en raad van be-

stuur.

Beleidsteam

Samenstelling

Hoofd departement patiëntenzorg, medische diensthoofden, hoofdverpleegkundigen, zorgadvi-seurs. Het hoofd departement patiëntenzorg zit de vergadering voor.

Vergaderfrequentie

Maandelijks.

Opdracht

Het beleidsteam bespreekt beleidsaspecten m.b.t. zorgaanbod aangebracht vanuit het directieco-mité, of vanuit het zorgvloeroverleg observatie / oriëntatie en behandeling.

Communicatievorm

Schriftelijk verslag opgemaakt door hoofd depar-tement patiëntenzorg.

Communicatielijn

g alle leden beleidsteam;h leden directiecomité.

Teamvergadering

Samenstelling

Behandelende artsen, hoofdverpleegkundige, zorgadviseur, en andere leden van het multidisci-plinair team van de zorgvloer ad hoc. De behande-lende arts(en) zit(ten) de vergadering voor.

Vergaderfrequentie

Wekelijks.

Opdracht

De teamvergadering is het casuïstisch overleg voor alle patiënten voorzien op de dagorde van het overleg. De teamvergadering stelt zich als doel het individuele behandelplan van de patiënten te bespreken, de nodige besluiten te formuleren met betrekking tot behandeling, ontslag en de taken te verdelen met betrekking tot de uitvoering van de besluitvorming.

Communicatievorm

Schriftelijk verslag in elektronisch patiënten-dossier.

Communicatielijn

g alle leden van het multidisciplinair team.

Dienstoverleg Logistieke Diensten

Samenstelling

Directeur en alle medewerkers binnen de respec-tievelijke dienst administratie, onderhoud, keu-ken. De directeur zit de vergadering voor.

Vergaderfrequentie

Maandelijks.

Opdracht

Het dienstoverleg bespreekt alle dienstgebonden agendapunten, vb. uurroosters, werkorganisatie,...

Communicatievorm

Schriftelijk verslag opgemaakt door de stafmede-werker logistieke diensten.

Communicatielijn

g alle medewerkers binnen de respectievelijke diensten.

Schema 3: Communicatiestructuur

Algemene VergaderingRaad van Bestuur

Bureau

DirectiecomitéStuurgroepI.K.Z.

vertegenw. raad v. bestuurdirecteur

leden beleidsteammiddenkader

BeleidsteamObservatie / Oriëntatie

Behandeling

TeamvergaderingObservatie / Oriëntatie

TeamvergaderingBehandeling

Dienstoverleg keuken administratie onderhoud

voorz.: hoofd dep. pat. zorgleden: medische diensthoofden hoofdverpleegkundigen zorgadviseursad hoc leden: medewerker(s) basisteam i.f.v. agenda

voorz.: behandelende arts(en)leden: hoofdverpleegkundige zorgadviseurad hoc leden: medewerker(s) basisteam i.f.v. agenda

voorz.: behandelende arts(en)leden: hoofdverpleegkundige zorgadviseurad hoc leden: medewerker(s) basisteam i.f.v. agenda

Naast deze overlegstructuur bestaan volgende overlegmomenten welke vanuit de wetgeving een verplicht karakter hebben: - Permanent overlegcomité geneesheren-inrichtende macht (P.O.C.) - Medische Raad - Comité voor ziekenhuishygiëne - Comité preventie en bescherming op het werk (C.P.B.W.) - Medisch-farmaceutisch comité - Comité voorgeneesmiddelen en medisch materiaal - Comité kwaliteit en patiëntveiligheid (C.K.P.) sinds 22.10.2012 - Commissie medische ethiek - Comité HACCP - Syndicaal overleg directie/vakbond - Associatiecomité ziekenhuisapotheek



1.3 Kwaliteitsbeleid

Psycho-sociale arbeidsbelasting

In februari 2012 werd door Securex ziekenhuis-breed een bevraging gehouden m.b.t. de psycho-sociale arbeidsbelasting. In deze bevraging werd rekening gehouden met de domeinen arbeids-inhoud, arbeidsverhoudingen, arbeidsomstan-digheden en arbeidsvoorwaarden. In de periode maart-april werden de bevindingen door Securex teruggekoppeld en op het bureau van 16/04/2012 en het directiecomité van 23/04/2012 werden deze resultaten besproken. In het directiecomi-té werd afgesproken dat de kwaliteitscoördina-tor deze resultaten ziekenhuisbreed a.d.h.v. een presentatie zou toelichten en disciplinegebon-den besprekingen zou opstarten om aandachts-gebieden duidelijker bloot i.f.v. het formuleren van gerichte verbeteracties. De resultaten van de psychosociale arbeidsbelasting werden in mei ziekenhuisbreed toegelicht en van mei tot juli werden disciplinegebonden besprekingen gehouden om de aandachtsgebieden in kaart te brengen. Dit resulteerde tot de uitwerking van het syntheserapport psychosociale arbeidsbe-lasting dat op 30/07/2012 teruggekoppeld werd naar de directie. Op basis van dit document wer-den door de directeur en het hoofd departement patiëntenzorg actieplannen opgesteld voor de niet-directe en de directe patiëntenzorg.

Het actieplan niet-directie patiëntenzorg werd door de directeur eind 2012 op het overleg lo-gistieke diensten per discipline teruggekoppeld binnen de niet-directe patiëntenzorg. Het hoofd departement patiëntenzorg heeft haar actie-plan niet rechtstreeks teruggekoppeld naar de directe patiëntenzorg, maar volgt dit uiteraard ook op. Daarnaast kwamen beide actieplan-nen ook aan bod op de I.K.Z.-stuurgroep van 11/03/2013 en 03/06/2013.

Hierna worden een aantal verbeteracties opge-lijst die op discipline gebonden overlegmomen-ten aan bod zijn gekomen en waar acties rond werden ondernomen:

Voorbeeld 1: Onduidelijkheid omtrent functiekaart verple-gingUitgevoerde Actie:Opmaak functiekaarten verpleegkundigen en hoofdverpleegkundigen.

Voorbeeld 2:Geen duidelijke afspraken m.b.t. de verpleeg-kundige permanentie.Uitgevoerde Actie:Goedgekeurde visietekst omtrent verpleegkun-dige permanentie met hierin duidelijke afspra-ken.

Voorbeeld 3:Het centraal behandelplan wordt uitsluitend door verpleging ingevuld en niet multidiscipli-nair.Uitgevoerde Actie:In Regas wordt het centraal behandelplan ge-bruikt als het registratieformulier voor het mul-tidisciplinair overleg. Er is echter nog verbete-ring mogelijk m.b.t. het formuleren van concrete doelstelling, het multidisciplinair registreren van de teamvoorbereiding en het formuleren en evalueren van acties.

Voorbeeld 4:De verslagen van de dienstoverlegvergadering worden niet tijdig afgeleverd.Uitgevoerde Actie:Medewerkers dienen het verslag van het dienst-overleg binnen de week te ontvangen.


Tevredenheidsenquête programma-aanbod

In 2012 werd een tevredenheidsenquête ont-wikkeld m.b.t. het programma-aanbod. Bij de ontwikkeling van deze enquête werd rekening gehouden met de wensen van de directie en de medewerkers die instaan voor het programma-aanbod. Op vraag van de directie werd voor elk programma bevraagd hoe belangrijk de patiënt dit programma vond en hoe tevreden deze hier-over was. Aanvullend werden disciplinegebon-den, alsook open vragen toegevoegd.

Er werd een afzonderlijke enquête ontwikkeld voor de oriëntatie- en voor de behandelingsfa-se. Na 3 volledige weken in elk van deze fasen, werd aan de patiënt gevraagd om de tevreden-heidsenquête in te vullen. A.d.h.v. een draaiboek werd zeer duidelijk afgesproken voor welke stappen in het proces de kwaliteitscoördinator verantwoordelijk was en wat door de hoofdver-pleegkundigen werd opgevolgd. Zo hield de kwa-liteitscoördinator bij welke patiënt op welk mo-ment een vragenlijst diende te ontvangen, maar was het de hoofdverpleging die de enquête aan de patiënt bezorgde. Dit om te vermijden dat de anonimiteit in het gedrang kwam.

De vragenlijsten werden afgenomen van sep-tember tot december 2012 en de eerste maan-den van 2013 verwerkt. In deze periode werden er 79 vragenlijsten verdeeld, waarvan 51 in oriën-tatie en 19 in behandeling. 60.8% van de verdeel-de vragenlijsten in oriëntatie en 67.9% van de vragenlijsten in behandeling, werden ingevuld terugbezorgd. Dit leverde een globale respons van 63.3%.

Uit de verwerking blijkt dat binnen het oriën-tatieprogramma de belangrijkheid schommel-de tussen 63.2% (weekprogramma) en 84.6% (groepsgesprek psycholoog). De tevredenheid

lag tussen 64.2% (weekprogramma) en 79.4% (in-fosessie Dr. Motte). In behandeling schommelde de belangrijkheid tussen 61% (weekprogramma) en 82.2% (groepsgesprek psycholoog) en de te-vredenheid tussen 60% (weekprogramma) en 86.4% (vormingsactiviteit). Over alle activiteiten heen, werd aan het oriëntatieprogramma ge-middeld een belangrijkheid van 74% toegekend en een tevredenheid van 73%. Aan het behande-lingsprogramma werd zowel voor belangrijkheid als voor tevredenheid een gemiddelde van 74% toegekend.

De groepsgesprekken worden door de patiënt naar voor geschoven als het meest positieve aan het oriëntatie- én het behandelingsprogramma. Daarnaast wordt het ook geapprecieerd dat men naast het programma-aanbod nog voldoende tijd heeft om tot rust te komen. Haaks hiertegenover staat dat bij de vraag wat er aan het programma-aanbod verbeterd moet worden, gemeld wordt dat het oriëntatieprogramma veel dode momen-ten bevat en dus iets voller zou mogen zijn.

Tot slot zei 83.9% van de patiënten binnen oriën-tatie en 100% van de patiënten binnen behande-ling dat zij op basis van het programma-aanbod Kliniek De Pelgrim waarschijnlijk wel of zeker zouden aanbevelen aan hun omgeving. De pati-enten die rapporteerden dat zij het ziekenhuis niet zouden aanbevelen, doen dit louter omdat zij vinden dat hun verslavingsproblematiek te persoonlijk is om hier met hun omgeving over de praten.

Wegens het beperkte aantal enquêtes diende er wel op gelet te worden dat er geen harde conclu-sies getrokken werden. Op de I.K.Z.-stuurgroep van 11 maart 2013 werd uiteindelijk beslist dat het aantal ontvangen vragenlijsten te beperkt was. Er werd afgesproken om een ziekenhuis-brede tevredenheidsenquête te ontwikkelen en


deze over een voldoende lange periode te laten lopen. Eind 2013 werd deze enquête op punt ge-steld en in januari 2014 zal deze als proefproject aan de opgenomen patiënten worden verdeeld. Dit met als doel om na te gaan of de enquête goed in elkaar zit of, of er inhoudelijke bijsturing nodig is. Eenmaal er over de inhoud consensus is, zal deze enquête op continue of periodieke wijze worden afgenomen.

Algemeen beleid – strategisch management

Onder punt 1.2 werd reeds vermeld dat het be-leidsplan van 2009 herwerkt werd naar aanlei-ding van de non-conformiteit in het inspectie-verslag van de audit m.b.t. het ontbreken van een strategisch beleidsplan. Midden 2013 werd het algemeen beleid – strategisch management goedgekeurd en aan inspectie bezorgd. Deze non-conformiteit werd vervolgens geschrapt. De essentie van dit algemeen beleid – strategisch management werd reeds onder punt 1.2 toege-licht.

Contract kwaliteit en patiëntveiligheid

Een belangrijk onderdeel van het contract kwa-liteit en patiëntveiligheid is het veiligheidsma-nagementsysteem. In 2013 werden er 12 inci-denten gemeld, waarvan 9 agressie-incidenten, 2 incidenten m.b.t. medicatieveiligheid en 1 incident m.b.t. een ongeval van een patiënt. Uiteindelijk werden 4 agressie-incidenten en 2 incidenten m.b.t. medicatieveiligheid retro-spectief geanalyseerd. Bijkomend werd ook een prospectieve risicoanalyse uitgevoerd van het gehele medicatieproces om na te gaan waar er verbetering mogelijk is in de huidige geneesmid-delenflow.

De voorbije jaren werden de verbeteracties van deze analyses telkens teruggekoppeld op

de I.K.Z.-stuurgroep. Omwille van de gevulde agenda van deze I.K.Z.-stuurgroep, kon er vaak onvoldoende aandacht geschonken worden aan de voorgestelde verbeteracties. Daar vanuit het contract kwaliteit en patiëntveiligheid ook werd aanbevolen om een apart comité op te richten, werd in oktober 2012 het comité kwaliteit en patiëntveiligheid in het leven geroepen. Voor-gestelde verbeteracties worden op dit comité uitvoerig besproken en na goedkeuring worden deze vanuit dit comité ook verder opgevolgd tot effectieve implementatie.

Enkele voorbeelden van verbeteracties die in 2013 werden teruggekoppeld naar het comité kwaliteit en patiëntveiligheid en die werden goedgekeurd om te worden geïmplementeerd:• goedkeuring van een vorming agressie in

2014• afschaffen vandeoverzichtslijstmetmedi-

catie-wijzigingen• medicatieopdrachten uitsluitend door de

artsen laten invoeren en verpleging altijd laten werken met voorlopige medicatieop-drachten

• communicerennaaropvoedkundigendatzijgeen medicatie mogen toedienen

Naast het melden, analyseren en opvolgen van de incidenten en de voorgestelde verbeteracties, werden de meldingsformulieren voor agressie-incidenten en incidenten m.b.t. medicatieveilig-heid vereenvoudigd. In 2014 zal dit nog gebeuren voor de andere meldformulieren.

Binnen het transmurale luik van dit contract werd in het kader van het Intensive Casema-nagement vijfmaal vergaderd tussen medewer-kers van het P.C. Dr. Guislain en medewerkers van Kliniek De Pelgrim. De klemtoon lag het voorbije jaar vooral op het bevorderen van de sa-menwerkingsrelatie met externe psychologen.


Zo werd voor het ICM-publiek contact gelegd met zelfstandige psychologen en werd hen ge-vraagd of zij bereid waren om met mensen met een alcoholprobleem te werken. Op basis van de respons werd een lijst opgesteld met bereidwil-lig gevonden zelfstandige psychologen. In deze lijst wordt de prijs per consult vermeld, de loca-tie, de vooropleiding van de psycholoog, de con-tactgegevens, etc. Wanneer blijkt dat patiënten geïnteresseerd zijn in verdere psychologische ondersteuning, worden zij, na bespreking team, via o.a. deze lijst geïnformeerd door de sociale dienst en de psychologische dienst. Zij dienen echter zelf contact op te nemen. Doelstelling is om dit in 2014 nog meer op punt te stellen en de brug tussen psychologische ondersteuning van-uit de 2e lijn naar de 1e lijn verder uit te bouwen.

Verder gaand op dit transmurale luik, werden in 2013 ook 2 uitwisselingsmomenten georgani-seerd tussen P.C. Dr. Guislain en Kliniek De Pel-grim betreffende kinderen van ouders met een afhankelijkheidsproblematiek (KOAP) en fami-liewerking. A.d.h.v. ervaringsuitwisseling rond deze thema’s, willen we als instellingen van el-kaar leren.

Een ander belangrijk punt is dat in 2013 ook een stappenplan werd opgesteld dat alle ver-eisten bevat om het meerjarenplan kwaliteit en patiënt veiligheid 2013-2017 te realiseren. Dit stappenplan is een vast punt op het comité kwa-liteit en patiëntveiligheid en een beleidsinstru-ment om verbeteracties op te volgen.

Visietekst i.v.m. therapeutisch aanbod

Op de algemene vergadering van 11 december 2012 werd aandacht gevraagd voor het gehan-teerde therapeutisch model. Kliniek De Pelgrim stelt namelijk in haar ziekenhuisbrede visie dat zij streeft naar het aanbieden van een kwali-

teitsvolle behandeling en dat zij een duurzame en vooraanstaande rol wil spelen binnen de ver-slavingszorg in Vlaanderen. Er werd voorgesteld om te evalueren in hoeverre deze doelstellingen uit de visie effectief zijn bereikt.

De zorgadviseurs kregen de opdracht het thera-peutisch model in De Pelgrim in kaart te bren-gen onder de vorm van een visietekst. Deze vi-sietekst werd intussen uitgeschreven en wordt verder verfijnd en multidisciplinair gefinaliseerd binnen het beleidsteam.


Het EFQM-model dat gebruikt werd als vertrek-punt om het algemeen beleid – strategisch ma-nagement uit te werken, werd gehanteerd als inspiratiebron en open referentiekader voor het uittekenen van een eigen model van kwaliteit van management (schema 4) . Dit model biedt het kader voor de verdere concretisering van de 9 aandachtsgebieden van het EFQM-model.

De werking van de kliniek is nauw verbonden met het fasegericht werken, zoals dit in het mo-del van kwaliteit van management wordt weer-gegeven.

2.1 Aanmelding / voorzorg

Een aanvraag tot opname (aanmelding) gebeurt altijd via een maatschappelijk werker. Belangrijk is dat de patiënt zelf het initiatief neemt. De patiënt moet zelf vinden dat de problemen met het middelenmisbruik van die aard zijn dat hij/zij hulp nodig heeft bij de aanpak ervan.

Al naargelang de persoonlijke problematiek van de aanmelder, wordt beslist om deze eerst op voorzorg of onmiddellijk in opname te laten komen. De voorzorg bestaat uit een persoonlijk onderhoud met een geneesheer. Het is zowel informerend als explorerend en vormt de eigen-lijke aanzet tot een opname. Dit moet toelaten om voldoende zicht te krijgen op de wederzijdse verwachtingen en betrachtingen. Als hierover een consensus wordt bereikt, is er een basis tot bespreking van de opnameaanvraag.

Theoretisch kan elke opnamevraag voorafge-gaan worden door een voorzorggesprek, hetzij op vraag van de patiënt of de verwijzende in-stantie, hetzij op voorstel of op verzoek van het opnameteam.

Praktisch gezien gebeurt een voorzorggesprek in de volgende situaties:• altijdvoorpatiëntenmeteenproblematiek

gerelateerd aan illegale drugs;

Structuur Kliniek De Pelgrim

2

ZORGFASEN

Leiderschap Personeel / beleid en strategie / partnerschip en middelen Processen Resultaat

VOORZORG zorgprogramma

zorgprogramma

zorgprogramma> observatie> oriëntatie> behandeling

VERBLIJF

NAZORG

directe pat. zorg logistieke diensten stafmedewerkers comités resultaatsgebieden

Schema 4: Model van kwaliteit van management


• somsvoorpatiëntenmeteenproblematiekgerelateerd aan alcohol en/of medicatie;

• altijdvoorpatiëntenvoorwieerbijopname-aanvraag onvoldoende duidelijkheid is of om na te gaan of de gestelde problematiek ver-slavingsgerelateerd is.

De afspraken tot voorzorg worden gemaakt door de maatschappelijk werker.

De uiteindelijke beslissing tot opname wordt genomen in gemeenschappelijk overleg binnen het opnameteam. Dit team bestaat uit de ge-neesheer, een maatschappelijk werker en een hoofdverpleegkundige. De beslissingsverant-woordelijkheid ligt bij de geneesheer.

Sinds juni 2012 worden alle opnameaanvragen in het elektronisch patiëntendossier geregis-treerd. A.d.h.v. deze registraties kan een over-zicht worden opgeroepen met alle toekomstige voorzorgen en opnames. Onthaal gebruikt dit overzicht om na te kijken wie er vandaag op voorzorg en in opname komt. Facturatie han-teert deze overzichtslijst dan weer om bij de in-geplande voorzorgen na te gaan of er nog sprake is van een openstaande rekening.

Daarnaast maakt het elektronisch patiënten-dossier het ook gemakkelijker om een goede informatieoverdracht te garanderen tussen de maatschappelijk werkers onderling en tussen de maatschappelijk werkers en de geneesheren. Daarnaast kunnen er meer cijfergegevens ver-kregen worden van het luik aanmelding / voor-zorg.

2.1.1 Aanmeldingsmodaliteiten

Uit tabel 5 en grafiek 6 blijkt dat voor de periode 2009-2012 kan worden vastgesteld dat ongeveer 1/3e van de opnamevragen resulteert in een ef-

fectieve opname. In 2013 ligt deze verhouding een stuk hoger. De daling van het aantal opna-meaanvragen is mogelijks gelinkt aan de metho-de waarop deze opnamevragen worden geteld. 2013 is namelijk het eerste jaar waarvoor alle opnamevragen automatisch a.d.h.v. het elektro-nisch patiëntendossier werden berekend. Daar opnamevragen altijd in het EPD geregistreerd dienen te worden, bestaat de kans dat de maat-schappelijk werkers dit nadrukkelijker bevragen alvorens zij overgaan tot een registratie in het elektronisch patiëntendossier. Dit is echter een veronderstelling, cijfers voor de komende jaren dienen uit te wijzen of deze trend zich verder zet.

2.2 Opname en verblijf

De behandeling van de patiënt verloopt in fasen. In alle verblijfsfasen wordt vanuit de verschil-lende disciplines een eigen programma aange-boden aangepast aan de mogelijkheden van de patiënt.

2.2.1 Observatiefase

Tijdens de eerste dagen van het verblijf in de kli-niek wordt de patiënt opgenomen op de obser-vatieafdeling, een gesloten afdeling.

In deze observatiefase wordt vooral volgens het medisch therapeutisch model gewerkt. In deze fase wordt tot de detoxificatie of de ontgifting overgegaan, al dan niet met medicamenteuze ondersteuning.

Bij lichamelijke afhankelijkheid van alcohol wordt vooral gebruik gemaakt van benzodiaze-pines en een vitamine B complex. Indien sprake is van lichamelijke afhankelijkheid van illegale drugs, met name van heroïne en analogen, kan een methadon-afbouwschema worden gevolgd.


* Contacten: Contacten hebben betrekking op alle externe telefonische contacten die de sociale dienst voert. Het kan hierbij gaan om contacten met zorginstellingen, mutualiteiten, juridische instanties, familieleden van opgenomen patiënten, maar ook contacten i.v.m. informatie-inwin-ning voor eventuele opname en effectieve opnameaanvragen.

* Opnameaanvragen: Bij opnameaanvragen stelt de aanmelder een concrete vraag tot opname. Deze opname-aanvragen vormen een onderdeel van het totale aantal contacten.

Grafiek 6: Aanmelding - voorzorg - opname

Tabel 5: Aanmelding - voorzorg - opname

2009 2010 2011 2012 2013

contacten 2059 2199 2175 2556 2269

opnameaanvragen 1020 1086 1134 1007 811

geplande voorzorgen 647 643 683 542 581

effectieve voorzorgen 311 329 353 312 281

opnames 382 388 361 353 350

contacten

opnameaanvragen

geplande voorzorgen

effectieve voorzorgen

opnames

2009

20591020

382311

647

0

500

1000

1500

2000

250

750

1250

1750

225025002750

2010

21991086

388329

6430

500

1000

1500

2000

250

750

1250

1750

225025002750

2011

21751134

361353

683

0

500

1000

1500

2000

250

750

1250

1750

225025002750

2012

25561007

353312

542

0

500

1000

1500

2000

250

750

1250

1750

225025002750

2013

2269811

350281

581

0

500

1000

1500

2000

250

750

1250

1750

225025002750

contacten

opnameaanvragen

geplande voorzorgen


opnames

2009

20591020

382311

647

0

500

1000

1500

2000

250

750

1250

1750

225025002750

2010

21991086

388329

643

0

500

1000

1500

2000

250

750

1250

1750

225025002750

2011

21751134

361353

683

0

500

1000

1500

2000

250

750

1250

1750

225025002750

2012

25561007

353312

542

0

500

1000

1500

2000

250

750

1250

1750

225025002750

2013

2269811

350281

581

0

500

1000

1500

2000

250

750

1250

1750

225025002750

contacten

opnameaanvragen

geplande voorzorgen


opnames

2009

20591020

382311

647

0

500

1000

1500

2000

250

750

1250

1750

225025002750

2010

21991086

388329

643

0

500

1000

1500

2000

250

750

1250

1750

225025002750

2011

21751134

361353

683

0

500

1000

1500

2000

250

750

1250

1750

225025002750

2012

25561007

353312

542

0

500

1000

1500

2000

250

750

1250

1750

225025002750

2013

2269811

350281

581

0

500

1000

1500

2000

250

750

1250

1750

225025002750

contacten

opnameaanvragen

geplande voorzorgen


opnames

2009

20591020

382311

647

0

500

1000

1500

2000

250

750

1250

1750

225025002750

2010

21991086

388329

643

0

500

1000

1500

2000

250

750

1250

1750

225025002750

2011

21751134

361353

683

0

500

1000

1500

2000

250

750

1250

1750

225025002750

2012

25561007

353312

542

0

500

1000

1500

2000

250

750

1250

1750

225025002750

2013

2269811

350281

581

0

500

1000

1500

2000

250

750

1250

1750

225025002750

contacten

opnameaanvragen

geplande voorzorgen


opnames

2009

20591020

382311

647

0

500

1000

1500

2000

250

750

1250

1750

225025002750

2010

21991086

388329

643

0

500

1000

1500

2000

250

750

1250

1750

225025002750

2011

21751134

361353

683

0

500

1000

1500

2000

250

750

1250

1750

225025002750

2012

25561007

353312

542

0

500

1000

1500

2000

250

750

1250

1750

225025002750

2013

2269811

350281

581

0

500

1000

1500

2000

250

750

1250

1750

225025002750

contacten

opnameaanvragen

geplande voorzorgen


opnames

2009

20591020

382311

647

0

500

1000

1500

2000

250

750

1250

1750

225025002750

2010

21991086

388329

643

0

500

1000

1500

2000

250

750

1250

1750

225025002750

2011

21751134

361353

683

0

500

1000

1500

2000

250

750

1250

1750

225025002750

2012

25561007

353312

542

0

500

1000

1500

2000

250

750

1250

1750

225025002750

2013

2269811

350281

581

0

500

1000

1500

2000

250

750

1250

1750

225025002750


Bij lichamelijke afhankelijkheid van psychotrope farmaca, vooral hypnosedativa, wordt via sub-stitutie afgebouwd.

5 doelstellingen worden in deze fase vooropge-steld:• lichamelijkeontwenning,recuperatiealdan

niet met behulp van medicatie in een drugs-vrije (veilige) therapeutische omgeving.

• aanbieden/inwinnen van noodzakelijke in-formatie betreffende de opname en het the-rapeutisch aanbod en oplossingsgericht wer-ken aan acute problemen

• totrustkomenvandepatiënt• inschattenvandemotivatie• het onderkennen van psychiatrische symp-

tomen en opvangen van psycho-organische verwikkelingen

Gedurende de observatiefase wordt vrijblijvend een dagprogramma aangeboden, waarbij men kennis kan maken met de verschillende discipli-nes. Dit programma kan bestaan uit een consult met de dokter, een consult met de sociale dienst, ergotherapie, een gesprek met de psychologi-sche dienst, een wandeling met verpleging, re-laxatie of een vormingsactiviteit.

Alle consulten en therapieën gaan op de obser-vatie-afdeling door. Enkel voor de wandeling mag de patiënt onder verpleegkundige begelei-ding de observatie-afdeling verlaten.

Eenmaal de patiënt geen dervingverschijnselen meer vertoont en bekwaam wordt geacht te participeren aan de activiteiten van de oriënta-tiefase, verlaat deze de observatiefase.

2.2.2 Oriëntatiefase

De oriëntatiefase heeft tot doel om te komen tot het ‘productief inzicht’, namelijk:

• hetwerkennaarinzicht;• motivatie;• handelen m.b.t. de psychodynamische fac-

toren die bepalend zijn geweest in het ont-staan van het verslavingsgedrag.

Om dit doel te bereiken wordt er een gestructu-reerd programma aangeboden. De begeleiding verloopt zowel in groep als individueel. In deze fase is er geopteerd om een opsplitsing te doen in enerzijds een groep met alcohol- en/of medi-catieproblemen en anderzijds een groep voor problematische gebruikers van illegale midde-len.

Een patiënt met alcohol- en/of medicatiepro-blemen zal de oriëntatiefase aanvatten in de motivatieverkennende groep (MV). Na een aan-tal weken kan de patiënt overgaan naar de mo-tivatieversterkende groep (MVerst). Een patiënt met een illegale drugsproblematiek start de oriëntatiefase in de groep motivatieverkenning illegale drugs (MV-ID) en kan na een aantal we-ken overgaan naar de illegale druggroep (IDG).

Zowel voor patiënten met een alcohol- en/of medicatieproblematiek, als voor patiënten met een illegale drug problematiek steunt het pro-gramma op 3 pijlers die het ‘denken’, ‘voelen’ en ‘handelen’ benaderen.

Het programmagebeuren bestaat uit:• informatievergaderingen (psycho-educatie, themagesprekken, ge-

zondheidsvoorlichting en opvoeding);• hetpsychotherapeutischgebeuren (groepsgesprekken en sociale vaardigheids-

training);• hetsociotherapeutischgebeuren (ergotherapie, beweging, relaxatieoefenin-

gen, kooktherapie, vorming).


Naast deze activiteiten worden de patiënten eveneens individueel begeleid door de behande-lende geneesheer, de sociale dienst, verpleging en andere paramedische diensten. Contact met familie is zeer belangrijk tijdens deze fase.

De oriëntatiefase duurt minimum 6 weken en wordt afgesloten met een teambespreking. Op basis van de verkregen informatie wordt er een behandelingsplan opgesteld. Op het einde van de oriëntatiefase volgt een grondige evaluatie door het team. De patiënt krijgt na deze fase een advies tot ontslag en nazorg of tot overgang naar de behandelingsfase.

2.2.3 Behandelingsfase

De behandelingsfase is specifiek bedoeld voor patiënten die na afronding van de oriëntatiefase (of bij heropname na een kort tijdsinterval) aan-geven nog niet klaar te zijn om de draad van hun leven terug op te nemen. Het zijn patiënten die maatschappelijk of persoonlijk herstel behoeven (rehabilitatie) of die hun levenskwaliteit willen verhogen. Maatschappelijk herstel kan gaan over het vinden van een woonst of werk en het aan-pakken van sociaal-administratieve of gerechte-lijke problemen tot het opnieuw aanknopen van zinvolle sociale relaties. Persoonlijk herstel kan gaan van het leren opnieuw nuchter te functi-oneren tot het behandelen van onderliggende psychische problemen. Het verhogen van de levenskwaliteit kan beoogd worden op uiteen-lopende levensdomeinen, zoals woonst, werk, vrijetijdsbesteding, relaties, sociale contacten,… In de behandelingsfase worden drie multidisci-plinaire groepsprogramma’s aangeboden aan patiënten die kiezen voor een langere opname: B1, B2 en B3. Er wordt geen onderscheid meer gemaakt tussen groepen voor legale en illegale middelen. In elke groep worden dezelfde thera-

pieën aangeboden maar verschilt het aandeel van de groepsgesprekken en de ergotherapie. De patiënt kiest in overleg met het team voor één van de drie groepen.

Met het oog op iedereen zijn/haar behoeften, probleemomschrijving, inzicht in de probleem- en hulpverleningssituatie, eigen mogelijkheden en doelstellingen voor behandeling, wordt ge-streefd naar een zo homogeen mogelijk samen-gestelde groep. De groep waar een patiënt uit-eindelijk terechtkomt, is meestal het resultaat van een wisselwerking tussen patiënt en team en niet te vergeten, tussen patiënten onderling.

B1 groep

Deze groep richt zich naar mensen die in eerste instantie nood hebben aan ervaringsgerichte vaardigheden. Het programma is zeer prak-tisch opgevat en sluit aan bij de dagdagelijkse realiteit. De nadruk ligt op concrete ervaringen i.v.m. koken, budgetteren, vrijetijdsbesteding, woonst, werk e.a. ontslagdoelen. De ergothera-pie neemt een belangrijke plaats in het program-ma in. Het aantal groepsgesprekken is eerder beperkt: deze richten zich vooral op het helpen realiseren van die doelstellingen. B2 groep

Deze groep helpt patiënten die een onderscheid kunnen maken tussen diverse probleemgebie-den in hun leven en stimuleert ze om in sommi-ge van die gebieden verandering aan te brengen. Op het vlak van relaties, gezin, werk is er nog wat te herstellen of op te bouwen.Het programma omvat een groepsdynamische aanpak, met vrij diepgaande psychotherapeu-tische gesprekken, maar toch ook voldoende activiteiten die praktisch opgevat zijn en een algemene vorming beogen.


ORIË

NTATIE

FASE

Maa

ndag

Dinsd

agWoen

sdag

Dond

erdag

Vrijd

ag

Bas

isMV

Mverst

MV-ID

IDG

Basis

MV

Mverst

MV-ID

IDG

Basis

MV

Mverst

MV-ID

IDG

Basis

MV

Mverst

MV-ID

IDG

Bas

isMV

Mverst

MV-ID

IDG

9u00

9u30

10u0

0

10u3

0

11u0

0

11u3

0

12u0

0

13u0

0

13u3

0

14u0

0

14u3

0

15u0

0

15u3

0

16u0

0

16u3

0

17u

Groe

ps-

gesp

rek

Groe

ps-

gesp

rek

Groe

ps-

gesp

rek

Groe

ps-

gesp

rek

Groe

ps-

gesp

rek

Groe

ps-

gesp

rek

SVT

Groe

ps-

gesp

rek

Groe

ps-

gesp

rek

Psyc

ho-

educ

atie

Psyc

ho-

educ

atie

Bew

e-gi

ngs-

ther

apie

Rela

xatie

Bew

egin

gs-

ther

apie

Bew

e-gi

ngs-

ther

apie

Bew

e-gi

ngs-

ther

apie

Bew

egin

gs-

ther

apie

Bew

e-

ging

Wan

delin

g

Groe

psbi

jeen

kom

st

Groe

ps-

gesp

rek

SVT

Re-

laxa tie

Wee

k-en

d-

besp

re-

king

Ergo

-th

erap

ie

Ergo

-th

erap

ie

Ergo

-th

erap

ie

Ergo

-th

erap

ie

Ergo

-th

erap

ieEr

go-

ther

apie

Ergo

-th

erap

ieEr

go-

ther

apie

Vorm

ing

Wee

kpro

gram

ma

Info

Klin

iek-

wer

king

of

rook

stop

klin

iek

Info

Kl

inie

k-w

erki

ng

of ro

ok-

stop

kli-

niek

Mar

kt o

f boo

-sc

happ

en

Ergo

-th

erap

ieIn

fo D

r Mot

te

Groe

ps-

gesp

rek

Groe

ps-

gesp

rek

Groe

ps-

gesp

rek

Kook

-th

erap

ie

GVO

Wee

k-en

d-

besp

re-

king

Wee

k-en

d-

besp

re-

king

Them

a-ge

spre

k

Wee

kend

besp

reki

ng

Groe

ps-

gesp

rek

Groe

ps-

gesp

rek

Groe

ps-

gesp

rek

Groe

ps-

gesp

rek

Psyc

ho-

educ

atie

Groe

ps-

gesp

rek

Psycholoog

Bewegingstherapeut

Ergotherapeut

Verpleegkundige

Vormingswerker

Hoofdgeneesheer

Tabe

l 7: O

riënt

atie

fase


Tabe

l 8 B

ehan

delin

gsfa

seBEHANDELIN

GSFA

SE

Maa

ndag

Dinsd

agWoen

sdag

Dond

erdag

Vrijd

ag

B1

B2

B3

B1

B2

B3

B1

B2

B3

B1

B2

B3

B1

B2

B3

9u00

Morge

nbijeen

komst

Morge

nbijeen

komst

Morge

nbijeen

komst

Morge

nbijeen

komst

Morge

nbijeen

komst

9u30

10u0

0

10u3

0

11u0

0

11u3

0

12u0

0

13u0

0

13u3

0

14u0

0

14u3

0

15u0

0

15u3

0

16u0

0

16u3

0

Psycholoog

Bewegingstherapeut

Ergotherapeut

Verpleegkundige

Vormingswerker

Kook

-th

erap

ie

Kook

-th

erap

ie

Kook

-th

erap

ie

Them

a-ge

spre

k

Them

a-ge

spre

k

Wee

kend

-be

spre

king

Wee

kend

-be

spre

king

Groe

ps-

eval

uatie

Groe

psev

al-

uatie

Groe

ps-

eval

uatie

Ergo

-th

erap

ie

Ergo

-th

erap

ieEr

go-

ther

apie

Ergo

-th

erap

ie

Ergo

-th

erap

ieEr

go-

ther

apie

Ergo

-th

erap

ieEr

go-

ther

apie

Ergo

-th

era-

pie

Ergo

-th

era-

pie

Ergo

-th

erap

ie

Groe

ps-

gesp

rek

Groe

ps-

gesp

rek

Groe

ps-

gesp

rek

Groe

ps-

gesp

rek

Groe

ps-

gesp

rek

Groe

ps-

gesp

rek

Groe

ps-

gesp

rek

Groe

ps-

gesp

rek

Groe

ps-

gesp

rek

Wee

kpro

gram

ma

Keuz

epro

gram

ma

Ergo

ther

apie

of

mar

kt

Vorm

ing

Vorm

ing

Vorm

ing

Bew

egin

gs-

ther

apie

Bew

egin

gs-

ther

apie

Bew

egin

gs-

ther

apie

Bew

egin

gs-

ther

apie

Bew

egin

gs-

ther

apie


B3 groep

Deze groep is bedoeld voor mensen bij wie het oefenen in communicatie, in bijna dagelijkse psychotherapeutische bijeenkomsten, centraal staat. De groepsgesprekken vormen een instru-ment om verandering te brengen in problemen die verband houden met middelengebruik. De overige activiteiten zijn iets minder op de prak-tijk gericht dan in de groepen B1 en B2. Hier komt de wat meer intellectuele benadering aan bod en krijgen creativiteit, cultuur en meer abstracte invalshoeken een kans.

Gedurende een periode van 6 weken tot enkele maanden kan je je in de behandelingsfase voor-bereiden op de re-integratie in de maatschappij. Naar het einde van de behandelingsfase wordt meer tijd voorzien voor de praktische voorberei-ding van het ontslag en nazorg.

2.2.4 Opnamemodaliteiten

Opname en heropname

Bij de registratie van de opnames (tabel 9) wordt een onderscheid gemaakt tussen:

Tabel 9: Primaire, secundaire en administratieve opname volgens verhouding man/ vrouw

primair medische opname secundair medische opname administratieve opname

mannen vrouwen totaal mannen vrouwen totaal mannen vrouwen totaal

2009 267 82 349 31 2 33 298 84 382

2010 268 82 350 28 10 38 296 92 388

2011 257 78 335 20 7 27 277 85 362

2012 246 78 324 24 5 29 270 83 353

2013 251 78 329 16 5 21 267 83 350

De primair medische opnames worden verder verfijnd op basis van eerste opname versus heropna-me, onderverdeeld naar mannen en vrouwen (tabel 10).

Tabel 10: Eerste opname/heropname volgens verhouding man/ vrouw

eerste opname heropname totaal

mannen vrouwen totaal mannen vrouwen totaal mannen vrouwen

2009 127 43 170 140 39 179 267 82

2010 138 51 189 130 31 161 268 82

2011 145 37 182 112 41 153 257 78

2012 123 42 165 123 36 159 246 78

2013 127 44 171 124 34 158 251 78

Binnen het totaal aan primair medische opnames schommelt de verhouding eerste versus heropna-mes rond de 50%. De laatste 3 jaar overstijgt het aantal eerste opnames licht het aantal heropna-mes. De verhouding man/vrouw blijft ongeveer 7% mannen en 25% vrouwen.


127 mannen

44 vrouwen

heropname158 personen

34 vrouwen

124 mannen

eerste opname171 personen

123 mannen

42 vrouwen


36 vrouwen

123 mannen


eerste opname

heropname

127 mannen

140 mannen

43 vrouwen

179 personen

170 personen

39 vrouwen

eerste opname

heropname

138mannen

130 mannen

51 vrouwen

161 personen

189 personen

31 vrouwen

eerste opname

heropname

145 mannen

112 mannen

37 vrouwen

153 personen

182 personen

41 vrouwen

opnames 2009 (267 mannen, 82 vrouwen)





Grafiek 11: Eerste opname/heropname versus man/vrouw

eerste opname vrouwen

eerste opname mannen

heropname vrouwen

heropname mannen


• ALC: alcohol;• AHS: alcohol en medicatie, doorgaans hyp-

nosedativa, type benzodiazepines;• TOX: de restgroep van middelen (exclusief

ALC en AHS), bv. een uitsluitend aan benzo-diazepine-abusus gerelateerde problematiek of bv. een polydrugmisbruik waarbij alle mid-delen equivalente problemen geven.

De illegale middelen worden als één groep be-schouwd:• ILL:hetbetreftmeestalmeerdereproducten

die samen gebruikt en/of misbruikt worden (polytoxicomanie). Het gaat om al dan niet een combinatie van heroïne, cocaïne, amfe-tamines, XTC, LSD, cannabis, enz. Niet zelden is er in deze groep tevens misbruik van en/of verslaving aan hypnosedativa, vooral benzo-diazepines. Ook abusievelijk alcoholgebruik komt regelmatig voor.

Op basis van deze indeling naar typologie geven we hierna enkele cijfergegevens waarbij typolo-gie wordt gerelateerd naar eerste opname/her opname (tabel 12, grafiek 13).

• primair medische opname: opname, die alsbegin wordt beschouwd van een integraal therapeutisch programma, dat beëindigd wordt door een ontslagprocedure en waar-binnen eventueel één of meer tijdelijke on-derbrekingen van het kliniekverblijf kunnen voorkomen;

• secundairmedischeopname:heropnamenaeen – al dan niet voorziene – onderbreking van het kliniekverblijf gedurende drie of meer kalenderdagen of na bv. een verblijf in een ander ziekenhuis.

Opname volgens typologie

Voor elke opname wordt de typologie geregis-treerd, dit wil zeggen dat nagegaan wordt welk middel het meest in verband staat met de pro-blematiek die aanleiding gaf tot de opname-vraag. Uiteraard kunnen ook meerdere middelen aan de basis liggen van de verslavingsproblema-tiek. Er wordt een onderscheid gemaakt tussen legale middelen en illegale middelen.

Binnen de legale middelen worden de volgende drie groepen onderscheiden:

eerste opname heropname totaal

ALC AHS TOX ILL totaal ALC AHS TOX ILL totaal

2009 67 3 5 95 170 54 9 6 110 179 349

2010 71 1 3 114 189 55 3 7 96 161 350

2011 61 3 6 112 182 51 5 5 92 153 335

2012 68 3 7 87 165 59 9 2 89 159 324

2013 79 4 5 83 171 51 5 3 99 158 329

Tabel 12: Typologie volgens legale/illegale middelen versus eerste opname/heropname

Ruim de helft van alle opnames zijn mensen met problemen gerelateerd aan het gebruik van illegale middelen. Hoewel soms sterk uiteenlopend per jaar, maar steeds boven de 50%, stellen we vast dat gemiddeld over de laatste 5 jaar 56,0% van de eerste opnames en 60,0% van de heropnames gerela-teerd zijn aan het gebruik van illegale middelen.



4 AHS5 TOX

83 ILL


99 ILL

3 TOX5 AHS

51 ALC

79 ALC


3 AHS7 TOX

87 ILL


89 ILL

2 TOX9 AHS

59 ALC

68 ALC


67ALC3 AHS 5 TOX

95 ILL

54 ALC

9 AHS6 TOX

110 ILL


opnames 2009 (349 in totaal) opnames 2010 (350 in totaal)

opnames 2011 (335 in totaal)




71 ALC1 AHS 3 TOX

114 ILL


55 ALC

3 AHS7 TOX

96 ILL


61 ALC

3 AHS 6 TOX

112 ILL


51 ALC

5 AHS5 TOX

92 ILL

Grafiek 13: Typologie volgens legale/illegale middelen versus eerste opname/heropname

eerste opname legaal

eerste opname illegaal

heropname illegaal

heropname legaal


2.2.5 Ontslagmodaliteiten

Om het ontslag te typeren maken we een onder-scheid tussen primaire en secundair medisch ontslagen:• primairmedischontslag:ontslagdateende-

finitief beëindigen van het kliniekverblijf im-pliceert;

• secundairmedischontslag:ontslagdateenonderbreking van het kliniekverblijf gedu-rende 3 of meer kalenderdagen impliceert (een verblijf in een ander ziekenhuis), waarna een terugkeer naar de kliniek voorzien is; een transfer naar een andere instelling van onbe-paalde duur, valt ook onder de secundair me-dische ontslagen.

Binnen de primair medische ontslagen registre-ren we ook de wijze waarop dit ontslag tot stand kwam (tabel 14, grafiek 15).

We maken onderscheid tussen:• ontslag met overleg en overeenkomst

(MOMO);• ontslag met overleg, maar zonder overeen-

komst (MOZO);• ontslag zonder overleg en zonder overeen-

komst (ZOZO);• verzochtdekliniekteverlaten(VKV).

De MOMO-ontslagen zijn in 2013 (30%) licht gedaald t.o.v. 2012 (32%). De MOZO-ontslagen daarentegen, zijn in 2013 (41%) sterk gestegen t.o.v. 2012 (33%).

Het aantal ZOZO-ontslagen is in 2013 licht ge-daald (4%) in vergelijking met 2012 (6%). De VKV-ontslagen zijn in 2013 (25%) met 4% verminderd t.o.v. het voorgaande jaar.

70% van de patiënten krijgt geen MOMO-ont-slag. Het grootste deel van deze patiënten wordt ontslagen in de eerste weken na opname. De analyse van de mogelijke variabelen laat echter geen eensluidende besluitvorming toe. Het be-langrijkste aandeel dient toegekend te worden aan het groot aantal patiënten met een illegale drugproblematiek, die traditioneel vroegtijdiger de kliniek verlaten of frequenter verzocht wor-den om de kliniek te verlaten. Opportunistische motivaties tot opnamevraag – dikwijls resulte-rend in snel ontslag op eigen initiatief – en niet ingeloste verwachtingen betreffende structu-rele verblijfsmodaliteiten (zoals dagordening en programma-aanbod), liggen dikwijls aan de basis.

Van de 83 patiënten die verzocht werden de kli-niek te verlaten, behoren 75 patiënten (90%) tot de groep problematische gebruikers van illegale drugs. Deze kunnen/willen zich, dikwijls in het kader van een geëigende aanpassingsproblema-tiek, niet houden aan de regels en afspraken. Het therapeutisch klimaat en de vertrouwens-relatie worden hierdoor zodanig verstoord, dat een verder verblijf niet meer productief kan ge-acht worden en best tijdelijk opgeschort wordt ter motivationele herbronning.


Tabel 14: Primaire medische ontslagen

primair medische ontslagen 2008 2009 2010 2011 2012

ontslag met overleg en overeenkomst (MOMO)

103(30%)

102(30%)

96(29%)

105(32%)

97(30%)

ontslag met overleg, maar zonder overeenkomst (MOZO)

134(38%)

141(41%)

140(43%)

108(33%)

133(41%)

ontslag zonder overleg en zonder overeenkomst (ZOZO)

11(3%)

17(5%)

16(5%)

19(6%)

14(4%)

verzocht de kliniek te verlaten (VKV) 101(29%)

80(24%)

76(23%)

94(29%)

83(25%)

totaal 349(100%)

340(100%)

328(100%)

326(100%)

327(100%)

0%

MOMO

2009 2010 2011 2012 2013

10%

20%

30%

40%

50%

MOZO

ZOZO

VKV

Grafiek 15: Primaire medische ontslagen


2.3 Nazorg

Binnen de multidisciplinaire werking is er steeds aandacht voor resocialisatie en nazorg. Naar het einde toe van een opname wordt er individueel aandacht besteed aan het item nazorg en de individuele vraag van de patiënt. Kliniek De Pel-grim maakt op vlak van nazorg een onderscheid tussen het ontslagmanagement en het Inten-sive Casemanagement.

2.3.1 Ontslagmanagement

Het project ontslagmanagement ging in 1998 van start. Het beoogt een opvolging van pa-tiënten na ontslag d.m.v. mantelzorgoverleg en huisbezoeken. De organisatie en coördina-tie van het ontslagmanagement gebeurt door een maatschappelijk werker. De doelstellin-gen zijn de volgende:• uitbouwenvaneenopdepatiëntgerichtin-

terdisciplinair zorgmodel dat het systema-tisch gestructureerd ontslag naar huis be-oogt van hoog risicopatiënten;

• ontwikkelen van interdisciplinariteit tus-sen ziekenhuiswerkers, zorgverstrekkers en thuisdiensten; het beogen van zorgcontinu-iteit in een geest van interdisciplinaire com-plementariteit;

• vermijdenvanheropnameen institutionali-sering;

• vooralcomplementairzijnennietdeplaatsvan verschillende ziekenhuiswerkers of thuiszorgwerkers innemen;

2.3.2 Intensive Casemanagement (ICM)

In 2011 ging het Intensive Casemanagement pro-ject (ICM-project) van start.

Intensive casemanagement wordt omschreven als een vorm van outreachende, laagdrempelige,

intensieve en geïndividualiseerde hulp, waarbij een hulpverlener gedurende een bepaalde pe-riode instaat voor de opvolging en coördinatie van het hulpverleningsproces bij een beperkt aantal patiënten. De behandeling van een af-hankelijkheidsproblematiek ligt niet exclusief op ‘genezen’, maar ook op ‘harm reduction’. Het hulpverleningsproces zal zich niet alleen con-centreren op de afhankelijkheidsproblematiek, maar ook op belangrijke resocialisatiepijlers zo-als context en omgeving, werk en vrije tijd, finan-ciën, woonst, zingeving en het continueren van voorgaande.

Een maatschappelijk werker neemt binnen het intensive casemanagement de rol van case-manager op.

2.3.3 Nazorgmodaliteiten

Om het effect van het Intensive Casemanage-ment op de populatie te kunnen observeren, werd het aantal dagen dat patiënten volledig residentieel opgenomen werden, vanaf 2011 per jaar geteld. In 2011 en 2012, de jaren voorafgaand aan het ICM-jaar, werd het aantal ligdagen bere-kend, rekening houdend met het aantal kalen-derdagen. Tijdens het ICM-jaar (2013) werd de looptijd van het ICM-project gebruikt.

Grafiek 16 toont aan dat het aantal ligdagen in het ICM-jaar in alle instellingen drastisch is gedaald ten opzichte van de voorgaande jaren. Totaal bedroeg het aantal ligdagen 2 jaar voor het ICM-jaar 5.774 dagen. 1 jaar voor het ICM-jaar bedroeg dit 12.042 dagen. Tijdens het ICM-jaar merken we dat het aantal ligdagen terugloopt tot 2.714 dagen.

Om de maatschappelijke kost van het Intensive Casemanagement te berekenen, wordt even hypothetisch verondersteld dat het aantal lig-


dagen gelijk blijft met het jaar ervoor, mits ICM niet wordt opgestart. Uiteraard gaat het hier om een grove schatting van de realiteit. Het aantal ligdagen in het jaar voor het ICM-jaar bedroeg in totaal 12042. In het ICM-jaar bedroeg dit 2714. In het ICM-jaar wordt dus een daling van maar liefst 9328 ligdagen gerealiseerd. Er van uit-gaande dat de maatschappelijke kost van een opname gemiddeld 200 euro per opnamedag bedraagt, werd met het ICM-project een bespa-ring van maar liefst 1.865.600 euro gerealiseerd.

P.C. Dr. Guislain

Kliniek De Pelgrim

Sint-Camillus

0

3000

Aantal ligdagen 2 jaarvoor ICM (2011)

Aantal ligdagen 1 jaarvoor ICM (2012)

ICM-jaar (2013)

6000

9000

12000

15000

4177

735862

12000

12000

12000 1825473 416

Grafiek 16: Aantal ligdagen

Uiteraard dienen ook de kosten van het project in mindering te worden gebracht (130.000 euro), wat nog altijd een maatschappelijke besparing van 1.735.600 euro betekent. Vertaald naar Kli-niek De Pelgrim, werd een daling van 2453 lig-dagen bekomen. In 2013 bedroeg de ligdagprijs 231,7 euro en de effectieve kost voor het inten-sive casemanagement 46.505 euro. Dit betekent dus voor Kliniek De Pelgrim een maatschappe-lijke besparing van 521.855 euro.

36. de pelgrim - jaarverslag 2013

3 Het zorgaanbod

gevolgen op de lichamelijke gezondheid, de me-dicamenteuze behandelmogelijkheden…

Verpleegkundige dienst

De verpleegkundige dienst staat in voor de 24 uurscontinuïteit van de zorg. Zij zorgen voor de installatie van de patiënt op de observatieafde-ling, ondersteunen mee het opnamegebeuren, staan in voor de verpleegtechnische zorg, obser-veren, rapporteren, hebben oog voor het dage-lijkse leefklimaat, enz.

Binnen de verpleegkundige dienst wordt er gewerkt met toewijsverpleegkundigen en dit zowel individu- als groepsgericht. De verpleeg-kundigen ondersteunen de patiënt in het be-halen van doelstellingen, werken rond sociale omgangsvormen, risicosituaties, eigenwaarde, stimuleren tot zelfstandigheid, grensbewaking, enz. Binnen het therapieprogramma gebeurt dit a.d.h.v. groepsbijeenkomsten, themagesprek-ken, kooktherapie, weekendbespreking, groeps-evaluaties en gezondheidsvoorlichting.

Een multidisciplinair team staat in voor een zorgaanbod, gebaseerd op jarenlange ervaring in de verslavingszorg.

3.1 Disciplines binnen de directe patiëntenzorg

Medische dienst

De medische dienst bestaat uit twee psychia-ters en een internist-consulent. Elke psychiater is behandelend arts voor een deel van de patiën-ten vanaf de opname tot aan het ontslag.

De psychiaters werken overwegend vanuit een zowel theoretisch als praktisch biopsychoso-ciaal model. Er wordt in dit model vanuit ge-gaan dat een verslaving niet enkel veroorzaakt wordt door chemische effecten op een biolo-gisch lichaam, maar dat onder andere ook psychologische, sociale en omgevingsfactoren een rol spelen in het ontstaan en het in stand houden van een verslaving. Het voorschrijven van geneesmiddelen maakt een wezenlijk on-derdeel uit van het behandelen van de versla-vingsproblematiek, met dien verstande dat zoveel als mogelijk gestreefd wordt naar een drugvrij en dus ook medicatievrij leven.

Binnen het therapieprogramma worden er door de hoofdgeneesheer wekelijks infosessies ge-geven aan alle patiënten in de oriëntatiefase. In deze sessies ligt de nadruk op de medisch-somatische en medisch-psychiatrische aspecten van problematisch druggebruik. Aan bod komen onder meer de definitie van een drug, het 3-M model, de vicieuze cirkels van de verslaving, de


Sociale dienst

De sociale dienst is het domein van de maat-schappelijk werkers. De toewijzing van patiën-ten aan een maatschappelijk werker gebeurt op basis van verblijfsfase, aard problematiek en het gegeven of de patiënt al dan niet geïncludeerd is in een nazorgproject. Elk van de maatschappelijk werkers begeleidt een aantal patiënten indivi-dueel rond woonst, werk, sociale administratie, etc. In het bijzonder wordt aandacht besteed aan een goede voorbereiding op het ontslag, ook binnen het therapieprogramma. Wanneer de motivatieversterkende groep afrondt, wordt door een maatschappelijk werker een infosessie gegeven omtrent nazorgmogelijkheden. Na ont-slag worden een aantal patiënten ook verder op-gevolgd binnen het ontslagmanagement of het Intensive Casemanagement. Een maatschappe-lijk werker fungeert als ontslagmanager.

Psychologische discipline

De psychologische discipline staat in voor de psychodiagnostiek, groeps- en individuele bege-leiding van patiënten en is actief in de drie fasen van de opname.

Observatiefase

In de observatiefase staat de lichamelijke ont-wenning van het product centraal. De psycho-logen bieden vrijblijvend ondersteunende ge-sprekken aan.

Oriëntatiefase

In de motivatieverkennende groepsgesprek-ken zijn de psychotherapeutische interventies voornamelijk gericht op kennismaking, inventa-risatie van de probleemgebieden, verkenning en inschatting van de motieven tot verandering en mandaatverwerving. In deze groepen wordt voor-al individueel gewerkt, de interactie psycholoog-groepslid heeft de bovenhand op interpersoonlij-ke interacties tussen groepsleden onderling. De motivatieverkennende groep is te beschouwen als een cognitief-gedragstherapeutische groep, waarbij de psycholoog maximaal gebruik maakt van motivationele interviewtechnieken.

In de motivatieversterkende groepsgesprekken ligt het accent op gedragsverandering in het om-gaan met (gevolgen van) alcohol- en medicatieaf-hankelijkheid. De groepsgesprekken omvatten o.a. psycho-educatie, (cognitief)-gedragsthera-peutische elementen en het oefenen van vaar-digheden. Via gerichte psychologische interven-ties leert de patiënt o.a. inzicht te krijgen in zijn gedrag en kan deze nieuw gedrag aanleren en uit-proberen binnen de veilige context van de kliniek.


In 2013 gebeurden er in totaal 170 psychologi-sche onderzoeken:

• 161screenings• 1intelligentieonderzoek• 6neuropsychologischeonderzoeken• 2persoonlijkheidsonderzoeken.

Behandelingsfase

In de groepsgesprekken van B1, B2 en B3 wordt eenzelfde methodiek toegepast, maar het aan-tal groepsgesprekken verschilt naargelang de groep. B1 heeft twee groepsgesprekken, B2 heeft er drie en B3 heeft er vier.

In overleg met het team kiezen de patiënten voor één van de drie groepen. Argumenten die in hun keuze vaak een rol spelen zijn: veel of weinig groepsgesprekken willen, affiniteit met de le-den die reeds deel uitmaken van de groep en de groepsgrootte. Patiënten op deze manier ‘vrij’ laten kiezen voor veel of weinig groepsgesprek-ken, genereert twee belangrijke effecten. Ener-zijds kiezen de meest zelfreflectieve patiënten ‘automatisch’ voor B3 of B2. Patiënten die wei-nig verwachten van groepsgesprekken (of die juist veel verwachten van andere therapieën), kiezen in de regel voor B1. Anderzijds wordt er op die manier voor gezorgd dat de motivatie om tot een groep te behoren meteen goed zit.

De groepsgesprekken van zowel B1, B2 als B3 zijn te beschouwen als interpersoonlijke proces-groepen: er wordt afwisselend gefocust op het psychologisch functioneren van elk groepslid, op het interpersoonlijk functioneren binnen de groep en op de groepsdynamiek zelf.

De groepsgesprekken starten altijd met een open vraag: ‘Wat houdt er jullie vandaag bezig?

De groepsgesprekken binnen IDG focussen op het omgaan met (gevolgen van ) illegaal drug-gebruik en onderwerpen die hier nauw verband mee houden. Door een soms snel veranderende groepsdynamiek, eigen aan de drugproblema-tiek, is het ook een belangrijke taak van de psy-choloog om deze groepsdynamiek zo optimaal mogelijk te houden doormiddel van directieve en orthopedagogische methodieken. In dat op-zicht zijn de IDG-gesprekken een combinatie van een cognitief-gedragstherapeutische en een on-dersteunende groep (conflicthantering, volhou-den van abstinentie).

Naast deze groepsgesprekken wordt er ook psycho-educatie en sociale vaardigheidstrai-ning aangeboden. Psycho-educatie is erop ge-richt om patiënten meer inzicht te geven in de middelenproblematiek en de gevolgen ervan. In de sociale vaardigheidstrainingsgroepen wordt gepoogd om patiënten vaardigheden te leren of te versterken die hen in staat stel-len om abstinentie van middelen te bereiken en vol te houden. Deze vaardigheden hebben zowel betrekking op het omgaan met een af-hankelijkheidsprobleem op zich, als op het so-ciaal en psychisch nuchter functioneren in het algemeen.

In combinatie met het groepsaanbod worden op vraag van de patiënt ook individuele gesprekken aangeboden.

Tot slot gebeurt er een systematische screening van de patiënten. Patiënten worden gescreend op intelligentie, persoonlijkheidskenmerken en veranderingsbereidheid. Op indicatie en op aan-vraag door de dokters of de psychologen, gebeu-ren er 3 soorten psychologisch onderzoek: intel-ligentieonderzoek, psycho-organisch onderzoek en persoonlijkheidsonderzoek.


matieken kan worden gewerkt, zoals persoon-lijkheidsstoornissen, ontwikkelings- of identi-teitsproblemen of klinische problemen (zoals depressie of angststoornissen), maar ook aan onderwerpen die kaderen in het tot stand brengen van een maatschappelijke rehabilita-tie en in het verbeteren van de kwaliteit van leven. Ondertussen blijft er ook ruim aandacht voor het middelengebruik op zich (en dus voor hervalpreventie): dit kan immers steeds als thema ingebracht worden in de groep. Boven-dien waakt de psycholoog erover dat dit the-ma niet te veel op de achtergrond verdwijnt.

In combinatie met het groepsaanbod worden er, net zoals in de oriëntatiefase, individuele gesprekken aangeboden op vraag van de pa-tiënt.

Ergotherapie

Binnen de observatie-, oriëntatie- en behande-lingsfase wordt in het atelier een verscheiden aanbod aan activiteiten aangeboden, onder lei-ding van twee ervaren ergotherapeuten.

Door de patiënt in contact te brengen met al-lerlei materialen, technieken, creatieve of prak-tische situaties krijgt deze de kans om opnieuw autonoom zijn/haar mogelijkheden te gebruiken of te ontdekken.

Het verwerven van vaardigheden en het inoefe-nen van gedragingen tijdens de activiteiten (bv. het nemen van initiatief, een creatieve houding, verantwoordelijkheid dragen, een goede sociale omgang, …) kunnen de patiënt helpen om een le-venswijze op te bouwen los van het middel.

In de observatie- en de oriëntatiefase krijgen alle patiënten evenveel ergotherapie aangeboden. In de behandelingsfase kan de patiënt echter

Wie heeft er een onderwerp voor vandaag?’ Op die manier wordt de verantwoordelijkheid voor het groepsthema bij de groep gelegd. De vrije interactie tussen groepsleden onderling wordt gestimuleerd en het gebeurt vaak dat in één groepsgesprek verschillende onderwerpen aan bod komen al naargelang de associaties die de groepsleden maken. De taken van de therapeut zijn onder meer: het actief betrekken van groeps-leden in de interactie, het al dan niet stimuleren van de richting waarin het gesprek uitgaat, het – door het stellen van gerichte vragen – exploreren en uitdiepen van wat gezegd wordt, het leggen van verbanden met vorige groepsgesprekken, … . Daarbij wordt naast het inhoudelijke ook steeds gelet op het interpersoonlijke en het dynami-sche van de groep, het non-verbale en het subjec-tieve van elk groepslid. De psycholoog probeert zijn interventies zodanig te richten opdat de interactie zo veel mogelijk spontaan verloopt en psychotherapeutische diepgang krijgt.

Dit alles situeert zich in een veilige groep waarin elk groepslid wordt aangespoord om zoveel mo-gelijk vanuit de eigen subjectieve waarheid te spreken.

De gerichtheid van de psycholoog op het on-derliggend proces in de gesprekken, brengt met zich mee dat de openlijke doelstellingen van patiënten om de Behandelingsfase aan te vatten niet de enige zijn waaraan tijdens de groepsgesprekken gewerkt kan worden. Het gebeurt niet zelden dat een patiënt die voor een langere opname kiest (omwille van het zoeken naar een nieuwe woonst, nieuw werk, etc..) door de techniek van de gesprek-ken botst op andere meer verborgen (of min-der openlijk toegegeven) levensproblemen die verandering behoeven (bv. problemen in de partnerrelatie). Algemeen zorgt deze techniek er ook voor dat er aan fundamentelere proble-


zelf kiezen of deze meer of minder ergotherapie in het therapieprogramma wenst. In B1 worden vijf blokken ergotherapie aangeboden, in B2 vier blokken en in B3 twee blokken.

Bewegingstherapie

Een master in de motorische revalidatie en kine-sitherapie staat in voor kinesitherapie en bewe-gingstherapie en biedt in de oriëntatiefase ook relaxatie aan.

De bewegingstherapie richt de aandacht in de eerste plaats op het bewegen zelf, maar ook op hoe mensen zich bewegen ten opzichte van hun omgeving (relaties, activiteiten, verantwoorde-lijkheden,…). Het bewegen wordt als aankno-pingspunt beschouwd om zowel motorische, cognitieve als emotionele aspecten van de per-soon te beïnvloeden. Naast het verbeteren van

de algemene fysieke conditie worden tevens zelfzekerheid, initiatiefname, positief zelfbeeld, oefenen van sociale vaardigheden, etc. als doel-stellingen nagestreefd. De concrete invulling bestaat uit het grote gamma van bewegings-vormen die te situeren zijn binnen de bewegings-opdrachten, spelsituaties en allerlei sporten.

Relaxatie kan, door een diversiteit aan metho-dieken, instaan voor zowel fysieke als psychische ontspanning. Naast de progressieve relaxatie, de autogene training en de ademhalingsrelaxa-tie, komt ook de toegepaste relaxatievorm van Öst ruim aan bod.

Vormingswerk Via het vormingswerk wordt getracht om pa-tiënten een bredere kijk te bieden op de samen-leving en hun plaats daarin, alsook hen te bege-leiden in het verhogen van de kwaliteit van hun vrijetijdsbesteding.


Dit gebeurt o.a. door het verstrekken van in-formatie, maar ook door het organiseren van vormingsactiviteiten met uiteenlopende onder-werpen, gaande van creativiteit en ontspanning tot kunst en cultuur, actualiteit en maatschap-pelijke thema’s.

Diëtiek

Om te voldoen aan de huidige normen inzake voedselhygiëne, houdt de diëtiste toezicht op de maaltijdbereidingen en -verstrekking. Met een gezonde voeding als basis, stelt zij het menu op. Hierbij wordt rekening gehouden met voldoende variatie, een volwaardige nutritio-nele samenstelling, de mening van de patiënten, budget en het huidige seizoen.

Binnen het therapieprogramma werd vroeger een infomoment i.v.m. gezonde voeding voor-zien. De diëtiste had dit graag opnieuw opge-start. Op het beleidsteam van maart 2013 werd dit punt besproken. Er werd beslist om binnen het therapieprogramma van de behandelingsfa-se, binnen het keuzeprogramma een vrijblijvend infomoment te voorzien. Tijdens dit infomo-ment kunnen de patiënten meer inzicht krijgen in gezonde eetgewoonten. Ook individuele voe-dingen dieetbegeleiding is soms wenselijk en dus mogelijk.


3.2 Veranderingen binnen het zorgaanbod

3.2.1 Infomoment gezonde voeding

Tijdens het infomoment gezonde voeding kun-nen allerhande voedingsgerelateerde vragen van de patiënt aan bod komen. Tevens worden diverse thema’s uitgediept. Dit kan gaan van het overlopen van de voedingsdriehoek, tot con-crete en praktische tips die aangewend kunnen worden in het dagelijks leven.

Aspecten van de voedingsdriehoek die overlo-pen worden zijn beweging, water, groenten, fruit, graanproducten, melkproducten, vlees en vervangproducten, vetstoffen en de restgroep (zoete en hartige snacks). Andere concrete on-derwerpen zijn de stappen die ervoor zorgen dat een gezonde maaltijd kan worden genuttigd. En-kele voorbeelden zijn het opstellen van een ge-zond menu, een boodschappenlijstje opmaken, het lezen van etiketten en verpakkingen van voedingsmiddelen, letten op de valkuilen van reclame, gezonde bereidingstechnieken toepas-sen, etc..

Bepaalde doelgroepen kunnen ook aan bod ko-men zoals voeding en sport, voeding en zwan-gerschap, kindvriendelijke voeding.

Tot slot leert de voedingsvoorlichting dat een gezonde voeding kan bijdragen tot de basis van een gezonde levensstijl.

3.2.2 Psychodiagnostiek

Tijdens de opleiding postgraduaat psychodiag-nostiek van mevr. Anneli Loterman, werd binnen Kliniek De Pelgrim de bestaande screenings-batterij herwerkt en finaal vastgelegd op basis van relevante literatuur. De opleiding droeg eveneens bij tot een meer kritische en weten-

schappelijke benadering. De finale versie van de screeningsbatterij werd voorgesteld op het beleidsteam eind 2012 en is operationeel vanaf 1 januari 2013.

De nieuwe screeningsbatterij bestaat uit de Ne-derlandse Leestest voor Volwassenen (NLV), de Symptom Checklist 90 (SCL-90-R), de Standar-dised Assessment of Personality Abbreviated Scale (SAPAS) en de Readiness to Change Ques-tionnaire (RCQ-D).• De NLV geeft een indicatieve IQ-schatting,

waarbij het gaat om het premorbide niveau van intelligentie.

• DeSCL-90-Riseenmultidimensionaleklach-tenlijst met 90 items, gebaseerd op de zelfbeoordeling van de patiënt. Het is een screeningsinstrument voor een algemene vaststelling van as-I symptomen.

• DeSAPASiseenkortinterviewgebaseerdin-strument dat gebruikt wordt in het screenen van persoonlijkheidsstoornissen. Ze is va-lide voor een persoonlijkheidsstoornis indien deze dimensioneel wordt beoordeeld.

• DeRCQ-D iseenzelfbeoordelingsvragenlijstdie steunt op het model van verandering van Prochaska en DiClemente. De vragenlijst be-vat 12 vragen waarbij elke vraag verwijst naar de aard van de veranderingsprocessen die ac-tief zijn bij een persoon op vlak van gebruik.

3.2.3 Tabakologie

Sinds 22 oktober 2013 is Kliniek De Pelgrim lid van het Netwerk van Rookvrije Ziekenhuizen (NRZ).

Binnen dit netwerk wordt gestreefd naar: a) promotie en ondersteuning van een optimaal

rookbeleid in de gezondheidsinstellingenb) gezondheidspromotie, preventie en hulp aan

gezondheidsinstellingen inzake rookbeleid


Enkele maanden eerder, in februari 2013, werd gestart met rookstopkliniek. Deze kliniek be-staat uit een infosessie, drie individuele sessies, drie groepssessies en één consult bij de arts. Mevr. Véronique Coppin staat als erkend tabako-loge in voor deze sessies.

De infosessie wordt om de 14 dagen gegeven en dient verplicht te worden bijgewoond door alle patiënten van basis, MV en MV-ID.

Tijdens de individuele sessies wordt een rook-stopprofiel opgesteld, wordt de motivatie on-derzocht om te stoppen met roken en wordt de Fagerströmtest, een nicotine verslavingstest, afgenomen. Gedurende de verdere individuele follow-up kunnen zaken besproken worden zo-als individuele gedragswijzigingen, therapie-trouw, aandachtspunten, motivatie en voorde-len van rookstop.

Het consult bij de arts bestaat uit een lichame-lijk en klinisch onderzoek. Bijkomend wordt uit-leg gegeven omtrent farmacologische hulp en worden mogelijke comorbiditeiten opgespoord.

Tot slot gaat er om de 14 dagen ook een groeps-sessie door. Gedurende drie sessies worden the-ma’s zoals stressbeheer, sociale druk, gewichts-controle, … besproken a.d.h.v. rookstoptips en -tricks.

3.3 Het elektronisch patiëntendossier (EPD)

Na een voorbereiding van ongeveer 3 jaar, werd in september 2011 een contract afgesloten tus-sen 7 psychiatrische ziekenhuizen, waaronder Kliniek De Pelgrim; de leverancier van het elek-tronisch patiëntendossier (Regas®) en interme-diair en facilitator (Partezis). De EPZAM-groep, bestaande uit de 7 psychiatrische instellingen,

werd opgestart en een concrete planning voor het invoeren van het elektronisch patiëntendos-sier (EPD) werd opgesteld.

3.3.1 Module aanmelding – voorzorg

In juni 2012 werd in Kliniek De Pelgrim van start gegaan met de module aanmelding/voorzorg. Deze module wordt door de sociale dienst en de artsen gebruikt om alle opnameaanvragen en alle voorzorggesprekken in te registreren. Voor deze module werden ook een aantal overzichts-rapporten opgesteld, zodat snel een overzicht verkregen kan worden van wie er besproken dient te worden en wie vandaag of verder in de toekomst ingepland staat voor een voorzorgge-sprek of een opname. Naast de sociale dienst en de artsen, kunnen ook het onthaal en de boek-houding van deze overzichtsrapporten gebruik maken.

In de eerste maanden na de opstart bleek door het gebruik van deze module dat er nog een aantal kleine aanpassingen noodzakelijk waren. Intussen is deze module echter volledig geïnte-greerd in de dagelijkse werking, wat leidt tot een eenvoudige communicatie-overdracht en een vlottere workflow van het volledige proces van aanmelding tot opname. In 2013 was er dan ook geen verdere bijsturing noodzakelijk.

Daar met deze module van start werd gegaan in juni 2012, is 2013 het eerste kalenderjaar waar-voor via het EPD automatisch het aantal opna-meaanvragen, het aantal geplande voorzorgen en het aantal effectieve voorzorgen kan worden opgevraagd. Bovendien kunnen ook andere ge-gevens worden verkregen. Zo kan de looptijd van het aanmeldingsproces worden berekend en worden onderverdeeld in aantal weken. Boven-dien kan hierin een onderscheid worden gemaakt naargelang de problematiek van de aanmelder.


3.3.2 Module zorgaanbod

Na de opstart van de module aanmelding – voor-zorg, werd in de zomermaanden van 2012 ge-start met de uitwerking van de module zorgaan-bod. In deze module dienden alle zorgprocessen van opname tot ontslag te worden geïntegreerd, zodat alle info op de daarvoor bestemde plaats in het EPD kan worden geregistreerd.

Bij de bouw van de module zorgaanbod werd – naast de bestaande zorgprocessen – extra aan-dacht aan volgende punten geschonken:• Meer multidisciplinaire betrokkenheid van

de medewerkers en meer meedenken in het behandelproces van de patiënt, in het bijzon-der m.b.t. het centraal behandelplan.

• Hetzorgtrajectbinnendefasenendedoel-stellingen per fase duidelijker vastleggen. Naast deze doelstellingen dienen op team ook acties vastgelegd en geëvalueerd te wor-den.

• Optimalisatievandeorganisatievandezorgdoor in het EPD te streven naar vlotte com-municatie-overdracht a.d.h.v. briefings, mul-tidisciplinaire formulieren, eindevaluaties, etc..

Na maanden van uitvoerig multidisciplinair over-leg en bouwen en aanpassen van formulieren, stond de structuur en de inhoud van het EPD eind 2012 zo goed als op punt. De eerste maan-den van 2013 werden alle medewerkers binnen de directe patiëntenzorg opgeleid omtrent het werken met het Regas-programma. Op 16 april

ging Kliniek De Pelgrim volledig over van een pa-pieren naar een elektronisch patiëntendossier, een mooie mijlpaal in het 40 jarige bestaan van de kliniek.

Structureel bestaat het EPD uit een gemeen-schappelijk gedeelte en een discipline gebonden gedeelte. In het gemeenschappelijke gedeelte is er een map observatie, oriëntatie en behande-ling aanwezig, alsook een map somatische zorg. In het discipline gebonden gedeelte beschikt elke discipline over een eigen map.

Wat betreft de gemeenschappelijke, fase gebon-den mappen, geeft de map observatie een over-zicht van het volledige opnamegebeuren. Dit maakt het mogelijk om registraties bij opname van de behandelende arts, de maatschappelijk werker en de verpleegkundige te consulteren.

Onder de mappen oriëntatie en behandeling zit per fase een centraal behandelplan (CBP) dat in multidisciplinair overleg op team oriëntatie/behandeling wordt ingevuld. In dit CBP kunnen per fase doelstellingen van de patiënt worden ingevuld, een teamvoorbereiding worden gere-gistreerd, alsook de neerslag van het teamover-leg, de inhoud van de patiëntenbespreking op het teamoverleg, de acties waartoe het team be-sluit, alsook de evaluatie van deze acties. Deze aspecten zijn belangrijk binnen de indicator ‘gedeelde besluitvorming’ in de Balanced Sco-recard. Bovendien neemt Kliniek De Pelgrim op nationaal niveau een voortrekkersrol binnen het QIP (Quality Indicator Project) project van ICU-RO, de koepel van Vlaamse ziekenhuizen met pu-blieke partners. Door het feit dat de implemen-tatie van de indicator ‘gedeelde besluitvorming’ in het EPD zo goed als afgerond is, trachten we medewerkers te overtuigen deze methodiek te laten hanteren binnen hun dagdagelijkse wer-king.


derliggende formulieren. Onder de hoofdmap-pen is er ruimte voorzien om disciplinegebonden registraties toe te laten. Afhankelijk van de lees- en schrijfrechten is het mogelijk om het dossier te consulteren.

Zo heeft bijvoorbeeld een arts veel meer inzage (recht) tot het patiëntendossier dan een stagiair verpleegkunde.

Tot slot werd in het najaar 2013 een map nazorg geïmplementeerd om tegemoet te komen aan de registratienoden vanuit het ICM project en het ontslagmanagement in het kader van een ‘outreachende aanpak’. Deze map blijft open staan na ontslag en biedt de casemanager, naast het zuivere rapportagewerk, de mogelijk-heid om screenings te registreren en op te vol-gen. De ‘RCQ-D alcohol- en MANSA schalen wer-den geïnformatiseerd. Er werd bovendien een tabblad aan het formulier gekoppeld die een automatisch telling van het aantal contactmo-menten toelaat. In volgende screenshots krijgt u een overzicht van de rapportagemogelijkheden en functionaliteiten van het Intensive Casema-nagement formulier.

Iedere discipline beschikt over een discipline ge-bonden map waarin dagelijkse rapportages kun-nen worden neergeschreven en waaronder ein-devaluaties in bijlage kunnen worden geplaatst.

In de afbeelding hieronder kunt u een visua-lisatie terugvinden van de boomstructuur in Regas®. Deze opbouw is hiërarchisch en chrono-logisch zoals hierboven werd beschreven. Kort samengevat bevat het patiëntendossier een hoofdstructuur, het zorgaanbod met daaronder fasegebonden mappen. In elk van deze mappen is er een volgfiche. In de observatiefase maakt men gebruik van het opnameformulier. Uit dit formulier stroomt er informatie door naar on-

Screenshot boomstructuur in Regas®


Op het eerste tabblad van het Intensive Casema-nagementformulier kan de casemanager zijn/haar bevindingen rapporteren. Op basis van een keuzemogelijkheid wordt er in dit subformulier bij ‘onderwerp’ van het aantal contactmomen-ten automatisch een telling uitgevoerd.

Screenshot registratieformulier ICM

Deze telling van het aantal contactmomenten wordt onder het luik ‘overzicht’ automatisch weergegeven.

Screenshot automatische teller van het aantal contactmomenten

De geautomatiseerde RCQ-D alcohol schaal laat de eindgebruiker toe om elektronisch de vragen-lijst af te nemen. Onderaan het meetinstrument krijgt men onmiddellijk de somscores van de pre-contemplatie-, contemplatie- en actiefase gevi-sualiseerd.

Screenshot onderdeel van de geautomatiseerde RCQ-D alcohol schaal

Het vierde tabblad laat de eindegebruiker toe om de MANSA schaal elektronisch af te nemen. Deze is opgebouwd volgens hetzelfde principe. Er wordt efficiënter gewerkt doordat deze as-pecten elektronisch worden geregistreerd en automatisch berekend worden.

Screenshot onderdeel van de geautomatiseerde MANSA Schaal


Elk (reken) veld laat de eindverantwoordelijke toe om overzichtstabellen aan te maken. Men kan steeds een handig overzicht genereren van bijvoorbeeld het aantal geregistreerde con-tactmomenten binnen het Intensive casema-nagementprogramma. Hieronder kunt u een overzichtstabel terugvinden van het aantal ge-registreerde contactmomenten sinds aanvang van de elektronische rapportage. Deze tabel heeft betrekking op de openstaande dossiers vanaf 2013. Uit deze tabel kan men afleiden dat voor de openstaande dossiers er reeds 148 con-tactmomenten werden geregistreerd (gecor-rigeerd naar 145 registraties omdat er 3 velden leeg zijn).

Het formulier ontslagmanagement biedt de maatschappelijk medewerker de mogelijkheid zijn/haar bevindingen te noteren.

0 10 20 30 40 50 60

Leeg

Familiaal netwerk

Huisbezoek

Professioneel netwerk

Sms contact

Teambespreking

Teamvoorbereiding

Telefonisch contact

3

7

32

31

9

5

4

57

Grafiek 17: Screenshot tabel contactmomenten ICM programma


Transmurale samenwerking

4 4.1 Participatie in transmurale overlegorganen

Netwerkcomité zorgcircuit middelenmisbruik

Kliniek De Pelgrim participeert in het netwerk-comité zorgcircuit middelenmisbruik, dat werd opgericht in de schoot van POPOV GGZ, het overlegplatform voor de geestelijke gezond-heidszorg in Oost-Vlaanderen. Dit netwerkcomi-té vergadert een 5-tal keer per jaar met de Oost-Vlaamse voorzieningen die een zorgprogramma aanbieden aan mensen met een problematiek rond misbruik van illegale middelen.

Verschillende thema’s worden op het netwerk-comité besproken, waaronder wijzigingen in zorgaanbod, ondersteuning van projecten, samenwerking tussen verschillende partners en knelpunten in het zorgaanbod. Er wordt ge-tracht om zo in overleg tot een betere afstem-ming te komen in het zorgaanbod voor deze specifieke doelgroep tussen de ambulante en de residentiële sector.

Transmuraal overleg binnen het contract kwali-teit en patiëntveiligheid

In het kader van het contract kwaliteit en pa-tiëntveiligheid met de Federale Overheid, dient Kliniek De Pelgrim extra aandacht te schenken aan transmurale samenwerking. Binnen het thema transmurale zorg wordt er een 5-tal keer vergaderd tussen medewerkers van P.C. Dr. Guis-lain en Kliniek De Pelgrim om na te denken hoe het Intensive Casemanagement verder op punt kan worden gesteld.

In 2013 lagen de accenten op volgende onderde-len:• verhogenvandesamenwerkingmetpsycho-

logen• integratie van het Intensive Casemanage-

ment als nazorgmodule in het elektronisch patiëntendossier

• verbeterenvanondersteuningstoolsvoordepatiënt, zoals het crisisplan

EPZAM-groep

In functie van het elektronisch patiëntendossier (Regas), neemt het ziekenhuis een 3-tal keer per jaar deel aan overleg met de EPZAM-groep. Deze groep verenigt 7 psychiatrische ziekenhuizen die samen met Regas overleggen rond knelpunten en nieuwe functionaliteiten. Daarnaast wordt er binnen deze EPZAM-groep en met de voorzie-ningen van de Broeders van Liefde ook samen-gewerkt om een aantal gemeenschappelijke modules uit te werken i.f.v. implementatie in Regas. Enkele voorbeelden zijn de module rond gedwongen opname, de module m.b.t. DSM-IV, de module rond metabool syndroom en de mo-dule voor afzonderingen.

Spes et Fides

In het kader van haar wettelijke verplichtingen maakt Kliniek De Pelgrim samen met 7 andere psychiatrische instellingen deel uit van de Com-missie voor Medische Ethiek ‘Spes et Fides’. Deze commissie geeft adviezen op ethische vragen van de ledeninstellingen. De commissie geeft in haar jaarverslag aanbevelingen t.a.v. de aangesloten instellingen.


Clusteroverleg alcohol en medicatie

Het clusteroverleg alcohol en medicatie verenigt voorzieningen uit de geestelijke gezondheids-zorg regio Gent – Eeklo, die een specifiek aanbod hebben voor deze problematiek.

De algemene doelstellingen zijn drievoudig:a) inventarisatie van het bestaande residenti-

ele en ambulante hulpverleningsaanbodb) vertaling van het aanbod op een gestructu-

reerde en gebruiksvriendelijke wijze in een database

c) lacunes binnen het aanbod in kaart brengen en met alle betrokken voorzieningen aanpak-ken.

Ten slotte is er een streven naar het optimali-seren van de zorgcontinuïteit en de onderlinge communicatie, het afstemmen van verslavings-zorg binnen de regio Gent – Eeklo en een vlottere doorstroming van patiënten.

Lokaal Overleg Drugs (LOD)

In de politiezone Rhode-Schelde, met de ge-meenten Oosterzele, Merelbeke, Melle en De-stelbergen, wordt op regelmatige tijdstippen overleg gepleegd tussen alle actoren die werk-zaam zijn in de sfeer van preventie en begelei-ding van mensen met afhankelijkheidsproble-men t.a.v. legale of illegale drugs.

De drugpreventiedienst van de politiezone Rho-de & Schelde neemt het voortouw om sensibili-seringsacties te ontwikkelen en actoren rond de tafel te verzamelen. Kliniek De Pelgrim is op dit overleg aanwezig en draagt bij tot het ontwikke-len en realiseren van acties en initiatieven naar diverse doelgroepen o.a. scholen, jeugdbewegin-gen, jeugdclubs, enz.

Vlaams indicatorenproject GGZ

Net als de algemene ziekenhuizen en de woon-zorgcentra, gaan ook de psychiatrische zieken-huizen, de psychiatrische afdelingen van alge-mene ziekenhuizen, de centra voor geestelijke gezondheidszorg, beschut wonen en de psychi-atrische verzorgingstehuizen met de ontwikke-ling van kwaliteitsindicatoren starten.

Kwaliteitsindicatoren leveren cijfergegevens over die deelaspecten van zorg die meetbaar zijn. Ze meten een welbepaald element uit de kwaliteit van zorg, zonder een uitspraak te doen over de gehele kwaliteit van zorg. Dit Quality Indicator Project (QIP) wil indicatoren uitwer-ken voor de brede geestelijke gezondheidzorg. In 2013 werd een eerste basisset aan proces- en outcome-indicatoren gedefinieerd door 5 ont-wikkelingsgroepen:• continuïteitencoördinatievanzorg• patiëntveiligheid• patiëntenparticipatie• gedragsstoornissenbijkinderenenjongeren• depressiebijvolwassenen

Vanuit Kliniek De Pelgrim werd door de kwali-teitscoördinator deelgenomen aan de ontwik-kelingsgroepen patiëntveiligheid en patiënten-participatie. In 2014 gaan de indicatoren uit de basisset worden gevalideerd en zal worden na-gegaan hoe de noodzakelijke gegevens kunnen worden geregistreerd of geabstraheerd. Er zal daarbij ook verder worden gewerkt aan de uit-breiding en/of aanpassing van de basisset.

Intensive Casemanagement (ICM)

Het Intensive Casemanagement is ontstaan uit een pilootproject tussen P.C. Dr. Guislain, Sint-Camillus en Kliniek De Pelgrim. Tussen deze 3


ziekenhuizen wordt driemaandelijks een inter-visie georganiseerd om het project te bespreken en ervaringen uit te wisselen in geval van moei-lijke individuele casussen.

Daarnaast is er een structurerend overleg tus-sen de 3 psychiatrische instellingen, in aanwe-zigheid van de projectcoördinator, de algemeen directeurs, de hoofdgeneesheren en de casema-nagers. Op dit structurerend overleg wordt het jaaractiviteitenrapport besproken, alsook de stand van zaken en verdere continuering van het ICM-project.

Overleg kwaliteitscoördinatoren

De kwaliteitscoördinatoren van alle psychiatri-sche ziekenhuizen van Oost-Vlaanderen komen 2x per jaar samen. Dit overleg wordt georgani-seerd om elkaar op de hoogte te houden van nieuwe ontwikkelingen in het eigen psychiatri-sche ziekenhuis en in de (geestelijke) gezond-heidszorg in het algemeen. Daarnaast wordt ui-teraard ook aan ervaringsuitwisseling gedaan en wordt getracht elkaar verder te helpen wanneer men rond een bepaald kwaliteitsthema vast zit.

VEPAD overleg

Tweemaandelijks vindt er een overlegmoment plaatst tussen alle verpleegkundige en parame-dische directeurs (VEPAD-overleg). Alle psychia-trische ziekenhuizen van Oost-Vlaanderen zijn op dit overleg aanwezig om aan ervaringsuitwis-seling te doen en indien nodig bepaalde thema’s te bespreken.

Overlegplatform ziekenhuishygiëne

Kliniek De Pelgrim participeert in het overleg-platform ziekenhuishygiëne van Vlaams-Bra-bant. Sinds mei 2013 is de kliniek ook aange-

sloten in de werkgroep psychiatrie, ontstaan binnen het regionaal overlegplatform zieken-huishygiëne Oost-Vlaanderen.

Financieel-economisch overleg met directeurs Oost-Vlaanderen

In oktober 2013 werd door de financieel-logistiek directeur van P.C. Caritas het initiatief genomen om op regelmatige basis een overleg te organi-seren met de administratieve directeurs van de psychiatrische Oost-Vlaamse ziekenhuizen. De agenda wordt bepaald door de deelnemend di-recties en zijn gelinkt aan vrij concrete vragen en dossiers binnen de financieel-economische departementen van de verschillende ziekenhui-zen. Deze vergaderingen worden telkens op een verschillende locatie georganiseerd, waarbij de gastheer een korte voorstelling geeft van de ei-gen instelling. Een boeiend en constructief over-leg met een meerwaarde voor elke deelnemende instelling. De verslaggeving wordt ter beschik-king gesteld van de deelnemende instellingen. De directeur van De Pelgrim participeert als ver-antwoordelijke van het financieel-economisch departement aan elk overleg.

Stuurgroep artikel 107

Na de opstart van een samenwerkingsovereen-komst van het netwerk geestelijke gezondheids-zorg in de Gentse en Noord-Gentse regio en de regio Aalst/Dendermonde/Sint-Niklaas werd ook van de regio Zuid-Oost Vlaanderen door enkele actoren binnen deze regio het initiatief geno-men om een werking voor deze regio uit te bou-wen in het kader van artikel 107. Diverse vergaderingen van het ‘opstartcomité’ en een tijdelijke werkgroep resulteerden in een officiële vraag van de regio Zuid-Oost Vlaande-ren om aan te sluiten bij het netwerkcomité


Gent-Eeklo. Het is de bedoeling in 2014 het overleg met de actoren verder te zetten om tot een meer concrete invulling te komen van de verschillende functies vastgelegd in artikel 11 en artikel 107 van de wet op de ziekenhuizen en verzorgingsinrichtingen.

De expertise van De Pelgrim inzake verslavings-zorg biedt zowel voor het overleg als voor de ver-der in te vullen werking binnen de verschillende functies een opportuniteit voor dit samenwer-kingsmodel.

4.2 Transmurale samenwerkingsverbanden

Vereniging voor Alcohol en andere Drugproble-men (VAD)

Jaarlijks ontvangt Kliniek De Pelgrim een groep van hulpverleners die een tweejaarlijkse oplei-ding volgen die georganiseerd en gegeven wordt door medewerkers van de VAD. De VAD laat één van de supervisiemomenten binnen de oplei-ding in Kliniek De Pelgrim doorgaan. Vanuit het ziekenhuis wordt een ruimte voorzien en wordt de werking toegelicht en een korte rondleiding gegeven.

Daarnaast neemt Kliniek De Pelgrim ook steeds deel aan de jaarlijkse studiedag van de VAD in november. Hiervoor wordt getracht om met een multidisciplinair team aanwezig te zijn.

AZ Sint-Elisabeth - Zottegem

Betreffende de somatische zorg zijn er afspra-ken met het AZ Sint-Elisabeth in Zottegem vastgelegd. Deze zorgafspraken faciliteren de afsprakenregeling voor patiënten vanuit Kliniek De Pelgrim. Dit met het oog op een brede soma-tische zorg en een vlotte opvolging van de factu-ratie van deze somatische zorg.

PC Sint Franciscus - Velzeke

Op vlak van informatica werd de samenwerking met PC Sint-Franciscus de voorbije jaren geïn-tensifieerd. Met het centraliseren van de data van Kliniek De Pelgrim op de centrale server in PC Sint-Franciscus en het installeren van clients in Kliniek De Pelgrim i.p.v. pc’s, wordt ervoor ge-zorgd dat de opvolging van problemen, errors, enz. van op afstand kunnen worden opgevolgd en verholpen. Dit komt ten goede aan een veili-ger IT-netwerk en zorgt voor minder interventies ter plaatse.

PZ Sint-Jan - Eeklo

Kliniek De Pelgrim heeft een associatieovereen-komst met PZ Sint-Jan in Eeklo betreffende de uitbating van het geneesmiddelendepot. Met een eigen transparante procedure qua genees-middelenflow en een correcte service vanwege de apothekers van PZ Sint-Jan Eeklo, wordt het farmaceutisch aanbod in goede banen geleid.

Beschut wonen – Vlaamse Ardennen

Kliniek De Pelgrim heeft sinds het begin van de jaren 90 een erkenning voor 6 plaatsen Beschut Wonen. Deze 6 plaatsen werden aanvankelijk uitgebaat in een samenwerking binnen de vzw Odysseus en gingen later over in een ruimer sa-menwerkingsverband binnen de vzw DOMOS.

In 2012 nam de Raad van Bestuur de beslissing om deze 6 plaatsen voor Beschut Wonen te inte-greren in een regio met hoge nood en beperkte beschikbare plaatsen, namelijk de regio Zuid-Oost Vlaanderen. Om dit te realiseren, werd een protocolakkoord opgesteld met Beschut Wonen Vlaamse Ardennen. Hierdoor werd het aantal er-kende plaatsen in de regio Zuid-Oost Vlaanderen verhoogd naar 36 plaatsen, verdeeld over wonin-


gen in de gemeenten Oudenaarde, Zottegem en Geraardsbergen.

De overdracht had plaats op 31 december 2012, zodat deze samenwerking op 1 januari 2013 ef-fectief van start ging. In 2013 waren er 3 aan-vragen voor Beschut Wonen. Elke aanvraag kon worden gerealiseerd als effectief verblijf in Be-schut Wonen Vlaamse Ardennen.

Treatment Demand Indicator (TDI)

Sinds maart 2011 neemt Kliniek De Pelgrim deel aan het pilootproject ‘Registratie van de treatment demand indicator in de algemene en psychiatrische ziekenhuizen (TDI)’. Deze TDI-registratie gaat uit van de Federale Overheid en kadert binnen een Europese verplichting om en-kele algemene persoonsgegevens en middelen-specifieke gegevens te verzamelen.

Na mondelinge toelichting en schriftelijk ak-koord van de patiënt, worden doormiddel van de TDI-vragenlijst de noodzakelijke gegevens verza-meld. Het doel van deze TDI-registratie is dat de Federale Overheid o.a. zicht krijgt op het aantal mensen dat in behandeling is voor een midde-lengerelateerd probleem, hoelang mensen een middel gebruiken voor zij in behandeling gaan en welke middelen het meest worden gebruikt.

Dit project liep oorspronkelijk van maart 2011 t.e.m. augustus 2012. Hierna werd dit contract verlengd t.e.m. december 2013. Naar de toe-komst toe zal dit pilootproject waarschijnlijk een verplichting worden voor alle ziekenhuizen die mensen behandelen met een verslavingspro-blematiek.

Contract kwaliteit en patiëntveiligheid

Sinds 2007 tekent Kliniek De Pelgrim jaarlijks in op het contract kwaliteit en patiëntveiligheid van de FOD. In 2013 is een nieuw meerjarencon-tract van start gegaan t.e.m. 2017. Gedurende de looptijd van dit contract dient Kliniek De Pelgrim te voldoen aan een aantal inhoudelijke kwaliteitsvereisten. De thema’s waarop dient te worden ingezet zijn de volgende:

Generieke thema’s:• hetveiligheidsmanagementsysteem• leiderschap• communicatie• patiëntenfamilieempowerment

Specifieke thema’s:• hoogrisicomedicatie• identitovigilantie• transmuralezorg

Hogescholen / Universiteiten

Kliniek De Pelgrim heeft heel wat contacten met stagecoördinatoren. Hieronder volgt een overzicht van de verschillende hogescholen en universiteiten waarmee Kliniek De Pelgrim con-tacten onderhoudt.

Voor de verpleegkundige dienst is er contact met:• het Instituut voor Verpleegkunde Sint Vin-

centius (Campus Guislain) - Gent• hetSintAugustinusInstituutinAalst• deHogeschoolGent• deArteveldehogeschoolinGent• hetVesaliusinstituutinGent


Daarnaast zijn er contacten met:• hetIPSOCinKortrijk(psychologischedienst)• de Arteveldehogeschool in Gent (sociale

dienst)• deHogeschoolGent(ergotherapie)• deUniversiteitGent(bewegingstherapie)

Alle stage-aanvragen en contacten verlopen via het hoofd departement patiëntenzorg. Elke aanvraag zal individueel worden bekeken en met de betrokken dienst worden besproken.


Personeel55.1 Personeelsomkadering en personeelskosten

Het voltallige personeelskader wordt jaarlijks in de begroting vastgelegd. Deze personeels-equivalenten zijn gebaseerd op de opgelegde normen in de directe patiëntenzorg, de extra

financieringsbronnen naast de ligdagprijs en de behoeften aan personeelsomkadering binnen de logistieke diensten.

Tabel 18 geeft een beeld van de evolutie betref-fende de personeelsomkadering voor de jaren 2009-2013.

Tabel 18: Evolutie betreffende personeelsomkadering voor de periode 2009-2013

2009 2010 2011

begroting effectief begroting effectief begroting effectief

Administratie 6,23 6,25 3,73 3,91 4,05 4,07

Onderhoud 10,66 10,96 10,05 9,31 10,76 9,25

Keuken 5,16 4,80 5,50 5,48 5,50 5,67

Verpleging 22,11 20,88 22,97 20,78 22,97 20,60

Directie/staf - - 5,05 3,77 5,05 4,30

Paramedici 12,43 11,35 9,56 9,96 10,86 10,50

Reserve - - 1,58 - - -

Totaal 56,59 54,24 58,44 53,21 59,19 54,40

2012 2013

begroting effectief begroting effectief

Administratie 4,20 4,07 4,10 3,91

Onderhoud 8,92 8,50 9,26 9,67

Keuken 6,20 6,19 6,36 5,57

Verpleging 23,57 21,56 23,53 22,23

Directie/staf 4,95 3,99 5,95 5,76

Paramedici 11,00 11,63 10,80 10,93

Reserve - -

Totaal 58,84 55,94 60,00 58,17

Uit deze tabel merken we dat er de laatste 5 jaar een gemiddelde van 58,61 voltijdsequivalenten werden begroot. Hiervan werd gemiddeld 55,19 voltijdsequivalenten of 94% ingevuld.


Wanneer deze personeelsomkadering wordt ver-taald naar de effectieve personeelskost, krijgen we een beeld van de evolutie van de personeels-kost. Tabel 19 geeft deze evolutie weer voor de laatste 5 jaar. De personeelskosten worden van-uit verschillende financieringsbronnen gefinan-cierd.

Het jaarlijks neerleggen van de sociale balans geeft de mogelijkheid om enkele relevante cij-fergegevens te vermelden in verband met het personeelsbeleid.

Tabel 19: Evolutie betreffende personeelskosten voor de periode 2009-2013:

2009 2010 2011

begroting effectief begroting effectief begroting effectief

Administratie 391.630 381.175 192.284 191.895 215.269 208.101

Onderhoud 359.658 390.363 374.860 350.947 407.425 357.873

Keuken 207.200 218.654 228.007 215.791 231.929 235.139

Verpleging 1.330.115 1.245.659 1.330.182 1.141.227 1.301.487 1.251.947

Directie/staf - - 380.855 258.619 333.210 316.556

Paramedici 732.587 610.617 584.089 663.588 703.740 668.354

Reserve - - 78.434 - - -

Totaal 3.021.190 2.846.469 3.168.712 2.822.069 3.193.060 3.037.970

2012 2013

begroting effectief begroting effectief

Administratie 226.940 216.793 225.000 217.953,38

Onderhoud 342.135 301.052 337.000 352.342,11

Keuken 270.126 258.534 273.000 252.775,45

Verpleging 1.356.065 1.337.569 1.456.000 1.410.821,18

Directie/staf 371.159 320.411 454.000 440.019,95

Paramedici 710.610 746.749 651.000 692.087,85

Reserve - - -

Totaal 3.277.035 3.181.108 3.396.000 3.365.999,92

De gemiddelde personeelskost evolueerde de laatste jaren als volgt:

Jaar 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Gemiddelde loonkost 49.464,52 51.971,54 52.479,14 53.036,43 55.845,03 56.866,43 57.864,88


5.2 Bijzondere opleidingen

• Mevr.LeenDemoor(verpleegkundige)heeftde brugopleiding ‘Bachelor in de verpleeg-kunde’ in juni 2013 succesvol beëindigd.

• Mevr. Isabel Destoop en mevr. Inge Blan-chaert (verpleegkundigen) volgen beide de brugopleiding ‘Bachelor in de verpleegkun-de’.

• Mevr. Inge Baeyens (psychologe) volgt mo-menteel aan de UG faculteit psychologie en pedagogische wetenschappen de driejarige opleiding ‘Gedragstherapie – volwassenen’. Inge zal deze opleiding in 2014 afronden.

5.3 Arbeidsreglement

Op 20 december 2013 werd het nieuwe arbeids-reglement goedgekeurd dat in voege gaat op 1 ja-nuari 2014. Het nieuwe arbeidsreglement is het resultaat van 2 jaar overleg met de vakbondsde-legatie. Als belangrijke accenten in het arbeids-reglement kunnen vermeld worden: het principe van het variabel uurrooster, uniformisering van de uurroosters op basis van dagactiviteiten naar rato van 8u., 7,6 u., 4u. en 3,8 u. en jobequivalen-ten van 40%, 50%, 60%, 75%, 80% en 100%.

Vanuit de financiële middelen wordt in de ligdagprijs jaarlijks een bedrag vastgelegd dat besteed kan worden aan opleiding van medewerkers. Het hiernavolgend schema geeft ons een idee van het bedrag dat hiervoor werd voorzien in vergelijking met de reële kost van opleidingen (tabel 20).

Tabel 20: Middelen/kosten opleiding medewerkers

middelen aantal werknemers gevolgde opleidingsuren totale kost

2009 40.618 64 695 30.856

2010 41.766 45 888 35.176

2011 42.787 68 1.015 32.478

2012 44.071 51 969 31.726

2013 44.952 62 1.083 35.589,17 * gegevens m.b.t. opleidingen worden sinds 2009 opgenomen in de sociale balans

Met het invoeren van het nieuwe organogram op 1 januari 2010 werden volgende functies ingevuld:• Op 1 augustus 2010 werd de functie van

hoofd departement patiëntenzorg ingevuld door een voltijds medewerker. Dit gebeurde op aanbeveling van het auditteam van zorg-inspectie. Een aantal taken en verantwoorde-lijkheden, waargenomen door de directeur, werden hierdoor overgedragen. Bij de aan-werving werd een functiekaart opgesteld. De directie en het Bureau werden hierin be-geleid door een externe deskundige (dhr. Jan Steel).

• Deaanwervingvaneen2ehoofdverpleegkun-dige en een middenkader met opdrachten als kwaliteitscoördinator gebeurden eveneens in 2010. Hiervoor werden ook functiekaarten opgemaakt.

• Door het nieuwe organogram werden in2010 ook een aantal functies herschikt. Twee psychologen kregen een aangepaste func-tiekaart met opdrachten als zorgadviseur, dit met de bedoeling dat deze twee mede-werkers – naast hun uitvoerende taken als psycholoog – ruimte zouden hebben om via persoonlijke kennisverwerving en opleiding extra kennis te verwerven om fasegebonden de kwaliteit van zorg te verhogen.


Algemene cijfers6

Dit resulteert in de ligdagprijs die in tabel 21 wordt weergegeven.

Tabel 21: Ligdagprijs 2013

1/01/2013 1/07/2013

A1 356.762,01 322.724,09

A2 19.521,79 19.569,73

B1 1.261.122,73 1.267.960,92

B2 1.966.645,94 1.982.858,73

B4 251.730,45 252.979,83

B5 26.755,35 26.975,92

B9 244.996,57 262.171,18

C1 18.089,72 11.695,00

C2 -73.505,45 -61.312,24

C4 -3.801,53 -35.703,25

4.068.317,58 4.049.919,91

6.3 Bezetting

De bezetting voor 2013 ligt met 82.6% boven het gebudgetteerde cijfer van 80%. Tabel 22 toont de evolutie per maand gedurende de laatste 5 jaar.

6.1 Erkenning

In januari 2012 vond een erkenningsbezoek plaats. Na het erkenningsbezoek werd een nieuwe erkenningsperiode vastgelegd tot 31 december 2013. Intussen werd verwacht dat tus-sentijdse statusrapporten worden opgemaakt als antwoord op aanbevelingen en tekortkomin-gen. Het eerste statusrapport werd in 2012 in-gediend en kreeg een positief antwoord. De vol-gende statusrapporten werd in 2013 ingediend, met het oog op verlenging van erkenning vanaf 1 januari 2014.Bevestiging van verlenging erkenning werd dan ook eind 2013 medegedeeld.

6.2 Ligdagprijs

Na controle door de diensten boekhouding en beheer van het Federale Ministerie van Sociale Zaken werd het jaarbudget van Kliniek De Pel-grim vastgelegd.

Tabel 22: Bezettingsgraad 2009-20132009 2010 2011 2012 2013

Januari 1.685 1.659 1.537 1.627 1.556

Februari 1.355 1.535 1.541 1.520 1.408

Maart 1.456 1.704 1.745 1.738 1.561

April 1.434 1.466 1.351 1.592 1.511

Mei 1.592 1.599 1.468 1.407 1.368

Juni 1.469 1.675 1.398 1.479 1.309

Juli 1.318 1.526 1.646 1.598 1.616

Augustus 1.560 1.530 1.233 1.591 1.606

September 1.446 1.295 1.405 1.488 1.508

Oktober 1.397 1.545 1.499 1.714 1.646

November 1.377 1.351 1.551 1.458 1.593

December 1.536 1.653 1.654 1.409 1.414

Totaal 17.625 18.538 18.028 18.621 18.096Bezettingspercentage 80,48% 84,65% 82,32% 84,80% 82,60%


6.4 Financiële resultaten

De financiële situatie van De Pelgrim is na 40 jaar werking een financieel gezonde situatie. Bij de start had de vzw op het einde van het eerste boekjaar een eigen vermogen van € 50.714,- en een ne-gatief resultaat van € 116.038,-. Het eigen vermogen bedroeg 8,7 % van de totale passiva.

In de loop van de 40 jaar zien we een gestage stijging van het eigen vermogen als gevolg van de jaar-lijkse resultaten en de aangelegde reserves. Van de 40 exploitatiejaren sloten 9 jaren af met een ex-ploitatieverlies. Het laatste exploitatieverlies dateert van 2004 en ook 2013 sluit af met een verlies.

De balans toont op vlak van eigen middelen samengesteld uit eigen vermogen, overgedragen resul-taat en reserves een totaal van € 7.655.799,20 op 31/12/2012 en dit tegenover een totaal passief van € 11.956.316,47 of 64,03 % van het totaal passief is eigen vermogen. Een financieel gunstige situatie met enige garantie op verdere financiële stabiliteit.

Tabel 23: Gemiddelde verblijfsduur

2009 2010 2011 2012 2013

totaal ligdagen 17.625 18.538 18.028 18.621 18.096

primaire medische opnames 349 350 335 324 323

gemiddelde verblijfsduur 50,5 52,97 53,81 57,89 57,57

6.6 Herkomst van de patiënt

Tabel 24: Provincie van herkomst

2010/1 2010/2 2011/1 2011/2 2012/1 2012/2 2013/1 2013/2

Antwerpen 13 15 16 16 21 18 25 21

Brussel hoofdstad 4 2 1 4 4 3 1 1

Vlaams Brabant 12 16 9 13 13 14 22 11

West-Vlaanderen 19 27 16 25 22 32 33 24

Oost-Vlaanderen 142 147 133 129 126 128 108 125

Henegouwen 0 1 0 0 1 0 2 2

Limburg 6 7 6 10 4 2 2 7

Luik 0 0 0 0 0 0 1 0

Namen 0 0 0 0 0 1 0 0

Waals Brabant 0 0 0 0 0 2 1 1

onbekend/buitenland 14 20 26 29 16 16 19 16

Totaal 210 235 207 226 207 216 214 208

6.5 Gemiddelde verblijfsduur


Arrondissement Eeklo(27)

Arrondissement Gent(432)

Arrondissement Oudenaarde

(85)

Arrondissement Aalst(331)

Arrondissement Dendermonde

(90)

Arrondissement Sint-Niklaas

(73)

Regio ReinaertRegio Meetjesland

Regio Deinze-Aalter

Regio Vlaamse Ardennen

Regio Waas & Dender

De sommatie van tellingen per semester is afwijkend van het totaal aantal opnames op pagina 23 – tabel 5. Dit komt doordat deze gegevens verkregen worden uit de MPG-registratie. Deze MPG-re-gistratie dient zesmaandelijks naar de Federale Overheid te worden verstuurd. Concreet betekent dit dat er gegevens verkregen worden voor het 1e semester (1 januari t.e.m. 30 juni) en voor het 2e semester (1 juli t.e.m. 31 december). Dit wil zeggen dat alle patiënten die op 1 januari en op 1 juli in opname zijn, tweemaal in bovenstaande tabel worden geteld.

Tabel 25: Verdeling naar arrondissement binnen de provincie Oost-Vlaanderen

2010/1 2010/2 2011/1 2011/2 2012/1 2012/2 2013/1 2013/2

Aalst 48 38 35 34 39 45 40 52

Dendermonde 10 14 15 10 11 11 10 9

Eeklo 2 4 4 1 5 3 4 4

Gent 66 72 58 57 48 49 40 42

Oudenaarde 10 13 6 11 13 12 8 12

Sint-Niklaas 6 6 15 16 10 8 6 6

Totaal 142 147 133 129 126 128 108 125

Op onderstaande kaart wordt voor de voorbije 3 jaar het aantal opnames weergegeven per arrondis-sement van herkomst voor de provincie Oost-Vlaanderen. Naast de onderverdeling per arrondisse-ment, werden op deze kaart ook de regio’s binnen Oost-Vlaanderen in kleur aangeduid.

Kaart 26: Verdeling naar arrondissement binnen de provincie Oost-Vlaanderen


Gent

Evergem

Zelzate

Assenede

Sint-Laureins

Maldegem EekloKaprijke

Regio ReinaertRegio Meetjesland

Regio Deinze-Aalter

Regio Vlaamse Ardennen

Regio Waas & Dender

Waarschoot

Zomergem

Loven-degem

Knesselare

Aalter

Nevele

Deinze

Zulte

Nazareth

De Pinte

Gavere

Kruishoutem Zingem

Wortegem-Petegem

Oudenaarde

Kluisbergen

Ronse

Maarkedal Brakel

ZwalmZottegem

Herzele

Lierde

Ninove

Geraardsbergen

Hore-beke

Merelbeke

Oosterzele

WetterenMelle

Destel-bergen

Laarne

LochristiLokeren

Moerbeke

Stekene

Beveren

Sint-Niklaas Kruibeke

TemseWaasmunster

Hamme

Zele

Wichelen

Lede

Erpe-Mere

Dender-leeuw

Buggen-hout

Lebbeke

Aalst

Haaltert

Berlare Dendermonde

Sint-Gillis-Waas

Wachte-beke

Sint-Lievens-Houtem

Sint-Martens-

Latem


7.1 Studienamiddagen

7.1.1 Intensive Casemanagement binnen de verslavingszorg: een brug verder!?

Vanaf 1 januari 2011 nemen Kliniek De Pelgrim, P.C. Dr. Guislain en Sint-Camillus deel aan het door de overheid gesubsidieerd pilootproject In-tensive Casemanagement. Enkele jaren later en vele ervaringen rijker, stelt zich de vraag of – in het kader van de vermaatschappelijking van de zorg (Artikel 107) – een verdere integratie van deze methodiek in de bestaande kliniekwerking wenselijk is.

Kan de integratie van de ICM-methodiek in de residentiële verslavingszorg de slaagkansen ver-hogen voor een bepaalde groep patiënten in de overgang van een kliniekopname naar geschikte nazorg in de eigen leefwereld? ICM, een brug ver-der? Deze vraag stond centraal op deze studie-namiddag en werd belicht vanuit verschillende invalshoeken.

Vanuit Kliniek De Pelgrim bracht mevr. Evy De Rouck als casemanager de levensverhalen van een aantal ICM patiënten. A.d.h.v. een aantal verhalen uit de praktijk, werd de ICM-methodiek geïllustreerd met zijn doelstellingen, mogelijk-heden en valkuilen. Hierbij werd het belang van netwerkontwikkeling en de samenwerking met het team benadrukt.

Vanuit Evy haar betoog werd het accent gelegd op het samen met ‘moeilijk’ resocialiseerbare pa-tiënten op pad te gaan en op zoek te gaan naar hun sterktes en mogelijkheden om samen brug-gen te bouwen. Evy rondde haar betoog af met volgende slotzin:

ICM = SAMEN binden en verbinden, samen een brug verder gaan!

Programma studienamiddag:• 13.30u Onthaal• 14.00u Verwelkoming Dr. Dany Motte, psychiater / hoofd-

geneesheer Kliniek De Pelgrim• 14.05u 40 jaar Ontwenningskliniek De Pel-

grim Dhr. Hugo Van de Berge, algemeen

directeur Kliniek De Pelgrim• 14.20u Intensive Casemanagement: verle-

den, heden en toekomst Dhr. Jürgen Magerman, afdelings-

hoofd opname 3 campus Sint-Alfons, P.C. Dr. Guislain / coordinator ICM

• 14.50u Do’s en don’ts bij de toepassing van casemanagement in de verslavings-zorg

Prof. Dr. Wouter Vanderplasschen, docent orthopedagogiek Universi-teit Gent

• 15.20u Koffiepauze

Jaaractiviteiten 40 jaar Kliniek De Pelgrim

7


• 16.00u Kwaliteit van leven: een zinvol con-cept in de verslavingszorg?!

Dr. Jessica De Maeyer, lector HoGent – onderzoeker E-QUAL (expertisecen-trum Quality of Life)

• 16.30u ICM in de praktijk: binden of verbin-den?

Mevr. Evy De Rouck, casemanager Kliniek De Pelgrim

• 17.00u Vragen en discussie Dr. Dany Motte, moderator• 17.30u Receptie

7.1.2 Studienamiddag ‘Camerabewaking in Ziekenhuizen’

Als lid van PSA (Private Security Association) was De Pelgrim in het kader van het 40-jarig be-staan gastheer voor de organisatie.

In het ontmoetingscentrum ‘De Kluize’ werd in de voormiddag de algemene vergadering geor-ganiseerd en ging in de namiddag een studiena-middag door met als thema ‘Camerabewaking’.

Diverse sprekers gaven toelichting bij diverse as-pecten i.v.m. camerabewaking en gaven vanuit hun expertise antwoord op de meest uiteenlo-pende vragen. Een geslaagde studienamiddag voor de specialisten uit de sector.

7.2 Fototentoonstelling 40 jaar Kliniek De Pelgrim

Van 4 tot 30 november 2013 vond in de gemeen-telijke bibliotheek in Scheldewindeke een foto-tentoonstelling plaats ter gelegenheid van het 40-jarige bestaan van Kliniek De Pelgrim.


De tentoonstelling omvatte 3 luiken. Enerzijds wou de tentoonstelling weergeven hoe het land-schap waarop Kliniek De Pelgrim gelegen is, er de voorbije eeuwen uitzag. Hiervoor werd een be-roep gedaan op Lucien Desmet, een plaatselijke heemkundige. Voor het 2e luik, het ontstaan van het sanatorium Betlehem in 1907 tot de afbraak en nieuwbouw van Kliniek De Pelgrim, kon wor-den geput uit het archief van de vormingswer-ker. Het 3e luik omvatte een keuze uit werken die door de patiënten gedurende de voorbije 40 jaar werden gemaakt.

De hele tentoonstelling werd volledig op pa-nelen in de ergo samengesteld, zodat deze vrij gemakkelijk in de bibliotheek kon worden op-

gesteld en verwijderd. Met de hulp van talrijke patiënten, konden twintig panelen en honderd kaders met glas, passe-partout en bijhorend schilderwerk, worden tentoongesteld.

De tentoonstelling kreeg vrij veel bezoekers over de vloer. Er was eveneens belangstelling van het lokaal televisiestation voor een deel van regio Oost-Vlaanderen AVS die hieraan een nieuws-overzicht weidden.

7.3 Gordel rond Windeke

De 26ste Gordel rond Windeke is een mooi suc-ces geworden. De 7, 12, 25 en 50 km wandel-, jog- en fietsroutes konden door de meer dan 500 deelnemers in zeer gunstige weeromstandighe-den afgehaspeld worden.

Na de Gordel genoten de deelnemers in de sport-hal De Kluize in Scheldewindeke van pannenkoe-ken en verfrissende dranken. Dit jaar werd in de marge van de gordel een tentoonstelling geor-ganiseerd met als thema ‘Noord helpt Zuid’. Er werd toelichting gegeven over voornamelijk Afri-kaanse projecten. De lokale GROS-afdeling en de dienst voor ontwikkelingssamenwerking van de provincie Oost-Vlaanderen steunden het initia-tief. De opbrengst van de Gordel rond Windeke gaat naar onze vereniging en Child Help. Het is


een Belgische vereniging die hulp biedt aan kin-deren met een open rug en een waterhoofd in ontwikkelingslanden.

De 26ste editie van de Gordel rond Windeke kwam tot stand dankzij de onbaatzuchtige in-zet van veel medewerkers en vrijwilligers van kli-niek De Pelgrim, onze eigen vereniging en vrien-den en sympathisanten van de Gordel.Deze succesvolle editie eindigde jammer genoeg in mineur. Bij opruimingswerken viel de 18-jarige Mike Gelas, jobstudent in De Pelgrim en vrijwilli-ge medewerker van de Gordel, van een aanhang-

wagen. Met zware verwondingen werd hij over-gebracht naar het ziekenhuis in Zottegem waar hij de dag erna overleed aan zijn verwondingen.Wij betuigen dan ook ons medeleven aan de fa-milie Gelas – De Ganck en aan de medewerkers van De Pelgrim.

7.4 Badmintontornooi

OP 23 mei organiseerde de Pelgrim, in samen-werking met PSYLOS, het jaarlijks badminton-tornooi.


Een 40-tal heren en 20-tal dames uit 6 verschil-lende ploegen, streden voor de medailles en de ploegbeker.

De Pelgrim deed het in 2013 uitzonderlijk goed en veroverde bij de heren alle medailles. In com-binatie met de damesrangschikking leverde dat ook nog eens de ploegbeker op.Alle deelnemers werden daarenboven op een ijs-je getrakteerd om het 40-jarige bestaan van de Pelgrim ook op een sportieve manier in de kijker te zetten.

7.5 Kompas

Het contacten informatieblad “Kompas” ver-scheen zoals gewoonlijk vier keer. Dit jaar werd er, naast de gebruikelijke thema’s, wat meer aan-dacht besteed aan enkele historische aspecten van de kliniek, ter gelegenheid van het veertigja-rig bestaan. Zo werden enkele anciens onder het personeel bevraagd naar hun ervaringen in De Pelgrim. Tevens kwamen de activiteiten die spe-ciaal dit jaar georganiseerd werden, aan bod. De rookstoprubriek werd gelanceerd, het elektro-nisch patiëntendossier werd kritisch onder de

loep genomen en de ombudsman blikte terug op zijn carrière in De Pelgrim. Ondertussen bereid-de de redactie zich voor op het nakende nummer 150, dat in 2014 zal verschijnen.


Spiegel 15

9860 Oosterzele-Scheldewindeke

+32 (0) 9 362 69 11

[email protected]

www.kliniekdepelgrim.be

Jaarverslag 2013 -...

Documents

Transcript of Jaarverslag 2013 -...