Jaarrekening Jaarverslag over het boekjaar 2015 - lwwonen.info · Woningbouwstichting “Lek en...

Woningbouwstichting “Lek en Waard Wonen” te Nieuwpoort Jaarrekening en jaarverslag 2015

- 1 -

Jaarrekening

en Jaarverslag over het boekjaar 2015


- 2 -


- 3 -

VERSLAG OVER HET (BOEK)JAAR, LOPENDE VAN 1 JANUARI 2015 T/M 31 DECEMBER 2015 NAAM VAN DE TOEGELATEN INSTELLING Woningbouwstichting "Lek en Waard Wonen” VESTIGINGSPLAATS Nieuwpoort, gemeente Molenwaard ADRES Buitenhaven 9 2965 AD Nieuwpoort TELEFOON 0184-6091922 WEBSITE www.lek-en-waard-wonen.nl E-MAIL [email protected] DATUM EN NUMMER VAN HET KONINKLIJK BE- 10 maart 1949 onder nummer 22 SLUIT WAARBIJ DE STICHTING IS TOEGE- (28 maart 1986 onder nummer 28) LATEN LAATSTE STATUTEN WIJZIGING 27 januari 2010 NUMMER VAN INSCHRIJVING BIJ DE KAMER VAN 23036733 KOOPHANDEL S 119778 B (Stichtingen register) L-NUMMER L 1597 NRV-NUMMER 1521 WERKGEBIED Regio Alblasserwaard en Vijfheerenlanden,

bestaande uit de gemeenten Molenwaard, Zederik, Leerdam, Gorinchem, Giessenlanden en Hardinxveld-Giessendam.

DOEL De stichting stelt zich ten doel uitsluitend op het

gebied van de volkshuisvesting werkzaam te zijn.


- 4 -


- 5 -

INHOUDSOPGAVE Jaarverslag Algemene beschouwing 7 De organisatie 9 Governance 12 Verslag van de Raad van Commissarissen 16 Volkshuisvestingsverslag Algemeen 32 Het passend huisvesten van de doelgroep 37 De kwaliteit van het woningbezit 45 Het betrekken van huurders bij beheer en beleid 52 Het waarborgen van de financiële continuïteit 55 De zorg voor de leefbaarheid 63 Wonen en zorg 65 Risicoparagraaf 67 Verklaring van het bestuur 79 Kengetallen 80 Jaarrekening Balans per 31 december 2015 82 Winst- en verliesrekening 2015 – categoriale indeling 84 Winst- en verliesrekening 2015 – functionele indeling 85 Kasstroomoverzicht 2015 87 Waarderingsgrondslagen 90 Toelichting op de balans per 31 december 2015 100 Toelichting op de winst- en verliesrekening 2015 (categoriaal) 116 Analyse rekening – begroting 2015 129 Toelichting op de bedrijfswaarde per 31 december 2015 132 Ondertekening van de jaarrekening 136 Overige gegevens 138 Bijlagen Bijlage 1 – Overzicht van de materiële vaste activa per 31 december 2015 140


- 6 -


- 7 -

ALGEMENE BESCHOUWING Ontwikkelingen op het terrein van de volkshuisvesting In 2015 hebben we pas op de plaats gehouden. Na een periode van enkele grote nieuwbouwprojecten was het tijd om even op adem te komen. Zeker ook financiëel. De externe financiering die nodig was om deze projecten te kunnen realiseren zorgt voor aardig wat druk op de operationele kasstromen. Dit heeft zijn weerslag op de korte termijn ratio’s van het WSW. Het is nu tijd om eerst wat leningen af te lossen om zo weer wat ‘vlees op de botten’ te krijgen. Toch was 2015 geen jaar van achterover leunen. Op 1 juli is, na jaren van broeden en sleutelen in Den Haag, de nieuwe woningwet in werking getreden. Deze heeft vergaande gevolgen. Zo moeten corporaties hun DAEB en niet DAEB bezit gaan scheiden, hetzij administratief, hetzij juridisch. Ook Lek en Waard Wonen krijgt hiermee te maken, wat inhoudt dat wij in 2016 een scheidingsvoorstel moeten opstellen. Dit betekent dat al in een vroeg stadium moet worden nagedacht over strategische keuze’s. Ook een ingrijpend onderwerp is de verplichte waardering van het vastgoed op marktwaarde. Dit is weliswaar pas in de jaarrekening 2016 verplicht, maar al in de verantwoordingsinformatie (dVi) over 2015 moet deze worden aangeleverd. Om de marktwaarde te kunnen bepalen, moesten veel nieuwe gegevens worden verzameld en verwerkt. Op bestuurlijk – en toezichthoudend niveau heeft de nieuwe woningwet ook veel gevolgen. Fit and proper tests voor nieuwe bestuurders en toezichthouders, wettelijk verplichte visitatie, noodzakelijke aanpassing van statuten, nieuwe regelgeving voor de invloed van huurdersorganisaties, het maken van prestatie-afspraken. Dit vergt een andere aanpak van contacten en samenwerking met de buitenwereld. Samenwerking wordt sowieso steeds belangrijker. Natuurlijk, als maatschappelijke onderneming sta je midden in de samenleving en kun je als ‘stand alone’ niet goed functioneren. Maar zeker als kleine corporatie wordt je steeds kwetsbaarder als de regelgeving steeds veelomvattender en complexer wordt. Ongeacht je formaat moet je er gewoon aan voldoen. Daarom wordt nauwer de samenwerking gezocht met de collega corporaties in Molenwaard. Lek en Waard Wonen ziet de noodzaak en meerwaarde van verdergaande samenwerking in en staat hiervoor open. In 2015 is dan ook gestart met een verkenning naar de mogelijkheden voor vergaande samenwerking of fusie met Woningbouwvereniging Nieuw-Lekkerland. Er komt nog steeds veel op ons af, maar wij gaan deze uitdagingen met open vizier tegemoet. Contacten met de gemeente Met de gemeente Molenwaard is regelmatig overleg gevoerd over diverse volkshuisvestingsonderwerpen, waarvan de voornaamste hieronder staan vermeld. - Woonruimteverdeling - Prestatieafspraken - Vluchtelingenopvang Het overleg vond op zowel bestuurlijk- als ambtelijk niveau plaats.


- 8 -

Contacten met andere corporaties Met Woningbouwvereniging Beter Wonen Streefkerk, Woningbouwvereniging Nieuw-Lekkerland en Tablis Wonen (Sliedrecht) is regelmatig overleg gevoerd, onder andere over de nieuwe prestatie-afspraken met de gemeente en de gezamenlijke portefeuillestrategie. Daarnaast wordt ook regelmatig met andere corporaties overlegd over intergemeentelijke – en/of interregionale onderwerpen. Met Woningbouwvereniging Nieuw-Lekkerland is in november gestart met een verkennend onderzoek naar de mogelijkheden voor vergaande samenwerking of fusie. In het eerste kwartaal van 2016 is dit afgerond. Regionale samenwerking De stichting participeert in het Regio-overleg Woningcorporaties Alblasserwaard en Vijfheerenlanden. Binnen deze overlegstructuur wordt regelmatig overlegd over beleidsmatige volkshuisvestingszaken zoals: - Huisvestingswet - Streekplan - Regionale belangenbehartiging - Ouderenhuisvesting - Herstructurering Het werkapparaat van de stichting onderhoudt regelmatig contact met collega corporaties uit de omgeving. Lidmaatschap Aedes De stichting is met ingang van 01-01-2016 niet meer aangesloten bij Aedes, de overkoepelende organisatie voor woningcorporaties. Wij waren van mening dat Aedes de belangen van kleine corporaties onvoldoende behartigde en zagen daarom geen meerwaarde meer in het lidmaatschap. Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW) De stichting is sinds 2011 aangesloten bij het Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW). Leningen die vóór 2011 waren afgesloten, zijn nog rechtstreeks door de gemeente geborgd. Daarnaast zijn leningen ten behoeve van de financiering van het commerciële gedeelte (niet DAEB) in het Woonleefhart Nieuwpoort-Langerak ook nog rechtstreeks door de gemeente geborgd.


- 9 -

DE ORGANISATIE Organisatiestructuur Lek en Waard Wonen kent een tweelagenstructuur, gevormd door de raad van commissarissen en het bestuur. De werkorganisatie valt onder de directeur-bestuurder en is verdeeld over drie afdelingen: techniek, woondiensten en financiën. Het organigram ziet er per 31 december 2015 als volgt uit (exclusief interim personeel):

* dubbelfunctie van één medewerkster

Raad van commissarissen

(4 pers.)

Directeur/bestuurder (1 fte)

Hoofd Vastgoed(1 fte)

Opzichter (1 fte)

Coördinator Woondiensten *

(0,39 fte)

Medewerkster Woondiensten

(0,61 fte)

Medewerkster Woondiensten

(0,56 fte)

Beheer Vijverhof

(2 pers. 0,55 fte)

Coördinator Financiën (0,67 fte)

Medewerkster Financiën * (0,33 fte)

Bestuurder


- 10 -

Het bestuur Het bestuur bestaat uit twee leden, afkomstig uit de kernen Groot-Ammers en Langerak. In het bestuur hebben geen huurders zitting. Het bestuur bestaat uit:

Naam Functie Datum Installatie

Datum aftreden

Woonplaats

A. den Boer Voorzitter 05-09-2000 n.v.t. Groot-Ammers

P. van Hellemond Directeur-bestuurder 19-04-2001 n.v.t. Langerak

Honorering De honorering van het bestuur is vermeld in het verslag van de Raad van Commissarissen. Aan de directeur- bestuurder is daarnaast een auto ter beschikking gesteld. De medewerkers Er hebben zich in 2015 geen wijzigingen voorgedaan met betrekking tot de formatie. Begin 2016 heeft het hoofd vastgoed de organisatie verlaten. Honorering De medewerkers worden gehonoreerd conform de CAO Woondiensten. Opleidingen Aan opleidingen voor het personeel is in 2015 € 8.531 uitgegeven. Dit is inclusief een cursus voor de directeur-bestuurder. Daarnaast is € 2.200 toegevoegd aan de voorziening Loopbaanontwikkeling. In 2015 heeft niemand zijn/haar persoonlijk loopbaanontwikkelingsbudget aangesproken. Personeelactiviteiten Aan personeelsactiviteiten is in 2015 een bedrag van € 1.460 uitgegeven. Daarnaast is in december 2015 de ‘kerstborrel’ weer gehouden. Tijdens de kerstborrel waren ook het bestuur en de Raad van Commissarissen aanwezig.


- 11 -

Op 31 december 2015 waren 9 personeelsleden in dienst van de stichting. Dit is inclusief de directeur-bestuurder.

NAAM FUNCTIE DATUM IN DIENST FTE

De heer P. van Hellemond Directeur-bestuurder 01-08-1983 1,0

De heer K. Aanen Hoofd vastgoed 01-11-2010 1,0

De heer K. Heins Opzichter / projectbegeleider 01-10-2003 1,0

De heer A. Kraaijeveld Coördinator financiën 01-01-2009 0,67

Mevrouw I.M. Domburg-Jager Coördinator woondiensten / medewerkster financiën

01-09-2000 0,72

Mevrouw H.G.H. Blokland-Erkel Medewerkster woondiensten 10-03-1998 0,56

Mevrouw I. Timmer-van der Wal Medewerkster woondiensten 01-10-2009 0,61

Mevrouw M. van Nielen-Eijkelenboom Beheerster Vijverhof 18-08-1993 0,22

Mevrouw I. Groenendijk-Fredrikze Beheerster Vijverhof 23-10-2013 0,33

Ten opzichte van qua grootte vergelijkbare corporaties en alle corporaties in Nederland kan het volgende vergelijk worden gemaakt van het aantal fte per 1.000 woningen (bron: Aedes, BTI 2010):

Functiecategorie Lek en Waard 600 - 1799 Nederland

Woningbeheer 0,5 0,5 1,7

Verhuur/verkoop/bemiddeling 0,9 1,2 1,5

Receptie/balie/financiële administratie 0,9 1,8 1,4

Planning en control 0,6 0,1 0,2

Technisch toezicht/voorbereiding/projectcoördinatie 1,9 1,8 1,8

Directie/management/P&O 1,0 1,1 0,9

Overige functiecategoriën - 1,9 3,3

Totaal 5,8 8,4 10,8 Omdat onze medewerkers veelal verschillende werkzaamheden verrichten, zijn diverse functiecategoriën uit het BTI-overzicht samengevoegd om een zo goed mogelijk vergelijk met Lek en Waard Wonen te kunnen maken.


- 12 -

GOVERNANCE 1. Governance-code Woningbouwstichting Lek en Waard Wonen onderschrijft de in de Aedes-code en de Governance-code Woningcorporaties vastgelegde beginselen. De Governance-code Woningcorporaties wordt gehanteerd voor het inrichten van de bestuurlijke organisatie. In deze paragraaf verantwoorden wij ons over de inrichting van de structuur binnen de stichting. Lek en Waard Wonen heeft de principes en uitwerkingen, zoals opgenomen in de Governance-code Woningcorporaties, in 2015 opgevolgd. 2. Raad van Commissarissen 2.1 Samenstelling en taak De Raad van Commissarissen bestond in 2015 uit vier personen. De Raad van Commissarissen heeft tot taak toezicht te houden op het bestuur en op de algemene gang van zaken in de woningcorporatie en de met haar verbonden ondernemingen en staat tevens het bestuur met raad ter zijde. In het verslag van de Raad van Commissarissen in dit jaarverslag zijn de taak en werkwijze van de Raad van Commissarissen nader beschreven, evenals de wijze waarop de Raad van Commissarissen hieraan in 2015 invulling heeft gegeven. 2.2 Tegenstrijdige belangen In 2015 is geen sprake geweest van tegenstrijdige belangen met betrekking tot de leden van de Raad van Commissarissen, zoals bedoeld in III.6 van de Governance-code Woningcorporaties. 3. Het bestuur 3.1 Taak en werkwijze Het bestuur is belast met het besturen van de woningcorporatie, hetgeen onder meer inhoudt dat het bestuur verantwoordelijk is voor: - de realisatie van de doelstellingen van de woningcorporatie; - de strategie; - de financiering; - het beleid; - de resultatenontwikkeling; - het beleid ten aanzien van deelnemingen van de corporatie. Het bestuur legt hierover verantwoording af aan de Raad van Commissarissen. Het bestuur richt zich bij de vervulling van zijn taak naar het belang van de woningcorporatie in het licht van haar volkshuisvestelijke en maatschappelijke doelstelling en weegt daartoe de in aanmerking komende belangen van bij de woningcorporatie betrokkenen af. Het bestuur verschaft de Raad van Commissarissen tijdig de informatie die nodig is voor de uitoefening van haar taak.


- 13 -

Het bestuur is verantwoordelijk voor de naleving van alle relevante weten regelgeving en voor het beheersen van de risico’s verbonden aan de activiteiten van de woningcorporatie. Het bestuur rapporteert hierover aan en bespreekt de interne risicobeheersing- en controlesystemen met de Raad van Commissarissen. De taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden van het bestuur zijn in artikel 8 van de statuten omschreven. 3.2 Leden van het bestuur Het bestuur bestaat uit:

- de directeur-bestuurder, de heer P. van Hellemond; - de voorzitter, de heer A. den Boer.

Het bestuur is voor onbepaalde tijd benoemd. 3.3 Tegenstrijdige belangen In 2015 is geen sprake geweest van tegenstrijdige belangen met betrekking tot de directeur-bestuurder en bestuurder, zoals bedoeld in principe II.3 van de Governance-code Woningcorporaties. 3.4 Permanente educatie Bestuurders moeten binnen drie jaar 108 PE-punten halen. In 2015 hebben de bestuurders de volgende cursussen gevolgd:

Naam Cursus of seminar PE-Punten

P. van Hellemond Finance & Risk Management voor woningcorporaties 40 PE Actualiteitenseminar woningcorporaties 3 PE

A. den Boer Vennootschapsbelasting bij woningcorporaties 3 PE

4. Beleidsdoelstellingen 4.1 Doelstellingen, strategie en randvoorwaarden Na de oplevering van de Hof van Ammers heeft het bestuur, na goedkeuring van de Raad van Commissarissen, de volgende doelstellingen gehanteerd: - Uitbreiding van het aantal woningen voor jongeren en 55+, wellicht te realiseren in het Woonleefhart Nieuwpoort-

Langerak; - Verbetering van de kwaliteit van het bestaande bezit, o.a. door plaatsing van kunststof kozijnen en vervanging CV-

ketels door HR-ketels. De volgende strategie wordt gehanteerd om de doelstellingen te bereiken: - Samenwerking met zorgpartners, indien de noodzaak daarvan blijkt; - Samenwerking met gemeente en woningcorporaties; - Inventariseren van het bestaande woningbezit en het tot uitvoering brengen van het strategisch voorraadbeleid; - Overleg met direct betrokkenen; - Onderzoek laten verrichten naar de haalbaarheid van nieuwe projecten; - Indien noodzakelijk versterking van het werkapparaat om de doelstellingen te realiseren.


- 14 -

4.2 Horizontale dialoog Lek en Waard Wonen heeft de volgende belanghebbenden met betrekking tot de maatschappelijke - en volkshuisvestelijke missie en doelstellingen benoemd: - bewoners (klanten, zijnde huidige of toekomstige afnemers van producten en diensten, en andere burgers) en hun

vertegenwoordigers; - relevante overheden op gemeentelijk en regionaal niveau; - maatschappelijke organisaties op het terrein van zorg, welzijn, onderwijs en veiligheid; - collega-corporaties. De communicatie met deze belanghebbenden heeft in 2015 plaatsgevonden door middel van:

- vergaderingen en bijeenkomsten; - schriftelijke voorlichting.

De belangrijkste gespreksonderwerpen waren: - Interregionale woonruimteverdeling; - Oprichten nieuwe huurdersorganistie; - Samenwerking met collega corporaties; - Woonleefhart Nieuwpoort-Langerak 5. Interne risicobeheersing- en controlesystemen 5.1 Risicobeheersing Het bestuur van Lek en Waard Wonen is verantwoordelijk voor de interne risicobeheersing- en controlesystemen, voor het actief managen van de strategische, financiële en operationele risico’s, en voor het beperken van de impact van mogelijke incidenten. Hieronder zijn enkele voorbeelden van risico’s beschreven waarmee wij te maken hebben. Dit overzicht beoogt geen uitputtende opsomming te geven van alle risico’s die van belang zijn.

Strategische risico’s

- Wijzigingen in de regelgeving zoals heffingen en belastingen; - Ontwikkeling van de bevolkingssamenstelling.

Financiële risico’s

- Renteontwikkeling; - Marktomstandigheden onderhoud en nieuwbouw

Operationele risico’s

- Continuïteit van het werkapparaat; - Bezettingsgraad van het woningbezit; - Realisatie begrotingen.


- 15 -

5.2 Controlesystemen Het bestuur is verantwoordelijk voor het ontwerp, de implementatie en de werking van de interne risicobeheersing- en controlesystemen. Deze omvatten beleidsvorming, processen, taken, het beïnvloeden van gedrag en andere aspecten van de organisatie die het mogelijk maken de doelstellingen te realiseren en potentieel wezenlijke fouten, verliezen of fraude of de overtreding van wetten en regelgeving te voorkomen, dan wel vroegtijdig te signaleren. Ook adequate en effectieve risicobeheersing- en controlesystemen bieden echter nooit een absolute garantie voor het realiseren van de ondernemingsdoelstellingen, noch kunnen zij wezenlijke fouten, verliezen, fraude of de overtreding van wetten en regelgeving volledig voorkomen. Gedurende het verslagjaar hebben wij de controleomgeving geanalyseerd en geëvalueerd, evenals risico’s waaraan Lek en Waard Wonen is blootgesteld. De belangrijkste componenten van onze interne risicobeheersing- en controlesystemen in het verslagjaar waren: - regelmatige risicoanalyses van de operationele en financiële doelstellingen van de stichting; - handleidingen voor de inrichting van de financiële verslaggeving, alsmede voor de opstelling daarvan te volgen

procedures; - implementeren van een klachtencommissie; - een systeem van periodieke monitoring en rapportering; 6. Externe accountant De externe accountant wordt benoemd door de Raad van Commissarissen na advies van het bestuur. Accountantskantoor Verstegen Accountants en Adviseurs is voor 2015 benoemd tot extern accountant. De externe accountant woont in elk geval het gedeelte van de vergadering van de Raad van Commissarissen bij waarin het verslag van de externe accountant over het onderzoek van de jaarrekening wordt besproken en waarin wordt besloten over de goedkeuring van de jaarstukken. De externe accountant kan tijdens deze vergadering over zijn verklaring over de getrouwheid van de jaarrekening worden bevraagd door de Raad van Commissarissen. 7. Visitatie Woningbouwstichting Lek en Waard Wonen heeft zich in 2011 laten visiteren door bureau Raeflex. Het volledige visitatierapport is te downloaden via de website van de SVWN via de link http://www.visitaties.nl/4/360/.html Volgens de voorwaarden van het Aedes lidmaatschap zou Lek en Waard Wonen zich in 2015 weer moeten laten visiteren (vierjaarlijke cyclus). Met het opzeggen van het lidmaatschap van Aedes is deze verplichting komen te vervallen. De vierjaarlijkse visitatieplicht is daarentegen opgenomen in de nieuwe woningwet. Daar de wet in 2015 in werking is getreden, moet Lek en Waard Wonen zich in 2019 (weer) laten visiteren.


- 16 -

VERSLAG VAN DE RAAD VAN COMMISSARISSEN 2015 Hoofdstuk 1: Inleiding 1.1. Van de voorzitter Per 1 januari 2015 heb ik de voorzittershamer overnemen van de heer B. van der Poel, die in 2014 het einde van zijn statutaire zittingsperiode had bereikt. De RvC heeft op informele wijze afscheid genomen van de heer Van de Poel en hem bedankt voor zijn jarenlange inspanningen voor Lek en Waard Wonen. 2015 is een jaar met veel veranderingen geweest. Per 1 juli 2015 is de eerste fase van de Nieuwe Woningwet in werking getreden. De woningcorporaties zijn hiermee weer terug bij hun oorspronkelijke taak. Het bouwen van goedkope huizen. Het bouwen van huizen buiten de sociale categorie is niet meer mogelijk binnen de huidige financieringsstructuur. Bij de invoering van deze nieuwe woningwet verandert er ook veel de in weten regelgeving, verantwoording en samenwerking. De samenwerking tussen gemeente, huurders en woningstichting gaat hechter worden. De controle op het reilen en zeilen van de woningstichting wordt uitgebreid en er moet meer verantwoording afgelegd worden aan de diverse instanties. Dit jaar is dan ook veel energie besteed aan het op orde brengen van de jaarlijkse planning en control cyclus. De accountantscontrole laat zien dat dit grotendeels op orde is. Het financieel statuut, het risicoregister en het strategisch voorraadbeleid zijn hiervan enkele voorbeelden. Nieuwe ontwikkelingen op het gebied van beheer en onderhoud zijn er niet geweest, op het gebied van nieuwbouw is er zelfs niets te melden. De aanhoudende hoge verhuurdersheffing en de heffing aan het CFV maken het nodig om, financieel gezien, een pas op de plaats te maken. Samen met de directeur/bestuurder is nagedacht over de toekomst van Woningbouwstichting Lek en Waard Wonen op langere termijn. De schaal van de organisatie en de daarbij behorende personele bezetting afgezet tegen de steeds groter wordende regeldruk vanuit de landelijke overheid baart ons zorgen. Ook bij Woningbouwvereniging Nieuw-Lekkerland zijn soortgelijke zorgen. We hebben daartoe samen een verkenning laten doen naar de mogelijkheden van samenwerking of, indien dit een beter perspectief geeft, de mogelijkheden van fusie. Dit onderzoek wordt in de eerste maanden van 2016 afgerond. Voor een uitgebreid overzicht inzake de rol van de RvC verwijs ik naar onderstaand overzicht. Hiermee wordt verantwoording afgelegd over de wijze waarop de Raad van Commissarissen invulling geeft aan hun taak en maatschappelijke verantwoordelijkheid. E. Gerards, voorzitter RvC Hoofdstuk 2: Besturen en toezicht houden. 2.1. Onze visie op toezicht en toetsing Toezichthouder, werkgever, adviseur/klankbord De Raad van Commissarissen (RvC) van Woningbouwstichting Lek en Waard (LWW) houdt toezicht op het functioneren van het bestuur (de statutaire directie) van LWW en de algemene gang van zaken binnen de corporatie. De raad adviseert het bestuur daarnaast gevraagd en ongevraagd, is verantwoordelijk voor de benoeming (en eventuele schorsing of ontslag) van de bestuurder(s) en stelt hun beoordeling en arbeidsvoorwaarden vast. De Raad van Commissarissen geeft de accountant/adviseur opdracht voor de controle van de jaarstukken en keurt de opdrachtverlening goed voor de visitatie.


- 17 -

Legitimatie De Raad van Commissarissen handelt op basis van de bevoegdheden die in de statuten zijn omschreven. De werkwijze van de raad is beschreven in het reglement Raad van Commissarissen. De raad onderschrijft dat de RvC en zijn leden vanuit een maatschappelijke betrokkenheid als toezichthouder actief en structureel verantwoording willen afleggen aan interne en externe belanghebbenden. Als toezichtkaders fungeren:

- Extern toezichtskader AedesCode Governancecode Woningcorporaties

- Intern toezichtskader

Statuten Bestuursreglement Profielschets RvC Reglement RvC Verbindingenstatuut Treasury- en financieringsstatuut Integriteitscode en klokkenluidersregeling

Het toetsingskader is voor het bestuur kaderstellend om te besturen en voor de RvC richtinggevend om toezicht te houden. Het toetsingskader wordt gevormd door kaders die betrekking hebben op enerzijds de besturing en anderzijds op de beheersing van de organisatie.

- Besturingskaders Strategisch voorraadbeleid Meerjareninvesteringsplan Jaarplan Prestatieafspraken gemeente Molenwaard Maatschappelijk vastgoed en niet-DAEB investeringsbeleid

- Beheersingskader

Financiële kaders(meerjaren)begroting Liquiditeitsbegroting Investeringsstatuut Treasury-jaarplan Risicobeheersingssysteem Kwaliteitsbeleid (Half)jaarrapportage integriteit

2.2. Governancecode Woningcorporaties 2015 2.2.1. Een vernieuwde code Op 1 mei 2015 is de vernieuwde Governancecode voor woningcorporaties ingevoerd. Een governancecode geeft richtlijnen voor goed, verantwoord en transparant bestuur en toezicht. De vernieuwde code is mede opgesteld vanuit het besef dat de kwaliteit en de transparantie van bestuur en toezicht aan hogere normen moeten voldoen. In de vernieuwde code is er meer aandacht voor cultuur en gedrag, passend bij transparante en integere organisaties. Het belang van (toekomstige) bewoners en andere direct belanghebbenden blijft daarbij voorop staan. De gemeente en de huurdersorganisaties krijgen een uitdrukkelijker positie in de nieuwe code. De vernieuwde code kent vijf principes. De principes vullen elkaar aan en moeten in samenhang worden bezien. Het belang van (toekomstige) huurders of bewoners staat voorop:


- 18 -

- Principe 1 behandelt de waarden en normen die passen bij de maatschappelijke opdracht. - Principe 2 behandelt de manier waarop bestuur en RvC aanspreekbaar zijn op resultaten. - Principe 3 behandelt de toetsstenen van geschiktheid voor bestuur en RvC en - Principe 4 behandelt de dialoog met (toekomstige) bewoners, gemeente en andere belanghebbende partijen. - Principe 5 ten slotte besteedt aandacht aan het beheersen van de risico’s verbonden aan de activiteiten.

De vernieuwde code is niet vrijblijvend; het is verplicht de code te volgen voor leden van Aedes en de VTW en dus ook voor LWW en zijn RvC. Corporaties kregen tot 1 januari 2016 de tijd om de wijzigingen in te voeren. De RvC van LWW onderschrijft de code. Vanaf 1 januari 2016 zal deze code worden toegepast. In de volgende paragraaf wordt uiteengezet hoe de code wordt toegepast. 2.2.2. Verantwoording van ‘leg uit’-bepalingen In lijn met nieuwe wetgeving en om de kwaliteit en transparantie van handelen van bestuur en RvC te bevorderen is afwijking met ‘leg uit’ op een aantal bepalingen niet mogelijk, hiervoor geldt uitsluitend ‘pas toe’. Dit is bij de betreffende bepalingen in de code weergegeven. Voor de overige bepalingen geldt dat corporaties daarvan af kunnen wijken als dit volgens de betreffende corporatie tot een beter resultaat leidt. Hierbij dient echter nog steeds in de geest van het principe gehandeld te worden en moet de corporatie op inzichtelijke wijze onderbouwen en actief verantwoorden (‘leg uit’) waarom zij hiervan afwijkt. 2.3. Implementatie governance in verslagjaar Woningwet woningcorporaties. De Raad heeft zich georiënteerd op de gevolgen van de nieuwe Woningwet voor de governance en met name voor het interne toezicht. Dit is onder andere gedaan door het bijwonen van diverse cursussen en seminars door de leden van de RvC. Zie hiervoor ook het overzicht van deze cursussen/seminars met de behaalde PE punten (zie ook par. 6.2.7). Hoofdstuk 3: Verslag vanuit toezichthoudende rol 3.1. Toezicht op strategie De hernieuwde Woningwet is per 1 juli 2015 van kracht geworden. Met de Woningwet worden belangrijke hervormingen doorgevoerd die er op gericht zijn dat woningcorporaties hun rol kunnen voortzetten en zich hierbij richten op hun kerntaak: het huisvesten van de doelgroep. Corporaties krijgen een sterkere legitimatie vanuit huurders en gemeenten, een sterkere lokale verankering en er komt meer ruimte voor marktpartijen op de huurmarkt. Ook worden de risico’s in de sociale huursector beperkt door verscherping van intern en extern toezicht. De Woningwet 2015 biedt hiervoor de kaders die verder uitgewerkt worden in het BTIV (Besluit toegelaten instellingen volkshuisvesting 2015) en de ministeriële regeling. Toezicht op implementatie Omdat de nieuwe wet halverwege boekjaar 2015 in werking treedt, is een aantal overgangsmaatregelen voorzien. Andere belangrijke maatregelen zijn al per 1 juli 2015 ingegaan. De RvC heeft op de volgende wijze toezicht gehouden op de invoering van de weten regelgeving:

- Door de bestuurder in het jaarlijks beoordelingsgesprek, waarin de afspraken voor het komend jaar worden vastgelegd, hem opdracht te geven de wet tijdig te implementeren in de organisatie.

- De bestuurder in en buiten de vergaderingen met de RvC te vragen en te wijzen op de gevolgen van de invoering van de hernieuwde woningwet.

- Door zichzelf via cursussen en seminars te verdiepen in deze materie.


- 19 -

3.1.1. Scheidingsvoorstel DAEB- en niet-DEAB Corporaties hebben tot 1 januari 2017 de tijd voor het indienen van een ontwerpvoorstel voor de scheiding. Dit ontwerpvoorstel dient de strategische uitgangspunten te omvatten, waaronder de verdeling van bezit in DAEB en niet-DAEB. Uiterlijk 1 mei 2017 dient op basis van de goedgekeurde jaarrekening een definitief scheidingsvoorstel ingediend te worden. De scheiding zelf vindt daadwerkelijk plaats per 1 januari volgend op het besluit van de Autoriteit. 3.1.2. Indienen voorstel woningmarktregio Vanaf 1 januari 2016 voorstel woningmarktregio indienen Gemeenten kunnen vanaf 1 januari 2016 een voorstel voor een woningmarktregio doen. Resultaat is dat elke corporatie één regio als kernwerkgebied krijgt. Buiten dat gebied mag geen uitbreidingsnieuwbouw plaatsvinden, tenzij voor deze regio ontheffing wordt verleend. Bestaand bezit mag wel behouden worden en het slopen en ter plaatse nieuw bouwen van woningen blijft toegestaan. Indien niet alle gemeenten op die datum deel uitmaken van een voorstel voor een werkgebied, dan zal de minister de werkgebieden bepalen. Uitgangspunt vormen in dat geval de reeds ingediende aanvragen. 3.1.3. Samenwerkingsverbanden Diverse corporaties zoeken de samenwerking op met andere corporaties. Binnen deze samenwerking blijft elke corporatie zelf verantwoordelijk voor goede invoering. Samenwerkingsverbanden kunnen de implementatie op punten ondersteunen door kennis te delen en van elkaar te leren. Door krachten te bundelen kan sneller een grotere groep worden geïnformeerd. Reeds langere tijd bestaan er vormen van samenwerking met Woningbouwvereniging Nieuw-Lekkerland (WbvNL). In zijn vergaderingen heeft de RvC zich regelmatig door de bestuurder laten informeren over de samenwerking met WbvNL. De RvC heeft de bestuurder gevraagd met een voorstel te komen over hoe deze samenwerking kan worden uitgebreid waarbij de mogelijkheid tot fusie niet wordt uitgesloten. De bestuurders van LWW en WbvNL hebben met hun achterban hierover overleg gehad dat resulteerde in een voorstel tot verkenning van een samenwerking/fusie. De RvC heeft kennisgenomen van en goedkeuring verleend aan een gezamenlijke opdracht van LWW en WbvNL tot een verkenning van de mogelijkheden tot samenwerking of indien dit een beter perspectief biedt de mogelijkheden van fusie. Dit onderzoek wordt uitgevoerd door een extern bureau en zal in de eerste maanden van 2016 zijn afgerond. 3.2. Toezicht op financiële en operationele prestaties 3.2.1. Financiële prestaties In het jaarverslag 2015 rapporteert het bestuur over de gerealiseerde maatschappelijke, operationele en financiële resultaten van de corporatie. Daarbij wordt ook aandacht gegeven aan de doelmatigheid van de corporatie (efficiëntie) en de mate waarin de corporatie in staat is haar maatschappelijke taak op langere termijn te vervullen. Het jaarverslag wordt gecontroleerd door onze accountant. Het jaarverslag en de controle verklaring werden besproken met de accountant in de vergadering van de RvC op 22 juni 2015 en goedgekeurd. Daarna zijn deze stukken openbaar gemaakt. Daarnaast komt jaarlijks de benchmark Corporatie in perspectief in de vergadering van de RvC aan de orde. Naar aanleiding van dit onderzoek is aan de bestuurder gevraagd komend jaar extra aandacht te besteden aan onder andere de hoge onderhoudskosten, de hoogte van de WOZ-waarden en de energielabeling van de woningen.


- 20 -

3.2.2. Operationele prestaties De Raad van Commissarissen is in het afgelopen jaar 9 maal bijeen geweest voor het houden van de reguliere vergadering met het bestuur. Nagenoeg iedere reguliere vergadering van de RvC met het bestuur wordt vooraf gegaan door overleg van de leden van de Raad van Commissarissen over in te nemen standpunten en aan te geven aandachtspunten. De huurdersvereniging heeft inmiddels een bestuur dat zich inleeft in de materie en zich laad bijstaan door de Woonbond. De RvC ziet er nadrukkelijk op toe dat huurdersvereniging actief aan het werk gaat en stimuleert ook de bestuurders hieraan hun bijdrage te leveren. Dit verslagjaar is ook gewerkt aan het uitbreiden en scholen van het bestuur van de huurdersvereniging. Voortdurend wordt aan bestuurders van de huurdersvereniging ook gevraagd om in contact te treden met de huurders. De Raad van Commissarissen heeft in het afgelopen boekjaar gesproken over de volgende onderwerpen: • jaarverslag; • jaarrekening; • begroting; • beleidsplan / ondernemingsplan; • samenwerking/fusie met Woningbouwvereniging Nieuw-Lekkerland; • kantoor- en technisch personeel; • huurbeleid; • strategisch voorraadbeleid; • governance / naleving Governance-code Woningcorporaties / naleving Aedes-code; • financieringsbehoefte; • projecten; • technische - en bouwkundige zaken • aankopen en verkopen van onroerende zaken; • huisvesten primaire doelgroep; • betrekken bewoners bij beleid en beheer; • leefbaarheid; • kwaliteit woningbezit; • wonen en zorg; • beloning directeur. 3.3. Toezicht op volkshuisvestelijke en maatschappelijke prestaties 3.3.1. Volkshuisvestelijk verslag In het jaarverslag 2015 heeft het bestuur de het volkshuisvestelijk verslag opgenomen. In dit verslag wordt verantwoording afgelegd over de diverse prestatiegebieden waaraan de corporatie zich dient te houden (BBSH, CFV, Aedes en dergelijken). Verder wordt in dit verslag ingegaan op de kontakten met de stakeholders als gemeente Molenwaard, Vereniging Woningcorporaties Zuid-Holland Zuid en klachtencommissie. 3.3.2. Woningtoewijzing De woningtoewijzing geschiedt via Woongaard op basis van de EU-regelgeving. In elke vergadering van de RvC worden overzichten verstrekt van de verhuurde woningen en de leegstaande woningen op dat moment.


- 21 -

3.3.3. Klachtenbehandeling Er is een klachtencommissie die niet bij elkaar is geweest omdat er geen klachten zijn aangemeld. De reguliere onderhoudsklachten worden allen naar tevredenheid van de huurders opgelost. Bij de projecten groot onderhoud wordt aan het einde van het project een enquête uitgezet. De uitkomst wordt in de RvC vergadering besproken deze is naar tevredenheid van de RvC. 3.3.5. Visitatie De beoogde visitatie voor het najaar van 2015 is niet doorgegaan. Redenen hiervoor zijn dat dit, nu we een samenwerking/fusie onderzoeken met WbvNL, niet nodig wordt geacht en omdat er in 2019 op grond van de Nieuwe Woningwet opnieuw een visitatie moet plaatsvinden. Daarnaast spelen de niet noodzakelijke kosten van deze visitatie een rol. 3.3.6. Belangrijke onderwerpen en besluiten In dit verslagjaar zijn er 9 vergaderingen geweest van de RvC. Naast de in paragraaf 3.2.2. genoemde onderwerpen die aan de orde zijn geweest zijn de volgende besluiten genomen: • Vergadering 19 januari 2015:

- Voor de bouwkavel aan de Bernhardstaat te Groot-Ammers is een bod neergelegd. Dit bod is niet geaccepteerd. Besloten is de kavel welke dicht bij het centrum ligt beschikbaar te houden voor LWW.

- Besluit genomen om het concept risicoregister de komende vergaderingen in delen te bespreken. - Woningen Bernhardstraat 115 en Irenestraat 3 te Groot-Ammers verkocht (besluit hierover is genomen in 2014). - De heer A. van Engelen wordt benoem tot secretaris/2e voorzitter. - Besloten wordt de bezoldiging van de leden van de RvC aan te passen (zie par.6.3.2.)

• Vergadering 23 februari 2015: - Besluit dat overeenkomstig de bij het vergaderstuk van 23 februari behorende stuk Woningstichting Lek en Waard

Wonen behoort tot de klasse B. - Goedkeuring verkoop Waterlinie 52 te Nieuwpoort.

• Vergadering 16 maart 2015: - Besloten wordt om aan het bestuur te vragen om extra aandacht en ondersteuning van het bestuur van de

huurdersvereniging. - Het risicoregister wordt goedgekeurd. - Besloten wordt op de volgende vergadering uitleg te vragen over de jaarrekening met name als het gaat over ICR,

DSCR,LTV, solvabiliteit en dekkingsratio’s. • Vergadering 4 mei 2015:

- Goedkeuring verkoop Stellingmolen 3 te Groot-Ammers en Waterlinie 48 te Nieuwpoort - Goedkeuring financieel statuut.

• Vergadering 22 juni 2015. - Goedkeuring jaarverslag 2014. De adviezen van de accountant van accountantskantoor Verstegen worden

overgenomen. Het fiscaal advies van Deloitte als verwoord in de brief van 21-11-2014 wordt niet overgenomen. - Besluit tot aanpassing verkoopprijzen woningen Bernhardstraat 133 en 156.

• Vergadering 31 augustus 2015. - Goedkeurig afkoop koopgarantregeling woning Stellingmolen 7a te Groot-Ammers. - Goedkeuring terugkoop (koopgarantwoning) Boetzelaerlaan 20 te Langerak. - Verkoopprijzen Bernhardstraat 133 en 157 te Groot-Ammers worden vastgesteld op € 325.000 voor beide

appartementen. - Besloten wordt één maal per kwartaal de risicoanalyse te bespreken. - Elk kwartaal de voortgang te bespreken van de uitgebrachte adviezen van de accountant m.b.t. de administratieve

organisatie.


- 22 -

• Vergadering 12 oktober 2015:

- Besluit goedkeuring begroting 2016. - Goedkeuring stuk “Prestatieafspraken Nieuwe Stijl Molenwaard” wordt onder toevoeging van enkele kleine

wijzigingen goedgekeurd. - Besluit onderzoek naar samenwerking meg WbvNL onder begeleiding van Atrivé. - Besluit de visitatie de volgens de Aedescode zou moeten plaatsvinden niet door te laten gaan (zie par. 3.3.5.). - Goedkeuring verkoop woning Waterlinie 46 te Nieuwpoort. - Besluit tot het in onderpand geven van al het onroerend goed bij het WSW overeenkomstig het regelement van het

WSW. Het betreft hier een positief/negatief hypotheekverklaring. • Vergadering 16 november 2015:

- Besluit terrein Mourik te Groot-Ammers tijdelijk ter beschikking te stellen voor verplaatsing van de weekmarkt en parkeerterrein overeenkomstig een nog nader te bepalen vergoeding.

• Vergadering 14 december 2015: - Besluit herbenoeming de heer A. van Engelen als lid van de RvC onder voorwaarden van een positieve zienswijze

van de Autoriteit Woningcorporaties. - Besluit de heren Gerards en Van Engelen te benoemen tot leden van de klankbordgroep. - Besluit herziening statuten in afwachting van de resultaten uit het Samenwerkingsonderzoek met WbvNL nu nog

niet in werking te zetten. - Goedkeuring verkoop appartement Bernhardstraat 153 Groot-Ammers (overdracht in 2016). - Goedkeuring verkoop woningen Hoogstraat 2 en 4 Nieuwpoort (overdracht in 2016). - Besluit afkoop koopgarant Stellingmolen 7a te Groot-Ammers - Besloten de huurwoningen die leeg komen voorlopig tot augustus 2016 allen te huur aan te bieden via Woongaard.

3.4. Toezicht op stakeholderdialoog Woningcorporaties zorgen voor woonruimte voor mensen met een bescheiden inkomen en voor kwetsbare groepen. De maatschappelijke doelen worden in samenspraak met primair vertegenwoordigers van bewoners, en secundair de gemeenten, vastgesteld en neergelegd in prestatieafspraken. Met de vier woningcorporaties die in de gemeente Molenwaard werkzaam zijn en met de gemeente Molenwaard zijn prestatieafspraken gemaakt welke zijn vastgelegd in het document “Prestatieafspraken Nieuwe Stijl Molenwaard”. Deze afspraken zijn besproken in de vergadering van de RvC d.d. 16 november 2015 waarin de bestuurder toestemming is verleend dit stuk te onderteken. Dit document is op 14 december 2015 door alle betrokken partijen ondertekend. Twee maal per jaar wordt met het bestuur van de huurdersvereniging van LWW overleg gevoerd door de huurderscommissaris. Deze brengt hiervan verslag uit in de vergadering van de RvC. Vanuit de RvC wordt voortdurend gewezen op het belang van contact tussen het bestuur van de huurdersvereniging en de huurders. 3.5. Toezicht op risicobeheersing Dit verslagjaar is besloten om in het vervolg de risicoanalyse elk kwartaal uit te (laten) voeren en deze daarna te bespreken. 3.6. Toezicht op verbindingen Woningbouwstichting Lek en Waard Wonen verricht haar activiteiten juridisch uitsluitend vanuit de toegelaten instelling er zijn geen dochtermaatschappijen en samenwerkingsverbanden.


- 23 -

3.7 Opdrachtgeverschap en externe audit 3.7.1. Benoeming externe accountant In de vergadering van 25 november 2014 heeft de RvC besloten Verstegen accountant de controle op de jaarrekening 2015 te laten uitvoeren. 3.7.2. Beoordeling functioneren accountant Verstegen accountants hebben het jaarstukken beoordeeld. In de brieven van Verstegen aan de RvC wordt hierover melding gemaakt. De RvC heeft in haar vergadering van 31 augustus deze stukken ongewijzigd vastgesteld en vervolgens openbaar gemaakt. De RvC is tevreden over de werkzaamheden van Verstegen accountants. 3.8. Conclusies toezichthoudende rol In grote lijnen is de RvC tevreden over de wijze waarop zij haar taak als toezichthouder kan uitvoeren. De bestuurder(s) verstrekken in het algemeen tijdig gevraagd en ongevraagd de benodigde informatie. Door de geringe omvang van de organisatie is het niet altijd mogelijk de gewenste gegevens op de afgesproken tijden aan te leveren. De overige externe contacten verlopen naar tevredenheid van de RvC. Hoofdstuk 4: Verslag vanuit werkgeversrol 4.1. Invulling werkgeversrol voor bestuur 4.1.1. Topstructuur, profielen bestuurder en benoeming Goed werkgeverschap is een doorlopende taak. De RvC voert die zodanig uit dat de corporatie altijd over een goed bestuur beschikt, dat de bestuurder zijn competenties volledig ten dienste van de corporatie kan inzetten en de RvC zelf zijn toezichtrol volledig kan vervullen. 4.1.2. Beoordelingskader en beoordeling De bestuurder(s) functioneren volgens de RvC in de huidige organisatie naar tevredenheid. Beiden zijn ter zake kundig en geheel ingevoerd in de problematiek van LWW. Jaarlijks worden met beide bestuurders beoordelingsgesprekken gehouden. In deze gesprekken worden ook de doelstellingen voor het komende jaar besproken. 4.1.3. Beloningskader en beloning De Raad van Commissarissen heeft in de vergadering buiten aanwezigheid van het bestuur het functioneren van het bestuur als geheel en van de afzonderlijke leden besproken. De Raad van Commissarissen heeft vervolgens in het jaarlijkse beoordelingsgesprek vastgesteld dat de prestatie-eisen in 2015 naar verwachting zijn gerealiseerd. Op grond hiervan is aan de directeur/bestuurder een variabele beloning van 3% van het vaste salaris toegekend. Over 2015 heeft het bestuur de volgende beloning ontvangen:


- 24 -

Naam Functie Periodiek betaalbare beloning

Variabele beloning

Voorziening betaalbaar op termijn

Verstrekte leningen/ voorschotten/garanties

P. van Hellemond Directeur- bestuurder

€ 99.850 € 2.553 € 17.240 n.v.t.

A. den Boer Bestuurder € 7.917 n.v.t. n.v.t. n.v.t. Aangetekend wordt dat de beloning voor de directeur-bestuurder is opgebouwd uit de periodiek betaalbare beloning, de fiscale bijtelling voor het privé gebruik van de zakelijke auto, belaste onkostenvergoedingen en uitbetaalde vakantiedagen. 4.1.4. Aandelen, leningen, garanties De woningcorporatie verstrekt bestuursleden onder geen beding persoonlijke leningen, financiële garanties of andere financiële voordelen die niet vallen onder het beloningsbeleid. Er zijn in 2015 of eerder geen aandelen, leningen of garanties verstrekt aan statutaire directeuren. Het is beleid om dat ook niet te doen. 4.2. Organisatiecultuur en integriteit 4.2.1. Cultuur Voor bestuur en RvC staat het behalen van maatschappelijke resultaten voorop. Dat vraagt om organisaties met een integere en open cultuur waarbinnen ruimte is voor reflectie en tegenspraak. Bestuur en RvC hebben daarbij een voorbeeldfunctie voor zowel hun eigen corporatie als voor de gehele sector. De code richt zich niet alleen op bestuurders en commissarissen, maar eveneens op medewerkers van corporaties. Goed bestuur is immers ook een kwestie van gedrag en cultuur binnen de organisatie. Medewerkers op alle niveaus van de organisatie worden geacht een bijdrage te leveren aan het gewenste gedrag en daarmee aan de gewenste organisatiecultuur. Bestuur en RvC zijn zich bewust van hun voorbeeldfunctie. Hun gedrag is van invloed op het functioneren en de reputatie van de organisatie en de gehele sector. Een kritische en open geest is van belang om het werk als bestuurder en commissaris te kunnen doen. Daarnaast zijn durf, onafhankelijk denken, samenwerkingsbereidheid en oog en respect voor elkaars rollen nodig voor een gezonde cultuur waarin groepsdenken wordt vermeden. Leden van bestuur en RvC dragen actief bij aan voorwaarden die goede besluitvorming mogelijk maken. Daarbij gaat het onder meer om onderling respect, goed luisteren, een open oog voor andere invalshoeken met als doel te komen tot gezamenlijke opvattingen. 4.2.2. Integriteit De RvC heeft Integriteit als vast agendapunt. In iedere vergadering komt dit aan de orde voor zowel de leden van de RvC als de bestuurder(s). Er is geen sprake van een situatie van tegenstrijdig belangen. Bij de (her)benoeming van de leden van de RvC en de directeur/bestuurder volgt de RvC de governancecode woningcorporaties 2015.


- 25 -

4.3. Conclusies werkgeversrol De RvC wil een goed en betrouwbare werkgever zijn die ook op langere termijn deze waarden kan waarmaken. In dit verslagjaar opgestelde (concept) “intentieovereenkomst fusie Woningbouwvereniging Nieuw Lekkerland en Woningstichting Lek en Waard Wonen” is ook aandacht besteed aan de positie van de werknemers. Hoofdstuk 5: Verslag vanuit klankbordfunctie Eén van de taken van de Raad van Commissarissen is de signaal- en klankbordfunctie voor de directeur/bestuurder(s). In vrijwel elke vergadering van de RvC met de directeur/bestuurder(s) is gelegenheid om voor deze een klankbord te zijn. Ook tussen de vergaderingen door kan dit telefonisch of tijdens de bezoeken van de voorzitter van de RvC aan het kantoor van LWW. De leden van de RvC voldoende inzicht in de materie de woningcorporatie en hebben voldoende inlevingsvermogen om dit te kunnen doen. Daarnaast bewaren de leden van de RvC de juiste afstand en hebben overzicht in de grote lijnen zonder hierbij de noodzakelijke details uit het oog te verliezen Ook heeft de bewonerscommissaris minstens twee maal per jaar regulier overleg met het bestuur van de huurdersvereniging van LWW. Gezien dat dit bestuur als bestuur nog een vrij jonge groep is, is daar dit verslagjaar ook meerdere malen extra contact mee geweest. Ook zij weten dat de bewonerscommissies een klankbordfunctie wil en kan vervullen. Hoofdstuk 6: Over de RvC 6.1. Samenstelling. 6.1.1. Profielschetsen Een evenwichtig samengestelde RvC betekent verscheidenheid. Om dit te bevorderen zou een profielschets van elk van de functie van de leden van de RvC wenselijk zijn. In het verleden is dit ad hoc per vrijvallen van de functie beschreven in de advertentie. Inmiddels zijn de profielschetsen opgesteld. In deze schets worden eisen gesteld aan de samenstelling van de RvC. Deze eisen moeten ervoor zorgen dat de RvC naast een diverse samenstelling ook de juiste kennis en ervaring in huis heeft. Zoals ervaring in de volkshuisvesting, financiële kennis en ervaring, deskundigheid op het gebied van HR, bestuurlijke ervaring bij naar omvang gelijkwaardige of grotere organisaties, relevante vastgoedexpertise en juridische kennis. 6.1.2. Benoeming Als gevolg van het bereiken van de maximale zittingsduur heeft commissaris de heer B.J. van der Poel op 31 december 2014 zijn functie als voorzitter neergelegd. De Raad dankt de heer Van der Poel voor zijn werk dat hij gedurende zijn zittingsperiode heeft verricht. Zoals reeds afgesproken in de vergadering van de RvC op 25 november 2014 gaat de RvC door met vier leden. 6.1.3. Schema samenstelling & rooster van aftreden De Raad van Commissarissen werkt met een profielschets, gerelateerd aan zijn omvang, samenstelling en activiteiten, voor de gewenste deskundigheid en achtergrond van de leden van de Raad van Commissarissen. De Raad van Commissarissen is verantwoordelijk voor een goed bestuur, onder meer door benoeming, schorsing, ontslag en jaarlijkse evaluatie van het bestuur.


- 26 -

De samenstelling van de Raad van Commissarissen over 2015 is als volgt:

Naam Geslacht Geboortejaar Leeftijd Functie Benoemd per Aftredend per

E. Gerards Man 1952 63 Voorzitter 01-04-2013 01-04-2017 A. van Engelen Man 1950 65 Secretaris/ 2e

Voorzitter 01-04-2012 01-04-2016

M. Pantekoek Man 1954 61 Lid 01-10-2010 31-12-2018 G. Kuiper Man 1952 63 Lid 01-02-2014 01-02-2018

Geen van de leden heeft een relevante nevenfunctie, zoals bedoeld in de Governancecode. Alle leden zijn onafhankelijk, zoals bedoeld in de Governancecode. 6.1.4. Conclusie samenstelling De Raad van Commissarissen is van oordeel dat de raad op dit moment voldoende divers is samengesteld wat betreft deskundigheid. Op langere termijn zal een heroverweging dienen plaats te vinden. Dit zal echter ook afhangen van de uitkomsten van het onderzoek naar de mogelijkheden van samenwerking/fusie. 6.2. Functioneren 6.2.1. Integriteit en onafhankelijkheid Ieder RvC-lid dient integer te handelen en in overeenstemming met de hiertoe opgestelde weten regelgeving. Commissarissen melden een (mogelijk) tegenstrijdig belang direct aan de voorzitter van de RvC en aan de overige leden van de raad. De Raad is zodanig samengesteld dat de leden ten opzichte van elkaar, de directie en welk deelbelang dan ook onafhankelijk en kritisch kunnen functioneren en hun taak naar behoren kunnen vervullen. De leden van de Raad hebben geen nevenfuncties die tegenstrijdig zijn aan het belang van LWW. Met andere woorden: er is een waarborg dat de leden van de Raad op onafhankelijke wijze tot hun oordeel kunnen komen. 6.2.2. Aanspreekbaarheid Het bestuur is aanspreekbaar op en legt verantwoording af over de maatschappelijke en financiële prestaties van de woningcorporatie als geheel, alsmede over de strategische keuzes die zijn gemaakt. De RvC is aanspreekbaar op en legt verantwoording af over het gehouden toezicht. De RvC hecht grote waarde aan zijn aanspreekbaarheid. Een ieder is uitgenodigd zich tot de RvC te wenden als daartoe aanleiding is. De contactgegevens van de RvC staan op de website van de corporatie. 6.2.3. Meldingsplicht Er hebben zich in dit verslagjaar geen zaken voorgedaan die vallen onder de meldingsplicht als genoemd in “Besluit toegelaten instellingen volkshuisvesting art.29”.


- 27 -

6.2.4. Informatievoorziening De Raad van Commissarissen ziet erop toe dat de ontvangen informatie de relevante aspecten laat zien op financieel, volkshuisvestelijk, maatschappelijk en organisatorisch gebied, en op het gebied van de dienstverlening aan de klanten van LWW. Om zijn taken goed te kunnen vervullen heeft de Raad zich in het verslagjaar regelmatig mondeling en schriftelijk door de directie laten informeren over de volgende specifieke onderwerpen:

- begroting; - beleidsplan / ondernemingsplan; - samenwerking/fusie met Woningbouwvereniging Nieuw-Lekkerland; - kantoor- en technisch personeel; - huurbeleid; - strategisch voorraadbeleid; - financieringsbehoefte; - projecten; - technische - en bouwkundige zaken - aankopen en verkopen van onroerende zaken; - huisvesten primaire doelgroep; - betrekken bewoners bij beleid en beheer; - leefbaarheid; - kwaliteit woningbezit; - wonen en zorg;

De Raad laat zich ook informeren door relevante stakeholders binnen en buiten de organisatie. De RvC zorgt er ook voor dat zelfstandig informatie wordt ingewonnen over de gang van zaken bij LWW. Zo zijn er gesprekken met de directieleden, de huurdersorganisatie, gemeente Molenwaard en de accountant. De RvC ervaart de contacten met de huurderorganisatie als zeer belangrijk omdat daarmee vanuit verschillende perspectieven informatie wordt verkregen over het functioneren van LWW De RvC is van oordeel dat de planning- en control cyclus van LWW functioneert en toereikende informatie genereert voor de toezichthoudende taak van de commissarissen. De specifieke doelen die de organisatie zich in een jaar stelt, worden in goed meetbare prestatie-indicatoren gedefinieerd en er wordt bijgestuurd als daar aanleiding toe is. Verandering van omgeving – zoals wijziging van wetgeving – wordt bijgehouden en de implementatie van veranderingen wordt beheerst. 6.2.5. Lidmaatschappen De leden van de RvC zijn lid van de Vereniging Toezichthouders Woningcorporaties (VTW). Ze ontvangen diverse vaktijdschriften, brochures en digitale informatie van de VTW. De leden van de RvC maken regelmatig gebruik van diverse opleidings- en scholingsmogelijkheden. 6.2.6. Zelfevaluatie De RvC bespreekt ten minste één keer per jaar het eigen functioneren (in termen van effectiviteit) en dat van individuele leden van de RvC. Eens per twee jaar doet de RvC dat onder onafhankelijke, externe begeleiding. De zelfevaluatie over 2015 is wegens de vele vergaderingen rond het onderzoek naar samenwerking/fusie verplaatst naar voorjaar 2016.


- 28 -

6.2.7. Permanente educatie Alle leden hebben deelgenomen aan cursussen en seminars en voldoen daarmee aan het Reglement Permanent Educatie van de VTW. Alle leden hebben de benodigde 10 PE punten voor de eerste twee jaar al ruimschoots behaald. Hieronder volgt het overzicht van de gevolgde cursussen of seminars.

Naam Cursus of seminar PE-Punten

E. Gerards VPB bij Woningcorporaties VTW Ledencongres Prestatieafspraken tussen gemeenten en woningcorporaties Lezing minister Blok Woningwet, Betaalbaarheid en Efficiency

3 PE 2 PE 6 PE 1 PE 6PE

A. van Engelen Masterclass Financiën voor niet financieel geschoolde toezichthouders Cursus vennootschapsbelasting bij woningcorporaties

7 PE 3 PE

M. Pantekoek VTW leden congres 18-09-2015 Actualiteiten seminar voor woningbouwcorporaties 23-11-2015 Actualiteiten seminar woningcorporaties 15-04-2015

2 PE 3 PE 3PE

G. Kuiper Bijeenkomst “toezien in legitimiteit” Masterclass Financiën voor niet financieel geschoolde toezichthouders Masterclass Corporate governance en de rol van de RvC Cursus vennootschapsbelasting bij woningcorporaties

1 PE 7 PE 4 PE 3 PE

6.3. Bezoldiging en bezoldiging RvC en Bestuur De bezoldiging van commissarissen van LWW vindt plaats volgens de beroepsregel Bezoldiging commissarissen 2015 en 2016. Deze regeling van de VTW (de Vereniging van Toezichthouders in Woningcorporaties) is op 20 april 2015 door de Algemene ledenvergadering vastgesteld als een voor alle leden algemeen geldende en bindende beroepsregel. De RvC van LWW onderschrijft de uitgangspunten die in de beroepsregel worden gehanteerd, waaronder de gepaste terughoudendheid die een RvC van een woningcorporatie dient te betrachten bij het vaststellen van de hoogte van zijn eigen bezoldiging. Soberheid en doelmatigheid zijn gepast vanwege de publieke taak van de corporatie. De maximale bezoldiging die de beroepsregeling hanteert ligt daarom duidelijk onder de maximale bezoldiging die op basis van de wettelijke bepalingen van de WNT2 (Wet Normering Topinkomens 2) wordt voorgeschreven. . 6.3.1. Beoordeling en bezoldiging bestuur Voor de directeur-bestuurder is naast het vaste salaris sprake van een variabel salaris van maximaal 3% van het vaste salaris, afhankelijk van de beoordeling en de realisatie van de gemaakte prestatie-eisen. Aan de directeur-bestuurder is een pensioen toegezegd op basis van de regeling van het Pensioenfonds Woningcorporaties. De pensioenkosten worden in overeenstemming met deze regeling verdeeld over werkgever en werknemer. De overige arbeidsvoorwaarden zijn gebaseerd op de arbeidsovereenkomst, waaraan de regeling Izeboud ten grondslag ligt. Voor de beloningen van de bestuurders wordt verwezen naar par.4.3.1. 6.3.2. Beoordeling en bezoldiging RvC De bezoldiging van de Raad van Commissarissen is gekoppeld aan de zwaarte van de functie van de afzonderlijke leden van de Raad van Commissarissen en houdt rekening met maatschappelijke waarden en normen. De bezoldiging is gebaseerd op corporatie met de klasse B. De honorering is niet gekoppeld aan de prestaties van Lek en Waard Wonen.


- 29 -

De Raad van Commissarissen heeft in 2015 de bezoldiging van de RvC-leden voor dit verslagjaar opnieuw vastgesteld. Als motivatie wordt hiervoor gegeven dat de laatste 5 jaar de bezoldigingen van de commissarissen niet is aangepast, de verhoging ruim onder het voorgestelde maximum ligt, de commissarissen de komende jaren verplicht worden cursussen te gaan volgen om de benodigde PE-punten te behalenen dat de bezoldiging ruimschoots past binnen de door de minister voorgestelde grenzen. Dit is vastgelegd in de notulen van de Raad van Commissarissen d.d. 26 januari 2015. In 2015 zijn de volgende bezoldigingen uitgekeerd:

Naam Functie Bruto vergoeding per jaar

Onkosten vergoeding

Totaal

E. Gerards voorzitter € 5.280 n.v.t. € 5.280 A. van Engelen 2e voorzitter/secr. € 4.620 n.v.t. € 4.620 M. Pantekoek Lid € 3.960 n.v.t. € 3.960 G. Kuijper Lid € 3.960 n.v.t. € 3.960

Bovengenoemde vergoedingen zijn exclusief BTW. Enkele commissarissen factureren hun vergoeding inclusief BTW. Als de commissaris btw in rekening moet brengen, dan komt deze voor rekening van de corporatie. Als de commissaris in aanmerking komen voor ontheffing of vermindering van btw mag dit niet ten gunste komen van de commissaris zelf. Naast de bezoldiging stelt LWW middelen ter beschikking voor activiteiten op het gebied van professionalisering en deskundigheidsbevordering (permanente educatie), evaluatie en onbelaste kosten die de individuele commissaris, uit hoofde van zijn/haar functie bij de betreffende corporatie, maakt. De corporatie voldoet ook de kosten voor de aansprakelijkheids- en rechtsbijstandsverzekering die zij heeft afgesloten voor de commissarissen in verband met het uitoefenen van de functie. 6.4. Vergaderingen, overig 6.4.1. Vergader- en besluitenschema De Raad vergaderde in dit verslagjaar negen keer met het bestuur. Voorafgaand aan 7 van deze vergaderingen vond een vooroverleg plaats, waaraan alleen de RvC-leden deelnamen. Van de vergaderingen met het bestuur wordt door de bestuurder een verslag gemaakt dat na goedkeuring door de leden van de RvC wordt ondertekend. Van de vergaderingen voorafgaand aan de vergaderingen met het bestuur (het vooroverleg) wordt een verslag gemaakt door de secretaris van de RvC dat na goedkeuring door de leden van de RvC wordt ondertekend. Vergaderschema en –verantwoording 2015

• Vergadering 19 januari 2015 • Vergadering 23 februari 2015

• Vergadering 16 maart 2015 • Vergadering 4 mei 2015 • Vergadering 22 juni 2015 • Vergadering 31 augustus 2015 • Vergadering 12 oktober 2015 • Vergadering 16 november 2015 • Vergadering 14 december 2015 In alle vergaderingen komen standaard de volgende onderwerpen aan de orde:


- 30 -

- Notulen vorige vergadering, zowel tekstueel als inhoudelijk, en de actiepunten. - Ingekomen stukken. - Huuropzeggingen en leegstand - Integriteit - Renteontwikkelingen - Lijst korte notities, hierin worden door de bestuurder(s) de bijzonderheden van de lopende zaken weergegeven

Verder komen op vastgelegde vergaderingen ook zaken aan de orde als risicoparagraaf, kastromenoverzicht, huurachterstanden externe stakeholders en dergelijken. Voor de genomen besluiten in de vergaderingen verwijs ik u naar par. 3.3.6. van dit verslag. 6.4.2. Overleg met huurders(vertegenwoordiging) De bewonerscommissaris heeft regelmatig contact met het bestuur van de huurdersvereniging. Twee maal per jaar is regulier overleg met de bewonerscommissaris en de huurdersvereniging van LWW. Gezien dat dit bestuur als bestuur nog een vrij jonge groep is, is daar dit verslagjaar ook meerdere malen extra contact mee geweest. De RvC hecht grote waarden aan de een goed contact met het bestuur van de huurdersvereniging. Zij zijn immers de ogen en oren van de RvC die weten wat er in het veld speelt. Hoofdstuk 7: Tot slot 7.1 Vooruitblik In het komend jaar is er op het reguliere vlak van de werkzaamheden van de Woningstichting Lek en Waard Wonen geen bijzonder activiteiten te verwachten. De geplande onderhoudswerkzaamheden kunnen op normale wijze verlopen. Van nieuwbouwprojecten is op dit moment geen sprake. Veel aandacht zal worden besteed aan de nog te verkopen nieuwe woningen. Van de gehele organisatie wordt in het kader van het lopende onderzoek naar samenwerking/fusie wel een behoorlijke extra inspanning gevraagd. Zowel fysiek als mentaal kan dit op de organisatie invloed hebben. We zullen daar ook aandacht voor hebben. 7.2 Dankwoord We danken het bestuur en alle medewerkers voor de inspanningen die zij in het dit verslagjaar weer hebben verricht. Met een relatief kleine bezetting zijn de gevraagde prestaties weer geleverd. Dank daarvoor. Met name de samensteller van het jaarverslag en allen die daar bij betrokken zijn ook hartelijk dank hiervoor. De toenemende regelgeving heeft er voor gezorgd dat het samenstellen van het jaarverslag dit jaar weer meer inspanning vraagt en ook heeft geleid tot een nog dikker document. 7.3 Slotverklaring Het bestuur heeft het jaarverslag over 2015 opgesteld, met daarin opgenomen de jaarrekening. Verstegen accountants en adviseurs heeft de jaarrekening gecontroleerd en voorzien van een goedkeurende controleverklaring. De Raad van Commissarissen kan zich verenigen met het jaarverslag van het bestuur. De Raad van Commissarissen verleent het bestuur décharge voor het gevoerde beleid en stelt de jaarrekening vast.


- 31 -

De middelen van LWW zijn uitsluitend in het belang van de volkshuisvesting besteed. Activiteiten hebben uitsluitend plaatsgevonden ten behoeve van de volkshuisvesting en de leefbaarheid en zijn in overeenstemming met de statuten van de stichting. De woongelegenheden liggen binnen het statutaire werkgebied. Op het gebied van beleggen en verbintenissen zijn geen risicovolle posities ingenomen. De RvC en zijn individuele leden verklaren integer en onafhankelijk te hebben gehandeld conform de hiertoe ondertekende integriteitsverklaring. Nieuwpoort, 23 mei 2016, De Raad van Commissarissen, E. Gerards, voorzitter. A. van Engelen, secretaris/2e voorzitter M. Pantekoek, lid. G. Kuijper, lid.


- 32 -

VOLKSHUISVESTINGSVERSLAG van de Woningbouwstichting ‘Lek en Waard Wonen’, gevestigd te Nieuwpoort. De stichting is opgericht op 14 januari 1949. Toegelaten instelling bij het Koninklijk besluit nr. 22 van 10 maart 1949 (nr. 28 van 28 maart 1986 i.v.m. naamswijziging). Ingeschreven bij de Kamer van Koophandel en Fabrieken in het openbaar register onder nummer 23036733. Inleiding Het volkshuisvestingsverslag geeft, naast een algemeen gedeelte, een overzicht van de werkzaamheden van Woningbouwstichting ‘Lek en Waard Wonen’. Er wordt ingegaan op de volgende prestatievelden:

1. Het passend huisvesten van de doelgroep; 2. De zorg voor de kwaliteit van het woningbezit; 3. Het betrekken van bewoners bij beleid en beheer; 4. Het waarborgen van de financiële continuïteit; 5. De zorg voor de leefbaarheid in wijken en buurten; 6. Wonen en zorg.

BTIV Met ingang van 1 juli 2015 is het Besluit Toegelaten Instellingen Volkshuisvesting (BTIV) van kracht. Het BTIV bevat de regels waaraan woningcorporaties zich moeten houden. Het BTIV vervangt het Besluit Beheer Sociale Huursector (BBSH). Bij het besluit publiceerde het ministerie de eerste Ministeriële Regeling (MR). De MR is weer een verdere uitwerking van de BTIV. Andere elementen van het BTIV die verder uitgewerkt worden per Ministeriële Regeling worden per 1 januari 2016 en 1 januari 2017 van kracht. Autoriteit woningcorporaties Vanaf 1 juli 2015 houdt de Autoriteit woningcorporaties toezicht op alle woningcorporaties. De autoriteit valt onder de politieke verantwoordelijkheid van de minister voor Wonen en Rijksdienst en is onder gebracht bij de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT).

In de Woningwet 2015 is vastgelegd dat de Autoriteit onafhankelijk van het rijksbeleid en de standpunten van de sector een oordeel geeft over het functioneren van alle woningcorporaties. De individuele oordelen maakt de Autoriteit jaarlijks openbaar. Tevens rapporteert de Autoriteit jaarlijks over de sector als geheel. De Autoriteit kan zelfstandig ingrijpen bij woningcorporaties door het opleggen van een bestuurlijke boete, het geven van een aanwijzing aan een woningcorporatie, aanstelling van een actieve of passieve toezichthouder en/of het opleggen van een dwangsom. De minister kan niet interveniëren in het toezicht door de autoriteit met als doel de uitkomsten van het toezicht te wijzingen. De Autoriteit heeft als opdracht om op basis van risico’s en ook ter plaatse bij de woningcorporaties toezicht te houden.

Het toezicht door de Autoriteit richt zich op de volgende onderwerpen:


- 33 -

• Rechtmatigheid: De Autoriteit ziet er op toe dat woningcorporaties zich concentreren zich op hun kerntaken. Dit zijn de in de Woningwet omschreven Diensten van Algemeen Economisch Belang (DAEB): sociale huurwoningen, bepaald maatschappelijk vastgoed en specifieke diensten voor de leefbaarheid. Het uitvoeren van niet-DAEB activiteiten kan in beginsel alleen nog vanuit een juridische dochter of vanuit een administratief gescheiden niet-DAEB tak. Kleinere woningcorporaties zijn onder bepaalde voorwaarden vrijgesteld van deze verplichting. Nadere informatie over scheiding DAEB en niet-DAEB vindt u hier. Met het oog op rechtmatigheid toetst de autoriteit jaarlijks op basis van gegevens in de jaarrekening, het jaar- en volkshuisvestingsverslag en op basis van accountantsverklaring en -assurancerapporten of de woningcorporaties onder meer voldoen aan de regels rond staatssteun (woningen vooral toewijzen mensen die daar volgens de wet recht op hebben), leningen, verkopen van woningen en leefbaarheid.

• Financiën: De Autoriteit beoordeelt de financiële situatie van de woningcorporatie en van haar dochtermaatschappijen. Bij de beoordeling van de financiële continuïteit komen in elk geval de solvabiliteit (de verhouding tussen bezittingen en schulden) en liquiditeit (de mate waarin aan lopende betalingsverplichtingen kan worden voldaan) van de woningcorporatie aan de orde. Ook beoordeelt de Autoriteit de kwaliteit van het financieel risicomanagement, het financieel beheer, de financiële aansturing en de financiële verantwoording van de toegelaten instellingen en de dochtermaatschappijen Daarnaast kijkt de Autoriteit naar financiële risico's, (ook in de verbindingen met andere rechtspersonen of vennootschappen. Tevens kijkt de Autoriteit naar de risico's op het weglekken van maatschappelijk bestemd vermogen. Verder beoordeelt de Autoriteit of een woningcorporatie niet meer staatssteun ontvangt dan noodzakelijk. Wanneer een woningcorporatie meer staatssteun ontvangt dan noodzakelijk (overcompensatie) moet dit worden terugbetaald. De Autoriteit informeert de minister jaarlijks over de financiële staat van de corporatiesector als geheel in verband met zijn verantwoordelijk voor het stelsel van woningcorporaties en de rol als financiële achtervang.

• Governance: De Autoriteit ziet toe op de kwaliteit van bestuurders en het interne toezicht van woningcorporaties, het jaarverslag en het volkshuisvestingsverslag bij woningcorporaties. De Autoriteit toetst bestuurders en leden van de Raad van Toezicht op hun geschiktheid en betrouwbaarheid. De Autoriteit voert audits uit naar de beheersing van de risico’s in de governance bij woningcorporties.

• Integriteit: De Autoriteit ziet toe op de integriteit van het beleid en het beheer van woningcorporaties. Bij het toezicht op de integriteit gaat het om het voorkomen van fraude met het vermogen van woningcorporaties. Verder is het toezicht op de integriteit gericht op het tegen gaan van zelfverrijking door medewerkers, management, bestuurders en leden van de raad van toezicht van woningcorporaties. Mocht daar sprake van zijn, dan schakelt de Autoriteit de ILT-Inlichtingen- en Opsporingsdienst (IOD) in. De ILT-IOD is belast met de opsporing van strafbare feiten rond woningcorporaties. Onder de Autoriteit valt het Meldpunt Integriteit Woningcorporaties (MIW).

• Wet normering topinkomens: De Autoriteit ziet naast de Woningwet ook toe op de naleving van de Wet normering topinkomens (Wnt) door bestuurders en interne toezichthouders in de woningcorporatiesector. Voor woningcorporaties gelden op basis van de Wnt specifieke bezoldigingsmaxima.

• Goedkeuringen, ontheffingen en zienswijzen: Woningcorporaties moeten volgens de Woningwet 2015 voor een aantal handelingen of activiteiten een zienswijze, een goedkeuring of een ontheffing aanvragen. Naast het toezicht op de woningcorporaties is de Autoriteit namens de minister voor Wonen en Rijksdienst belast met het verlenen van deze goedkeuringen, ontheffingen en zienswijzen. Denk hierbij onder meer aan de goedkeuring van fusies, de wijziging van statuten. de zienswijze geschiktheid bestuurder of lid Raad van Toezicht en de goedkeuring van de verkoop van woningen


- 34 -

Toezicht Het toezicht op woningcorporaties vindt primair plaats door de Raad van Commissarissen. Bij dit interne toezicht speelt het oordeel van de accountant ook een rol. Intern toezicht is, samen met een goede administratieve organisatie en interne controle, basis voor goed presteren. Aedes Woningbouwstichting ‘Lek en Waard Wonen’ was tot en met 31-12-2015 lid van de brancheorganisatie Aedes.

Vereniging Woningcorporaties Zuid-Holland Zuid De vereniging is opgedeeld in drie regio’s, te weten Alblasserwaard en Vijfheerenlanden, Drechtsteden en Hoekse Waard. Op regionaal niveau vindt er gemiddeld 1x per kwartaal overleg plaats. Op verenigingsniveau ca. 2x per jaar. Woningbouwstichting ‘Lek en Waard Wonen’ is geen lid van de Vereniging Woningcorporaties Zuid-Holland Zuid, maar wel participant in het regio-overleg Alblasserwaard en Vijfheerenlanden. Gemeentelijk overleg Met de gemeente Molenwaard is in het verslagjaar op zowel ambtelijk als bestuurlijk niveau regelmatig overleg gevoerd over de volkshuisvesting in het werkgebied.

Binnen de gemeente Molenwaard zijn vier woningcorporaties werkzaam: • Woningbouwstichting Lek en Waard Wonen uit Nieuwpoort; • Woningbouwvereniging Beter Wonen uit Streefkerk; • Woningbouwvereniging Nieuw-Lekkerland uit Nieuw-Lekkerland; • Woningstichting Tablis Wonen uit Sliedrecht (woningbezit in Molenwaard).

In het kader hiervan is door de woningcorporaties afgesproken het overleg met elkaar te intensiveren en beleid meer op elkaar af te gaan stemmen. Gezamenlijk zijn in 2015 besprekingen gevoerd om te komen tot nieuwe prestatie-afspraken. Ook bij het onderzoek naar samenwerking/fusie met Woningbouwvereniging Nieuw-Lekkerland is de gemeente betrokken.

Klachtencommissie De klachtencommissie bestaat uit:

• Een bestuurslid van de woningbouwstichting; • Een medewerker van de woningbouwstichting; • Een huurder van de woningbouwstichting, wonende in dezelfde kern als degene die de klacht indient.

Voor het functioneren van de klachtencommissie is een reglement vastgesteld.


- 35 -

Besluiten van aanmerkelijk belang In 2015 zijn geen besluiten genomen die, volgens het BBSH (VANAF 01-07-2015 BTIV), als van aanmerkelijk belang gekwalificeerd moeten worden. Deelnemingen De stichting heeft geen deelnemingen of beleggingen in andere rechtspersonen. Onderzoek naar samenwerking/fusie met Woningbouwvereniging Nieuw-Lekkerland De eisen die aan woningcorporaties worden gesteld nemen toe. Aan de andere kant vinden we het belangrijk de huren betaalbaar te houden. Daarom zijn Woningbouwstichting Lek en Waard Wonen en Woningbouwvereniging Nieuw-Lekkerland in november gestart met een verkenning naar mogelijke vormen van samenwerking of fuse. Beide corporaties zijn qua organisatiegrootte en –cultuur vergelijkbaar en bovendien werkzaam in dezelfde gemeente Molenwaard. Samen kunnen we de lastendruk gemakkelijker dragen, worden we minder kwetsbaar én kunnen we lokaal sterk betrokken en aanwezig blijven. Eerste kwartaal 2016 is dit onderzoek afgerond. Adviesbureau Atrivé heeft dit proces begeleid. Voor beide corporaties is een positiebepaling gemaakt. In deze positiebepalingen zijn de prestaties van zowel Lek en Waard Wonen als Woningbouwvereniging Nieuw-Lekkerland op een vergelijkbare wijze en op diverse thema’s uiteengezet. Daarnaast zijn door beide organsatieS, mede op basis van de positiebepaling, de eigen uitgangspunten en condities voor samenwerking/fusie geformuleerd. Uit het onderzoek kwam naar voren dat zowel Lek en Waard Wonen als Woningbouwvereniging Nieuw-Lekkerland op dit moment in staat zijn om zelfstandig hun taken uit te voeren. Beide corporaties staan dicht bij de klant, hebben een goede dienstverlening, hebben de financiën op orde en krijgen goede beoordelingen van het Rijk en het WSW. Willen we echter toekomstbestendig blijven, dan moeten we ook naar de middel(lange) termijn kijken. Zijn wij dan nog steeds in staat te doen wat van ons wordt verwacht? Dit wordt een steeds grotere uitdaging en wij verwachten dat we scherpere keuze’s moeten maken. Daarnaast wordt van corporaties verwacht dat we steeds scherper op onze bedrijfslasten gaan letten. Tegelijkertijd is professionaliteit (capaciteit en kwaliteit) gewenst, omdat we opereren in een steeds complexer wordende omgeving. Juist omdat we klein zijn, worden we hierdoor op dit punt steeds kwetsbaarder. Het kunnen zijn van een aantrekkelijk werkgever met voldoende uitdaging en ontwikkelingsmogelijkheden voor de medewerkers zorgt er bovendien voor dat er voldoende kwaliteit in huis blijft danwel kan worden aangetrokken. Hoewel samenwerking/fusie, vanwege de beperkte schaal, niet automatisch leidt tot het opheffen van de kwetsbaarheid, biedt het wel degelijk voordelen. Er ontstaat meer ‘body’ om de professionaliteit te versterken, maar de afstand tot de huurders blijft klein. Juist het behoud van die lokale verankering is een belangrijke voorwaarde van zowel bestuur en organisatie als de huurdersverenigingen bij te nemen toekomstige stappen.


- 36 -

Bij de keuze samenwerking of fusie zijn allerlei aspecten tegen elkaar afgewogen. De conclusie was dat samenwerking op bepaalde onderdelen weliswaar enig voordeel biedt, maar dat een werkelijke verbeterslag bij deze variant niet kan worden behaald. Krachtenbundeling vanuit samenwerking is mogelijk, mits beide partijen niet dezelfde kwetsbaarheden vertonen. Met andere woorden: samenwerking met gedeelde inzet leidt direct tot een verhoogde kwetsbaarheid (en werkdruk) aan beide kanten. Bovendien blijven we onze besluitvorming op grond van eigen uitgangspunten en financiële afwegingen organiseren. Hetzelfde geldt voor het overleg met onze belanghouders. Het risico daarbij is dat de samenwerking te vrijblijvend is. Dit leidt niet tot de gewenste eenduidigheid en efficiency, maar kan ook de gezamenlijke inzet in de weg staan. Bij een fusie zijn we juist beter in staat om continu te werken aan de professionaliteit van onze organisatie, met een goede balans tussen enerzijds de kosten die we maken en anderzijds het aanbieden van kwalitatief goede en betaalbare huurwoningen.Eén financiële huishouding, eenduidig beleid en te maken keuze’s, investeren in onze dienstverlening en het zijn van een aantrekkelijk werkgever zijn bij fusie beter te realiseren. Het goed borgen van de lokale verankering is daarin een aandachtspunt, dat we nader met onze huurdersorganisaties moeten uitwerken.

Op 11 februari 2016 is dan ook de intentie-overeenkomst ondertekend voor fusie van Lek en Waard Wonen en Woningbouwvereniging Nieuw-Lekkerland. Doel is om begin 2017 als één nieuwe organisatie verder te gaan. In 2016 wordt dit verder onderzocht en uitgewerkt.


- 37 -

HET PASSEND HUISVESTEN VAN DE DOELGROEP EU-regelgeving Vanaf 1 januari 2011 is het Europa-dossier op de toewijzing van woningen van kracht. Minimaal 90% van de woningen met een huurprijs tot € 711 (de sociale voorraad) wordt toegewezen aan woningzoekenden met een inkomen tot € 34.911 (de doelgroep). Als er teveel woningen uit de sociale voorraad aan woningzoekenden met een hoger inkomen worden toegewezen, kan het Rijk sancties opleggen. Te denken valt hierbij aan het intrekken van de borging van nieuwe leningen. Om deze reden wordt inkomensgericht toegewezen. Wanneer er voor een vrijkomende woning zowel woningzoekenden met een lager als een hoger inkomen dan € 34.911 reageren, wordt de woning bij voorrang toegewezen aan een woningzoekende met een lager inkomen. Als er alleen woningzoekenden met een hoger inkomen reageren, dan wordt de woning wel aan hen toegewezen, maar wordt de huurprijs opgetrokken tot boven de € 711. Toepassing van deze maatregelen resulteerde erin dat wij in 2015 voldeden aan de rijksregels. Van de DAEB-toewijzingen (huurprijs tot € 711) is 93% toegewezen aan woningzoekenden met een inkomen tot € 34.911. Bij 7% lag het inkomen van de nieuwe huurder boven de inkomensgrens. Deze vielen allen binnen de 10% vrijstelling, waardoor er geen huren tot boven de € 711 zijn opgetrokken. Woonruimteverdeling

Sinds 2014 werkt Lek en Waard Wonen samen 16 andere corporaties in Woongaard. Dit woonruimteverdeelsysteem omvat de regio’s Alblasserwaard-Vijfheerenlanden, Bommelerwaard, Land van Heusden en Altena en Rivierenland. Woongaard is ontwikkeld in samenwerking met Woningnet. Via dit systeem kunnen woningzoekenden uit alle vier de regio’s met één inschrijving reageren op

een woningaanbod van circa 50.000 woningen. Reageren kan via internet www.woongaard.com, maar ook via (sociale) media zoals speciaal ontwikkelde app’s. Omdat op onze woningen veel woningzoekenden van buiten de Alblasserwaard reageren, worden de kansen op het krijgen van een huurwoning voor lokale woningzoekenden kleiner. Portefeuillestrategie De vier corporaties in de gemeente Molenwaard willen een actueel beeld hebben van de benodigde sociale woningvoorraad in de gemeente. Hiermee willen zij hun woningbouwprogramma toetsen en input geven voor de actualisatie van hun strategisch voorraadbeleid. Daartoe is een gezamenlijke portefeuillestrategie ontwikkeld. Hierin is de actuele stand van de woningmarkt gegeven en zijn de landelijke trends en ontwikkelingen vertaald naar de gemeente Molenwaard. Met deze inzichten is de grootte van de gewenste sociale huurvoorraad bepaald en de veranderopgave op korte en middellange termijn.


- 38 -

De corporaties onderkennen voor de komende jaren een aantal trends en ontwikkelingen. De belangrijkste zijn: • De economische en politieke ontwikkelingen en het effect hiervan op onze doelgroep; • De demografische ontwikkelingen (vergrijzing, veranderende huishoudsamenstellingen); • De extramuralisering (scheiden van wonen en zorg); met effect voor ouderen en andere doelgroepen; • De verdere vraag naar verduurzaming van de leefomgeving. De trends en ontwikkelingen hebben in meer of mindere mate effect op de gewenste omvang én de kwaliteit van de woningvoorraad. Voor de kwantitatieve analyse zijn de meest onzekere trends gekozen en in een assenkruis gezet:

- De economische ontwikkeling, en - De (politieke) ontwikkeling van het

aandeel scheefwoners. Hierbij ontstaan een viertal (richtinggevende) scenario’s. Er is gekozen voor de richting van scenario 1 en 3. De vier corporaties willen hun (financiële) middelen vooral inzetten voor de huishoudens die het echt nodig hebben. Dit is de primaire doelgroep: • De huishoudens met een laag inkomen (huishoudINkomen tot aan de inkomensgrens huurtoeslag); • De huishoudens met een laag middeninkomen (tot € 34.911). En in tweede instantie voor de secundaire doelgroep: • De huishoudens met een hoog middeninkomen tussen € 34.911 en € 44.650. De gewenste portefeuille is vervolgens geanalyseerd op verschillende thema’s:

1. Naar doelgroepen en huishoudinkomen

De vier corporaties hebben in 2030 zo’n 3.000 tot 3.300 woningen nodig voor de doelgroep (tot € 44.650) en voor de niet-doelgroep met een hoger inkomen. Het huidige aanbod is ongeveer 3.220 woningen.

2. Naar woonvormen

In 2030 bestaat de woningvoorraad uit : - 2.475 tot 2.725 grondgebonden woningen voor alle doelgroepen; - 525 tot 600 niet-grondgebonden woningen voor één- en tweepersoonshuishoudens.

Het berekend overschot bestaat voornamelijk uit appartementen (100 tot 150 woningen). Er is een berekend evenwicht inhet aantale grondgebonden woningen.

3. Naar huurniveaus

De sociale huurvoorraad bestaat uit de volgende huurniveaus: - 1.800 tot 1.980 woningen (60%) met een huurniveau tot € 576,87; - 450 tot 500 woningen (15%) met een huurniveau tussen € 576,87 en € 618,24; - 750 tot 825 woningen (25%) met een huurniveau tussen € 618,24 en € 710,68.

Bij een gelijkblijvend huurprijsbeleid ontstaat een tekort aan betaalbare (eengezins)woningen tot € 576,87 voor één- en tweepersoonshuishoudens.

Scenario I Scenario II

Scenario III Scenario IV

De niet-doelgroep blijft

op huidig niveau huren

Positieve economische

ontwikkeling,

de doelgroep neemt met 5% af

Negatieve economische

ontwikkeling,

de doelgroep neemt met 5% toe

De niet-doelgroep neemt

verder af naar 5% huurders


- 39 -

4. Naar kwaliteit

We drukken de kwaliteit van onze woningen uit in een bouwtechnische -, onderhouds-, energetische – en functionele kwaliteit. Om ook in de toekomst kwalitatief goede woningen te hebben, is het volgende nodig:

- Transformatie van een deel van het bezit: 800 woningen in de periode tot 2035, 1.100 woningen in de periode 2035 – 2045;

- De woningen worden doelmatig onderhouden en blijven binnen de conditiescore 3. De onderhoudskosten blijven we benchmarken.

- Het plegen van energetische investeringen om de woonlasten betaalbaar te houden, inclusief het uitvoeren van projecten met innoverende maatregelen (nota-loze woningen, energiecoach) en het ondersteunen van eigen initiatieven van bewoners bij energiebesparende maatregelen;

- De functionaliteit van onze woningen verbeteren en hiermee inspelen op de veranderende woonwensen van onze huurders.

Samenstelling van het woningbezit Het woningbezit per 31-12-2015 kan per prijsklasse en per woningtype als volgt worden verdeeld: Verdeling woningvoorraad per prijsklasse Prijsklasse Groot-Ammers Nieuwpoort Langerak Totaal %

Goedkoop (< € 403)

65 38 23 126 13% Betaalbaar (€ 403 - € 618)

268 179 194 641 67%

Bereikbaar (€ 618 - € 711)

85 40 12 137 14% Duur (> € 711)

45 2 5 52 5%

Totaal 463 259 234 956 100%

0%

20%

40%

60%

80%

100%

2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Ontwikkeling woningen per prijsklasse

Goedkoop Betaalbaar Middelduur Duur


- 40 -

Verdeling woningvoorraad per woningtype Woningtype Groot-Ammers Nieuwpoort Langerak Totaal %

Alleenstaandenwoningen

77 15 14 106 11% Eengezinswoningen

274 131 196 601 63%

Seniorenwoningen

109 113 23 245 26% Aangepaste woningen

3 - 1 4 0%

Totaal 463 259 234 956 100%

Gemiddelde inschrijfduur Op basis van de toewijzingen kan de volgende inschrijfduur worden bepaald: Doelgroep Inschrijfduur in jaren

2015 2014 2013 2012 2011 2010 2009 2008

Alleenstaanden 1,6 1,5 0,7 1,6 1,3 1,0 1,2 1,3

Meerpersoonshuishoudens 1,5 1,1 1,3 1,4 0,8 1,0 1,3 1,4

Senioren 2,3 3,5 3,3 3,3 2,8 3,7 2,7 3,4

Totaal 1,7 2,0 1,9 2,1 1,4 1,8 1,5 1,6 Woningtoewijzingen De woningtoewijzingen in 2015 kunnen overeenkomstig de huurtoeslagnormen voor inkomen en huurprijs als volgt worden verdeeld: 1. Aantallen eenpersoonshuishoudens aan wie bij mutatie verhuurd werd in het verslagjaar.

Leeftijd Inkomen Huurklasse < € 403,06 > € 403,06 –

< € 576,87 > € 576,87

< 65 < € 21.950 7 9 5 > € 21.950 5 7

> 65 < € 21.950 3 5 > € 21.950 2 1

2. Aantallen tweepersoonshuishoudens aan wie bij mutatie werd verhuurd in het verslagjaar.


< € 576,87 > € 576,87

< 65 < € 29.800 4 7 > € 29.800 1 3

> 65 < € 29.825 1 1 > € 29.825 1 2


- 41 -

3. Aantallen drie- of meerpersoonshuishoudens aan wie bij mutatie werd verhuurd in het verslagjaar.


< € 618,24 > € 618,24

< 65 < € 29.800 5 10 > € 29.800 1 2

> 65 < € 29.825 > € 29.825

Mutatiegraad De mutatiegraad (aantal mutaties/aantal verhuureenheden x 100%) was dit jaar 9,1% tegenover 6,6% in 2014 (exclusief nieuwbouw). Het langjarig gemiddelde ligt op 7,7%.

Woningtype Mutatiegraad

2015 2014 2013 2012 2011

Alleenstaanden 11,3% 10,0% 18,0% 13,0% 19,0%

Meerpersoons 8,9% 6,3% 8,9% 4,0% 6,9%

Senioren 8,6% 7,4% 9,1% 7,5% 7,7%

Totaal 9,1% 6,6% 9,6% 5,6% 7,2%

-

2,0

4,0

6,0

8,0

10,0

12,0

2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Mu

tati

eg

raa

d i

n %

Mutatiegraad 2007 - 2015

(excl. nieuwbouw)

Jaarlijks Gemiddeld


- 42 -

Urgentie Er zijn in 2015 geen woningen toegewezen aan urgent woningzoekenden. Statushouders Wij hebben in 2015 zes woningen beschikbaar gesteld voor statushouders. Mede door een aantal gezinsherenigingen was eind 2015 de taakstelling voor het eerste kwartaal 2016 al gerealiseerd. Binnen de kerngroep is afgesproken met elkaar (= gemeente Molenwaard en de vier in Molenwaard werkzame corporaties (Tablis Wonen, Woningbouwvereniging Nieuw-Lekkerland, Beter Wonen Streefkerk en Lek en Waard Wonen) alvast te gaan werken aan de realisatie van de taakstelling voor het tweede kwartaal 2016. Leegstand De leegstandsgraad (aantal maanden leegstand/aantal te verhuren maanden x 100%) bedroeg 0,85%. Dit is iets lager dan In 2014, toen bedroeg dit 0,90%. Net als vorig jaar is een deel van de leegstand toe te wijzen aan verkoop-, sloop- en nieuwbouwwoningen. Zonder deze panden zou de leegstandsgraad 0,56% bedragen. Een fractie lager dan de 0,58% van 2014. Diverse woningen stonden enige tijd leeg voordat er een nieuwe huurder gevonden was, maar over het algemeen is er geen sprake van buitensporige leegstand. Alleen in seniorencomplex Vijverhof waren er enkele woningen die een half jaar leeg stonden. Eén woning stond zelfs het gehele jaar leeg. Deze woning is in 2014 al leeg gekomen en op het moment van opstellen van dit jaarverslag was er nog steeds geen nieuwe huurder gevonden. Huurinvordering Lek en Waard Wonen voert een zorgvuldig incassobeleid, waarbij we proberen zo snel mogelijk in te springen op achterstanden. Dit is niet alleen in het belang van Lek en Waard Wonen, maar ook in het belang van de huurder. Huurachterstanden kunnen snel oplopen, waardoor het moeilijk wordt om weer in te lopen. We zitten er kort op en proberen ook in een vroeg stadium mensen met financiële problemen te helpen, bijvoorbeeld met budgethulp. Wanneer de huurachterstand niet in één keer kan worden afgelost, is het mogelijk een betalingsregeling te treffen. Per 31 december 2015 was met 12 huurders een betalingsregeling getroffen (in 2014 waren dit er 11). Wanneer huurders niet betalen en ook niet reageren op onze brieven, wordt de vordering in handen van een deurwaarder gegeven. Bij 15 huurders was dit per 31-12-2015 het geval (in 2014 waren dit er 14). Blijft betaling ook dan achterwege, dan rest er niets anders dan te ontruimen. In 2015 hebben we dit gelukkig niet hoeven doen. Ongeveer 80% van de huurders betaalt via automatische incasso.


- 43 -

Enquete bij huurbeëindiging Bij beëindiging van de huur, wordt naar de vertrekkende huurder een enquete verstuurd. Hierin wordt ondermeer gevraagd naar de reden van verhuizing. Hiervan kan het volgende overzicht worden gemaakt (sommige huurders gaven meerdere redenen aan):

Reden verhuizing 2015 2014 2013 2012 2011 2010

Woning gekocht 43% 35% 20% 61% 31% 21%

Huwelijk/samenwonen 9% 3% 5% 9% 4% 18%

Grotere/betere woning 0% 10% 18% 9% 23% 18%

Senioren-/aangepaste woning 22% 26% 23% 4% 15% 29%

Overlast/sociaal 4% 6% 5% 9% 19% 11%

Persoonlijke redenen 26% 32% 33% 22% 23% 11% Ook dit jaar verhuist het grootste deel van de vertrekkende huurders omdat men een woning heeft gekocht. Dit is ten opzichte van 2014 ook nog eens flink toegenomen. Opmerkelijk hierbij is dat er geen huurders zijn die verhuizen naar een grotere/betere huurwoning. Men kiest voor de volgende stap in de wooncarriere dus nog meer voor een koopwoning dan voor een huurwoning (van Lek en Waard Wonen). Mits ons aanbod aansluit op de vraag liggen hier kansen, maar vooralsnog kopen deze huurders geen woning van ons. Ook werd gekeken wat de nieuwe woonplaats werd. Dit leverde het volgende overzicht op:

Nieuwe woonplaats 2015 2014 2013 2012 2011 2010

Binnen woonkern 45% 57% 55% 55% 43% 52%

Binnen werkgebied 14% 9% 10% 9% 17% 16%

Buiten werkgebied 41% 34% 35% 36% 39% 32% Hierin heeft ten opzichte van voorgaande jaren een verschuiving plaats gevonden. Was men voorheen wat honkvaster, in 2015 is er meer migratie naar buiten de eigen woonkern danwel ons werkgebied. Aan de andere kant heeft Woongaard ook voor meer instroom van nieuwe huurders van buiten ons werkgebied gezorgd. Nieuwpoort en Langerak zijn hierbij, vanuit maatschappelijk - en geografisch oogpunt gezien, als één woonkern beschouwd. In de enquete wordt ook gevraagd om aan te geven wat men over de woning en de service van Lek en Waard Wonen vindt. De reacties kunnen als volgt worden weergegeven:


- 44 -

Zowel over de woning en de woonomgeving als over de dienstverlening van Lek en Waard Wonen is men meer tevreden dan vorig jaar. Over meerdere jaren bezien laten de resultaten nog steeds een toenemende positieve ontwikkeling zien. Kritische punten bij de woning blijven de keukens, wanden en plafonds. Ook de voorzieningen worden door diverse mensen als ‘onvoldoende’ bestempeld. Op zich wel wat opmerkelijk, aangezien er in zowel Groot-Ammers als Nieuwpoort-Langerak een school, supermarkt, (enkele) winkeltjes, sportvoorzieningen en seniorenhuisvesting en –zorg aanwezig zijn.

0% 20% 40% 60% 80% 100%

2010

2011

2012

2013

2014

2015

Woning en woonomgeving

Onvoldoende Voldoende Goed

0% 20% 40% 60% 80% 100%

2010

2011

2012

2013

2014

2015

Dienstverlening

Onvoldoende Voldoende Goed


- 45 -

DE KWALITEIT VAN HET WONINGBEZIT Planmatig onderhoud In 2015 is aan diverse woningen zowel binnen als buiten groot onderhoud uitgevoerd:

- Schoonmaken van dakgoten - Vervanging van dakbedekking - Buitenschilderwerk - Vervanging van keukens - Vervangen en onderhouden van CV-ketels - Renovatie buitengevels complex 20 (Prinsenhof te Groot-Ammers)

Het planmatig onderhoud 2015 heeft het volgende resultaat opgeleverd: Begroting planmatig onderhoud 2015 € 831.000 Begroting doorgeschoven posten uit 2014 - 452.000 + Totaal primaire begroting planmatig onderhoud € 1.283.000 Af: vervallen posten - 59.000 - Af: doorgeschoven naar 2016 - 0 - Begroting uitgevoerde posten € 1.224.000 Af: uitgaven uitgevoerde posten - 1.009.000 - Af: nog uit te geven in 2016 - 0 - Resultaat uitgevoerde posten € 215.000 Daarnaast is een bedrag van € 64.000 aan calamiteiten uitgegeven (veelal planmatig onderhoud dat de huurder tijdens de geplande uitvoering niet uitgevoerd wil hebben, maar op een later tijdstip alsnog). In de onderhoudsbegroting was met € 114.000 rekening gehouden, waardoor er een onderschrijding van € 50.000 is. De totale uitgaven planmatig onderhoud komen hiermee op € 1.073.000, € 265.000 lager dan begroot.


- 46 -

Renovatie Prinsenhof Groot-Ammers Vóór:

Na:


- 47 -

Niet-planmatig onderhoud Snel en correct herstelverzoeken afhandelen, dat is waar het hier om gaat. Het bepaalt immers voor een belangrijk deel het woongenot van de klant. Daarom zetten wij ons in voor een goede dienstverlening naar de huurder toe. Tijdens kantooruren kunnen de huurders hun meldingen doorgeven aan een medewerker van de woningbouwstichting. Ook kunnen reparatieverzoeken via de website (www.lek-en-waard-wonen.nl) worden doorgegeven. De uitgaven niet-planmatig onderhoud zijn als volgt te splitsen: Soort onderhoud Begroting Uitgaven Resultaat

Dagelijks onderhoud € 274.000 € 313.000 € -39.000 Mutatie onderhoud € 41.000 € 79.000 € -38.000 Totaal € 315.000 € 392.000 € -77.000

Soort onderhoud Aantal 2015 Aantal 2014 Verschil

Dagelijks onderhoud 2.153 2.264 -111 Mutatie onderhoud 90 61 29 Totaal 2.243 2.325 -82

Soort onderhoud Gem. 2015 Gem. 2014 Verschil

Dagelijks onderhoud € 145 € 115 € 30 Mutatie onderhoud € 878 € 1.016 € -138 Totaal € 144 € 139 € 5

Ondanks een nauwlettende ontwikkeling van de onderhoudsuitgaven zijn de kosten niet binnen de primaire begroting gebleven. Deze overschrijding is met name toe te wijzen aan de hogere uitgaven dagelijks onderhoud. De gemiddelde uitgaven per melding zijn met 26% toegenomen ten opzichte van 2014. Het gemiddelde mutatie onderhoud is met bijna 14% afgenomen. Door een toename van het aantal woningen waaraan mutatie onderhoud is uitgevoerd (+32%), zijn de uitgaven mutatie onderhoud echter gestegen.


- 48 -

Energieprestatie In ‘Het bod aan de regio’ hebben de gezamenlijke corporaties in de regio Alblasserwaard-Vijfheerenlanden ondermeer afgesproken te streven naar een energiebesparing van 20% in 2018. Een gericht beleid voor het gehele woningbezit moet nog worden ontwikkeld. Besloten is een medewerker een opleiding te laten volgen en van daaruit dit beleid te gaan opstellen. Niettemin kijken we bij de uitvoering van onderhoud wel meteen naar de energieprestatie van de woningen. Zo wordt bij kozijnrenovatie HR++-glas geplaatst en worden er standaard HR CV-ketels geplaatst. Om als corporatie beter voorbereid te zijn op energieprestaties zijn de medewerkers van de technische dienst opgeleid als EPA-adviseur en maatwerkadviseur. Hierdoor kunnen zij elke individuele woning beoordelen en advies uitbrengen voor energieverbetering. In 2015 is begonnen met het inventariseren van het totale woningbezit in het kader van energiebesparing. In de Vijverhof in Nieuwpoort wordt ‘groen’ gas ingekocht ten behoeve van de collectieve verwarming. Hierbij wordt de CO2-uitstoot gecompenseerd.


- 49 -

Verdeling woningvoorraad per energielabel

Energielabel Groot-Ammers Nieuwpoort Langerak Totaal %

A 108 25 0 133 14% B 24 82 4 110 12% C 183 97 68 348 36% D 115 39 99 253 26% E 33 12 45 90 9% F 0 0 10 10 1% G 0 4 8 12 1%

Totaal 463 259 234 956 100%

0% 20% 40% 60% 80% 100%

2011

2012

2013

2014

2015

Relatieve verdeling energielabels per jaar

A B C D E F G

0

50

100

150

200

Groot-Ammers Nieuwpoort Langerak

Energielabels per kern

A B C D E F G


- 50 -

Klusbeleid De inspraak van huurders om mee te beslissen over de door hen gehuurde woning is ruim. De mogelijkheden om de woning naar eigen smaak aan te passen zijn vastgelegd in het beleid voor Zelf Aangebrachte Voorzieningen, kortweg ZAV-beleid genoemd. Ook door ons is ZAV-beleid ontwikkeld. Ons beleid volgt de algemene regelgeving, wat in het kort erop neerkomt dat men in principe altijd toestemming moet vragen en de verhuurbaarheid van de woning niet in gevaar mag komen. Er wordt gekeken of de verbouwing dusdanig is dat de woning ook na de verbouwing verhuurbaar is. Vanzelfsprekend mag de bouwkundige staat en de veiligheid van de woning nooit in gevaar komen! Goedgekeurde ZAV’s worden bij huurbeëindiging door de woningbouwstichting overgenomen, als dit is overeengekomen. Er worden geen vergoedingen uitgekeerd.

Woningaanpassingen In het kader van huisvesting van mindervalide mensen zijn er dit jaar geen wijzigingen geweest. Er zijn geen wijzigingen in het aantal aangepaste woningen. Sloop Eind 2015 is begonnen met de sloop van de woningen Emmastraat 19 t/m 25A in Groot-Ammers. Het besluit hierover was al eerder genomen, de afgelopen jaren zijn de woningen op grond van de Leegstandswet tijdelijk verhuurd. Door de vondst van asbest is het slooptraject vertraagd, zodat de woningen pas in het begin van 2016 daadwerkelijk tegen de vlakte zijn gegaan. Voor de locatie is nog geen nieuwe bestemming bepaald.


- 51 -

Ouderdom van de woningen De woningen kunnen als volgt op ouderdom worden verdeeld:

Bouwperiode Groot-Ammers Nieuwpoort Langerak Totaal %

Tot 1945 - 4 - 4 0% 1945 t/m 1959 40 24 24 88 9% 1960 t/m 1969 56 56 36 148 15% 1970 t/m 1979 140 85 89 314 33% 1980 t/m 1989 95 15 77 187 20% 1990 t/m 1999 20 16 8 44 5% 2000 t/m 2009 41 42 - 83 9%

Vanaf 2010 71 17 - 88 9%

Totaal 463 259 234 956 100%

Gem. leeftijd 32 36 41 35

Leeftijdsopbouw woningbezit

Tot 1945

1945 t/m 1959

1960 t/m 1969

1970 t/m 1979

1980 t/m 1989

1990 t/m 1999

2000 t/m 2009

Vanaf 2010


- 52 -

HET BETREKKEN VAN DE HUURDERS BIJ BEHEER EN BELEID Stichtingstructuur In het Bestuur hebben geen huurders zitting. Twee leden van de Raad van Commissarissen (RvC) zijn op voordracht van de huurders benoemd. Omdat de RvC toezicht houdt op het bestuur en de dagelijkse gang van zaken, kunnen de huurders op deze manier invloed uitoefenen op het beheer en beleid van de woningbouwstichting.

Huurdersvereniging Voor het overleg met de huurders hebben wij gezorgd voor een goede formele basis: een vereniging met statuten. Drie mensen leiden op dit moment de nieuwe vereniging. Met hen worden beleidszaken besproken. Ook bij het onderzoek naar samenwerking/fusie met Woningbouwvereniging Nieuw-Lekkerland is de huurdersvereniging betrokken.

Informatievoorziening

De internetsite www.lek-en-waard-wonen.nl biedt informatie over allerlei zaken die met het huren van een woning bij Lek en Waard Wonen te maken hebben. Heeft men verder vragen, dan kan men hiermee terecht bij de medewerkers van Lek en Waard Wonen.


- 53 -

Complexgerichte informatie Informatie specifiek bedoeld voor een bepaald complex vindt plaats middels huis-aan-huis brieven. In 2015 is dit een aantal malen voorgekomen, bijvoorbeeld voor de uitvoering van planmatig onderhoud. Wanneer er sprake is van een ingrijpende verandering aan de woning, worden er zonodig aparte voorlichtingsavonden voor de desbetreffende bewoners gehouden of worden de bewoners individueel bezocht door medewerkers van de corporatie. Klachtencommissie Conform het BBSH (vanaf 01-07-2015 BTIV) is een Klachtencommissie ingesteld die bestaat uit drie leden, te weten 1 huurder, 1 medewerker en 1 bestuurslid. Deze commissie functioneert als beroepsinstantie als in eerste instantie de werkorganisatie en in tweede instantie de directie de klacht niet tot tevredenheid van de huurder oplost. In 2015 zijn geen klachten ingediend.


- 54 -

Prestatieafspraken Nieuwe Stijl Na een intensieve periode zijn op 14 december 2015 de Prestatieafspraken Nieuwe Stijl met de gemeente Molenwaard gesloten. Deze prestatieafspraken zijn gesloten tussen de gemeente Molenwaard, de vier in Molenwaard werkzame corporaties, te weten Woningbouwstichting Lek en Waard Wonen, Woningbouwvereniging Beter Wonen Streefkerk, Woningbouwvereniging Nieuw-Lekkerland en Stichting Tablis Wonen, en de huurdersverenigingen van deze corporaties. De gemeente Molenwaard is in 2013 ontstaan door fusie van de gemeenten Graafstroom, Liesveld en Nieuw-Lekkerland. De voormalige gemeenten hadden met de binnen hun grondgebied werkzame corporaties gebiedsgerichte prestatie-afspraken. Deze waren nu allemaal afgelopen, zodat het nodig was om nieuwe afspraken te maken. Naast het organisatie- en gebiedsbelang van de vier corporaties telt het belang van Molenwaard als geheel. Dit belang wordt steeds boven de individuele belangen gesteld. De bundeling van kennis, talenten, mensen en investeringen van alle partijen zorgt voor de benodigde slagkracht om te werken aan een toekomstbestendig Molenwaard. Een gemeente waar voor iedereen betaalbare en passende huurwoningen beschikbaar zijn in een duurzame leefomgeving. De nieuwe Woningwet geeft huurdersvertegen-woordigingen een volwaardige positie naast de gemeente en corporaties bij het opstellen van de prestatieafspraken. De huurdersvertegenwoordigers zijn dan ook, nadat de gemeente en de corporaties de eerste aanzet hebben opgesteld, betrokken bij de formulering van deze prestatieafspraken. De prestatieafspraken bestaan uit de volgende drie speerpunten: 1. Beschikbaarheid van de bestaande voorraad voor de echte doelgroepen, inclusief de opgave wonen en zorg.

Hierbij wordt het aanbod zo aangepast dat ook op langere termijn wordt voldaan aan dit speerpunt. Er wordt specifiek gericht op de primaire doelgroepen, te weten de huurders met een inkomen onder de norm, de bijzondere doelgroepen en de huurders die binnen de 10% vrije ruimte een woning aangeboden krijgen.

2. Beperken van de stijging van de woonlasten (betaalbaarheid waarborgen).

Hierbij wordt verder gekeken dan alleen de huur. Ook de gemeentelijke belastingen, water en energielasten zijn een belangrijk onderdeel van de totale woonlasten.

3. Een duurzame woon- en leefomgeving.

Binnen Molenwaard wordt het handhaven en verbeteren van de duurzame woon- en leefopgeving voorop gezet. Dit heeft veel kanten: ecologisch, fysiek en sociaal. Uitgangspunt is het behoud van vitale dorpskernen.

De focus ligt steeds op het DAEB-werkgebied: sociale huurwoningen en maatschappelijk vastgoed. Voor niet DAEB-investeringen richt de gemeente zich in eerste instantie tot (commerciële) marktpartijen.


- 55 -

HET WAARBORGEN VAN DE FINANCIELE CONTINUITEIT Huurprogramma Omdat de inkomsten van de woningbouwstichting overwegend bestaan uit de huuropbrengsten, is huurverhoging noodzakelijk om stijgende kosten en nieuwe investeringen (mede) mogelijk te maken en houden. Het huurprogramma kan in twee delen worden gesplitst:

• Jaarlijkse huurverhoging per 1 juli; • Huurharmonisatie bij mutatie.

Jaarlijkse huurverhoging per 1 juli 2015 De basis voor de huurverhoging was, net als in voorgaande jaren, de inflatie van het vorig jaar. Deze bedroeg 1,0%. Daarnaast was het ook in 2015 mogelijk een inkomensafhankelijke huurverhoging te vragen: Inkomen tot € 34.229: inflatie + 1,5% = 2,5% Inkomen tussen € 34.229 en € 43.786: inflatie + 2,0% = 3,0% Inkomen boven € 43.786: inflatie + 4,0% = 5,0% Lek en Waard Wonen heeft, naast het inkomen, ook de prijs/kwaliteit-verhouding van de woningen meegenomen in de huurverhoging. Door het toepassen van een hogere huurverhoging bij ‘goedkope’ woningen en een lagere huurverhoging bij ‘duurdere’ woningen worden de prijs/kwaliteit-verhoudingen genivelleerd. Lek en Waard Wonen heeft per 1 juli 2015 het volgende huurbeleid toegepast: Huurprijs lager dan 65% van de maximaal redelijke huur: 2,5% + inkomensafhankelijke opslag Huurprijs tussen 65% en 75% van de maximaal redelijke huur: 2,0% + inkomensafhankelijke opslag Huurprijs boven de 75% van de maximaal redelijke huur: 1,0% + inkomensafhankelijke opslag

Voor kleinere appartementen gold over het algemeen een huuraanpassing van 2,0% omdat deze een relatief lage maximaal redelijke huurprijs hebben. De inkomensafhankelijke opslag is als volgt bepaald: Inkomen tot € 34.229: 0,0% Inkomen tussen € 34.229 en € 43.786: 0,5% Inkomen boven € 43.786: 2,5% Bovenstaande huurprogramma resulteerde in de volgende huurverhogingsvoorstellen: 9% van de huurders kreeg een huurverhoging van 1,0% 23% van de huurders kreeg een huurverhoging van 1,5% 26% van de huurders kreeg een huurverhoging van 2,5% 18% van de huurders kreeg een huurverhoging van 3,0% 2% van de huurders kreeg een huurverhoging van 3,5% 8% van de huurders kreeg een huurverhoging van 4,0% 14% van de huurders kreeg een huurverhoging van 5,0% De gemiddelde huurverhoging per 1 juli 2015 bedroeg 2,57%.


- 56 -

Huurharmonisatie bij mutatie Bij mutatie worden (grondgebonden) woningen geharmoniseerd op 75% van de maximaal redelijke huurprijs. Appartementen worden op 80% van de maximaal redelijke huurprijs geharmoniseerd. Verkoopprogramma

Sinds 2008 verkochten wij woningen via de Koopgarantregeling. De koper krijgt een korting van 25% op de marktwaarde. Bij verhuizing wordt de woning weer teruggekocht door de woningbouwstichting, waarbij we voor 50% meedelen in het verkoopresultaat. Bij verkopen vanaf november 2011 bedraagt ons aandeel in het resultaat 37,5%. Koopgarantwoningen zorgen echter voor een risico vanwege de terugkoopverplichting. Daarom is in 2012 besloten woningen voortaan in principe zonder voorwaarden te verkopen. Alleen als dit niet lukt, wordt teruggegrepen op Koopgarant. Ook wordt geprobeerd om

eigenaren de Koopgarantbepalingen af te laten kopen. Voor de eigenaren heeft dit het voordeel dat latere verkoopresultaat niet meer gedeeld hoeft te worden. Van één woning zijn in 2015 de Koopgarantvoorwaarden door de eigenaar afgekocht. In 2015 is er één bestaande woning verkocht. Deze was in 2014 al teruggekocht, maar kon toen niet meteen worden doorverkocht. De verkoopprijs van deze woning bedroeg € 177.000. Er is daarentegen ook weer een woning teruggekocht voor € 151.000. Deze is begin 2016 weer doorverkocht voor € 169.000. Daarnaast zijn er in 2015 vier voor verkoop gelabelde woningen vrijgekomen Twee hiervan zijn in het eerste kwartaal van 2016 verkocht voor gemiddeld € 160.000 per woning. Tenslotte zijn er in de Ammerse Veste twee en in het Woonleefhart Nieuwpoort-Langerak drie nieuwbouwwoningen verkocht. In de Ammerse Veste bedroeg de gemiddelde verkoopprijs € 225.000, in het Woonleefhart Nieuwpoort-Langerak brachten ze gemiddeld € 184.000 op. Alle verkopen zijn zonder voorwaarden. Bedrijfswaarde De bedrijfswaarde (som van toekomstige opbrengsten en uitgaven) geeft de verdiencapaciteit van het woningbezit aan. Anders gezegd: de bedrijfswaarde geeft aan of het woningbezit winst- of verliesgevend is. Bij het berekenen van de bedrijfswaarde zijn de volgende parameters gehanteerd:

• Disconteringspercentage: 5,00%. • Huurverhoging: 2,0% per jaar. • Huurderving: 0,66% van de brutohuur. • Huurharmonisatie bij mutatie: 75% (woningen) en 80% (appartementen) van de maximaal redelijke huur • Inrekenen huurharmonisatie: gedurende 5 jaar. • Onderhoud en nieuwbouw: stijging 2,50% per jaar. • Personeels- en bedrijfskosten: stijging 2,50% per jaar. • Inrekenen woningverkopen: gedurende 5 jaar. • Marktontwikkeling: 2016 +2,1% per jaar, daarna + 2,0% per jaar.

In de berekeningen is rekening gehouden met woningverkopen. Hierbij zijn de verkoopopbrengsten meegenomen en is een correctie uitgevoerd op huuropbrengsten, onderhouds- en bedrijfskosten.


- 57 -

Met vennootschapsbelasting, heffing bijzondere projectsteun en heffing saneringssteun is geen rekening gehouden. De verhuurderheffing is wel opgenomen in de bedrijfswaardeberekeningen. Deze is tot einde van de exploitatie ingerekend. Ultimo december 2015 geven de bedrijfswaardeberekeningen de volgende uitkomst: (bedragen x € 1.000) Groot-Ammers Nwp./Lang. Totaal 2015 2014

Huuropbrengsten 56.573 51.297 107.871 105.270 Woningverkopen 437 291 728 671 Overige opbrengsten 20 20 40 22

Totaal opbrengsten 57.030 51.608 108.638 105.964

Onderhoudslasten 10.096 11.206 21.302 22.043 Overige exploitatielasten 11.244 11.255 22.498 22.879 Verhuurderheffing 5.636 6.469 12.105 9.269

Totaal lasten 26.975 28.930 55.905 54.182

Ongecorrigeerde bedrijfswaarde 30.054 22.678 52.733 51.783 Restwaarde (grond) 1.361 1.563 2.924 2.040

Gecorrigeerde bedrijfswaarde 31.415 24.242 55.657 53.823 Boekwaarde * -26.082 -19.357 -45.439 47.191 Overschot op boekwaarde 5.334 4.885 10.218 6.632

* exclusief activa waarvan de kapitaallasten in de servicekosten worden doorberekend. De huuropbrengsten zijn toegenomen door toepassing van harmonisatie op 80% van de maximaal redelijke huurprijs bij appartementen in plaats van de 75% bij grondgebonden woningen. Ook de toepassing van inkomensafhankelijke huurverhoging in 2015 werkt in latere jaren door. Daarentegen is nu twee jaar boveninflatoire huurverhoging ingerekend, tegenover vijf jaar in 2014. Dit zorgt voor lagere huuropbrengsten. Het verlagen van het disconto zorgt uiteindelijk toch voor de stijgijng ten opzichte van 2014. Er is echter nog geen rekening gehouden met het passend toewijzen volgens de herziene Woningwet. De meerjarenonderhoudsbegroting is bijgesteld. Ook de verschillende posten van de overige bedrijfslasten zijn, zoals ieder jaar, tegen het licht gehouden. Dit leverde iets lagere uitgaven op. De rekenmethodiek voor het bepalen van de uitgaven verhuurderheffing is aangepast. Tot en met 2014 werd uitgegaan van een vast bedrag per eenheid. In de bedrijfswaarde 2015 is uitgegaan van een percentage van de WOZ-waarde. Samen met een hogere jaarlijkse marktwaardestijging zorgt dit voor hogere uitgaven. Daarentegen zorgt de hogere marktwaardestijging ook voor een toename van de restwaarde.

Marktwaarde Met ingang van de nieuwe woningwet per 1 juli 2015 zijn corporaties verplicht hun vastgoed voortaan te waarderen op marktwaarde in verhuurde staat. Dit moet voor het eerst in de jaarrekening 2016 worden verwerkt, ook omdat het scheidingsvoorstel DAEB en niet DAEB moet aansluiten op de balans per 31-12-2016.


- 58 -

Hoewel de balans per 31-12-2015 dus nog op historische kostprijs gewaardeerd mag worden, moet in de verantwoordingsinformatie (dVi) over verslagjaar 2015 al wel de marktwaarde worden aangeleverd. Voor het bepalen van de marktwaarde kan worden gekozen uit twee varianten:

1. Basis variant: deze methode volgt volledig het Handboek modelmatig waarderen marktwaarde, uitgegeven door het ministerie van BZK. In dit handboek staan alle parameters vermeld die gelden voor de verschillende typen vastgoed. Met behulp van deze parameter kan men zelf de marktwaarde uitrekenen volgens de DCF-methode (Discounted Cash Flow). Tussenkomst van een (externe) taxateur is niet verplicht.

2. Full variant: bij deze methode mag op specifieke onderdelen worden afgeweken van het handboek. Hierbij is

echter wel de tussenkomst van een (externe) taxateur verplicht. De taxateur bepaalt dus de marktwaarde.

In principe kunnen corporaties zelf kiezen op welke manier zij de marktwaarde bepalen. Echter, als de huursom van het bedrijfsmatig -, maatschappelijk – en intramuraal zorgvastgoed meer dan 5% van de totale huursom bedraagt, dan moet in ieder geval voor deze categoriën een taxateur worden ingeschakeld. Lek en Waard Wonen heeft voor 2015 de marktwaarde van het grootste deel van haar vastgoed (de zelfstandige woningen) volgens de basis variant bepaald. Omdat de huursom van ons bedrijfsmatig -, maatschappelijk – en intramuraal zorgvastgoed meer dan 5% van de totale huursom bedraagt, zijn deze categoriën door een taxateur gewaardeerd. Het volgende overzicht kan worden gemaakt (bedragen x € 1.000):

Groot- Ammers Nwp./Lang. Totaal 2015 WOZ 2016 * Afwijking **

Woongelegenheden DAEB 52.736 52.516 105.252 160.160 -34% Niet woongelegenheden DAEB 476 167 643 858 -25% Woongelegenheden niet DAEB 1.083 649 1.732 2.320 -25% Niet woongelegenheden niet DAEB - 1.467 1.467 1.071 37%

Totaal 54.295 54.799 109.094 164.409 -34% * peildatum 01-01-2015 ** marktwaarde t.o.v. WOZ-waarde Omdat de marktwaarde niet eerder is bepaald, is een vergelijk met voorgaande jaren niet te maken. Bij een vergelijk met de WOZ-waarde moet in acht worden gehouden dat de WOZ-waarde op een heel andere manier wordt bepaald. Hierbij wordt uitgegaan van de vrije verkoopwaarde die wordt afgeleid van feitelijke verkoopprijzen van vergelijkbare objecten in de (nabije) omgeving. Daarbij zit er ook nog een jaar verschil tussen de peildata. Een van de basisgegevens voor het kunnen bepalen van de marktwaarde is de oppervlakte. Deze moet voor verslagjaar 2016 volgens de NEN 2580 worden vastgesteld. Voor 2015 is dit nog niet verplicht. Vanuit tijdsaspect en pragmatisch oogpunt bezien, is voor 2015 uitgegaan van de afmetingen uit de woningwaardering. Omdat de definities hiervan afwijken van de NEN 2580, kan dit voor mutaties zorgen als de marktwaarde in latere jaren opnieuw wordt bepaald. Zowel per PMC als per soort vastgoed (DAEB of niet DAEB) is de marktwaarde hoger dan de balanswaarde. Er hoeft daarom niet tot afboeking te worden overgegaan.


- 59 -

Treasury Samenstelling en omvang van de leningen portefeuille De langlopende leningenportefeuille bestaat eind 2015 uit 20 leningen met een gemiddeld rentepercentage van 4,174% (2014: 4,191%). Het schuldrestant per 31-12-2015 bedraagt € 36,1 mln. De leningen kunnen als volgt worden onderverdeeld:

- 3 fixe lening - 5 lineaire leningen - 12 annuïtaire leningen

Borging In 2011 heeft Lek en Waard Wonen zich aangesloten bij het Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW). De drie fixe-leningen vallen onder de borging van het WSW. Voor alle overige leningen is directe borging door de gemeente Molenwaard afgegeven. De renterisico’s in een meerjarenperspectief Jaarlijks worden de renterisico’s in beeld gebracht die voortvloeien uit de bestaande leningportefeuille. De renterisico’s zijn gespreid in de tijd, waarbij is gestreefd naar een evenwichtige opbouw van de leningportefeuille. De renterisico’s zijn als volgt in beeld te brengen (bedragen x € 1.000):

Jaar Schuld 31-12 Bedrag rente Bedrag In % van

renteconversie vrijval fixe schuld 31-12

2016 € 32.316 € 2.200 7%

2019 € 27.819 € 3.750 13%

2021 € 24.816 € 288 1%

2023 € 21.830 € 750 3%

2029 € 13.268 € 2.500 19%

2032 € 5.120 € 4.500 88%

2033 € 4.083 € 424 10%

2039 € 1.450 € 1.250 86% Verder in de tijd lijkt het alsof een renteconversie een steeds grotere impact kan hebben op de financieringslasten. Dit moet wel worden gerelativeerd. Een corporatie die continu bezig is met de ontwikkeling van nieuwbouw en renovatie zal ook continu leningen moeten aantrekken om dit te kunnen financieren. We kunnen er dan ook vanuit gaan dat, tegen de tijd dat de renteconversies zich daadwerkelijk voordoen, het bedrag van de renteconversie maar een klein gedeelte van de totale leningschuld is. In het andere geval, als er vanaf nu geen nieuwe leningen worden aangetrokken, bedraagt het renterisico mettertijd door de lage leningschuld in absolute zin niet veel. Rente-instrumenten Woningbouwstichting Lek en Waard Wonen heeft geen rente-instrumenten zoals derivaten, swaps en dergelijke.


- 60 -

Beleggingsbeleid Uitgangspunt voor het beleggingsbeleid is dat zonder risico’s en op een verantwoorde wijze wordt belegd. Investeringen in het eigen woningbezit, belegging in deposito of spaarrekeningen van grotere handelsbanken en belegging in obligaties van de Staat of sterke financiële instellingen vormen de kern van het beleggingsbeleid. In 2015 zijn geen beleggingen gedaan. Meerjarenprognose Onderstaand vindt u een prognose van de ontwikkeling van balansposten en de solvabiliteit voor de periode 2015 - 2022.

x € 1.000 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022

Materiële vaste activa * 47.875 46.090 44.222 42.025 40.077 38.268 36.500 34.538

Eigen vermogen 11.709 11.626 11.538 11.301 11.999 12.497 12.784 13.683

Leningen o/g 36.121 33.096 31.531 29.995 28.522 27.012 25.466 23.880

Solvabiliteit 23% 24% 25% 26% 28% 30% 32% 35% * inclusief vastgoedbeleggingen In de bovenstaande cijfers is rekening gehouden met de verhuurderheffing en saneringsheffing. Voor de huurverhoging is uitgegaan van een (inflatievolgende) huurverhoging van 2% per jaar. Ten opzichte van 2014 geeft de ontwikkeling van het eigen vermogen en de solvabiliteit geen wezenlijk anders beeld. Zowel het eigen vermogen als de solvabiliteit laten een stijgende lijn zien. Hierbij is wel ‘pas op de plaats’ gehouden voor wat betreft nieuwe investeringen. Door het Centraal Fonds Volkshuisvesting, nu de Autoriteit woningcorporaties, was de signaleringsgrens (minimale solvabiliteit) vastgesteld op 22,5%. In onze meerjarenprognoses blijven wij aan deze norm voldoen. Hierbij moet wel worden opgemerkt dat het vastgoed nog op historische kostprijs is gewaardeerd. Met ingang van 2016 is de marktwaardering verplicht. De financiële meerjarenprognose laat verder een gunstige kasstroomontwikkeling zien. De inkomsten zijn toereikend om de uitgaven te kunnen dekken. De marge is echter de eerste jaren nog klein en afhankelijk van het succes van woningverkopen, zowel bestaand als nieuwbouw. De ingerekende, boveninflatoire huurverhoging is de komende jaren noodzakelijk.

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

20

15

20

16

20

17

20

18

20

19

20

20

20

21

20

22

20

23

20

24

20

25

20

26

20

27

20

28

20

29

20

30

20

31

20

32

20

33

20

34

Meerjarenprognose 2015 - 2034

Solvabiliteit (%) Eigen vermogen (x € 1 mln.)


- 61 -

Kasstroomprognose 2016 2017 2018 2019 2020

Cashflow operationele activiteiten 1.704 1.544 1.524 1.944 1.868 Ontvangsten 6.723 6.884 7.055 7.224 7.396 Huur 6.518 6.677 6.840 7.000 7.161 Overige bedrijfsopbrengsten 3 3 3 3 3 Vergoedingen 196 201 206 211 216 Rentebaten 6 3 6 10 16 Uitgaven -5.014 -5.347 -5.539 -5.289 -5.538 Personeelskosten -475 -486 -489 -490 -492 Lasten onderhoud -1.133 -1.378 -1.321 -1.023 -1.261 Bedrijfskosten -227 -191 -195 -216 -203 Belastingen -569 -583 -597 -611 -626 Verzekeringen -27 -28 -28 -29 -30 Verhuurderheffing -742 -823 -838 -853 -867 Overige bedrijfskosten -333 -340 -342 -344 -284 Rentelasten -1.508 -1.428 -1.358 -1.289 -1.224 VPB - -90 -371 -434 -551 Mutaties balansposten -4 2 3 3 3

Cashflow (des)investeringen 682 661 669 1.128 231 Verkoop 198 188 183 248 234 Sloop - - - - - Nieuwbouw huur - - - - - Nieuwbouw koop 486 475 516 895 - Aankoop - - - - - Investeringen MVA ten dienste van exploitatie -3 -3 -30 -15 -3

Cashflow financieringsactiviteiten -3.025 -1.565 -1.537 -1.473 -1.509 Stortingen leningen o/g 780 - - - - Aflossingen leningen o/g -3.805 1.565 1.537 1.473 1.509

Toename geldmiddelen -639 640 656 1.599 590

Jaarresultaat

Het boekjaar 2015 wordt afgesloten met een negatief resultaat van € 449.000. Het eigen vermogen neemt af van € 12,2 mln. naar €11,7 mln. Door de aflossingen op leningen neemt de solvabiliteit echter licht toe, van 22,8% naar 22,9%. In 2014 was het jaarresultaat € 607.000 negatief.

Het minder negatieve jaarresultaat komt door hogere huuropbrengsten, geen afwaarderingen van vastgoed, lagere rentelasten, het achterwege blijven van saneringsheffing en een lagere mutatie op de actieve belastinglatentie. Daartegenover was er een lagere opbrengst uit woningverkopen en waren de onderhoudslasten en de verhuurderheffing hoger.


- 62 -

Bij de de onderhoudslasten moeten enkele kanttekeningen worden geplaatst. In 2014 was € 282.000 niet ten laste van de winst- en verliesrekening gebracht, maar geactiveerd. Daarnaast waren er diverse posten uit 2014 naar 2015 doorgeschoven, de uitgaven hiervan bedroegen € 491.000. Als dit wordt gecorrigeerd, zouden de onderhoudslasten juist lager zijn.

Beoordeling Autoriteit woningcorporaties De Autoriteit woningcorporaties heeft, op grond van de door ons ingediende prognose- en verantwoordingsinformatie, geen aanleiding gevonden voor het maken van opmerkingen en/of doen van interventies. Ook heeft het niet geleid tot een selectie voor specifiek onderzoek. Beoordeling WSW Het WSW heeft Lek en Waard Wonen als borgbaar beoordeeld. Voor 2015 is een borgingsplafond van € 6,1 mln. vastgesteld. Per 31-12-2015 bedraagt onze portefeuille van door het WSW geborgde leningen € 6,7 mln.. Financiële ratio’s WSW Bij de beoordeling van corporaties maakt het WSW gebruik van vijf financiële ratio’s. Met het opstellen van de begroting wordt steeds gekeken of wij aan de normen van het WSW blijven voldoen. De begroting 2016 leverde positieve uitkomsten op:

Norm WSW Gem. realisatie Gem. prognose Beoordeling

ICR 1,40 (min.) 1,74 2,18 Voldoet aan de norm

DSCR 1,00 (min.) 1,09 1,25 Voldoet aan de norm

LTV 75% (max.) 70% 65% Voldoet aan de norm

Solvabiliteit 20% (min.) 31% 36% Voldoet aan de norm Dekkingsratio (maximum)

50% (max.) 19% 4% Voldoet aan de norm Lek en Waard Wonen houdt, na een periode van forse investeringen, voorlopig even pas op de plaats. Leningen worden afgelost en de kasstromen nemen toe. De financiële positie wordt hierdoor sterker, wat is terug te zien in de ontwikkeling van de ratio’s. De ontwikkeling van de dekkingsratio houdt verband met het in onderpand geven van al het onbeklemde bezit per 30-06-2015. Tot dan hadden wij een beperkt aantal woningen bij het WSW in onderpand gegeven. Aedes benchmark In 2015 heeft Aedes voor de tweede keer de Aedes benchmark uitgevoerd. De deelname was hoger dan bij de vorige editie. Maar liefst 319 corporaties (= 88% van alle corporaties) heeft dit keer deelgenomen. Met elkaar vertegenwoordigden zij 97,5% van de 2,4 mln. corporatiewoningen in Nederland. De benchmark bestond deze keer uit meer onderdelen dan de vorige editie. Naast de onderdelen bedrijfslasten en huurdersoordeel is nu een vergelijk van de onderhoudslasten opgenomen. Ook beschikbaarheid en betaalbaarheid van de woningvoorraad is een onderdeel van de benchmark geworden.


- 63 -

Lek en Waard Wonen heeft wel het onderdeel bedrijfslasten en onderhoud ingevuld, maar niet meegedaan aan de huurdersbeoordeling. Wij hebben de informatie niet om dit in te kunnen vullen. De informatie over beschikbaarheid en betaalbaarheid heeft men gehaald uit de verantwoordingsinformatie die moet worden ingediend. Bedrijfslasten De niet beïnvloedbare bedrijfslasten zijn bij alle corporaties fors gestegen als gevolg van de sterk toegenomen verhuurderheffing. De beïnvloedbare bedrijfslasten zijn in totaliteit met 5,0% omlaag gebracht. Dit is met name gerealiseerd door het verlagen van de personeelsformatie. Gemiddeld zijn de beïnvloedbare bedrijfslasten per verhuureenheid met € 100 gedaald naar € 925. De beïnvloedbare bedrijfslasten in de benchmark 2015 (jaarcijfers 2014) bij Lek en Waard Wonen zijn ten opzichte van de benchmark 2014 (jaarcijfers 2013) met € 18 per verhuureenheid toegenomen. De aanzienlijk hogere controle- en advieskosten en de bijdrage aan de verenigingen van eigenaren van de opgeleverde nieuwbouwprojecten hebben hiervoor gezorgd. Niettemin bleven wij met € 656 per verhuureenheid nog ruim onder het landelijk gemiddelde. Hiermee zijn wij in de hoogste klasse ingedeeld (= de klasse met de laagste bedrijfslasten). Onderhoudslasten De onderhoudslasten is een nieuw onderdeel in de benchmark. Hoewel er belangrijke stappen zijn gezet voor de vergelijking van deze cijfers, hangen de onderhoudslasten nauw samen met de samenstelling en kwaliteit van het woningbezit en bestuurlijke beleidskeuze’s (exploitatie- en duurzaamheidsbeleid). Aedes heeft de ambitie om deze samenhang via doorontwikkeling van de benchmark inzichtelijk te maken, maar vooralsnog moet het vergelijk dus met deze wetenschap in het achterhoofd worden gemaakt. De gemiddelde onderhoudslasten (inclusief geactiveerde onderhoudslasten) bedroegen € 1.765 per verhuureenheid, te verdelen over:

- Planmatig onderhoud € 1.230 - Dagelijks onderhoud € 325 - Mutatie onderhoud € 210

Lek en Waard Wonen zat ook op dit onderdeel onder het landelijk gemiddelde, zowel in 2014 als in 2015. De uitkomsten waren: 2014 2015

- Planmatig onderhoud € 571 € 1.074 - Dagelijks onderhoud € 262 € 313 - Mutatie onderhoud € 62 € 79

Ook hierbij moeten wel enige kanttekeningen worden geplaatst. Zo is van het planmatig onderhoud 2014 een groot deel doorgeschoven naar 2015. Daarnaast is het mutatie onderhoud per verhuureenheid sterk afhankelijk van hoe het onderhoud wordt verantwoord, de mutatiegraad en het aantal verhuureenheden. Omdat corporaties hierin verschillen, is het lastig om dit goed met elkaar te vergelijken.


- 64 -

DE ZORG VOOR DE LEEFBAARHEID Groot-Ammers Woonzorgcomplex Hof van Ammers bevat, naast woningen en woonvoorzieningen, een dorpshuis en een bibliotheek. Deze beide voorzieningen dragen een belangrijke steen bij aan de leefbaarheid in de kern Groot-Ammers. Nieuwpoort-Langerak In 2015 zijn er bijdragen verstrekt voor sociale activiteiten in seniorencomplex De Vijverhof. In het Woonleefhart Nieuwpoort-Langerak hebben wij de nieuwe supermarkt gerealiseerd en deze verhuren wij aan de SPAR. Een goede winkel zien wij als een belangrijke voorziening voor het behoud van de leefbaarheid, reden waarom wij deze op vastgoedgebied faciliteren.

Foto: Het Kontakt Vanuit de klankbordgroep Nieuwpoort-Langerak kwam de wens om de dierenweide bij de Vijverhof weer in ere te herstellen. Deze moest voor de bouw van het woonleefhart wijken. Na de oplevering van de nieuwbouw is een enthousiaste groep vrijwilligers gestart met de aanleg en inrichting van de dierenweide. Zij zijn ook verantwoordelijk voor het beheer en de dierverzorging. Lek en Waard Wonen faciliteert door het beschikbaar stellen van materiaal en dierbenodigdheden.


- 65 -

WONEN EN ZORG Hof van Ammers In het centrum van Groot-Ammers is het nieuwe woonzorgcentrum ‘Hof van Ammers’ gerealiseerd. Dit complex bestaat uit:

- 33 zorgwoningen voor mensen met een lichte zorgindicatie - 12 onzelfstandige wooneenheden met 2 huiskamers, voor mensen met een zware zorgindicatie - algemene ruimten, waaronder een restaurant en keukenvoorziening - een ruimte voor dagverzorging, toereikend voor 9 mensen - een dorpshuis annex bibliotheek - 13 toegankelijke seniorenwoningen

De zorgwoningen worden rechtstreeks verhuurd aan Present (voorheen Zorggroep Alblasserwaard), die de woningen vervolgens weer verhuurd aan haar cliënten. De 13 overige woningen worden door Lek en Waard Wonen verhuurd, maar de toewijzing gebeurt in samenspraak met Present en de gemeente. De huurprijs ligt net onder de huurtoeslaggrens. Ook het dorpshuis annex bibliotheek worden door Present gehuurd, die deze ruimten vervolgens weer doorverhuurt aan de gemeente. Vijverhof Nieuwpoort In Nieuwpoort heeft Lek en Waard Wonen 93 seniorenwoningen in eigendom, gebundeld in het complex “De Vijverhof”. De eerste fase (44 huurwoningen) dateert van 1974, fase 2 (16 huur- en 10 koopwoningen) is in 1995 gebouwd. In 2005/2006 is de Vijverhof ingrijpend gerenoveerd, waarbij er nog eens 42 nieuwe woningen zijn bijgekomen (hiervoor moesten 9 woningen worden gesloopt). Naast woningen omvat de Vijverhof ook 12 onzelfstandige wooneenheden met 2 huiskamers, een ruimte voor dagverzorging, een recreatiezaal en enkele kleine bedrijfsruimten. Hierin hebben onder andere een arts en een fysiotherapeut hun praktijk.


- 66 -

Bij mutatie worden de woningen uit fase 1 grondig aangepakt, zodat de woningen weer aan de eisen van moderne seniorenwoningen voldoen. Hierdoor zijn ze weer goed geschikt voor zorglevering aan de bewoners. De zorg in de Vijverhof wordt geleverd door Present en Rivas Zorggroep. Daarnaast heeft Lek en Waard Wonen een eigen beheerder in dienst als aanspreekpunt voor de bewoners. Zorgberaad Zuid-Holland Zuid Zorgberaad Zuid-Holland Zuid is een netwerkorganisatie die zorgvragers, zorgen welzijnsaanbieders, gemeenten, woningcorporaties, onderwijsinstellingen en zorgverzekeraars om de tafel brengt. Netwerkontwikkeling en – onderhoud zit verweven in alles wat het Zorgberaad doet. Daarnaast zijn aandachtterreinen: wonen, welzijn, zorg en onderwijs. Aan de tafel vindt informatie-overdracht en – uitwisseling plaats en worden ideëen ontwikkeld. De kracht van het Zorgberaad is dat de partijen met elkaar, aan elkaar en voor elkaar adviezen uitbrengen, projecten ontwikkelen en de uitvoering ervan begeleiden. Eigenlijk is het Zorgberaad dus een verlengstuk van de deelnemende partijen. Het netwerkgebied van de Stichting Zorgberaad Zuid-Holland Zuid kent twee gebieden: de Drechtsteden en de Alblasserwaard en Vijfheerenlanden. Lek en Waard Wonen neemt deel aan het Zorgberaad Alblasserwaard en Vijfheerenlanden.


- 67 -

RISICOPARAGRAAF Iedere organisatie loopt in meer of mindere mate risico’s bij haar bedrijfsvoering. Het is zaak deze risico’s goed in beeld te hebben en hierop zo mogelijk te anticiperen. In deze risicoparagraaf gaan wij op deze voornaamste risico’s in. Naast een beschrijving van het risico zelf wordt een toelichting gegeven op de impact voor Lek en Waard Wonen en de maatregelen om de gevolgen te voorkomen of te beperken. Ook wordt aangegeven wat de status is van de te nemen beheersmaatregelen. In het onderdeel weerstandsvermogen wordt een financiële vertaling van de mogelijke impact gemaakt. Deze impact is het effect op de financiële meerjarenbegroting wanneer het risico zich voor zou doen. Niet van ieder risico is een (goede) financiële vertaling te maken, in dat geval is geen financiëel gevolg berekend. Het totaal van de mogelijke financiële gevolgen is het weerstandsvermogen c.q. de ondergrens van de algemene reserve. Het financiële gevolg is berekend op basis van netto contante waarde (NCW). Risicomanagement In 2013/2014 is een aanvang gemaakt met het opstellen van risicomanagement. Hierbij zijn de mogelijke risico’s die Lek en Waard Wonen zou kunnen lopen geïnventariseerd en gewaardeerd. Op basis van de risicogrootte zijn de risico’s met de hoogste risicogrootte geselecteerd om te worden gemonitord. De risico’s zijn verdeeld over de categoriën strategie, operationele activiteiten, financiële positie, financiële verslaglegging en weten regelgeving, Strategie

Naam Strategisch voorraadbeleid (SVB) Omschrijving SVB is nodig om ons aanbod te laten aansluiten op de vraag. Zaken als vergrijzing,

gezinsverdunning, energieprestatie, woonwensen, economische ontwikkelingen enz. zijn van invloed op de vraag naar woningen. Bij het ontbreken van een actueel SVB is er geen duidelijkheid over de toekomst van de woningen en te nemen beheersmaatregelen zoals bestemming, investeringen en prijsniveau.

Impact Wanneer het aanbod onvoldoende op de (toekomstige) vraag aansluit, ontstaat het gevaar van leegstand. Dit leidt tot inkomstenderving, maar kan ook invloed hebben op het imago van de woning of de wijk. Onduidelijkheid over de toekomst van woningen kan ervoor zorgen dat er niet of niet tijdig wordt geïnvesteerd om de woningen weer te laten aansluiten op de (toekomstige) vraag. Anderzijds bestaat ook het gevaar dat door gebrek aan duidelijkheid over de toekomst van woningen ongewenste investeringen worden gedaan.

Financiëel gevolg Het risico voor kwalitatieve – en kwantitatieve leegstand ligt met name bij eengezinswoningen. Een leegstand van 10% over een periode van 10 jaar levert een huurderving van € 3.412.000.

Risicobereidheid Dit risico willen wij voorkomen. Het vastgoedbeleid afstemmen op de markt hebben wij volledig zelf in de hand.

Maatregelen Hanteren van een actueel SVB, gebaseerd op marktanalyse, eigen ambities en financiële – en technische mogelijkheden en ingaand op bestemming, investeringsprogramma en prijsniveau.

Status Nog niet gereed.


- 68 -

Naam Stagnerende woningverkopen Omschrijving Woningverkopen zorgen voor financiële middelen, nodig om nieuwe investeringen te

kunnen doen. Onvoldoende woningverkopen beperken de investeringskracht. Stagnerende verkoop van nieuwbouw koopwoningen betekent bovendien het niet terug verdienen van reeds gedane investeringen. Dalende woningprijzen zorgen voor vermindering van inkomsten.

Impact Wanneer investeringen niet of onvoldoende intern, door de opbrengst uit woningverkopen, gefinancierd kunnen worden, moet externe financiering worden aangetrokken. De rentelasten hiervan drukken vervolgens op de exploitatie. Een ander gevolg kan zijn dat investeringen niet, minder of later worden gedaan. Het gevaar hiervan is dat het aanbod niet of onvoldoende aansluit op de vraag. De gevolgen hiervan zijn beschreven bij het strategisch voorraadbeleid.

Financiëel gevolg Het niet realiseren van de opgenomen woningverkopen levert over een periode van 10 jaar een inkomstenderving op van € 3.579.000.

Risicobereidheid Dit risico willen wij reduceren. De markt is niet volledig te sturen, waardoor geheel voorkomen niet realistisch is.

Maatregelen - Hanteren van een actief verkoopbeleid, waarbij zoveel mogelijk gericht (nieuwe) doelgroepen en bestrijkingsgebieden worden benaderd.

- Continu monitoren van de markt om hierop direct te kunnen inspelen. - Investeren om de te verkopen woningen op de vraag te laten aansluiten (SVB). - Introduceren/gebruiken van nieuwe verkoopvormen.

Status Gereed. Te verkopen woningen worden in handen van makelaars gegeven. De daling in de woningprijzen lijkt teneinde blijkens berichten uit de woningmarkt.

Naam Besturen en toezicht houden Omschrijving Om doelstellingen te halen, is het nodig dat tussen bestuur en RvC duidelijke afspraken

worden gemaakt. Het bestuur moet immers weten welke prestaties zij moet verrichten. De RvC moet erop toezien dat het bestuur de prestaties volgens afspraak verricht. Zonder duidelijke afspraken en/of toezicht worden de doelstellingen niet of onvoldoende gehaald. Het is hierbij zaak dat zowel bestuur als RvC voldoende kennis en capaciteiten hebben om hun taken goed te kunnen uitvoeren.

Impact Het niet halen van de doelstellingen kan diverse gevolgen hebben, zoals: - Inefficient of ineffectief gebruik van de beschikbare middelen; - Imago- en/of financiële schade; - Sancties van het Rijk; - Niet verstrekken van borging door het WSW; - Verstoorde verhoudingen met belanghebbers.

Financiëel gevolg Voor dit risico is geen direct financiëel gevolg te berekenen.

Risicobereidheid Dit risico willen wij voorkomen. Hierop kunnen wij volledig zelf sturen.

Maatregelen - Werven van capabele bestuurs- en/of RvC-leden. - Houden van voldoende zakelijke afstand tussen bestuur en RvC. - Constante (bij)scholing van bestuur en RvC. - Afspreken van concrete doelstellingen. - Periodieke rapportage en verantwoording. - Periodieke (zelf)evaluatie, bijvoorbeeld door (verplichte) visitatie.

Status Gereed. Bestuur en RvC spreken een jaarplan met te behalen doelstellingen af. Bestuurs- en RvC-leden volgen cursussen, de RvC vermeldt dit in haar jaarverslag. Visitatie vindt conform de wetgeving plaats.


- 69 -

Naam Beleidsvorming Omschrijving Uit de visitatie van 2011 kwam naar voren dat duidelijk vastgelegd beleid een verbeterpunt

voor Lek en Waard Wonen is. Zonder duidelijk beleid gebeurt er niet wat gedaan zou moeten worden, waardoor doelstellingen niet of onvoldoende gehaald worden of er niet of onvoldoende aan verplichtingen wordt voldaan.

Impact Het niet hebben van duidelijk beleid kan diverse gevolgen hebben, zoals: - Inconsequente uitvoering van taken; - Ongelijke behandeling van huurders; - Imago- en/of financiële schade; - Ongewenste ontwikkelingen.



Maatregelen Vaststellen en uitvoeren van beleid op allerlei terreinen, zoals SVB, maar ook financiëel beleid, huurprijsbeleid, onderhoudsbeleid enz.

Status Deels gereed. Strategisch beleidsplan (niet SVB) en financiëel beleid ter vaststelling aangeboden aan RvC.

Operationele activiteiten

Naam ICT-beveiliging Omschrijving Steeds meer informatieverstrekking en procesbeheersing is afhankelijk van ICT. Adequate

beveiliging is dan ook noodzakelijk om enerzijds werkprocessen niet in gevaar te brengen en anderzijds te voorkomen dat gegevens in verkeerde handen vallen.

Impact - Door uitval van apparatuur komen werkprocessen stil te liggen. - Virussen of hacking zorgen ervoor dat gegevens onbereikbaar worden, verloren gaan

of in verkeerde handen vallen. Financiëel gevolg Voor dit risico is geen direct financiëel gevolg te berekenen, mede omdat er al veel

maatregelen genomen zijn. Risicobereidheid Dit risico willen wij voorkomen. Hierop kunnen wij volledig zelf sturen.

Maatregelen - Noodstroomvoorzieningen. - Actuele virusscanners, firewalls, beveiligingen enz.. - Dagelijkse back up en veilige opslag hiervan.

Status Gereed. Beveiliging en back up is goed geregeld. De noodzaak voor een noodstroomvoorziening achten wij momenteel laag.


- 70 -

Naam Kwetsbaarheid werkorganisatie Omschrijving Een kleine werkorganisatie is kwetsbaar. Specialistische kennis zit vaak maar bij één

persoon. Daarnaast wordt steeds meer informatie van buitenaf gevraagd danwel zijn er ontwikkelingen waarop moet worden ingespeeld.

Impact Voortgang van werkzaamheden komt in gevaar door: - Wegvallen specialistische kennis en stagnerende voortgang van werkzaamheden bij

vertrek of langdurige ziekte; - Onvoldoende capaciteit om alle taken goed te kunnen uitvoeren c.q. nieuwe taken te

kunnen oppakken; - Hoger ziekteverzuim als gevolg van toenemende werkdruk.

Financiëel gevolg Voor personele maatregelen (b.v. externe inhuur) wordt over een periode van 5 jaar in totaal € 269.000 ingeschat.


Maatregelen - Opstellen goede procesbeschrijvingen. - Externe inhuur wanneer noodzakelijk. - Samenwerking met collega corporaties. - Goede arbeidsomstandigheden. - Voldoende uitdaging en toekomstperspectief bieden.

Status Vanwege de voorgenomen fusie met Woningbouwvereniging Nieuw-Lekkerland staat dit voorlopig even geparkeerd.

Naam Planning en Controle (P&C) Omschrijving Om de doelstellingen te halen, is het nodig de resultaten en voortgang te bewaken. Hiervoor

is een goede P&C-cyclus noodzakelijk. Bij het ontbreken hiervan bestaat het gevaar dat informatie onvolledig, onjuist, niet en/of te laat wordt aangeleverd, waardoor sturing niet of onvoldoende mogelijk is.

Impact - Onvoldoende inzicht in resultaat en voortgang bedrijfsvoering. - Inefficiëntie en ineffectiviteit. - Onvoldoende verantwoordingsmogelijkheden naar toezichthouders en belanghebbers. - Geen eenduidige interne informatievoorziening en daardoor gevaar van onvolledige of

onjuiste informatieverstrekking naar buiten. - Imago- en/of financiële schade. - Kwaliteitsverlies.



Maatregelen - Opstellen van een P&C-cyclus met de juiste informatie op goed gekozen aanlevermomenten.

- Integrale aanlevering en beoordeling door de werkorganisatie bij het opstellen. - Bewaken juiste en tijdige aanlevering. - Bewaken kwaliteit opgenomen informatie.

Status Grotendeels gereed. Over het onderhoud (de belangrijkste beïnvloedbare kosten) wordt ieder kwartaal gerapporteerd.


- 71 -

Naam Beheersbaarheid onderhoudsuitgaven Omschrijving De onderhoudsuitgaven zijn de grootste beheersbare post in de exploitatie. Beheersing

hiervan is daardoor van groot belang op sturing van de operationele kasstromen. Gebrek aan beheersing ontstaat door enerzijds onvoldoende inzicht in de bouwkundige kwaliteit van het vastgoed en anderzijds door onvoldoende onderhoud planmatig uit te voeren. Ook het uitvoeren van onderhoud dat eigenlijk voor rekening van de huurder zelf is zorgt voor druk op de onderhoudsbegroting.

Impact - Hoge onverwachte onderhoudsuitgaven en druk op de liquiditeiten. - Extra druk op operationele kasstromen, waardoor negatief effect op financiële ratio’s

WSW. - Te grote afwijkingen van de begroting, waardoor betrouwbaarheid en vakkundigheid

bestuur en werkorganisatie in geding komt, zowel richting RvC als WSW, Autoriteit woningcorporaties enz.

- Imago- en/of financiële schade. Financiëel gevolg Een afwijking van 5% ten opzichte van de begroting levert over een periode van 10 jaar

€ 400.000 extra lasten op. Risicobereidheid Dit risico willen wij voorkomen. Hierop kunnen wij volledig zelf sturen.

Maatregelen - Goede bouwtechnische inventarisatie woningbezit. - Goede meerjarenonderhoudsbegrotingen opstellen. - Onderhoud zoveel mogelijk volgens de meerjarenonderhoudsbegroting uitvoeren en zo

min mogelijk vraag gestuurd. - Geen onderhoud uitvoeren dat eigenlijk voor rekening van de huurder is. - Scherp zijn op prijsniveau aannemers.

Status Deels gereed. Er is een goede meerjarenonderhoudsbegroting voorhanden die bovendien extern is gecontroleerd op juistheid en volledigheid. De afdeling vastgoed gaat werken met conditiemeting en heeft hiervoor opleidingen gevolgd. Een duidelijk geformuleerd en strakker onderhoudsbeleid ontbreekt nog.


- 72 -

Naam Uitvoering projecten Omschrijving De uitvoering van projecten kan afwijken van de werkomschrijving, bijvoorbeeld als de

aannemer, om kosten te besparen, een andere werkwijze of andere materialen toepast. Ook een onvoldoende duidelijke werkomschrijving kan ervoor zorgen dat het resultaat niet is wat de bedoeling was. Ook kan een aannemer tijdens het project failliet gaan.

Impact - Herstel- en/of hoge(re) onderhoudskosten door mindere kwaliteit. - Ontevreden huurders door mindere kwaliteit. - Bij faillissement aannemer stagneert de uitvoering en blijft huurder met onafgemaakt

huis zitten. - Hogere projectkosten als andere aannemer werk van failliete aannemer moet afmaken.

Financiëel gevolg Omdat er momenteel geen nieuwe projecten opgenomen zijn, is hiervoor nu geen financiëel gevolg te berekenen.


Maatregelen - Goede werkomschrijvingen/bestekken. - Goed en frequent toezicht op uitvoering. - Goede financiële toets te selecteren aannemers (financiële positie, WKA enz.) - Uitvoering onder Woningborg. - Referenties van andere corporaties bij nieuwe aannemers. - Opstellen procedure-omschrijiving.

Status Gereed. Goede werkomschrijvingen/bestekken worden gemaakt. Toezicht op nieuwbouwprojecten wordt extern ingehuurd. Toezicht op onderhoudsprojecten wordt intern gedaan, wat door de krappe formatie een continuïteitsrisico met zich meebrengt. Omdat met name onderhoudsprojecten door veelal dezelfde aannemers wordt uitgevoerd, bestaat de kans dat de relatie met de aannemers collegiaal wordt, waardoor scherp toezicht en handhaving in het gedrang kunnen komen. Nieuwbouw is onder Woningborg gerealiseerd. Bij aanbesteding Woonleefhart zijn de te selecteren aannemers financiëel getoetst.

Naam Huurincasso Omschrijving Door de mindere economische situatie (b.v. werkgelegenheid) wordt het tijdig betalen van

de huur voor sommige mensen moeilijker. Gevolg hiervan is een toenemende huurachterstand.

Impact - Meer personele inzet nodig voor incasso. - Vermindering liquiditeit door latere ontvangst. - Omzetverlies door niet meer ontvangen van huren, al dan niet door te snel afboeken.

Financiëel gevolg Gelet op de ontwikkeling van de huurachterstand de afgelopen jaren ( < 1%) is bijvoorbeeld een verdubbeling niet realistisch. Toename met 0,25% zou over een periode van 10 jaar een inkomstenderving van € 113.000 betekenen.


Maatregelen - Actieve invorderingsprocedure. - Goede afspraken met deurwaarderskantoor. - Persoonlijke benadering huurders.

Status Gereed. Bij huurachterstand wordt snel en actief gestart met benadering en incasso, zonodig met uit handen geven aan deurwaarder. Afgeboekte achterstanden blijven nog in beeld en worden in sommige gevallen ook nog ontvangen.


- 73 -

Financiële positie

Naam Borging WSW Omschrijving Voor het (makkelijk) kunnen aantrekken van externe financiering is borging door het WSW

onontbeerlijk. Deze is afhankelijk van hoe het WSW ons beoordeelt op zowel business risks als financial risks. Het niet of beperkt borgen van externe financiering maakt het moeilijker en/of duurder om voldoende middelen te krijgen voor het uitvoeren van noodzakelijke investeringen.

Impact - Onvoldoende middelen voor het uitvoeren van investeringen. - Hogere rentelasten door duurdere leningen. - Hogere werkdruk door meer aan te leveren informatie aan geldverstrekkers.

Financiëel gevolg Omdat er de komende jaren, door het ontbreken van nieuwe projecten, geen nieuwe financiering is opgenomen, is een financiëel gevolg nu niet te berekenen.


Maatregelen - Voldoende operationele kasstromen realiseren om aan de financiële ratio’s van het WSW te blijven voldoen.

- Goede en onderbouwde beleidsdocumenten vaststellen, zodat aan de business risks van het WSW wordt voldaan.

- Voldoende woningverkopen realiseren, waardoor minder externe financiering nodig is. - Goede P&C-cyclus implementeren, zodat aan te leveren informatie in principe geen of

nauwelijks extra belasting voor de werkorganisatie betekent. - Bewaken van passendheid bij woningtoewijzingen conform regelgeving.

Status Gereed. Met het opstellen van de begroting wordt al gekeken of aan de financiële ratio’s van het WSW wordt voldaan. Woningen worden passend toegewezen.

Naam Terugkoop Koopgarantwoningen Omschrijving Vanaf 2008 zijn diverse woningen via Koopgarant verkocht. Hierdoor hebben wij een

terugkoopverplichting. Inmiddels hebben wij al diverse woningen moeten terugnemen, maar niet alle konden weer worden doorverkocht. In theorie zou in korte tijd een groot aantal woningen teruggekocht moeten worden.

Impact - Externe financiering moeten aantrekken voor terugkoop, omdat eigen middelen ontoereikend zijn.

- Extra druk op operationele kasstromen door extra rentelasten, waardoor negatief effect op financiële ratio’s WSW.

- Verlies op woningverkopen door marktontwikkelingen en contractuele resultaatdeling. Financiëel gevolg De terugkoopverplichting voor de op de balans staande Koopgarantwoningen bedraagt

€ 1.880.000. Risicobereidheid Dit risico willen wij reduceren. Bestaande contracten zijn immers bindend.

Maatregelen - Geen woningen meer via Koopgarant of andere constructie met terugkoopplicht verkopen.

- Verplichtingen van bestaande Koopgarantwoningen zien te laten afkopen. - Creëren financiële buffer voor het kunnen financieren van terug te nemen woningen. - Voldoende woningverkopen realiseren, zodat teruggenomen woningen (vrijwel) direct

weer worden doorverkocht.. Status Gereed. Woningen worden in principe niet meer onder voorwaarden verkocht. Bij diverse

woningen zijn de voorwaarden inmiddels afgekocht.


- 74 -

Naam Renterisico’s Omschrijving Als leningen moeten worden geherfinancierd danwel de rente moet worden aangepast

bestaat de mogelijkheid dat de nieuwe rente hoger is dan de huidige. Impact Extra druk op operationele kasstromen door extra rentelasten, waardoor negatief effect op

financiële ratio’s WSW. Financiëel gevolg Wanneer de rente van de te herziene leningen naar 5% (de hoogste rentevoet van de

afgelopen 10 jaar) zou stijgen, betekent dit over de restant looptijd € 896.000 extra lasten. Risicobereidheid Dit risico willen wij reduceren. Wij kunnen geen invloed uitoefenen op de rente-ontwikkeling.

Maatregelen - Rente voor langere periode vastleggen. - Maximum stellen aan te herfinancieren/herzien leningvolume.

Status Gereed. Van de meeste leningen is het rentepercentage tot einde looptijd vastgezet. In het concept financieel statuut, dat ter vaststelling aan de RvC is voorgelegd, staat een maximum jaarlijks te herfinancieren/herzien leningvolume.

Naam Rendement projecten Omschrijving Als er onvoldoende rendement op nieuwe projecten wordt behaald, heeft dit een negatief

effect op de financiële positie. Impact - Te weinig terugverdiencapaciteit, waardoor (te veel) intering op algemene reserve.

- Lagere bedrijfswaarde. - Negatief effect op financiële ratio’s WSW.

Financiëel gevolg Door het ontbreken van nieuwe projecten is een financiëel gevolg momenteel niet te berekenen.


Maatregelen Vaststellen investeringsstatuut. Status Gereed. Concept investeringsstatuut is ter vaststelling aangeboden aan RvC.


- 75 -

Financiële verslaglegging

Naam Kwetsbaarheid financiële verslaglegging Omschrijving Vanwege de toenemende complexiteit van de financiële verslaglegging zijn stabiliteit en

deskundigheid binnen de organisatie van groot belang. Voor de financiële verslaglegging beschikt Lek en Waard Wonen over één parttime medewerker. De specifieke kennis voor dit werk is niet bij andere medewerkers aanwezig. Hierdoor is interne controle op de juistheid van de verslaglegging niet of moeilijk mogelijk.

Impact - Niet kunnen halen van deadlines door onjuiste gegevens. - Sancties en/of negatieve beoordeling van instanties door onjuiste of niet tijdige

aanlevering van informatie. - Toenemende werkdruk door hoge verantwoordelijkheid zonder achtervang. - Stagnatie van voortgang werkzaamheden danwel (hoge) inhuurkosten bij vertrek of

langdurige ziekte op cruciaal moment in P&C-cyclus. - Imago- en/of financiële schade.

Financiëel gevolg Een direct financiëel gevolg is hiervan niet te berekenen.

Risicobereidheid Dit risico willen wij reduceren. De schaalgrootte is een beperkende factor bij de organisatie-inrichting.

Maatregelen - Actieve bewaking P&C-cylcus en aangeleverde informatie. - Constructieve relatie met accountant. - Eén of meerdere interim controles door accountant in P&C-cyclus. - Samenwerking met collega corporaties en uniformering P&C-cylcus voor achtervang

en/of sparring functie. - Goede arbeidsvoorwaarden en opleidingsmogelijkheden bieden.

Status Deels gereed. De relatie met de accountant is goed en constructief, de accountant levert goed advies en denkt mee. De arbeidsvoorwaarden en opleidingsmogelijkheden zijn goed. Interne controle is door de beperkte omvang van het werkapparaat beperkt, maar wordt meegenomen in de voorgenomen fusie met Woningbouwvereniging Nieuw-Lekkerland.

Wet- regelgeving

Naam Scheiden van wonen en zorg Omschrijving Door het scheiden van wonen en zorg dalen de inkomsten voor zorginstanties. Hierdoor

wordt het voor hen moeilijker of onmogelijk om bestaande huurprijzen voor zorgvastgoed, dat zij van corporaties huren, te betalen.

Impact - Leegstand van (zorg)vastgoed. - Inkomstenderving. - Investeringen om zorgvastgoed te kunnen herbestemmen voor andere doelgroepen.

Financiëel gevolg Een marktconforme huur (lokale markt) resulteert in een terugval in huuropbrengsten. Over een periode van 10 jaar betekent dit € 870.000 aan inkomstenderving.

Risicobereidheid Dit risico willen wij reduceren. Wij hebben geen invloed op nieuwe – en/of veranderende weten regelgeving en worden daardoor geconfronteerd met de gevolgen daarvan.

Maatregelen - Tijdig in overleg met zorginstantie over huur van zorgvastgoed.. - Actief nadenken over mogelijke andere bestemming van (deel van) zorgvastgoed. - Bij nieuwbouw kijken naar multifunctioneel ontwerp.

Status Deels gereed. Met AVZ zijn we in gesprek over de huur van de Hof van Ammers.


- 76 -

Naam Nieuwe- en/of veranderende weten regelgeving Omschrijving Nieuwe – en/of veranderende regelgeving noodzaakt steeds tot nieuwe beleidsvorming of

aanpassingen in de bedrijfsvoering. Voor kleine organisaties kan dit best veel impact hebben.

Impact - Minder beleidsvrijheid. - Inkomstenderving. - Toenemende druk op de werkorganisatie.

Financiëel gevolg Een direct financiëel gevolg is hiervan niet te berekenen.

Risicobereidheid Dit risico willen wij reduceren. Wij hebben geen invloed op nieuwe – en/of veranderende weten regelgeving en worden daardoor geconfronteerd met de gevolgen daarvan.

Maatregelen - Ontwikkelingen goed volgen om tijdig erop te kunnen inspelen. - Samenwerking en kennisdeling met collega corporaties.

Status Deels gereed. Het volgen van de ontwikkelingen is een constante verantwoordelijkheid van de werkorganisatie. In diverse verbanden wordt al met andere corporaties overlegd over nieuw beleid en zo mogelijk samen gewerkt.

Weerstandsvermogen Om het weerstandsvermogen te bereken, wordt gebruikt gemaakt van de risico-index. De risico-index wordt bepaald door de formule kans x gevolg / beïnvloedbaarheid. Hoe groter de kans en het gevolg en hoe kleiner de beïnvloedbaarheid, hoe hoger de risico-index en dus de kans dat het risico zich kan voordoen. De laagste risico-index is dus minder dan 1, de hoogste 25. Op basis van de risico-index en het financiëel gevolg kan het weerstandsvermogen worden bepaald: het gedeelte van de algemene reserve dat minimaal nodig is om mogelijke risicio’s (financiëel) te kunnen opvangen. Er vanuit gaande dat het bij een risico met risico-index 25 verstandig is te zorgen dat het volledige risico (= 100% van het financiële gevolg) gedekt kan worden, kan de volgende formule worden gebruikt: weerstandsvermogen = 4 x risico-index x 100% x financiëel gevolg. Dit leidt tot het volgende overzicht:

Categorie Risico Kans Gevolg Beïnvl. Risico- Financiëel Weerstands-

1 - 2 - 3 - 4 - 5 index gevolg vermogen

Strategie SVB (leegstand) 4 5 4 5 € 3.412.000 € 682.000

Strategie Stagnerende verkopen 4 5 2 10 € 3.579.000 € 1.432.000

Operationeel Kwetsbaarheid organisatie 2 2 4 1 € 269.000 € 11.000

Operationeel Beheersen onderhoud 2 2 4 1 € 400.000 € 16.000

Operationeel Huurincasso 3 2 4 2 € 113.000 € 7.000

Financiële positie Terugkoop Koopgarant 4 4 2 8 € 1.645.000 € 526.000

Financiële positie Renterisico's 2 3 1 6 € 896.000 € 215.000

Wet- en regelgeving Scheiden wonen en zorg 4 3 2 6 € 870.000 € 209.000

Totaal € 11.184.000 € 3.098.000


- 77 -

De hoogste risico’s blijven, net als in 2014, dreigende leegstand, woningverkopen en – terugkopen, renterisico’s en het scheiden van wonen en zorg. De operationele risico’s zijn ook wel degelijk aanwezig, maar beperkter in (financiële) omvang.

Als weerstandsvermogen is een bedrag van € 3,1 mln. nodig om eventuele tegenvallers te kunnen opvangen. Onze algemene reserve bedraagt per 31-12-2015 € 11,7 mln. en is daarmee ruim toereikend. Ook de overwaarde op onze bedrijfswaarde is met € 10,2 mln. ruim voldoende.

0123456789

10

SVB (leegstand)

Stagnatie verkoop

Kwetsbaarheid

organisatie

Beheersing onderhoud

Huurincasso

Terugkoop Koopgarant

Renterisico

Scheiden wonen en zorg

Financiële risico's t.o.v. meerjarenprognose


- 78 -


- 79 -

VERKLARING VAN HET BESTUUR Algemeen In het voorafgaande zijn wij ingegaan op de zes prestatievelden van het BBSH (vanaf 01-07-2015 BTIV). Wij menen dat wij aan de hand van deze prestatievelden duidelijk hebben gemaakt, dat de Woningbouwstichting door haar functioneren een actieve bijdrage levert aan de volkshuisvesting in de gemeente Molenwaard.

Verklaring aanwending middelen Het Bestuur verklaart dat het door middel van zijn functioneren een adequate invulling heeft gegeven aan het uitgangspunt "uitsluitend werkzaam zijn in het belang van de volkshuisvesting" zoals dit omschreven is in artikel 11 van het BBSH (vanaf 01-07-2015 BTIV). Nieuwpoort, 23 mei 2016, A. den Boer, voorzitter. P. van Hellemond, directeur-bestuurder.


- 80 -

KENGETALLEN PER ULTIMO BOEKJAAR

Boekjaar 2015 2014 2013 2012 2011 2010

GEGEVENS BEZIT

1. Woningen en woongebouwen - vooroorlogs 4 4 5 5 6 6

- naoorlogs 952 952 930 909 913 919 2. Overige woongelegenheden 24 24 24 24 24 24 3. Garages 1 1 1 1 1 11 4. Bedrijfsruimten, overige 18 18 13 12 12 11 Totaal verhuurbare eenheden (vhe) 999 999 973 951 956 971

Huureenheden in aanbouw

12 22 22 Koopeenheden in aanbouw

9 17 22 10

Koopeenheden in voorraad 9 14 13

Gemiddelde WOZ-waarde per woning 164.167 165.003 175.718 187.184 187.394 191.487

MUTATIES IN HET BEZIT

Aantal opgeleverd 25 39

61

Aantal aangekocht 1 8 2 1 1 Aantal verkocht 6 6 7 6 4 4

Aantal gesloopt

10 14 Aantal aangepast

-1

Aantal administratieve aanpassingen

1

- 2

AANTAL WOONEENHEDEN NAAR HUURPRIJSKLASSE

Goedkoop 126 130 138 156 173 200 Betaalbaar 641 650 662 673 674 670 Bereikbaar 137 124 89 46 34 22 Duur (vrije sector) 52 52 46 39 38 33

PRIJS/KWALITEIT-VERHOUDING WONINGEN

Gemiddelde huurprijs per 31 december 531 499 471 459 445 436 Gemiddeld aantal punten WWS 160 148 145 148 139 138 Gemiddeld percentage maximaal redelijk 65% 67% 66% 65% 69% 69% Gemiddelde puntprijs per 31 december 3,32 3,37 3,25 3,10 3,20 3,16 Gemiddelde huurverhoging per 1 juli 2,6% 4,2% 4,0% 2,3% 1,3% 1,2% KWALITEIT

Aantal reparatieverzoeken per vhe 2,16 2,27 2,27 2,28 2,50 2,89 Aantal gevallen mutatie-onderhoud per vhe 0,09 0,06 0,09 0,12 0,10 0,08 Kosten niet-planmatig onderhoud per vhe 392 324 332 320 384 668


- 81 -

KENGETALLEN PER ULTIMO BOEKJAAR

Boekjaar 2015 2014 2013 2012 2011 2010

Kosten planmatig onderhoud per vhe (incl. activ.)* 1.074 571 950 1.209 1.218 824 VERHUUR VAN WONINGEN

Mutatiegraad 9,1% 8,4% 11,6% 5,6% 7,2% 10,3% Leegstandsgraad 0,85% 0,90% 0,55% 0,28% 0,40% 0,79% Gemiddeld aantal reacties per aanbieding 9,1 5,6 4,4 6,5 4,8

Huurachterstand in % van de jaarhuur 0,90% 0,94% 0,82% 0,89% 0,77% 0,88% Huurderving in % van de jaarhuur 0,93% 0,88% 0,76% 0,25% 0,30% 0,42%

FINANCIELE KONTINUITEIT

Solvabiliteit 22,9 22,8 23,2 23,9 24,6 23,0 Liquiditeit (current ratio) 0,59 1,15 1,87 1,49 0,49 0,38 Rentabiliteit eigen vermogen -3,8 -5,0 -3,5 3,5 5,7 1,9 Rentabiliteit vreemd vermogen 4,6 4,2 4,2 4,0 4,5 4,6 Rentabiliteit totaal vermogen 2,1 1,9 2,2 3,7 4,6 3,6 Operationele cash-flow per vhe 1.384 1.184 1.375 2.318 1.532 930

BALANS EN WINST- EN VERLIESREKENING

Eigen vermogen per vhe 11.726 12.175 13.125 13.746 13.193 12.152 Totaal opbrengsten per vhe 6.794 6.484 6.129 7.213 6.205 5.706 Kapitaalslasten per vhe 4.723 4.579 4.727 4.762 3.729 3.379 Overige bedrijfslasten per vhe 1.766 1.849 1.297 1.258 1.178 1.063 Rentebaten per vhe 0 0 20 8 13 27 Rentelasten per vhe 1.546 1.617 1.693 1.640 1.690 1.672 Jaarresultaat per vhe -449 -608 -454 483 754 226

PERSONEELSBEZETTING (excl. interim personeel)

Directie 1 1 1 1 1 1 Technisch 2 2 2 2 2 3 Administratief 4 4 4 4 4 4 Overig 2 3 3 3 3 3 Werkelijk (fte) 6,1 6,2 6,4 6,2 6,2 7,3 Werkelijk (fte) per 1.000 woningen 5,8 5,9 6,0 5,7 5,7 6,8

* In de periode 2012 t/m 2014 is een deel van de uitgaven planmatig onderhoud, op aangeven van de accountant, niet ten laste van de winst- en verliesrekening gebracht, maar geactiveerd. Voor een goed vergelijk met de voorgaande jaren zijn de geactiveerde uitgaven meegenomen in de bepaling van dit kengetal.


- 82 -

BALANS PER 31 DECEMBER 2015 (vóór winstbestemming)

ACTIVA 31-12- 2015 31-12- 2014

VASTE ACTIVA

Immateriële vaste activa Computersoftware 8.774 18.274

Totaal immateriële vaste activa 8.774 18.274

Materiële vaste activa

Sociaal vastgoed in exploitatie 43.613.652 45.480.288

Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor eigen exploitatie 7.997 643.226

Onroerende – en roerende zaken ten dienste van de exploitatie 164.555 191.760

Totaal materiële vaste activa 43.786.204 46.315.274

Vastgoedbeleggingen

Commerciëel vastgoed in exploitatie 1.845.919 1.744.403

Onroerende zaken verkocht onder voorwaarden 1.589.692 1.786.692

Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor eigen exploitatie 644.226 0

Totaal vastgoedbeleggingen 4.079.837 3.531.095

Financiële vaste activa

Latente belastingvorderingen 349.092 469.290

Totaal financiële vaste activa 349.092 469.290

Som der vaste activa 48.223.908 50.333.933

VLOTTENDE ACTIVA

Voorraden

Vastgoed bestemd voor verkoop 1.846.694 2.538.375

Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor verkoop 0 0

Totaal voorraden 1.846.694 2.538.375

Onderhanden projecten 0 0

Vorderingen Huurdebiteuren 57.804 56.366

Belastingen en premies sociale verzekeringen 0 37.693

Overige vorderingen 78.921 69.947

Overlopende activa 0 0 Totaal vorderingen 136.726 164.006

Liquide middelen 885.650 342.032

Som der vlottende activa 2.869.070 3.044.412

TOTAAL ACTIVA 51.092.978 53.378.346


- 83 -

PASSIVA 31-12-2015 31-12-2014

EIGEN VERMOGEN

Kapitaal 5 5 Overige reserve’s 12.162.944 12.770.299 Jaarresultaat -448.657 -607.355

Totaal eigen vermogen 11.714.292 12.162.949

VOORZIENINGEN

Voorziening latente belastingverplichtingen 617.195 541.792 Overige voorzieningen 23.204 23.254

Totaal voorzieningen 640.399 565.046

LANGLOPENDE SCHULDEN

Schulden leningen overheid 465.149 652.634

Schulden leningen kredietinstellingen 31.785.976 35.468.584

Verplichtingen uit hoofde van onroerende zaken verkocht onder voorwaarden 1.645.204 1.879.879

Totaal langlopende schulden 33.896.329 38.001.097

KORTLOPENDE SCHULDEN

Schulden aan kredietinstellingen 3.682.589 1.384.468

Schulden aan leveranciers 229.243 184.394

Schulden aan gemeenten 187.485 177.966

Belastingen en premies sociale verzekeringen 29.861 13.775

Schulden ter zake van pensioenen 1.514 0

Overige schulden 52.552 190.056

Overlopende passiva 658.713 698.594

Totaal kortlopende schulden 4.841.957 2.649.254

TOTAAL PASSIVA 51.092.978 53.378.346


- 84 -

WINST- EN VERLIESREKENING 2015 (categoriale indeling)

Omschrijving 2015 2014

BEDRIJFSOPBRENGSTEN

Huuropbrengsten 6.356.537 5.931.744 Opbrengsten servicecontracten 200.372 188.569 Overheidsbijdragen 0 0 Netto verkoopresultaat vastgoedportefeuille 209.907 341.600

Overige waardeveranderingen (im)materiële vaste activa en vastgoedportefeuille 0 0

Overige bedrijfsopbrengsten 20.378 15.423

Som der bedrijfsopbrengsten 6.787.194 6.477.337

BEDRIJFSLASTEN

Afschrijvingen (im)materiële vaste activa en vastgoedportefeuille 1.830.791 1.789.772

Overige waardeveranderingen (im)materiële vaste activa en vastgoedportefeuille 0 199.327

Lonen en salarissen 353.568 332.383 Sociale lasten 53.066 55.966 Pensioenlasten 61.612 59.948 Onderhoudslasten 1.464.552 611.962

Leefbaarheid 9.293 2.614

Lasten servicecontracten 146.079 124.347

Overige bedrijfslasten 1.608.899 1.698.339

Som der bedrijfslasten 5.527.860 4.874.658

Niet gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille 31.565 23.428

Andere rentebaten en soortgelijke opbrengsten 38 20

Rentelasten en soortgelijke kosten -1.543.993 -1.614.898

Saldo financiële baten en lasten -1.543.955 -1.614.878

RESULTAAT UIT GEWONE BEDRIJFSVOERING VOOR BELASTINGEN -253.056 11.229

Belastingen resultaat uit gewone bedrijfsvoering -195.601 -618.584

RESULTAAT UIT GEWONE BEDRIJFSVOERING NA BELASTINGEN -448.657 -607.355

Buitengewone baten 0 0

Buitengewone lasten 0 0

Belastingen buitengewoon resultaat 0 0

Buitengewoon resultaat na belastingen 0 0

RESULTAAT NA BELASTINGEN -448.657 -607.355


- 85 -

WINST- EN VERLIESREKENING 2015 (functionele indeling)


Huuropbrengsten 6.356.537 5.931.744 Opbrengsten servicecontracten 200.372 188.569

Lasten servicecontracten -146.079 -124.347

Overheidsbijdragen 0 0 Lasten verhuur- en beheeractiviteiten -1.266.515 -1.351.735 Onderhoudslasten -1.616.641 -754.678 Overige directe operationele lasten exploitatie bezit -672.467 -646.364 Afschrijvingen vastgoed in exploitatie -1.793.637 -1.753.295 Netto resultaat exploitatie vastgoedportefeuille 1.061.571 1.468.224

Omzet verkocht vastgoed in ontwikkeling 807.308 745.981 Uitgaven verkocht vastgoed in ontwikkeling -648.893 -604.261

Toegerekende organisatiekosten 0 0

Toegerekende financieringskosten 0 0 Netto resultaat verkocht vastgoed in ontwikkeling 158.415 141.720

Verkoopopbrengst vastgoedportefeuille 198.715 353.358 Toegerekende organisatiekosten -23.228 -20.628 Boekwaarde verkochte vastgoedportefeuille -147.223 -153.477 Netto gerealiseerd resultaat verkoop vastgoedportefeuille 28.264 179.253

Overige waardeveranderingen vastgoedportefeuille 0 -199.327 Niet gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille 0 0 Niet gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille VoV 31.565 23.428 Niet gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille voor verkoop 0 0

Waardeveranderingen vastgoedportefeuille 31.565 -175.899

Opbrengsten overige activiteiten 20.378 15.423

Kosten overige activiteiten 0 0

Netto resultaat overige activiteiten 20.378 15.423

Overige organisatiekosten 0 0 Leefbaarheid -9.293 -2.614 Waardeveranderingen van financiële vaste activa en van effecten 0 0 Opbrengst van vorderingen die tot de vaste activa behoren en van effecten 0 0 Andere rentebaten en soortgelijke opbrengsten 38 20 Rentelasten en soorgelijke lasten -1.543.993 -1.614.898 Saldo financiële baten en lasten -1.543.955 -1.614.878 RESULTAAT UIT GEWONE BEDRIJFSUITOEFENING VOOR BELASTINGEN -253.056 11.229 Belastingen resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening -195.601 -618.584 Resultaat deelnemingen 0 0 RESULTAAT UIT GEWONE BEDRIJFSUITOEFENING NA BELASTINGEN -448.657 -607.355


- 86 -

WINST- EN VERLIESREKENING 2015 (functionele indeling)


RESULTAAT UIT GEWONE BEDRIJFSUITOEFENING NA BELASTINGEN -448.657 -607.355 Buitengewone baten 0 0 Buitengewone lasten 0 0

Belastingen buitengewoon resultaat 0 0

Buitengewoon resultaat na belastingen 0 0

GECONSOLIDEERD RESULTAAT NA BELASTINGEN -448.657 -607.355 Waarvan aandeel van derden 0 0 RESULTAAT TOEKOMEND AAN DE RECHTSPERSOON -448.657 -607.355


- 87 -

KASSTROOMOVERZICHT (directe methode) bedragen x € 1.000

2015 2014

Operationele kasstromen

Ontvangsten: 1.1 Huren 6.342 5.943 1.1.1. Zelfstandige huurwoningen DAEB 5.797 5.462 1.1.2 Zelfstandige huurwoningen en onzelfstandige wooneenheden niet-DAEB 103 144 1.1.3 Onzelfstandige overige wooneenheden DAEB 229 207 1.1.4 Overige niet woongelegenheden DAEB 77 58 1.1.5 Overige niet woongelegenheden niet-DAEB 136 72 1.2 Vergoedingen 194 207 1.3 Overheidsontvangsten - - 1.4 Overige bedrijfsontvangsten 16 13 1.5 Renteontvangsten - - Saldo ingaande kasstromen 6.552 6.163

Uitgaven: 1.6 Erfpacht - - 1.7 Personeelsuitgaven 441 459 1.7.1 Lonen en salarissen 329 338 1.7.2 Sociale lasten 52 54 1.7.3 Pensioenlasten 60 67 1.8 Onderhoudsuitgaven 1.457 889 1.9 Overige bedrijfsuitgaven 1.080 1.013 1.10 Renteuitgaven 1.579 1.645 1.11.a Sectorspecifieke heffing onafhankelijk van resultaat 3 191 1.11.b Verhuurderheffing 665 573 1.12 Leefbaarheid externe uitgaven niet investeringsgebonden 10 2 1.13 Vennootschapsbelasting - - Saldo uitgaande kasstromen 5.235 4.773

Kasstroom uit operationele activiteiten 1.317 1.390

(Des)investeringsactiviteiten

MVA ingaande kasstroom A. DAEB en B. niet-DAEB activiteiten 2.1 A Verkoopontvangsten bestaande huur, woon- en niet woongelegenheden DAEB - 145 2.1 B Verkoopontvangsten bestaande huur, woon- en niet woongelegenheden niet-DAEB 14 20 2.2 A Verkoopontvangsten woongelegenheden (VOV) na inkoop in dPi periode DAEB 177 180 2.2 B Verkoopontvangsten woongelegenheden (VOV) na inkoop in dPi periode niet-DAEB - - 2.3 A Verkoopontvangsten nieuwbouw, woon- en niet woongelegenheden DAEB n.v.t. n.v.t. 2.3 B Verkoopontvangsten nieuwbouw, woon- en niet woongelegenheden niet-DAEB 838 746 2.4 A Verkoopontvangsten grond DAEB - - 2.4 B Verkoopontvangsten grond niet-DAEB - - 2.5 A (Des)investeringsontvangsten overig DAEB - - 2.5 B (Des)investeringsontvangsten overig niet-DAEB - - Tussentelling ingaande kasstroom MVA 1.029 1.090


- 88 -


2015 2014

2.6 A Nieuwbouw huur, woon- en niet woongelegenheden DAEB 40 1.418 2.6 B Nieuwbouw huur, woon- en niet woongelegenheden niet-DAEB 19 623 2.7 A Woningverbetering, woon- en niet woongelegenheden DAEB 29 - 2.7 B Woningverbetering, woon- en niet woongelegenheden niet-DAEB - - 2.8 A Leefbaarheid externe uitgaven projectgebonden DAEB - - 2.8 B Leefbaarheid externe uitgaven projectgebonden niet-DAEB - - 2.9 A Aankoop, woon- en niet woongelegenheden DAEB - 786 2.9 B Aankoop, woon- en niet woongelegenheden niet-DAEB - - 2.10 A Nieuwbouw verkoop, woon- en niet woongelegenheden DAEB n.v.t. n.v.t. 2.10 B Nieuwbouw verkoop, woon- en niet woongelegenheden niet-DAEB -30 966 2.11 A Aankoop woongelegenheden (VOV) voor doorverkoop DAEB 151 298 2.11 B Aankoop woongelegenheden (VOV) voor doorverkoop niet-DAEB - - 2.12 A Sloopuitgaven, woon- en niet woongelegenheden DAEB 8 - 2.12 B Sloopuitgaven, woon- en niet woongelegenheden niet-DAEB - - 2.13 A Aankoop grond DAEB - - 2. 13 B Aankoop grond niet-DAEB - - 2.14 A Investeringen overig DAEB - 25 2.14 B Investeringen overig niet-DAEB - 23 2.15 A Externe kosten bij verkoop DAEB 1 8 2.15 B Externe kosten bij verkoop niet-DAEB 21 13 Tussentelling uitgaande kasstroom MVA 240 4.160

2.16 Saldo in- en uitgaande kasstroom MVA 789 -3.070

FVA

2.17.1 Ontvangsten verbindingen - - 2.17.2 Ontvangsten overig - - 2.18.1 Uitgaven verbindingen - - 2.18.2 Uitgaven overig - - 2.19 Saldo in- en uitgaande kasstroom FVA - -

Kasstroom uit (des)investeringen 789 -3.070

Financieringsactiviteiten

Ingaand 3.1.1 Nieuwe te borgen leningen - 1.200 3.1.2 Nieuwe ongeborgde leningen DAEB-investeringen - - 3.1.3 Nieuwe ongeborgde leningen niet-DAEB-investeringen - - Uitgaand 3.2.1 Aflossing geborgde leningen - - 3.2.2 Aflossing ongeborgde leningen DAEB-investeringen 1.540 1.522 3.2.3 Aflossing ongeborgde leningen niet-DAEB-investeringen 23 - Kasstroom uit financieringsactiviteiten -1.562 -322


- 89 -


2015 2014

4.1 Mutatie liquide middelen 544 - 2.001 4.2 Wijziging kortgeldmutaties - -

Liquide middelen per 1-1 342 2.343 Liquide middelen per 31-12 886 342 Mutatie liquide middelen 544 -2.001


- 90 -

WAARDERINGSGRONDSLAGEN Algemeen De waardering van de activa en passiva en de bepaling van het resultaat berusten op de grondslag van verkrijgings- of vervaardigingsprijs of nominale waarde, tenzij hierna anders is vermeld. De baten en lasten worden toegerekend aan het jaar waarop zij betrekking hebben. Met de invoering van het BBSH per 1 januari 1993 zijn de voorschriften met betrekking tot de jaarrekening en de waarderingsgrondslagen van toepassing verklaard zoals deze zijn opgenomen in Boek 2 titel 9 van het Burgerlijk Wetboek, aangevuld met voor de branche van toepassing zijnde richtlijn RJ 645. Met de invoering van de Herziene woningwet per 1 juli 2015 moeten de materiële vaste activa en de vastgoedbeleggingen worden gewaardeerd op marktwaarde in verhuurde staat. Dit is voor het eerst verplicht voor het verslagjaar 2016. BALANS – ACTIVA Immateriële vaste activa Computersoftware Gekochte softwarelicenties worden gewaardeerd op het bedrag van de bestede kosten, verminderd met de cumulatieve afschrijvingen en indien van toepassing met bijzondere waardeverminderingen. De jaarlijkse afschrijvingen bedragen een vast percentage van de bestede kosten, zoals nader in de toelichting op de balans is gespecificeerd. De economische levensduur en de afschrijvingsmethode worden aan het einde van elk boekjaar opnieuw beoordeeld. Uitgaven die worden gemaakt voor de productie van identificeerbare en unieke softwareproducten van Woningbouwstichting Lek en Waard Wonen worden geactiveerd. Dergelijke intern vervaardigde immateriële vaste activa worden geactiveerd indien het waarschijnlijk is dat er economische voordelen zullen worden behaald en de kosten betrouwbaar kunnen worden vastgesteld. Uitgaven samenhangend met onderhoud van softwareprogramma’s en uitgaven van onderzoek worden verantwoord in de winst-en-verliesrekening. Materiële vaste activa Sociaal vastgoed in exploitatie Grondslag sociaal vastgoed in exploitatie geclassificeerd als bedrijfsmiddel: Sociaal vastgoed omvat woningen in exploitatie met een huurprijs onder de huurtoeslaggrens, het maatschappelijk vastgoed en het overige sociale vastgoed. De huurtoeslaggrens is een algemeen huurprijsniveau dat jaarlijks per 1 juli door de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties wordt vastgesteld. Ultimo 2015 bedraagt deze grens € 710,68 (2014: € 699,48). Maatschappelijk vastgoed is bedrijfsonroerendgoed dat is verhuurd aan maatschappelijke organisaties, waaronder zorg-, welzijns-, onderwijs- en culturele instellingen en dienstverleners en tevens is vermeld op de bijlage zoals deze is opgenomen in de Beschikking van de Europese Commissie d.d. 15 december 2009 aangaande de staatssteun voor toegelaten instellingen.


- 91 -

Woningbouwstichting Lek en Waard Wonen kwalificeert het sociaal vastgoed als bedrijfsmiddel, aangezien Woningbouwstichting Lek en Waard Wonen een beleid heeft dat gericht is op het realiseren van de volkshuisvestelijke taken. Het volkshuisvestelijk beleid staat hierbij centraal. Grondslag classificatie als bedrijfsmiddel en waardering tegen historische kostprijs: Sociaal vastgoed in exploitatie wordt gewaardeerd op verkrijgingsprijs/vervaardigingsprijs, verminderd met de cumulatieve afschrijvingen en indien van toepassing met bijzondere waardeverminderingen. Of sprake is van een bijzondere waardevermindering wordt jaarlijks getoetst op basis van boekwaarde versus bedrijfswaarde. Een bijzonder waardeverminderingsverlies is het bedrag waarmee de boekwaarde de bedrijfswaarde duurzaam overschrijdt en wordt direct in de winst-en-verliesrekening verwerkt onder de post overige waardeverminderingen van materiële vaste activa. De afschrijvingen worden gebaseerd op de geschatte economische levensduur en worden berekend op basis van een vast percentage van de verkrijgingsprijs, rekening houdend met een eventuele residuwaarde. Er wordt afgeschreven vanaf het moment van ingebruikneming. Op grond wordt niet afgeschreven. Onderhoud Kosten voor periodiek groot onderhoud worden ten laste gebracht van het resultaat op het moment dat deze zich voordoen. De volgende afschrijvingstermijnen worden gehanteerd:

Grond Geen

Opstal 50 jaar

Installaties 25 jaar

Inrichting en CV-ketels 15 jaar

Isolatie 20-25 jaar

Overige woningaanpassingen 15-25 jaar

Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor eigen exploitatie Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor eigen exploitatie betreft complexen in aanbouw ten behoeve van toekomstige verhuurexploitatie. De complexen in aanbouw worden gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs onder aftrek van een bijzondere waardevermindering. Er worden geen kosten van het werkapparaat uit hoofde van voorbereiding, toezicht en directievoering en rente tijdens de bouw toegerekend. Indien de bijzondere waardevermindering hoger is dan de waarde van de onroerende zaken in ontwikkeling, wordt de onroerende zaak op nihil gewaardeerd en wordt een voorziening aan de creditzijde van de balans opgenomen. Ingenomen grondposities worden onder deze post verwerkt tegen verkrijgingsprijs en bijkomende kosten. Rentetoerekening vindt eerst plaats nadat ontwikkelactiviteiten zijn gestart. Afschrijving vindt plaats na ingebruikneming van de complexen. Onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie De onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie worden gewaardeerd op basis van de verkrijgingsprijs, verminderd met de cumulatieve afschrijvingen en indien van toepassing met bijzondere waardeverminderingen. De afschrijvingen worden gebaseerd op de geschatte economische levensduur en worden berekend op basis van een vast percentage van de verkrijgingsprijs. Er wordt afgeschreven vanaf het moment van ingebruikneming. Op terreinen wordt niet afgeschreven.


- 92 -

de volgende afschrijvingstermijnen worden gehanteerd:

Kantoorgebouw 30 jaar

Inrichting 10 jaar

Kantoormachines en overige inventaris 3 en 5 jaar

Vastgoedbeleggingen Commercieel vastgoed in exploitatie Het commercieel vastgoed omvat woningen in exploitatie met een huurprijs boven de huurtoeslaggrens, het bedrijfsmatig vastgoed (niet zijnde maatschappelijk vastgoed) en het overige commercieel vastgoed. Grondslag classificatie als vastgoedbelegging en waardering tegen historische kostprijs: Commercieel vastgoed in exploitatie wordt gewaardeerd op verkrijgingsprijs/vervaardigingsprijs, verminderd met de cumulatieve afschrijvingen en indien van toepassing met bijzondere waardeverminderingen. Of sprake is van een bijzondere waardevermindering wordt jaarlijks getoetst op basis van boekwaarde versus actuele waarde. Voor de actuele waarde wordt uitgegaan van 70% van de WOZ-waarde. Er wordt geen onafhankelijke taxatie uitgevoerd voor het bepalen van de marktwaarde. Een bijzonder waardeverminderingsverlies is het bedrag waarmee de boekwaarde de bedrijfswaarde duurzaam overschrijdt en wordt direct in de winst-en-verliesrekening verwerkt onder de post overige waardeverminderingen van materiële vaste activa. De afschrijvingen worden gebaseerd op de geschatte economische levensduur en worden berekend op basis van een vast percentage van de verkrijgingsprijs, rekening houdend met een eventuele residuwaarde. Er wordt afgeschreven vanaf het moment van ingebruikneming. Op grond wordt niet afgeschreven. Onroerende en roerende zaken verkocht onder voorwaarden Onroerende zaken verkocht onder voorwaarden die zijn gekwalificeerd als een financieringstransactie worden gewaardeerd op basis van actuele waarde. De actuele waarde wordt vastgesteld aan de hand van courante prijzen op een actieve markt voor gelijksoortige onroerende zaken op dezelfde locatie en in dezelfde staat. Winsten of verliezen ontstaan door een wijziging in de actuele waarde van onroerende zaken verkocht onder voorwaarden worden verantwoord in de winst-en-verliesrekening over de periode waarin de wijziging zich voordoet, onder de categorie “Niet-gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille”. Daarnaast wordt ten laste van de resultaatbestemming een herwaarderingsreserve gevormd. De herwaarderingsreserve betreft het ongerealiseerde positieve verschil tussen de actuele waarde en de historische kostprijs. Voor de in de regeling overeengekomen overdrachtswaarde wordt aan de creditzijde van de balans een terugkoopverplichting opgenomen. Deze terugkoopverplichting wordt jaarlijks gewaardeerd en getoetst aan de bij de overdracht ontstane verplichting, rekening houdend met de contractvoorwaarden. De marktontwikkeling wordt gebaseerd op het prijsindexcijfer bestaande koopwoningen volgens het kadaster/Centraal Bureau voor de Statistiek. Hierbij wordt het prijsindexcijfer van december van het verslagjaar afgezet tegen hetzelfde prijsindexcijfer van de maand waarin de woning werd verkocht.


- 93 -

Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor de eigen exploitatie Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor eigen exploitatie als vastgoedbelegging betreft complexen in aanbouw ten behoeve van toekomstige verhuurexploitatie als commercieel vastgoed. De complexen in aanbouw worden gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs en indien van toepassing verminderd met bijzondere waardeverminderingen. De verkrijgingsprijs bestaat uit materiaalkosten onder aftrek van een bijzondere waardevermindering uit hoofde van te dekken stichtingskosten. , Er worden geen kosten van het werkapparaat uit hoofde van voorbereiding, toezicht en directievoering en rente tijdens de bouw toegerekend. De bijzondere waardevermindering wordt bepaald door het verschil tussen de realiseerbare waarde (taxatiewaarde van het object of DCF van exploitatiekasstromen) en de stichtingskosten. Indien de bijzondere waardevermindering hoger is dan de waarde van de onroerende zaken in ontwikkeling, wordt de onroerende zaak op nihil gewaardeerd en wordt een voorziening aan de creditzijde van de balans opgenomen. Ingenomen grondposities worden onder deze post verwerkt tegen verkrijgingsprijs, bijkomende kosten en indien van toepassing verminderd met bijzondere waardeverminderingen. Financiële vaste activa Latente belastingvorderingen Onder de financiёle vaste activa zijn actieve belastinglatenties opgenomen, indien en voor zover waarschijnlijk is dat realisatie van de belastingclaim te zijner tijd zal kunnen plaatsvinden. De actieve belastinglatentie heeft betrekking op:

1. De nog vrij te vallen (dis)agio op langlopende leningen over de resterende looptijd; 2. Verschil tussen commerciële en fiscale boekwaarde van de verwachte woningverkopen in de komende vijf jaar; 3. Verliescompensatie van negatieve fiscale jaarresultaten uit voorgaande jaren.

Deze actieve latenties zijn gewaardeerd tegen contante waarde waarbij discontering plaatsvindt tegen de netto rente en hebben overwegend een langlopend karakter. De netto rente bestaat uit de voor Woningbouwstichting Lek en Waard Wonen geldende rente voor langlopende leningen (4,191%) onder aftrek van belasting op basis van het effectieve belastingtarief (25%). De actieve belastinglatentie heeft betrekking op tijdelijke verschillen tussen waardering in de jaarrekening en de fiscale waardering. De opgenomen latentie heeft betrekking op complexen bestemd voor de verkoop, beleggingen, langlopende schulden en de verliescompensatie van negatieve fiscale jaarresultaten uit voorgaande jaren. Voor het overige bezit is niet aan te duiden wat de bestemming zal zijn en is vanuit het oogpunt van voorzichtigheid de latentie op nihil gewaardeerd. Voorraden Vastgoed bestemd voor verkoop Vastgoed bestemd voor verkoop betreft de voorraad woningen (opgeleverd en nog niet verkocht). Vastgoed bestemd voor verkoop wordt gewaardeerd tegen vervaardigingsprijs of lagere netto-opbrengstwaarde. Deze lagere netto-opbrengstwaarde wordt bepaald door individuele beoordeling van de voorraden. De vervaardigingsprijs omvat de bouwkosten, de directe loonkosten en de overige kosten die rechtstreeks aan de vervaardiging kunnen worden toegerekend. De netto-opbrengstwaarde is gebaseerd op een verwachte verkoopprijs, onder aftrek van nog te maken kosten voor voltooiing en verkoop.


- 94 -

Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor verkoop Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor verkoop betreft het onderhanden werk (onroerende zaken onverkocht in aanbouw bestemd voor de verkoop). Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor de verkoop wordt gewaardeerd tegen vervaardigingsprijs of lagere netto-opbrengstwaarde. Deze lagere netto-opbrengstwaarde wordt bepaald door individuele beoordeling van de voorraden. De vervaardigingsprijs omvat de bouwkosten, de directe loonkosten en de overige kosten die rechtstreeks aan de vervaardiging kunnen worden toegerekend. De netto-opbrengstwaarde is gebaseerd op een verwachte verkoopprijs, onder aftrek van nog te maken kosten voor voltooiing en verkoop. Vlottende activa Vorderingen De vorderingen worden bij eerste verwerking opgenomen tegen de reële waarde en vervolgens gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs. De reële waarde en geamortiseerde kostprijs zijn gelijk aan de nominale waarde. Noodzakelijk geachte voorzieningen voor mogelijke verliezen als gevolg van oninbaarheid worden in mindering gebracht. Deze voorzieningen worden bepaald op basis van individuele beoordeling van de vorderingen. Liquide middelen De liquide middelen bestaan uit kas, banktegoeden en deposito’s met een looptijd korter dan twaalf maanden. Rekening-courantschulden bij banken zijn opgenomen onder schulden aan kredietinstellingen onder de kortlopende schulden. De liquide middelen zijn gewaardeerd tegen de nominale waarde. Indien middelen niet ter vrije beschikking staan, dan wordt hiermee bij de waardering rekening gehouden. BALANS – PASSIVA Voorziening latente belastingverplichtingen Voor in de toekomst te betalen belastingbedragen uit hoofde van verschillen tussen commerciële en fiscale balanswaarderingen wordt een voorziening getroffen ter grootte van de som van deze verschillen vermenigvuldigd met het geldende belastingtarief. Op deze voorziening worden in mindering gebracht de in de toekomst te verrekenen belastingbedragen uit hoofde van beschikbare voorwaartse verliescompensatie, voor zover het waarschijnlijk is dat de toekomstige fiscale winsten beschikbaar zullen zijn voor verrekening. De belastinglatentie heeft betrekking op tijdelijke verschillen tussen waardering in de jaarrekening en de fiscale waardering. De latentie is gewaardeerd tegen nominale/contante waarde waarbij discontering plaatsvindt tegen de nettorente en hebben overwegend een langlopend karakter. De nettorente bestaat uit de voor Woningbouwstichting Lek en Waard Wonen geldende rente voor langlopende leningen (4,174%) onder aftrek van belasting op basis van het effectieve belastingtarief (25%). De opgenomen latentie heeft betrekking op onderhoudslasten.


- 95 -

Overige voorzieningen Tenzij anders vermeld, worden de overige voorzieningen gewaardeerd tegen de nominale waarde van de uitgaven die naar verwachting noodzakelijk zijn om de betreffende verplichtingen af te wikkelen. Langlopende schulden De langlopende leningen worden bij eerste verwerking gewaardeerd tegen de reële waarde. Transactiekosten die direct zijn toe te rekenen aan de verwerving van de schulden worden in de waardering bij eerste verwerking opgenomen. Schulden worden na eerste verwerking gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs, zijnde het ontvangen bedrag, rekening houdend met agio of disagio en onder aftrek van transactiekosten. Het verschil tussen de bepaalde boekwaarde en de uiteindelijke aflossingswaarde wordt samen met de verschuldigde rentevergoeding zodanig bepaald dat de effectieve rente gedurende de looptijd van de schulden in de winst-en-verliesrekening wordt verwerkt. De aflossingsverplichting voor het komend jaar is opgenomen onder de kortlopende schulden (‘Schulden aan kredietinstellingen’ en ‘Schulden aan gemeente’). Verplichtingen uit hoofde van onroerende zaken verkocht onder voorwaarden Woningbouwstichting Lek en Waard Wonen heeft in het kader van de verkoop van woningen onder voorwaarden een terugkoopverplichting die afhankelijk is van de waardeontwikkeling van de woningen. De terugkoopverplichting wordt jaarlijks gewaardeerd. Indien de verwachting bestaat dat de terugkoop binnen één jaar zal plaatsvinden, is de verplichting onder de kortlopende schulden verantwoord. De marktontwikkeling wordt bepaald op basis van de prijsindexcijfers voor verkoop van bestaande koopwoningen volgens het CBS/Kadaster. Kortlopende schulden De kortlopende schulden worden bij eerste verwerking opgenomen tegen de reële waarde (indien deze lager is dan de verkrijgings-/vervaardigingsprijs) en vervolgens gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs, welke gelijk kan zijn aan de nominale waarde.


- 96 -

WINST- EN VERLIESREKENING Het resultaat wordt bepaald als verschil tussen de opbrengstwaarde van de geleverde prestaties en de kosten en andere lasten over het jaar. Baten worden verantwoord in het jaar waarin zij zijn gerealiseerd. Lasten worden opgenomen in het jaar waarop ze betrekking hebben en waarin ze voorzienbaar zijn. Bedrijfsopbrengsten Huuropbrengsten De jaarlijkse huurverhoging is van overheidswege gebonden aan een maximum. Voor het verslagjaar 2015 bedroeg dit maximumpercentage 5,0%. De opbrengsten uit hoofde van huur worden aangemerkt als zijnde gerealiseerd in het jaar van opeisbaarheid daar bij tussentijdse beëindiging van het huurcontract geen terugbetalingsverplichting geldt. Opbrengsten servicecontracten Opbrengsten servicecontracten betreffen overeengekomen bijdragen van huurders en worden aangemerkt als zijnde gerealiseerd in het jaar van levering van de goederen en diensten. De bijdragen zijn voor de dekking van de te maken en gemaakte servicekosten. Verrekening op basis van daadwerkelijke bestedingen vindt jaarlijks plaats. Gemaakte servicekosten worden verantwoord onder de lasten servicecontracten. Nettoverkoopresultaat vastgoedportefeuille De post nettoverkoopresultaat vastgoedportefeuille betreft het saldo van de behaalde verkoopopbrengst minus de boekwaarde (bestaand bezit) dan wel de vervaardigingsprijs (projecten voor derden). Opbrengsten worden verantwoord op het moment van levering (passeren transportakte). Mogelijke verliezen op nieuwbouw koopprojecten worden verantwoord zodra deze voorzienbaar zijn. Projectopbrengsten uit hoofde van de onderhanden projecten worden als opbrengsten verwerkt in de winst-en-verliesrekening naar rato van de verrichte prestaties op balansdatum. Overige waardeveranderingen immateriële vaste activa en vastgoedportefeuille De post overige waardeveranderingen betreft waardeverhogingen voor zover deze niet betrekking hebben op de terugneming van eerder verantwoorde waardeveranderingen. Deze terugneming wordt via de regel overige waardeveranderingen immateriële vaste activa en vastgoedportefeuille onder de lasten verantwoord. Overige bedrijfsopbrengsten Hieronder worden onder andere de inschrijfgelden van woningzoekenden, de opbrengsten van overige dienstverlening en incidentele opbrengsten verantwoord.


- 97 -

Bedrijfslasten Afschrijvingen (im)materiële vaste activa en vastgoedportefeuille

De afschrijvingen (im)materiële vaste activa en vastgoedportefeuille worden gebaseerd op de verkrijgings- of vervaardigingsprijs. Afschrijvingen vinden plaats volgens de lineaire methode op basis van de geschatte economische levensduur. Afschrijving van het actief vindt plaats tot de restwaarde is bereikt. Overige waardeveranderingen (im)materiële vaste activa en vastgoedportefeuille

De overige waardeveranderingen worden gevormd door de waardevermindering die is ontstaan door gedurende het verslagjaar nieuw aangegane juridische en feitelijke verplichtingen met betrekking tot investeringen in nieuwbouw en herstructurering. Lonen, salarissen en sociale lasten Lonen, salarissen en sociale lasten worden op grond van de arbeidsvoorwaarden verwerkt in de winst-en-verliesrekening voor zover ze verschuldigd zijn aan werknemers. Van toerekenbaarheid is sprake als de daadwerkelijke werkzaamheden in het verslagjaar hebben plaatsgevonden door de werknemers. Voorheen werden de via de servicekosten te verrekenen personeelskosten in mindering gebracht op de post lonen en salarissen. Dit is nu niet meer gedaan. Voor een goed vergelijk zijn de cijfers 2014 hierop aangepast. Pensioenlasten Hierop wordt het werkgeversgedeelte van de te betalen pensioenpremie verantwoord. Woningbouwstichting Lek en Waard Wonen heeft voor haar medewerkers een pensioenregeling die wordt geclassificeerd als een zogenaamde ‘verplichting aan de pensioenuitvoerder benadering’. De pensioenregeling is ondergebracht bij het SPW (Stichting Pensioenfonds voor de Woningcorporaties). Dit betreft een bedrijfstakpensioenfonds en Woningbouwstichting Lek en Waard Wonen heeft geen verplichting tot het voldoen van aanvullende bijdragen in het geval van een tekort bij het bedrijfstakpensioenfonds, anders dan het voldoen van hogere toekomstige premies. Conform de huidige Richtlijn 271 Personeelsbeloning is de pensioenregeling derhalve verwerkt als zou sprake zijn van een verplichting aan de pensioenuitvoerder. De pensioenlast in de winst- en verliesrekening bestaat bij een verplichting aan de pensioenuitvoerder uit de verschuldigde premies over het lopende jaar. Per 31 december 2015 bedroeg de geschatte dekkingsgraad van SPW 109% (2014 114%). De vereiste dekkingsgraad ligt in 2015 op circa 125%. Het fonds heeft dus een reservetekort. Eind juni 2015 heeft SPW een herstelplan ingediend bij de toezichthouder waarmee wordt aangetoond dat SPW binnen de geldende termijn uit het reservetekort kan komen. Onderhoudslasten Onder onderhoudslasten worden alle direct aan het verslagjaar toe te rekenen kosten van onderhoud verantwoord. Van toerekenbaarheid is sprake als de daadwerkelijke werkzaamheden in het verslagjaar hebben plaatsgevonden. Reeds aangegane verplichtingen waarvan de werkzaamheden nog niet zijn uitgevoerd op balansdatum worden verwerkt onder de niet in de balans opgenomen verplichtingen. Er is geen onderscheid in kosten van derden en eigen dienst, alsmede de kosten van het materiaalverbruik.


- 98 -

Leefbaarheid Leefbaarheid omvat gemaakte kosten voor fysieke - en sociale activiteiten die de leefbaarheid in buurten en wijken bevorderen. Van toerekenbaarheid is sprake als de daadwerkelijke werkzaamheden in het verslagjaar hebben plaatsgevonden. Lasten servicecontracten De gemaakte servicekosten voor huurders worden verantwoord onder de lasten servicecontracten in het verslagjaar waarop de servicekosten betrekking hebben. Voorheen werden de via de servicekosten te verrekenen personeelskosten overgeboekt naar de post lasten servicecontracten. Dit is nu niet meer gedaan. Voor een goed vergelijk zijn de cijfers 2014 hierop aangepast. Overige bedrijfslasten De overige bedrijfslasten worden toegerekend aan het verslagjaar waarop zij betrekking hebben. Overige posten Niet gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille Niet-gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille betreffen winsten of mogelijke verliezen, die ontstaan door een wijziging in de waarde van de vastgoedbeleggingen in het verslagjaar. Financiële baten en lasten Rentebaten en rentelasten worden tijdsevenredig verwerkt, rekening houdend met de effectieve rentevoet van de betreffende activa en passiva. Bij de verwerking van de rentelasten wordt rekening gehouden met de verantwoorde transactiekosten op de ontvangen leningen. Rentelasten worden geactiveerd voor kwalificerende activa gedurende de periode van vervaardiging van een actief, indien het een aanmerkelijke tijd vergt om het actief gebruiksklaar of verkoopklaar te maken. De te activeren rente wordt berekend op basis van de verschuldigde rente over specifiek voor de vervaardiging opgenomen leningen en van de gewogen rentevoet van leningen die niet specifiek aan de vervaardiging van het actief zijn toe te rekenen, in verhouding tot de uitgaven en periode van vervaardiging. Belastingen

a. Te betalen vennootschapsbelasting Op deze post wordt opgenomen: 1. het verschuldigde bedrag aan vennootschapsbelasting over het verslagjaar, berekend volgens de fiscale

balans en winst- en verliesrekening; 2. eventuele verrekeningen van te betalen vennootschapsbelasting over voorgaande jaren.


- 99 -

b. Mutatie latente belastingvorderingen en - verplichtingen Op deze post worden de mutaties van de balansposten ‘Latente belastingvorderingen’ en ‘Voorziening latente belastingverplichtingen’ verantwoord.

De belasting over het resultaat wordt berekend over het resultaat voor belastingen in de winst- en verliesrekening, rekening houdend met beschikbare fiscaal compensabele verliezen uit voorgaande boekjaren (voor zover niet opgenomen in de latente belastingvorderingen) en vrijgestelde winstbestanddelen en na bijtelling van niet-aftrekbare kosten. Tevens wordt rekening gehouden met wijzigingen die optreden in de latente belastingvorderingen en latente belastingschulden uit hoofde van wijzigingen in het te hanteren belastingtarief. Sinds 1 januari 2008 vallen de woningcorporaties integraal onder de vigerende belastingwetgeving. Eind 2008 is er overeenstemming bereikt tussen Aedes en de belastingdienst betreffende de Vaststellingsovereenkomst 2 (VSO 2). De VSO 1 is eenzijdig in 2008 door de belastingdienst opgezegd. Woningbouwstichting Lek en Waard Wonen heeft de VSO 2 getekend. Woningbouwstichting Lek en Waard Wonen heeft op basis van de uitgangspunten van VSO 1 en VSO 2 de fiscale positie ultimo 2015 en het fiscale resultaat 2015 bepaald. Omdat jurisprudentie inzake de uitwerking van VSO 1 en VSO 2 voor woningbouwcorporaties nog ontbreekt, kan de werkelijk te betalen of te verrekenen belasting afwijken van de in de jaarrekening opgenomen schatting. KASSTROOMOVERZICHT Het kasstroomoverzicht wordt opgesteld volgens de directe methode. De geldmiddelen in het kasstroomoverzicht bestaan uit liquide middelen en vlottende effecten. De effecten kunnen worden beschouwd als zeer liquide beleggingen. Lek en Waard Wonen heeft per 31-12-2015 overigens geen effecten in bezit . Winstbelastingen, interest en ontvangen dividenden worden opgenomen onder de kasstroom uit operationele activiteiten. Betaalde dividenden worden opgenomen onder de kasstroom uit financieringsactiviteiten. De verkrijgingsprijs van verworven groepsmaatschappijen wordt opgenomen onder de kasstroom uit financieringsactiviteiten, voor zover betaling in geldmiddelen heeft plaatsgevonden. Hierbij worden geldmiddelen aanwezig in deze groepsmaatschappijen afgetrokken van de aankoopprijs. Transacties waarbij geen ruil van geldmiddelen plaatsvindt, waaronder financiële leasing, worden niet in het kasstroomoverzicht opgenomen. De betaling van de leastermijnen uit hoofde van het financiële leasecontract wordt voor het gedeelte dat betrekking heeft op de aflossing als een uitgave uit financieringsactiviteiten aangemerkt en voor het gedeelte dat betrekking heeft op de interest als een uitgave uit operationele activiteiten.


- 100 -

TOELICHTING OP DE BALANS PER 31 DECEMBER 2015 2015 2014

ACTIVA

IMMATERIËLE VASTE ACTIVA

Computersoftware

Verkrijgings- of vervaardigingsprijs 50.339 50.339

Cumulatieve waardeverminderingen en afschrijvingen -32.065 -22.566

Boekwaarde 1 januari 18.274 27.773

Investeringen

Desinvesteringen

Afschrijvingen -9.500 -9.500

Overige waardeveranderingen

Totaal mutaties -9.500 -9.500

Verkrijgings- of vervaardigingsprijs 50.339 50.339

Cumulatieve waardeverminderingen en afschrijvingen -41.565 -32.065

Boekwaarde 31 december 8.774 18.274


- 101 -

2015 2014

Van de projecten Hof van Ammers en Ammerse Veste zijn de laatste afrekeningen ontvangen. Door de inwerkingtreding van de herziene woningwet zijn enkele woningen geherclassificeerd. Daarnaast is de boekwaarde van de niet DAEB eenheden in de Vijverhof herverdeeld op basis van de oppervlakten. Dit zorgde ook voor een herclassificatie.

In 2015 is begonnen met de voorbereidingen voor de sloop van de 6 woningen Emmastraat 19-25A . Door de vondst van asbest zijn de werkzaamheden vertraagd, waardoor de feitelijke sloop begin 2016 heeft plaatsgevonden. Marktwaarde materiële vaste activa

De marktwaarde in verhuurde staat van de materiële vaste activa in exploitatie (978 vhe) bedraagt € 106 mln. Voor het bedrijfsmatig -, maatschappelijk – en intramuraal zorgvastgoed hebben wij een onafhankelijke taxatie laten uitvoeren. De marktwaarde van de overige objecten is bepaald volgens het Handboek modelmatig waarderen (bijlage 2 Herziene woningwet). De marktwaarde ligt hoger dan de historische kostprijs, waardoor niet tot afboeking hoeft te worden overgegaan.

MATERIELE VASTE ACTIVA In expl. In ontw. T.d.v. expl. Totaal

Cumulatieve verkrijgings- of vervaardigingsprijs 61.182.855 842.554 673.886 62.699.294

Cumulatieve herwaarderingen

-199.327

-199.327

Cumulatieve waardeveranderingen en afschrijvingen -15.702.567

-482.126 -16.184.693

Boekwaarde per 1 januari 45.480.288 643.226 191.760 46.315.274

Investeringen 28.517 8.997 449 37.964

Desinvesteringen

Afschrijvingen -1.744.686 -27.654 -1.772.340

Subsidies

Overboekingen

Herclassificatie/herkwalificatie -150.467 -644.226 -794.694

Herwaarderingen

Overige waardeverminderingen en terugnemingen daarvan

Totaal mutaties -1.866.636 -635.229 -27.205 -2.529.070

Cumulatieve verkrijgings- of vervaardigingsprijs 61.090.979 7.997 674.335 61.773.311


Cumulatieve waardeveranderingen en afschrijvingen -17.477.327 -509.780 -17.987.107

Boekwaarde per 31 december 43.613.652 7.997 164.555 43.786.204


- 102 -

2015 2014

Woningen verkocht onder voorwaarden (VoV)

Verkocht in verslagjaar 0 0

Afgekocht in verslagjaar 1 1

Teruggekocht in verslagjaar 1 2

Doorverkocht in verslagjaar 1 1

Verkocht tot en met verslagjaar 12 14

Dit betreft de vanaf 2008 via de Koopgarantregeling verkochte woningen. In 2015 is de balanswaarde, op basis van de marktontwikkeling volgens prijsindexcijfers van het kadaster, met 3,5% opwaarts bijgesteld. Andere koopvormen onder voorwaarden worden niet toegepast.

De woningen zijn verkocht met 25% korting. Bij terugkoop (plicht) deelt Lek en Waard Wonen voor 50% in het resultaat, bij verkopen na 01-11-2011 voor 37,5%.

VASTGOEDBELEGGINGEN In expl. VoV In ontw. Totaal

Cumulatieve verkrijgings- of vervaardigingsprijs 1.970.514 1.128.739

3.099.253


1.304.598

1.304.598

Cumulatieve waardeveranderingen en afschrijvingen -226.111 -646.645

-872.756

Boekwaarde per 1 januari 1.744.403 1.786.692

3.531.095

Investeringen

Desinvesteringen

Afschrijvingen -48.951 -48.951

Subsidies

Overboekingen

Herclassificatie/herkwalificatie 150.467 644.226 794.694

Herwaarderingen 61.530 61.530

Overige waardeverminderingen en terugnemingen daarvan -258.530 -258.530

Totaal mutaties 101.516 -197.000 644.226 548.743

Cumulatieve verkrijgings- of vervaardigingsprijs 2.090.907 1.128.739 644.226 3.863.872

Cumulatieve herwaarderingen 1.366.128 1.366.128

Cumulatieve waardeveranderingen en afschrijvingen -244.988 -905.175 -1.150.163

Boekwaarde per 31 december 1.845.919 1.589.692 644.226 4.079.837


- 103 -

2015 2014

Er zijn per 31-12-2015 52 woningen gelabeld voor verkoop, waarvan 2 woningen in 2016 worden overgedragen. In principe worden alle woningen zonder voorwaarden verkocht.

De in 2015 teruggekochte woning is nog niet doorverkocht. Omdat deze ook niet wordt verhuurd, staat deze opgenomen onder de post ‘Voorraden’.

Projecten in ontwikkeling

Locatie Mourik 644.226 643.226

Locatie Emmastraat 7.997 0

Totaal projecten in ontwikkeling 652.223 643.226

Projecten in ontwikkeling

Sociaal vastgoed in ontwikkeling 7.997 643.226

Vastgoedbeleggingen in ontwikkeling 644.226 0

Totaal projecten in ontwikkeling 652.223 643.226

Voor beide locaties is nog geen nieuwe invulling. Marktwaarde vastgoedbeleggingen

De marktwaarde in verhuurde staat van de vastgoedbeleggingen in exploitatie (21 vhe) bedraagt € 3 mln. Voor het bedrijfsmatig -, maatschappelijk – en intramuraal zorgvastgoed hebben wij een onafhankelijke taxatie laten uitvoeren. De marktwaarde van de overige objecten is bepaald volgens het Handboek modelmatig waarderen (bijlage 2 Herziene woningwet). De marktwaarde ligt hoger dan de historische kostprijs, waardoor niet tot afboeking hoeft te worden overgegaan.

ALGEMENE TOELICHTING MATERIELE VASTE ACTIVA EN VASTGOEDBELEGGINGEN

Zekerheidsstellingen

Aan de gemeente Molenwaard is een hypothecaire zekerheid verstrekt ter hoogte van € 4.537.802, 00 ten behoeve van met gemeentegarantie aangetrokken leningen. De hypothecaire zekerheid rust op de 89 woningen van de complexen 20, 50 en 64.

Bij het Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW) zijn alle overige objecten voor een totale WOZ-waarde van € 152 mln. (peildatum 01-01-2014) als onderpand ingebracht.


- 104 -

2015 2014

WOZ-waarde De WOZ-waarde van het totale bezit bedraagt € 164 mln. (peildatum 01-01-2014). Assurantie

Verzekerde waarde: de woningen zijn verzekerd bij Raetsheren van Orden tegen een vaste prijs per woning, ongeacht de individuele herbouwwaarde, waarbij geen beroep gedaan kan worden op onderverzekering. Taxaties kunnen daarom achterwege blijven. Dekking: brand-/storm-/vliegtuigschade. Waardevaststelling: aanpassing op indexbasis.

Bedrijfswaarde

Bedrijfswaarde 55.657 53.823

Boekwaarde materiële vaste activa en vastgoedbeleggingen (exclusief activa waarvan de kapitaallasten in de servicekosten worden doorberekend)

45.439 47.191

Overschot op boekwaarde 10.218 6.632

Bedrijfswaarde 55.657 53.823

Saldo langlopende leningen 36.121 37.684

Financieringsruimte 19.536 16.139

Bij het al dan niet afboeken van de boekwaarde wordt per Product Markt Combinatie (PMC) beoordeeld of de bedrijfswaarde lager is dan de boekwaarde. Vanuit geografisch – en maatschappelijk oogpunt bezien is het woningbezit verdeeld in twee PMC’s, namelijk Groot-Ammers en Nieuwpoort-Langerak. Per PMC is de bedrijfswaarde hoger dan de boekwaarde, zodat niet tot afwaardering hoeft te worden overgegaan. In de toelichting op de bedrijfswaarde wordt de ontwikkeling van de bedrijfswaarde nader toegelicht.

Onzekere positie Hof van Ammers In de bedrijfswaarde is ook de Hof van Ammers (complex 27) opgenomen. De bedrijfswaarde per 31 december 2015 hiervan bedraagt € 11,2 mln. Dit bestaat voor het grootste deel uit zorgvastgoed, waarvoor een huurovereenkomst met zorgorganisatie Present is gesloten. Een groot gedeelte gaat door de ontwikkelingen in scheiden van wonen en zorg van intramuraal zorgvastgoed geleidelijk over naar woonruimte. De betreffende zorgunits zullen dan door Present individueel worden verhuurd. Naar verwachting zullen de huurprijzen lager liggen dan de liberalisatiegrens van € 710,68. Present heeft 4 locaties, die in meer of mindere mate nadeel ondervinden van een lagere bekostiging door de zorgverzekeraars in relatie tot de huidige huurlasten of kapitaallasten. De betreffende huurovereenkomst wordt in de loop van 2016 op dit punt aangepast. Dit zal leiden tot een lagere bedrijfswaarde voor dit complex dan in de berekeningen per 31 december 2015 is opgenomen.


- 105 -

2015 2014

FINANCIËLE VASTE ACTIVA

Latente belastingvorderingen 349.092 469.290

TOTAAL FINANCIËLE VASTE ACTIVA 349.092 469.290

Latente belastingvorderingen

Deze post bestaat uit de belastinglatentie op langlopende leningen, woningverkopen en fiscale verliescompensatie en is ontstaan uit het verschil tussen commerciële en fiscale boekwaarde.

Boekwaarde 1 januari 469.290 1.010.657

Afloop vorig boekjaar -4.301 764

Verkopen 992 - 425.492

Overige mutaties -116.890 - 116.639


Latentie verliescompensatie 121.554 238.444

Latentie langlopende leningen 90.048 94.348

Latentie woningverkopen 137.490 136.498


De latente belastingvorderingen zijn overwegend langlopend van aard. Verwacht wordt dat van dit bedrag op balansdatum een bedrag van € 4.538 binnen een jaar wordt gerealiseerd. De nominale waarde van de belastinglatentie bedraagt - € 267.302 (2014: - € 658.516).


- 106 -

2015 2014

VLOTTENDE ACTIVA

VASTGOED BESTEMD VOOR VERKOOP

Boekwaarde per 1 januari 2.538.375 2.298.713

Bestede kosten boekjaar -5.091 2.748

Opgeleverd 0 969.654

Aangekocht 151.156 298.438

Herwaardering 1.532 0

Af: verkocht -839.278 -310.028

Af: in verhuur genomen 0 -721.150

Af: voorziening voor verwachte verliezen 0 0

Boekwaarde per 31 december 1.846.694 2.538.375

Nieuwbouw Ammerse Veste 1.117.595 1.421.498

Nieuwbouw Woonleefhart Nieuwpoort-Langerak 576.411 969.654

Bestaande woningen 152.688 147.223

Totaal 1.846.694 2.538.375

Van de 7 nog onverkochte koopwoningen in het project ‘Ammerse Veste’ zijn er in 2015 2 verkocht. Van de 6 resterende koopwoningen in het Woonleefhart Nieuwpoort-Langerak zijn er in het verslagjaar 3 verkocht.

De in 2014 teruggekochte woning is in 2015 verkocht. Daarentegen is er ook weer een nieuwe woning teruggekocht. Deze is begin 2016 weer verkocht.

Er zijn geen kosten eigen dienst en/of rente geactiveerd.

VASTGOED IN ONTWIKKELING BESTEMD VOOR VERKOOP

Boekwaarde per 1 januari 0 615.300

Bestede kosten boekjaar 0 799.126

Af: opgeleverd 0 - 969.654

Af: verkocht 0 - 444.772

Af: voorziening voor verwachte verliezen 0 0

Boekwaarde per 31 december 0 0


- 107 -

2015 2014

VORDERINGEN

1. Huurdebiteuren 57.804 56.366

2. Belastingen en premies sociale verzekeringen 0 37.693

3. Overige vorderingen 78.921 69.947

4. Overlopende activa 0 0

TOTAAL VORDERINGEN 136.726 164.005

1. Huurdebiteuren Aantal

1 maand of minder 35 39

2 maanden 9 17

3 maanden 4 4

4 maanden 4 3

5 maanden 1 1

6 maanden of meer 3 0

17.224

7.861

6.411

8.086

2.082

13.510

18.360

16.807

7.031

5.108

2.623

0

Totaal 56 64 55.174 49.929

Het verschil van € 2.630 tussen specificatie en balanssaldo betreft een terugwerkende kracht mutatie.

Huurachterstand uitgedrukt in een percentage van de jaarhuur: Huurachterstand vorderingen in handen van deurwaarder: Huurachterstand vorderingen met betalingsregeling:

0,90%

31.313

6.786

0,94%

19.101

6.018

2. Belastingen en premies sociale verzekeringen

Te ontvangen premies sociale verzekeringen 0 0

Te ontvangen BTW 0 37.693

Totaal belastingen en premies sociale verzekeringen 0 37.693


- 108 -

2015 2014

3. Overige vorderingen

Doorberekend omzetverlies Hof van Ammers 45.347 45.347

Debiteuren servicekosten 7.709 6.998

Bijdrage gemeente energiekosten Prinsenhof 1.530 1.157

Bijdrage Beter Wonen Streefkerk Woonpunt 0 2.206

Leegstandsvergoeding Woonleefhart Nieuwpoort-Langerak 16.616 5.693

Diverse posten 7.719 8.546

Totaal overige vorderingen 78.921 69.947

Het doorberekend omzetverlies van de Hof van Ammers betreft huurderving als gevolg van daklekkage. Dit is bij de aannemer in rekening gebracht. Er was overeenstemming over de finale afwikkeling, maar inmiddels is de aannemer failliet gegaan.

LIQUIDE MIDDELEN Direct opvraagbaar en ter vrije beschikking:

Kas 355 2.412

Rekening-courant Rabobank 165.785 43.799

Rekening-courant Bank Nederlandse Gemeenten 719.432 295.744

Rabo rendement rekening 77 77

TOTAAL LIQUIDE MIDDELEN 885.650 342.032

Door de Bank Nederlandse Gemeenten is een kredietfaciliteit van € 500.000 verstrekt.

PASSIVA

EIGEN VERMOGEN

STICHTINGSKAPITAAL

Saldo begin boekjaar 5 5

Mutaties 0 0

TOTAAL STICHTINGSKAPITAAL 5 5


- 109 -

2015 2014

OVERIGE RESERVE’S

Algemene reserve 10.263.667 10.788.103

Reserve ongerealiseerde herwaardering 1.450.621 1.374.841

TOTAAL OVERIGE RESERVE’S 11.714.287 12.162.944

Algemene reserve (AR)

Saldo begin boekjaar 10.788.103 11.433.548

Gerealiseerd resultaat -524.437 -645.445

Mutaties verkopen onder voorwaarden 0 0

Niet gerealiseerde waarde-ontwikkelingen 0 0

Saldo einde boekjaar 10.263.667 10.788.103

Reserve ongerealiseerde herwaardering (ROH)

Saldo begin boekjaar 1.374.841 1.336.751

Gerealiseerd resultaat 14.250 19.500


Niet gerealiseerde waarde-ontwikkelingen 61.530 18.590

Saldo einde boekjaar 1.450.621 1.374.841

Gerealiseerd resultaat AR -524.437 -645.445

Gerealiseerd resultaat ROH 14.250 19.500

Niet gerealiseerde waarde-ontwikkelingen AR 0 0

Niet gerealiseerde waarde-ontwikkelingen ROH 61.530 18.590

Jaarresultaat volgens winst- en verliesrekening -448.657 -607.355


Mutatie overige reserve’s -448.657 -607.355

VOORZIENINGEN

Voorziening latente belastingverplichtingen 617.195 541.792

Overige voorzieningen 23.204 23.254

TOTAAL VOORZIENINGEN 640.399 565.046


- 110 -

2015 2014

Voorziening latente belastingverplichtingen


Dotatie 75.403 77.217

Onttrekking - 0 - 0


De voorziening latente belastingverplichtingen is gevormd ten behoeve van te verwachten toekomstige belastingverplichtingen als gevolg van het verschil tussen de jaarrekening en de fiscale waardering van onderhoudslasten.

Voorziening loopbaanontwikkeling


Dotatie -50 2.750

Onttrekking - 0 - 686


Op grond van de CAO Woondiensten hebben de medewerkers recht op een opleidingsbudget dat zij mogen besteden aan de door hen gewenste loopbaanontwikkeling. Er is geen termijn waarbinnen men dit budget moet besteden. De negatieve dotatie is het gevolg van de vrijval als gevolg van een beëindigde arbeidsovereenkomst.

SCHULDEN LENINGEN OVERHEID


Bij: kortlopend deel aflossingen vorig boekjaar 177.966 168.940

Bij: nieuwe leningen 0 0

Af: aflossingen boekjaar - 177.966 - 168.939

652.634 830.600

Af: kortlopend deel aflossingen - 187.485 - 177.966



- 111 -

2015 2014

SCHULDEN LENINGEN KREDIETINSTELLINGEN

Boekwaarde 1 januari 35.468.584 35.653.070

Bij: kortlopend deel aflossingen vorig boekjaar 1.384.468 1. 352.583

Bij: nieuwe leningen 0 1.200.000

Af: aflossingen boekjaar - 1.384.487 - 1.352.601

35.468.565 36.853.052

Af: kortlopend deel aflossingen - 3.682.589 - 1.384.468

Boekwaarde 31 december 31.785.976 35.468.584

2015 2014

Algemene toelichting langlopende schulden OG De in 2016 te betalen aflossingen bedragen € 3.870.074. Dit bedrag is in mindering gebracht op het balanssaldo en opgenomen onder de kortlopende schulden. In de periode 2016 t/m 2020 wordt in totaal € 9.849.768 afgelost. De stichting heeft geen klimleningen meer. Van de langlopende schulden is € 6,7 mln. geborgd door het WSW. De overige leningen zijn direct geborgd door de gemeente Molenwaard. Voor het verkrijgen van gemeentegarantie is hypothecaire zekerheid gegeven voor een bedrag van € 4.537.802. Deze rust op de 89 woningen van de complexen 20, 50 en 64. Voor het WSW zijn de overige objecten als onderpand aangemerkt met een gezamenlijke WOZ-waarde van € 152.497.000 (prijspeil 01-01-2014).

Rentepercentages Renteherzieningsperiode Resterende looptijd

Roll over 1 - 3 mnd < 1 jaar 105.382 0% - 1% 6 mnd - 1 jaar 1 jaar - 5 jaar 126.860 1% - 2% 1 jaar - 5 jaar 5 jaar - 10 jaar 2% - 3% 5 jaar – 10 jaar 420.392 10 jaar - 15 jaar 3% - 4% 420.392 > 10 jaar 15 jaar - 20 jaar 420.392 4% - 5% n.v.t. 232.242 > 20 jaar 5% - 6% 232.242

> 6%

652.634

652.634

652.634

Rentepercentages Renteherzieningsperiode Resterende looptijd

Roll over 1 - 3 mnd < 1 jaar 2.200.000 0% - 1% 1.200.000 6 mnd - 1 jaar 1 jaar - 5 jaar 281.423 1% - 2% 1.000.000 1 jaar - 5 jaar 5 jaar - 10 jaar 1.653.630 2% - 3% 955.144 5 jaar – 10 jaar 5.205.144 10 jaar - 15 jaar 1.509.831 3% - 4% 4.500.000 > 10 jaar 15 jaar - 20 jaar 18.473.983 4% - 5% 27.813.422 n.v.t. 30.263.422 > 20 jaar 11.349.699 5% - 6%

> 6%

35.468.565

35.468.565

35.468.565


- 112 -

2015 2014

De volgende renteconversies vinden mettertijd plaats (x € 1.000):

De gemiddelde rentevoet van de leningportefeuille per 31 december 2015 bedraagt 4,174%.

-

10

20

30

40

2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025

x €

1 m

ln.

Jaar

Schuldrestant en te betalen rente en aflossing

2015 - 2025

Rente en aflossing Schuldrestant 31-12

Jaar Schuld 31-12 Bedrag rente Bedrag In % van

renteconversie vrijval fixe schuld 31-12

2016 € 32.316 € 2.200 7%

2019 € 27.819 € 3.750 13%

2021 € 24.816 € 288 1%

2023 € 21.830 € 750 3%

2029 € 13.268 € 2.500 19%

2032 € 5.120 € 4.500 88%

2033 € 4.083 € 424 10%

2039 € 1.450 € 1.250 86%


- 113 -

2015 2014

VERPLICHTINGEN UIT HOOFDE VAN ONROERENDE ZAKEN VERKOCHT ONDER VOORWAARDEN

Terugkoopverplichting ontstaan bij overdracht 2.065.500 2.545.500

Vermeerderingen/verminderingen -185.621 -249.724


Opwaarderingen 40.178 12.176

Afwaarderingen 0 0

Mutatie terugkoopverplichtingen als gevolg van koop/verkoop -274.853 -428.073

Totaal mutaties -234.675 -415.897

Terugkoopverplichting ontstaan bij overdracht 1.758.000 2.065.500

Vermeerderingen/verminderingen -112.794 -185.621


In 2015 is de balanswaarde, op basis van de marktontwikkeling volgens prijsindexcijfers van het kadaster, met 3,5% opwaarts bijgesteld voor het gedeelte van de waarde-ontwikkeling dat voor rekening van Lek en Waard Wonen komt.

KORTLOPENDE SCHULDEN

SCHULDEN AAN KREDIETINSTELLINGEN 3.682.589 1.384.468

Dit betreft het kortlopende deel van de langlopende leningen OG (de volgend boekjaar te betalen aflossing).

SCHULDEN AAN LEVERANCIERS 229.243 184.394

Dit betreft voornamelijk onderhouds- en bedrijfskosten . Een nadere specificatie is op de administratie aanwezig.

SCHULDEN AAN GEMEENTE 187.485 177.966

Dit betreft het kortlopende deel van de langlopende leningen OG (de volgend boekjaar te betalen aflossing).


- 114 -

2015 2014

BELASTINGEN EN PREMIES SOCIALE VERZEKERINGEN

Specificatie:

Loonbelasting, sociale premies 14.216 13.775

BTW 15.645 0

TOTAAL BELASTINGEN EN PREMIES SOCIALE VERZEKERINGEN 29.861 13.775

De resterende looptijd is korter dan 1 jaar.

SCHULDEN TER ZAKE VAN PENSIOENEN

Nog te betalen pensioenpremie 1.514 0

TOTAAL SCHULDEN TER ZAKE VAN PENSIOENEN 1.514 0

De resterende looptijd is korter dan 1 jaar.

OVERIGE SCHULDEN

Terug te betalen servicekosten 33.395 46.605

Onderhoudstermijnen nieuwbouwprojecten 0 143.451

Overige posten 19.157 0

TOTAAL OVERIGE KORTLOPENDE SCHULDEN 52.552 190.056

OVERLOPENDE PASSIVA

Vooruitontvangen huur 31.217 35.659

Verschuldigde rente langlopende leningen 611.581 646.633

Niet opgenomen verlof per 31 december 15.915 12.666

Overige posten 0 3.636

TOTAAL OVERLOPENDE PASSIVA 658.713 698.594


- 115 -

NIET IN DE BALANS OPGENOMEN RECHTEN EN VERPLICHTINGEN

OBLIGOVERPLICHTING WSW

Ten gunste van het WSW moet van de reserves een bedrag van € 257.950 als obligo worden aangehouden. Dit is 3,85% van het schuldrestant op 31-12-2015 van de door het WSW geborgde leningen, groot € 6.700.000.

VOORZIENINGEN VOOR PENSIOENEN

Het bedrijfstakpensioenfonds (SPW) is niet in staat die gegevens te leveren die voor de onderneming zouden leiden tot een juiste weergave van de kosten, alsmede de rechten en verplichtingen zoals die voor een toegezegd pensioenrecht dienen te worden opgenomen. Daarom worden de aan het fonds betaalde premies als toegezegde bijdragen in de resultatenrekening verwerkt en is geen voorziening in de jaarrekening verwerkt. Een overschot of tekort in het bedrijfstakpensioenfonds SPW kan invloed hebben op te betalen premies.

Per 31 december 2015 bedroeg de geschatte dekkingsgraad van SPW 109%. De vereiste dekkingsgraad ligt in 2015 op circa 125%. Het fonds heeft dus een reservetekort. Eind juni 2015 heeft SPW een herstelplan ingediend bij de toezichthouder waarmee wordt aangetoond dat SPW binnen de geldende termijn uit het reservetekort kan komen.

VERHUURDER- EN SANERINGSHEFFING Het kabinet heeft de corporatiesector diverse heffingen opgelegd. De belangrijkste is de verhuurderheffing, die oploopt naar € 1,7 mrd. in 2017 (voor de gehele corporatiesector). Daarnaast legt men voor de problemen rondom Vestia en WSG een saneringsheffing op. Hoewel de verhuurderheffing in principe tot en met 2017 loopt, wordt er steeds meer rekening mee gehouden dat deze ook na 2017 opgelegd zal worden. Ook vanuit de Autoriteit woningcorporaties en het WSW wordt geadviseerd dit in meerjarenprognoses mee te nemen. In onze bedrijfswaardeberekeningen hebben wij de voorgenomen verhuurderheffingen ingerekend. Deze is tot aan het einde van de exploitatie meegenomen. Met inachtneming van het bovenstaande lijkt onze financiële positie niet in gevaar te komen. VOORGENOMEN FUSIE Op 11 februari 2016 is de intentie-overeenkomst tot fusie met Woningbouw-vereniging Nieuw-Lekkerland ondertekend. Dit wordt in de loop van 2016 verder onderzocht en uitgewerkt.


- 116 -

TOELICHTING OP DE WINST- EN VERLIESREKENING OVER 2015 2015 2014

BEDRIJFSOPBRENGSTEN

HUUROPBRENGSTEN

Te ontvangen netto huur

Woningen en woongebouwen 6.201.591 5.842.271

Onroerende zaken niet zijnde woningen 214.788 142.070

Sub-totaal 6.416.379 5.984.341

Af: Huurderving

Wegens leegstand -49.794 -41.500

Wegens oninbaarheid -10.048 -11.094

Wegens overige redenen -2

Sub-totaal -59.842 -52.596

TOTAAL HUUROPBRENGSTEN 6.356.537 5.931.745

Per 1 juli 2015 zijn de huren met gemiddeld 2,57 % verhoogd. Daarnaast werden de huren van leegkomende woningen geharmoniseerd tot 75% of 80% van de maximaal redelijke huur. De nieuwe woningen in het Woonleefhart Nieuwpoort-Langerak en verhuurde onverkochte koopwoningen in de Ammerse Veste droegen in 2015 het gehele jaar bij aan de huurinkomsten tegenover een klein gedeelte in 2014.

De leegstand was een fractie lager dan in 2015, maar door de hogere huur t.o.v. 2014 was het bedrag aan derving uiteraard hoger.

OPBRENGSTEN SERVICECONTRACTEN

Te ontvangen vergoedingen

Leveringen en diensten 211.738 207.553

Af: Vergoedingsderving

a. Wegens leegstand -4.567 -5.077

b. Wegens oninbaarheid -235 -44

Te verrekenen met bewoners -6.564 -13.863

TOTAAL VERGOEDINGEN 200.372 188.569

De vergoeding hangt samen met de ontwikkeling van de door te berekenen kosten.


- 117 -

2015 2014

NETTO VERKOOPRESULTAAT VASTGOEDPORTEFEUILLE

Sociaal vastgoed in exploitatie

Opbrengst verkoop bestaand bezit 198.715 353.357

Af: boekwaarde -147.223 -153.477

Verkoopresultaat sociaal vastgoed in exploitatie 51.492 199.880

De opbrengst uit bestaand bezit bestaat uit het verkoopresultaat van een doorverkochte woning, het terugkoopresultaat van een teruggekochte woning en de afkoop van de Koopgarantvoorwaarden bij een woning. Er zijn in 2015 geen woningen verkocht onder voorwaarden (Koopgarant).

Projecten

Opbrengst verkoop projecten 807.308 723.141

Af: vervaardigingskosten -648.893 -581.421

Verkoopresultaat projecten 158.415 141.720

In project Ammerse Veste zijn in 2015 twee appartementen verkocht. In het Woonleefhart Nieuwpoort-Langerak zijn drie appartementen verkocht. Alle woningen zijn zonder voorwaarden verkocht.

TOTAAL NETTO VERKOOPRESULTAAT VASTGOEDPORTEFEUILLE 209.907 341.600

OVERIGE BEDRIJFSOPBRENGSTEN

a. Inschrijfgeld Woonpunt Liesveld 0 2.812

b. Teruggave omzetbelasting pro rata 3.203 3.665

c. Leegstandsvergoeding Woonleefhart Nieuwpoort-Langerak 16.616 5.693

d. Diversen 559 3.253

TOTAAL OVERIGE BEDRIJFSOPBRENGSTEN 20.378 15.423

In 2014 was nog € 3.000 aan afgeboekte vorderingen ontvangen. De leegstandsvergoeding van het Woonleefhart Nieuwpoort-Langerak is hoger omdat het complex in 2015 het gehele jaar inkomstenderving had.


- 118 -

2015 2014

BEDRIJFSLASTEN

AFSCHRIJVING OP (IM)MATERIËLE VASTE ACTIVA

a. Immateriële vaste activa 9.500 9.500

b. Woningen en woongebouwen 1.713.772 1.703.404

c. Onroerende goederen niet zijnde woningen 67.285 37.448

d. Leveringen en diensten 12.580 12.443

e. Activa ten dienste van de exploitatie 27.654 26.977

TOTAAL AFSCHRIJVING OP MATERIËLE VASTE ACTIVA 1.830.791 1.789.772

De toename komt door de activering van nieuwe investeringen.

OVERIGE WAARDEVERANDERINGEN VASTGOEDPORTEFEUILLE 0 199.327

In 2014 is locatie Mourik afgewaardeerd.

LONEN EN SALARISSEN

Bruto salarissen inclusief ontvangen ziekengeld en vergoedingen 353.568 332.383

Aanpassingen als gevolg van de CAO zorgen voor toegenomen lasten. Daarnaast waren er, in tegenstelling tot 2014, geen vergoedingen ontvangen. Het vertrek van het hoofd vastgoed zorgt voor extra lasten.

SOCIALE LASTEN

53.066

55.966

Formatie-aanpassingen op de afdeling woondiensten zorgden voor lagere lasten dan in 2014.

PENSIOENLASTEN 61.612 59.948

In 2014 zorgde afboeking van het balanssaldo voor lagere pensioenlasten. De uitgaven 2015 waren, door formatie- en premieaanpassingen, lager dan in 2014. Aanpassingen als gevolg van de cao zorgde voor een kleine toename van de lasten.


- 119 -

2015 2014

Het aantal medewerkers in vaste dienst, berekend op voltijdsbasis en uitgesplitst naar activiteiten bedroeg per 31 december:

Directie 1,0 1,0

Woondiensten 1,5 1,6

Techniek 2,0 2,0

Financiën 1,0 1,0

Huismeesters 0,6 0,6

6,1 6,2

LASTEN ONDERHOUD

Planmatig onderhoud (incl. calamiteiten) 1.072.683 288.480

Dagelijks onderhoud 312.931 261.321

Mutatie- onderhoud 78.939 62.161

TOTAAL LASTEN ONDERHOUD 1.464.552 611.962

In 2014 was € 282.000 van de totale uitgaven planmatig onderhoud niet ten laste van de winst- en verliesrekening gebracht, maar geactiveerd. Door doorschuiven van een deel van de projecten 2014 naar 2015 zijn de uitgaven in 2015 hoger. Ongeveer 50% van de uitgaven planmatig onderhoud heeft betrekking op de projecten 2015.

De uitgaven dagelijks onderhoud zijn gestegen door hogere gemiddelde uitgaven per melding. Het mutatie onderhoud is toegenomen als gevolg van een hogere mutatiegraad. De gemiddelde kosten per mutatiewoning zijn lager dan in 2014.

TOTAAL LEEFBAARHEID 9.293 2.614

De stijging is toe te rekenen aan de herinrichting van de dierenweide bij de Vijverhof.

TOTAAL LASTEN SERVICECONTRACTEN

146.079

124.347

Ingebruikname van nieuwbouw zorgt voor hogere lasten. Deze worden uiteraard verrekend met de bewoners.


- 120 -

2015 2014

OVERIGE BEDRIJFSLASTEN

Algemene beheer- en administratiekosten 137.474 161.633

Automatiseringskosten 65.184 58.659

Bestuurs- en toezichtskosten 33.465 35.757

Subtotaal beheerskosten 236.123 256.049

Belastingen 561.136 532.822

Verzekeringen 21.894 25.897

Saneringsheffing 0 191.294

Verhuurderheffing 664.850 573.036

Bijdrage Autoriteit woningcorporaties 3.259 0

Contributie 8.519 8.217

Subtotaal heffingen 1.259.658 1.331.266

Kosten projectontwikkeling 0 0

Mutaties overige voorzieningen -50 2.750

Verkoopkosten 23.228 20.628

Diverse bedrijfslasten 89.940 87.644

Subtotaal overige bedrijfslasten 113.118 111.022

TOTAAL OVERIGE BEDRIJFSLASTEN 1.608.899 1.698.339

Op diverse posten zijn de uitgaven hoger, danwel lager dan in 2014. De grotere afwijkingen zitten in:

- Hogere opleidingskosten (o.a. door de invoering van de PE-plicht voor bestuurders);

- In 2015 lagere kosten woonruimteverdeling, omdat in 2014 Woongaard was geïmplementeerd;

- De kosten van externe controle waren flink lager door de aanstelling van een nieuwe accountant;

- De invoering van conditiemeting bij het onderhoud zorgde voor hogere automatiseringskosten;

- In 2014 waren als crediteur opgenomen belastingen (vanwege het ontbreken van aanslagen) afgeboekt;

- De bijdrage aan de VVE van het Woonleefhart Nieuwpoort-Langerak is hoger, omdat de woningen nu een volledig jaar in exploitatie waren.


- 121 -

2015 2014

P. van Hellemond

Beloning 99.263 100.854

Voorzieningen betaalbaar op termijn 17.240 18.762

Beëindigingsuitkeringen 0 0

Totaal 116.503 119.616

Functie Dir.-bestuurder Dir.-bestuurder

Duur van het dienstverband Onbepaalde tijd Onbepaalde tijd

Omvang van het dienstverband 36 uur p/w 36 uur p/w

Motivering overschrijding n.v.t. n.v.t.

Jaar beëindiging n.v.t. n.v.t.

Omdat de gemaakte bezoldigingsafspraak met P. van Hellemond al eerder was overeengekomen dan 1 januari 2013, is het overgangrecht voor de WNT van toepassing. De bezoldigingsafspraak ligt boven het niveau van staffel B (€ 93.000) die vanaf 1 januari 2015 van toepassing is. Op grond van het overgangsrecht wordt deze afspraak tot 1 januari 2018 gerespecteerd, waarna deze in 3 jaar tijd zal worden afgebouwd tot het geldende bezoldigingsmaximum.

A. den Boer

Beloning 7.917 7.917

Belastbare kostenvergoedingen 0 0

Voorzieningen betaalbaar op termijn 0 0


Totaal 7.917 7.917

Functie Bestuurder Bestuurder

Duur van het dienstverband Onbepaalde tijd Onbepaalde tijd

Omvang van het dienstverband n.v.t. n.v.t.


Jaar beëindiging n.v.t. n.v.t.

De heer Den Boer ontvangt een vaste beloning, ongeacht het aantal uren dat hij besteedt aan de uitoefening van zijn functie.


- 122 -

2015 2014

E. Gerards

Beloning (exclusief BTW) 5.280 4.200




Totaal 5.280 4.200

Functie Voorzitter Commissaris

Duur van het dienstverband 4 jaar 4 jaar



Jaar beëindiging 2017 2017

A. van Engelen





Totaal 4.620 3.600

Functie Secretaris Commissaris






- 123 -

2015 2014

M. Pantekoek

Beloning (exclusief BTW) 3.960 3.600




Totaal 3.960 3.600

Functie Commissaris Commissaris





G. de Kuiper





Totaal 3.960 3.300

Functie Commissaris Commissaris





Er zijn geen overschrijdingen in het kader van de WNT aan de orde geweest.


- 124 -

2015 2014

De uitgaven aan accountants kunnen als volgt worden gespecificeerd: Verstegen Deloitte

• Controle jaarrekening 37.287 29.410

• Andere controle-opdrachten 0 15.730

• Fiscale advisering 0 0

• Overige niet-controlewerkzaamheden 195 0

37.482 45.140

De uitgaven aan adviseurs kunnen als volgt worden gespecificeerd: Diversen Deloitte

• Controle jaarrekening 0 0

• Andere controle-opdrachten 0 0

• Fiscale advisering 2.804 16.142

• Overige niet-controlewerkzaamheden 15.538 393

18.342 16.535

De advieskosten hebben betrekking op het maken van nieuwe prestatie-afspraken, het onderzoek naar samenwerking met Woningbouwvereniging Nieuw-Lekkerland, het vertrek van het hoofd vastgoed en een geschil over de oplevering van een nieuwbouwproject.

NIET GEREALISEERDE WAARDEVERANDERINGEN VASTGOEDPORTEFEUILLE

Niet gerealiseerde waarde-ontwikkelingen vastgoedportefeuille 63.063 18.590

Gerealiseerde waarde-ontwikkeling schulden verkocht onder voorwaarden -40.178 -12.176

Gerealiseerd resultaat terugkoop 8.680 17.014

Totaal 31.565 23.428

In 2015 zijn de woningen verkocht onder voorwaarden, de terugkoopverplichting en de koopwoningen in voorraad, op basis van de marktontwikkeling volgens prijsindexcijfers van het kadaster/CBS, met 3,5% opwaarts bijgesteld.


- 125 -

2015 2014

RENTEBATEN

Specificatie rente baten:

- Rente op overige vorderingen 0 0

- Rente op beleggingen en liquide middelen 38 20

TOTAAL RENTEBATEN 38 20

RENTELASTEN

- Betaalde rente leningen overheid -36.331 -45.357

- Betaalde rente leningen kredietinstellingen -1.542.715 -1.596.994

- Mutatie transitorisch verschuldigde rente 35.052 30.068

- Rente rekening-courant krediet 0 0

- Rente op overige schulden 0 - 2.615

TOTAAL RENTELASTEN -1.543.955 -1.614.898

BELASTINGEN

Vennootschapsbelasting

0

0

Mutatie latente belastingvorderingen -120.198 -541.367

Mutatie voorziening latente belastingverplichtingen -75.403 -77.217

TOTAAL BELASTINGEN -195.601 -618.584

VENNOOTSCHAPSBELASTING

Verrekeningen voorgaande jaren

Te betalen vennootschapsbelasting verslagjaar

0

0

0

0

TOTAAL VENNOOTSCHAPSBELASTING 0 0


- 126 -

2015 2014

Commerciëel resultaat voor vennootschapsbelasting -253.056 11.229

Af: Fiscale afschrijving op BOG -477.928 -323.124

Investeringsaftrek 0 -5.134 Fiscale afschrijving op agio lening OG -29.426 -29.426

Correctie opbrengst verkopen -237.367 -390.599

Toevoeging herinvesteringsreserve -51.335 -68.239

Correctie onderhoud -361.733 -667.761 Correctie mutatie voorzieningen -50 0

Correctie waardeveranderingen -31.565 0 Overige correcties 0 -679 Bij: Activering kosten eigen dienst en bouwrente t.b.v. MVA in ontwikkeling 7.192 61.417

Correctie afschrijvingen (geen fiscale kosten) 1.830.791 1.789.772 Correctie waardeveranderingen 0 175.899

Correctie rijksheffingen 0 191.294

Gemengde kostenaftrek 2.013 1.788

Correctie mutatie voorzieningen 0 2.064

Fiscaal resultaat 397.537 748.501

Verliescompensatie -397.537 -748.501

Belastbaar bedrag 0 0

Het te betalen bedrag bestaat uit twee tarieven:

- 20% over de eerste € 200.000 van het belastbare resultaat 0 0

- 25% over het belastbare resultaat boven € 200.000 0 0

Totaal te betalen vennootschapsbelasting 0 0

Het effectieve tarief is 0% 0%

Er resteert per 31-12-2015 nog een bedrag van € 534.324 aan te verrekenen fiscale verliezen.


- 127 -

2015 2014

MUTATIE LATENTE BELASTINGVORDERINGEN

Afloop vorig boekjaar -4.301 765

Verkopen 992 -425.492

Overige mutaties -116.890 -116.639

TOTAAL MUTATIE LATENTE BELASTINGVORDERINGEN -120.198 - 541.367

De mutatie actieve latentie vennootschapsbelasting is het gevolg van de verkoopprognose als gevolg van de werkelijke realisatie in 2015, het verschil tussen fiscale en commerciële waardering van de leningportefeuille en het opvoeren van de verliescompensatie van het negatieve fiscale jaarresultaat uit voorgaande jaren. Toepassing van de verliescompensatie resulteert in een afname van het nog te compenseren verlies.

MUTATIE VOORZIENING LATENTE BELASTINGVERPLICHTINGEN

Dotatie -75.403 -77.217

Ontrekking 0 0

TOTAAL MUTATIE VOORZIENING LATENTE BELASTINGVERPLICHTINGEN -75.403 -77.217

De mutatie in de voorziening latente belastingverplichtingen is het gevolg van het aanpassen van de fiscale onderhoudsvoorziening.

TOEREKENING JAARRESULTAAT

Onttrekking / toerekening aan overige reserves -448.657 - 607.355

Huurverhoging zorgt voor hogere opbrengsten. Daarentegen is de opbrengst uit verkopen lager dan in 2014. De overige opbrengsten zijn hoger door hogere vergoedingen en een hogere leegstandsvergoeding voor het woonleefhart Nieuwpoort-Langerak.

De afschrijvingen zijn toegenomen als gevolg van de eind 2014 in exploitatie genomen nieuwbouw. Dit jaar heeft er geen afwaardering van de portefeuille plaatsgevonden, zoals in 2014 bij locatie Mourik het geval was. De salarissen zijn hoger, doordat er, in tegenstelling tot 2014, geen vergoedingen zijn ontvangen.

De onderhoudslasten waren aanzienlijk hoger dan in 2014. Naast de projecten 2015 waren er ook nog uit 2014 doorgeschoven projecten uitgevoerd. Daarnaast zijn alle lasten ten laste van de winst- en verliesrekening gebracht, in 2014 werd nog een gedeelte van de onderhoudsuitgavne geactiveerd.


- 128 -

2015 2014

De servicekosten zijn toegenomen door de ingebruikname van nieuwbouw in 2014. Dit wordt uiteraard gecompenseerd door de vergoedingen. De overige bedrijfslasten en de verhuurderheffing zijn toegenomen, maar dit werd gecompenseerd door het vervallen van de saneringsheffing. De rentelasten zijn afgenomen door aflossing op de leningportefeuille.

In 2014 is de actieve latentie fors bijgesteld in verband met gewijzigde verkoopprognoses, wat resulteerde in een hoge last. Voor 2015 is in de latentie niet zoveel veranderd, waardoor deze last nu aanzienlijk lager uitvalt.

Om te kijken of de normale bedrijfsvoering gezond is, moet het jaarresultaat gecorrigeerd worden voor woningverkopen, bijzondere waardeverminderingen en de mutatie op de latenties. Vanwege de grote impact van de RJ 645 moet verder een correctie worden toegepast voor de afschrijvingen en geactiveerde onderhoudslasten. Het jaarresultaat zou dan uitkomen op € 1.336.000 positief. Het vergelijkbare jaarresultaat over 2014 was € 1.353.000 positief. Een afname van € 17.000 door:

- € 425.000 hogere huuropbrengsten - € 16.000 hogere vergoedingen en overige bedrijfsopbrengsten - € 571.000 hogere onderhoudslasten - € 54.000 hogere overige lasten - € 71.000 lagere rentelasten - € 96.000 lagere rijksheffingen


- 129 -

ANALYSE REKENING – BEGROTING 2015 (categoriale indeling)

x € 1.000

Omschrijving Rekening Begroting Verschil

BEDRIJFSOPBRENGSTEN

Huuropbrengsten 6.357 6.403 -46

Opbrengsten servicecontracten 200 201 -1

Overheidsbijdragen - - -

Netto verkoopresultaat vastgoedportefeuille 210 829 -619

Overige waardeveranderingen (im)materiële vaste activa en vastgoedportefeuille - - -

Overige bedrijfsopbrengsten 20 2 18

Som der bedrijfsopbrengsten 6.787 7.435 -648

BEDRIJFSLASTEN

Afschrijvingen (im)materiële vaste activa en vastgoedportefeuille 1.831 1.775 -56

Overige waardeveranderingen (im)materiële vaste activa en vastgoedportefeuille - 21 21

Lonen en salarissen 354 342 -12

Sociale lasten 53 58 5

Pensioenlasten 62 68 6

Onderhoudslasten 1.465 1.697 232

Leefbaarheid 9 1 -8

Lasten servicecontracten 146 136 -10

Overige bedrijfslasten 1.609 1.585 -24

Som der bedrijfslasten 5.528 5.683 155

Niet gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille 32 106 -74

Andere rentebaten en soortgelijke opbrengsten - 16 -16

Rentelasten en soortgelijke kosten -1.544 -1.544 -

Saldo financiële baten en lasten 1.544 -1.528 -16

RESULTAAT UIT GEWONE BEDRIJFSVOERING VOOR BELASTINGEN -253 330 -583

Belastingen resultaat uit gewone bedrijfsvoering -196 54 -250

RESULTAAT UIT GEWONE BEDRIJFSVOERING NA BELASTINGEN -449 384 -833

Buitengewone baten - - -

Buitengewone lasten - - -

Belastingen buitengewoon resultaat - - -

Buitengewoon resultaat na belastingen - - -

RESULTAAT NA BELASTINGEN -449 384 -833


- 130 -

Huuropbrengsten In de begroting was rekening gehouden met hogere opbrengst uit niet DAEB verhuur van onverkochte koopwoningen in de Ammerse Veste. In plaats van drie dure huurwoningen werden er twee woningen sociaal verhuurd en de dure woning had een lagere huurprijs dan waarvan in de begroting was uitgegaan. Opbrengsten servicecontracten Deze zijn iets lager uitgevallen dan begroot. Netto verkoopresultaat vastgoedportefeuille In de begroting was rekening gehouden met een flink resultaat uit terug- en doorverkoop. Dit werd niet geraliseerd. Ook het verkoopresultaat van nieuwbouwwoningen was lager dan begroot. Overige bedrijfsopbrengsten In de begroting is geen rekening gehouden met de leegstandsvergoeding die de gemeente Molenwaard heeft toegezegd voor een deel van de onverkochte koopwoningen in het Woonleefhart Nieuwpoort-Langerak. Afschrijvingen In de begroting is geen rekening gehouden met overige investeringen naast nieuwbouw. Hierdoor vallen de afschrijvingen hoger uit. Overige waardeveranderingen In de begroting zijn hieronder de sloopkosten van complex 1 opgenomen. De daadwerkelijke sloop heeft pas begin 2016 plaats gevonden. De in 2015 gemaakte kosten zijn niet ten laste van de winst- en verliesrekening gebracht, maar geactiveerd. Salarissen Dit is grotendeels toe te wijzen aan de afspraken die zijn gemaakt in verband met het vertrek van het hoofd vastgoed. Sociale lasten De sociale lasten waren lager dan begroot. Pensioenlasten De pensioenlasten waren lager dan begroot.


- 131 -

Onderhoudslasten Door aanbestedingsvoordelen en enkele vervallen posten vielen de kosten planmatig onderhoud lager uit dan begroot. Het dagelijks – en mutatie onderhoud viel daarentegen hoger uit dan begroot, enerzijds door hogere gemiddelde uitgaven per onderhoudsmelding (dagelijks onderhoud), anderzijds door een hogere mutatiegraad (mutatie onderhoud). Leefbaarheid In de begroting was geen rekening gehouden met de herinrichting van de dierenweide bij de Vijverhof. Lasten servicecontracten Deze zijn hoger uitgevallen dan begroot, doordat de te verrekenen servicekosten voor de Ammerse Veste en het Woonleefhart Nieuwpoort-Langerak nu bekend zijn. Met het opstellen van de begroting was dit nog onduidelijk. Overige bedrijfslasten De overige bedrijfslasten bestaan uit diverse posten, waar bij de meesten een verschil is ten opzichte van de begroting. Er zijn enkele die er uitspringen:

- De overige personeelskosten zijn lager dan begroot, deels door afboeken van het balanssaldo personeelsactiviteiten en het verantwoorden van de werkkostenregeling in de post ‘sociale lasten’.

- De controlekosten vielen hoger uit dan begroot, omdat in de begroting is uitgegaan van verantwoording van de kosten in het jaar van facturering. Op aangeven van de accountant moeten de lasten worden opgenomen in het jaar waarop de controle betrekking heeft. Daardoor zijn in 2015 de kosten over 2014 en 2015 verantwoord.

- Er zijn hogere advieskosten in verband met nder andere het maken van nieuwe prestatie-afspraken en het onderzoek naar de samenwerking/fusie met Woningbouwvereniging Nieuw-Lekkerland.

- In de begroting was rekening gehouden met visitatie. Deze is niet uitgevoerd. - De belastingen en verzekeringen vielen lager uit door een lager tarief c.q. lagere premie dan begroot. - De verhuurderheffing was hoger dan begroot.

Niet gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille In de begroting was uitgegaan van een hogere waardeverandering van de op de balans staande Koopgarantwoningen. Rentebaten Met name de lagere verkoopopbrengsten ten opzichte van de begroting zorgden voor een lager saldo liquide middelen dan waarvan in de begroting was uitgegaan. Hierdoor zijn de rentebaten lager uitgevallen. Belastingen resultaat uit gewone bedrijfsvoering Door afwijking van de verliescompensatie ten opzichte van de begroting was de last op de actieve latentie hoger dan begroot. Aanpassing van de meerjarenonderhoudsbegroting leverde op de passieve latentie een last op in plaats van de in de begroting opgenomen baat.


- 132 -

TOELICHTING OP DE BEDRIJFSWAARDE PER 31 DECEMBER 2015 Bedragen x € 1.000

GA NP/LA Totaal 2015 2014 verschil

Huuropbrengsten 56.573 51.297 107.871 105.270 2.600 Woningverkopen 437 291 728 671 56 Overige opbrengsten 20 20 40 22 17

57.030 51.608 108.638 105.964 2.674 Onderhoud -10.096 -11.206 -21.302 -22.043 740 (Des)investeringen - - - - - Overige exploitatielasten -11.244 -11.255 -22.498 -22.870 372 Verhuurderheffing -5.636 -6.469 -12.105 -9.269 -2.835

-26.975 -28.930 -55.905 -54.182 -1.724 Ongecorrigeerde bedrijfswaarde 30.054 22.678 52.733 51.783 950 Restwaarde 1.361 1.563 2.924 2.040 884

Gecorrigeerde bedrijfswaarde 31.415 24.242 55.657 53.823 1.834 Boekwaarde * -26.082 -19.357 -45.439 -47.191 1.753

Overschot op boekwaarde 5.334 4.885 10.218 6.632 3.586 * uitgezonderd de activa die in de servicekosten worden verrekend. Parameters 2015 2014 Huurstijging 1e prognosejaar 2,00% 2,50% Huurstijging 2e t/m 5e prognosejaar 2,00% 2,50% Huurstijging vanaf 6e prognosejaar 2,00% 2,00% Periode inrekenen huurharmonisatie 5 jaar 5 jaar Huurderving 0,66% 0,64% Stijging onderhouds- en bedrijfslasten 2,50% 3,00% Disconteringspercentage 5,00% 5,25% Periode inrekenen verhuurderheffing einde exploitatie einde exploitatie Periode inrekenen woningverkopen 5 jaar 5 jaar Marktontwikkeling 1e prognosejaar 2,10% 1,00% Marktontwikkeling vanf 2e prognosejaar 2,00% 1,00% De restwaarde bedraagt € 5.000 netto (geïndexeerd en verdisconteerd), overeenkomstig de methodiek van de autoriteit woningcorporaties. Met vennootschapsbelasting, bijzondere projectsteun en saneringssteun is geen rekening gehouden. De activa zijn gewaardeerd op historische kostprijs minus cumulatieve afschrijvingen.


- 133 -

Huuropbrengsten Aanpassing van het harmonisatiepercentage bij appartementen van 75% naar 80% van de maximaal redelijke huur zorgt voor een iets hogere opbrengst. Daarnaast heeft de toepassing van inkomensafhankelijke huurverhoging in 2015 ook nog een licht positief effect. Doordat er nu echter maar 2 jaar boveninflatoire huurverhoging is ingerekend, tegenover 5 jaar in 2014, is de totale huuropbrengst lager. Het verlagen van de discontovoet zorgt uiteindelijk voor de toename. Er is nog geen rekening gehouden met het passend toewijzen volgens de herziene Woningwet. Woningverkopen Een iets toegenomen marktindex zorgt voor iets hogere inkomsten. Overige opbrengsten Bijstelling van de uitgangspunten zorgt voor een kleine toename. Onderhoud Actualisatie van de meerjarenonderhoudsbegroting zorgt voor lagere onderhoudslasten. De verlaging van het disconto verhoogt de lasten weer. Overige exploitatielasten Bijstelling van de uitgangspunten zorgt voor lagere lasten. De verlaging van het disconto verhoogt de lasten weer. Verhuurderheffing Tot en met 2014 werd een vast bedrag per eenheid ingerekend. In deze bedrijfswaardeberekeningen is uitgegaan van een percentage van de WOZ-waarde. Samen met een hogere stijging van de marktindex, waardoor ook de WOZ-waarde meer toeneemt, zorgt dit voor hogere lasten. De verlaging van het disconto verhoogt de lasten ook nog. Restwaarde De hogere marktindex zorgt voor een toename van de restwaarde.


- 134 -

Bedragen x € 1.000

Sociaal vastgoed Vastgoed- Totaal

GA NP/LA beleggingen

Huuropbrengsten 56.690 47.599 3.581 107.871 Woningverkopen 437 291 - 728 Overige opbrengsten 20 20 - 40

57.147 47.910 3.581 108.638 Onderhoud -10.151 -11.023 -129 -21.302 (Des)investeringen - - - - Overige exploitatielasten -11.184 -10.895 -419 -22.498 Verhuurderheffing -5.636 -6.457 -12 -12.105

-26.971 -28.374 -560 -55.905 Ongecorrigeerde bedrijfswaarde 30.176 19.535 3.021 52.733 Restwaarde 1.348 1.542 33 2.924

Gecorrigeerde bedrijfswaarde 31.525 21.078 3.054 55.657 Boekwaarde * -25.572 -18.021 -1.846 -45.439

Verschil 5.953 3.057 1.208 10.218 * uitgezonderd de activa die in de servicekosten worden verrekend. Onzekere positie Hof van Ammers In de bedrijfswaarde is ook de Hof van Ammers (complex 27) opgenomen. De bedrijfswaarde per 31 december 2015 hiervan bedraagt € 11,2 mln. Dit bestaat voor het grootste deel uit zorgvastgoed, waarvoor een huurovereenkomst met zorgorganisatie Present is gesloten. Een groot gedeelte gaat door de ontwikkelingen in scheiden van wonen en zorg van intramuraal zorgvastgoed geleidelijk over naar woonruimte. De betreffende zorgunits zullen dan door Present individueel worden verhuurd. Naar verwachting zullen de huurprijzen lager liggen dan de liberalisatiegrens van € 710,68. Present heeft 4 locaties, die in meer of mindere mate nadeel ondervinden van een lagere bekostiging door de zorgverzekeraars in relatie tot de huidige huurlasten of kapitaallasten. De betreffende huurovereenkomst wordt in de loop van 2016 op dit punt aangepast. Dit zal leiden tot een lagere bedrijfswaarde voor dit complex dan in de berekeningen per 31 december 2015 is opgenomen.


- 135 -

Verloop bedrijfswaarde 2014 - 2015 (bedragen x € 1.000)

DAEB niet DAEB Totaal

Bedrijfswaarde 2014 49.655 4.168 53.823 Autonome ontwikkeling Vrijval kasstromen verslagjaar -908 -34 -942 Effect een jaar opschuiven 1.737 250 1.987

Subtotaal autonome ontwikkeling 829 216 1.046 Voorraadmutaties verslagjaar Verkoop -67 - -67 Sloop -171 -1 -172 Classificatiewijzigingen 711 -711 - Nieuwbouw - - - Aankoop - - - Overige voorraadmutaties - - -

Subtotaal voorraadmutaties 473 -713 -240 Parameterwijzigingen Indexaties 3.983 63 4.046 Disconteringsvoet 1.645 146 1.791 Levensduur 616 25 641

Subtotaal parameterwijzigingen 6.244 234 6.479 Wijzigingen exploitatiebeleid Huur -2.293 75 -2.218 Huurderving -21 -1 -22 Overige ontvangsten 15 - 16 Onderhoudsuitgaven -327 -3 -330 Personeelsuitgaven 73 1 74 Overige bedrijfsuitgaven -965 -190 -1.155 Erfpacht - - - Verhuurderheffing -2.704 142 -2.562 Restwaarde - - -

Subtotaal wijzigingen exploitatiebeleid -6.221 24 -6.197 Wijzigingen (des)investeringsbeleid Verkoop 746 - 746 Sloop - - - Verbeteringen - - -

Subtotaal wijzigingen (des)investeringsbeleid 746 - 746

Bedrijfswaarde 2015 51.727 3.929 55.657


- 136 -

ONDERTEKENING VAN DE JAARREKENING 2015 Opmaken van de jaarrekening 2015 Nieuwpoort, 23 mei 2016, Het bestuur, A. den Boer, voorzitter. P. van Hellemond, directeur-bestuurder. Vaststellen van de jaarrekening 2015 Nieuwpoort, 23 mei 2016, De Raad van Commissarissen, E. Gerards, voorzitter. A. van Engelen, 2e voorzitter/secretaris. M. Pantekoek, lid. G. de Kuijper, lid.


- 137 -

OVERIGE GEGEVENS Controleverklaring van de onafhankelijk accountant Hiervoor wordt verwezen naar de hierna opgenomen verklaring. Statutaire regeling betreffende de bestemming van het resultaat In de statuten van woningbouwstichting is geen artikel opgenomen betreffende de resultaatbestemming. Bestemming van het resultaat over het boekjaar 2015 De jaarrekening 2015 is vastgesteld in de vergadering van de Raad van Commissarissen gehouden 23 mei 2016. De vergadering heeft de bestemming van het resultaat vastgesteld conform het daartoe gedane voorstel. Voorstel tot bestemming van het resultaat over het boekjaar 2015 Het bestuur stelt aan de Raad van Commissarissen voor het resultaat over het boekjaar 2015 ten bedrage van - € 448.657 geheel ten laste van de overige reserves te brengen. Dit voorstel is in de jaarrekening verwerkt. Het resultaat over het boekjaar 2015 ten bedrage van - € 448.657, dat geheel ten laste van de overige reserves wordt gebracht, betreft - € 510.187 gerealiseerd resultaat en + € 61.530 niet-gerealiseerde waardeveranderingen. De niet-gerealiseerde waardeveranderingen zijn onder te verdelen in €0 niet-gerealiseerde waardeveranderingen commercieel vastgoed in exploitatie en + € 61.530 niet-gerealiseerde waardeveranderingen onroerende zaken verkocht onder voorwaarden. De niet-gerealiseerde waardeveranderingen zijn ten gunste van de herwaarderingsreserve verantwoord in de toelichting bij het eigen vermogen.

Gebeurtenissen na balansdatum Na balansdatum vonden verkopen plaats van enkele woningen. Het resultaat hiervan wordt in het boekjaar 2016 verantwoord. Op 11 februari 2016 is de intentie-overeenkomst tot fusie met Woningbouw-vereniging Nieuw-Lekkerland ondertekend. Dit wordt in de loop van 2016 verder onderzocht en uitgewerkt. Nevenvestigingen De rechtspersoon heeft geen nevenvestigingen.


- 138 -


- 139 -


- 140 -

BIJLAGE 1 - OVERZICHT VAN MATERIELE VASTE ACTIVA PER 31 DECEMBER 2015

Complex Aantal Bouwjaar Adressen

Type

WONINGEN IN EXPLOITATIE

Groot-Ammers

1 4 1949 Emmastraat 19, 19A, 25, 25A

alleenstaandenwoning 1 2 1949 Emmastraat 21, 23

eengezinswoning

2 10 1954 Beatrixstraat 5-23 oneven eengezinswoning

2 14 1954 Julianastraat 2-18, 22, 26-32 even

eengezinswoning

3 4 1957 Beatrixstraat 25-31 oneven

eengezinswoning

4 5 1959 Bernhardstraat 9-13

eengezinswoning 4 1 1959 Bernhardstraat 14

aangepaste woning

5 1 1963 Bernhardstraat 2

eengezinswoning

5 1 1963 Marijkestraat 15

eengezinswoning 5 14 1963 Pr. Hendrikstraat 2-28 even

eengezinswoning

6 7 1967 Julianastraat 50-62 even

eengezinswoning

6 8 1967 Lijsterstraat 1-15 oneven

eengezinswoning 6 15 1967 Marijkestraat 14, 16-26, 28, 30, 32 eengezinswoning 6 5 1967 Pr. Hendrikstraat 25-33 oneven

eengezinswoning

6 5 1967 W. de Zwijgerstraat 2-10 even

eengezinswoning


eengezinswoning 7 10 1970 Lijsterstraat 17-35 oneven

eengezinswoning

8 1 1971 Lijsterstraat 2

aangepaste woning

8 8 1971 Lijsterstraat 4-8 even en 40-48 even seniorenwoning

9 15 1971 Lijsterstraat 50-78 even

eengezinswoning


eengezinswoning

11 15 1972 Lijsterstraat 10-38 even

eengezinswoning

12 10 1973 Marijkestraat 38-56 even

seniorenwoning

13 10 1973 Irenestraat 15-33 oneven

eengezinswoning

14 6 1973 Irenestraat 35-45 oneven

eengezinswoning 14 14 1973 W. Alexanderplein 3, 9, 2-24 even

eengezinswoning


- 141 -


Type

15 1 1977 Reigerstraat 2

aangepaste woning

15 2 1977 Reigerstraat 4, 6

alleenstaandenwoning 15 4 1977 Reigerstraat 8-14 even

eengezinswoning

15 12 1977 Zwaluwensingel 1-23 oneven

eengezinswoning

16 20 1979 Reigerstraat 1-23 oneven en 16-30 even eengezinswoning

17 12 1981 Eiberplantsoen 19-30

eengezinswoning


alleenstaandenwoning


eengezinswoning

20 38 1984 Prinsenhof 1-38


21 11 1987 Roerdompstraat 1, 3, 7, 9, 11, 15, 17, 21-27 oneven eengezinswoning

22 7 1988 Kievitsweer 30-42 even


23 9 1989 Fuutlaan 14-30 even

eengezinswoning

24 6 1996 Molenlaan 48-58 even

eengezinswoning

25 14 1997 Dr. Flohilstraat 2-8 even en 1-19 oneven seniorenwoning

26 6 2004 Molenlaan 18A-28A even

seniorenwoning 26 6 2004 Molenlaan 18B-28B even


27 46 2010 Bernhardstraat 19-109 oneven

seniorenwoning

75 8 2008 Stellingmolen 9-12 en 29-32

alleenstaandenwoning 75 16 2008 Stellingmolen 13-28

eengezinswoning

76 5 2009 Stellingmolen 2-8A even eengezinswoning

77 2 2013 Beatrixstraat 6, 8

seniorenwoning

77 18 2013 Bernhardstraat 113, 135-151, 163-177 oneven seniorenwoning 77 3 2013 Marijkestraat 8, 10, 12

seniorenwoning

77 2 2013 Irenestraat 5, 7 seniorenwoning

Nieuwpoort

28 6 1988 Bij de Kerk 9-15A oneven

eengezinswoning

29 6 1986 Hoogstraat 68-68E


30 3 1985 Patersgang 1-5 oneven



- 142 -


Type

31 9 1957 Liesdel 2, 4, 1-13 oneven

eengezinswoning

31 7 1957 Nieuwpoortseweg 14-26 even

eengezinswoning 31 2 1957 Schoolstraat 7, 9

eengezinswoning

32 18 1960 Liesdel 6-40 even

eengezinswoning

33 5 1964 Korte Tiendweg 1-9 oneven

eengezinswoning

33 10 1964 Liesdel 46-64 even

eengezinswoning 33 5 1964 Nieuwpoortseweg 46-54 even

eengezinswoning

33 9 1964 Polderstraat 16-32 even

eengezinswoning

34 7 1968 Korte Tiendweg 8-20 even

eengezinswoning 34 2 1968 Vlietstraat 3, 7

eengezinswoning

35 4 1970 Driesprong 2, 8, 12, 14 eengezinswoning

36 4 1971 Driesprong 1-7 oneven

seniorenwoning

37 4 1921 Hoogstraat 2, 4, 8, 12

eengezinswoning

38 6 1953 Bij de Waterschuur 3-13 oneven

eengezinswoning

39 5 1977 Bij de Waterschuur 22-30 even

seniorenwoning

50 35 1974 Vlietzicht 6, 8-23, 126, 128-143, 145 seniorenwoning

54 17 1972 Heulkamp 1-33 oneven

eengezinswoning

55 20 1974 Hennepstraat 2-40 even

eengezinswoning

64 16 1995 Vlietzicht 70-77, 144, 146-151, 153 seniorenwoning

65 42 2006 Vlietzicht 101-106, 107-115 oneven, 201-216, seniorenwoning

218-226, 227, 229, 233-239 oneven

78 6 2014 Waterlinie 10-20 even alleenstaandenwoning 78 11 2014 Waterlinie 22-42 even seniorenwoning

Langerak

41 8 1953 Wilhelminastraat 27, 29, 31-35, 37 eengezinswoning

42 16 1957 Wilhelminastraat 39-69 oneven eengezinswoning


eengezinswoning


eengezinswoning

44 12 1964 Julianastraat 1-4, 11-17 oneven, 22-28 even eengezinswoning


- 143 -


Type

45 6 1968 Julianastraat 19-29 oneven

eengezinswoning

45 5 1968 Nassaustraat 2-10 even

eengezinswoning 45 5 1968 Oranjeplein 1-9 oneven

eengezinswoning

46 5 1970 Dillenburgstraat 2-10 even

eengezinswoning

46 5 1970 Nassaustraat 1-9 oneven

eengezinswoning

47 5 1971 Dillenburgstraat 1-9 oneven

eengezinswoning 47 10 1971 Julianastraat 32-50

seniorenwoning

48 7 1973 Julianastraat 39-51 oneven

eengezinswoning


seniorenwoning 48 7 1973 Wilhelminastraat 36-48 even

eengezinswoning


eengezinswoning

51 17 1974 Wilhelminastraat 1-15 oneven en 4-20 even eengezinswoning

52 4 1977 Van Stolbergstraat 6-12 even

eengezinswoning

53 11 1979 Van den Boetzelaerlaan 60-74, 82-86 even eengezinswoning

56 8 1980 Van den Boetzelaerlaan 5-19 oneven eengezinswoning

57 12 1980 Van den Boetzelaerlaan 21-31A oneven alleenstaandenwoning

58 6 1981 Slotplein 41-51 oneven

eengezinswoning 58 14 1981 Van den Boetzelaerlaan 90-116 even eengezinswoning

59 10 1981 Slotplein 31-40

eengezinswoning

60 11 1982 Van den Boetzelaerlaan 2-18 even, 20B, 20C eengezinswoning

61 3 1983 Slotplein 1, 3, 5

eengezinswoning 61 1 1983 Slotplein 7

aangepaste woning

61 2 1983 Slotplein 9, 9A


62 10 1983 Slotplein 11-27 oneven

eengezinswoning

63 8 1991 W. van Langheraklaan 8-14 even en 52-58 even seniorenwoning

GARAGES IN EXPLOITATIE

Groot-Ammers

26 1 2004 Molenlaan 18G


- 144 -


Type

OVERIGE ONROERENDE ZAKEN IN EXPLOITATIE

Groot-Ammers

27 12 2010 Bernhardstraat 15A woongroepen

27 1 2010 Bernhardstraat 15B

dagopvang 27 1 2010 Margrietstraat 10

dorpshuis

27 1 2010 Margrietstraat 12

bibliotheek

Nieuwpoort

1 1850 Buitenhaven 9

kantoor eigen dienst

50 1 1995 Vlietzicht 27A kantoor 64 4 1995 Vlietzicht 27, 117, 145A, 152A kantoor 65 2 2006 Vlietzicht 1, 2

fysiotherapie

65 1 2006 Vlietzicht 4

arts 65 1 2006 Vlietzicht 4A

kantoor Rivas

65 12 2006 Vlietzicht 3, 5

woongroepen 65 1 2006 Vlietzicht 7

recreatiezaal

78 1 2014 Waterlinie 62 supermarkt 78 4 2014 Waterlinie 64, 66, 68, 70 bedrijfsruimte

Woningtype Groot-Ammers Nieuwpoort Langerak Totaal %

Alleenstaandenwoningen 77 15 14 106 11% Eengezinswoningen

274 131 196 601 63%

Seniorenwoningen

109 113 23 245 26% Aangepaste woningen

3 - 1 4 0%

Totaal 463 259 234 956 100%

Type verhuurbare eenheid Groot-Ammers Nieuwpoort Langerak Totaal %

Woningen

463 259 234 956 96% Overige woongelegenheden 12 12 - 24 2% Garages

1 - - 1 0%

Bedrijfsruimten, overig 3 15 - 18 2%

Totaal 479 286 234 999 100%


- 145 -


Type

Typering Groot-Ammers Nieuwpoort Langerak Totaal %

Zelfstandige woningen DAEB 456 259 230 945 95% Onzelfstandige woningen DAEB 12 12 - 24 2% Niet woningen DAEB

4 5 - 9 1%

Zelfstandige woningen niet DAEB 7 - 4 11 1% Onzelfstandige woningen niet DAEB - - - - 0% Niet woningen niet DAEB - 10 - 10 1%

Totaal 479 286 234 999 100%

WONINGEN NIET IN EXPLOITATIE, BESTEMD VOOR VERKOOP

Groot-Ammers

77 5 2013 Bernhardstraat 133, 153-159 oneven seniorenwoning

Nieuwpoort

78 3 2014 Waterlinie 56, 58, 60

seniorenwoning

Langerak

60 1 1982 Van den Boetzelaerlaan 20

eengezinswoning

Woningtype Groot-Ammers Nieuwpoort Langerak Totaal %

Alleenstaandenwoningen - - - - 0% Eengezinswoningen

- - 1 1 11%

Seniorenwoningen

5 3 - 8 89% Aangepaste woningen

- - - - 0%

Totaal 5 3 1 9 100%

Jaarrekening Jaarverslag over het boekjaar 2015 - lwwonen.info · Woningbouwstichting “Lek en...

Documents

Transcript of Jaarrekening Jaarverslag over het boekjaar 2015 - lwwonen.info · Woningbouwstichting “Lek en...