jaarbeeld 2015 kenniscentrum kwaliteit van leren Focus op · Het onderzoeksrapport wordt in mei...

Focus opverbinding

Ook naar de toekomst

jaarbeeld 2015 kenniscentrum kwaliteit van leren

INTRODUCTIE NIEUWE KOERS KENNISDElINg ONS TEam

kenniscentrum kennis van leren jaaRbEElD 2015

< NaaR bEgIN

voorwoord 2015: het jaar van de boeiende veranderingIn dit jaarbeeld 2015 laten we u in woord en beeld zien waar het Kenniscentrum Kwaliteit van Leren voor staat en wie daarbij betrokken zijn. Na de introductie nemen we u mee langs de nieuwe koers die we hebben uitgezet, en de resultaten die we daarmee al geboekt hebben.

Wat is dan die nieuwe koers? Hoe ziet die eruit? De belangrijkste verandering is de focus op inhoudelijke verbinding binnen onderzoek. Vanaf 2015 werken we binnen de driehoek opleidingen-onderzoek-on-derwijs nog nauwer samen aan thema’s die ons allemaal aangaan. Van de (toe-komstige) docent wordt meer en meer verwacht dat hij zelf een onderzoekende houding heeft. De professionals in het po- en vo-werkveld en ook de lerarenopleiders pakken die rol enthousiast op.

Het Kenniscentrum beweegt mee met die ontwikkeling. De onderwijskundige thema’s waar we ons mee bezighouden, worden zo-veel mogelijk bepaald door gerichte vragen vanuit de praktijk, die zelf ook steeds vaker bijdraagt aan de uitvoering van het onder-zoek. De successen in dit jaarbeeld zijn dan ook uitdrukkelijk samen met onze vele part-ners binnen en buiten de HaN bereikt.

Annelies Dickhout, directeur Kenniscentrum Kwaliteit van Leren

INTRODUCTIE NIEUWE KOERS KENNISDElINg ONS TEam < naar begin

kenniscentrum kennis van leren jaarbeeld 2015

kenniscentrum kwaliteit van leren: een introductie Het Kenniscentrum Kwaliteit van Leren draagt bij aan de kwaliteit van leren in de beroepspraktijk en binnen het bachelor- en masteronderwijs van de Faculteit Educatie van de han. Onze basis is het samenspel tussen praktijk, opleidingen en onderzoek. Zo ontwikkelen we gezamenlijk bruikbare kennis voor leerprocessen. We hebben daarbij steeds oog voor verschillen en voor de omgeving.

2015 in het kort:

onderwijs en scholing beroepspraktijk en samenleving kennisontwikkeling binnen het onderZoeksdomein

Begeleiding docenten 10 kennisproducten, toepassingen, protocollen, enzovoorts

Wetenschappelijke publicaties (peer reviewed en overige):- 27 onderzoeksrapporten - 16 artikelen/boeken

Bijdragen aan ontwikkeling curriculum en onder-wijseenheden van bachelor, master of post-hbo

11 vakpublicaties 6 publicaties in populaire media

43 optredens, presentaties, conferenties, lezingen en workshops

Bijdragen aan uitvoering van het curriculum (brede scope, denk aan afstudeerprogramma’s, minoren, gastcolleges)

72 optredens, presentaties, conferenties, lezingen, workshops (gericht op po, vo, mbo, hbo)

30 vervolgopdrachten



Het team rond themaveld Leren met ict werkt onder de vlag van het iXperium/Centre of Expertise Leren met ict (iXpe-rium/CoE). De projectleiding ligt in han-den van lector Marijke Kral en program-mamanager Marie-José Kuypers. Naast hen staat associate lector Anne-Marieke van Loon.

Het team rond themaveld Kwaliteiten van leraren wordt geleid door lector Bregje de Vries samen met de associate lectoren Gerda Geerdink en Tamara van Schilt-Mol.

In het team rond themaveld Beroeps-onderwijs en Leven lang leren hebben lectoren Loek Nieuwenhuis en Ruud Klarus gezamenlijk de leidende rol.

kenniscentrum: drie themavelden, drie teamsDe drijvende krachten achter het Kenniscentrum zijn drie themavelden met ieder een eigen expertisegroep:

• Leren met ict • Kwaliteiten van leraren• Beroepsonderwijs/Leven lang leren



iXperium ontwikkelkringHet iXperium/CoE werkt inmiddels vier jaar met de iXperium Ontwikkelkring. Daarin bundelen leraren, lerarenopleiders, onderzoekers, studenten en ict-experts hun krachten. In verschillende designteams ontwikkelen ze ict-rijke leerarrange-menten. Onderzoekers Marijke van Vijfeijken en Cindy Teunissen zijn nauw betrokken bij de iXperium Ontwikkelkring.

Binnen de Ontwikkelkring draaien in totaal 31 de-

signteams, en allemaal stellen ze een onderwijs-

kundig vraagstuk rondom ‘recht doen aan verschil-

len met behulp van ict’ centraal. Teunissen: ‘Ook

dit jaar zagen we weer hoe goed de aanpak aan-

slaat. Inmiddels zijn er iXperium-ontwikkelkringen

bij de Alliantie, Quadraam, de Leijgraaf, ROC Nij-

megen, po Nijmegen, po Arnhem en binnen iXpe-

ditie Maatwerk. En het mooie is: steeds meer men-

sen, intern en extern, raken bij de Ontwikkelkring

betrokken.’

Van Vijfeijken: ‘Als iXperium/CoE willen we na-

tuurlijk onderzoeksmatig aantonen dat deze aan-

pak werkt en ook hoe die werkt. We onderzoeken

daarom ieder jaar de systematiek, werkwijze en

opbrengsten van de designteams. Welke proces-

en productresultaten waren er bijvoorbeeld en in

hoeverre droeg de Ontwikkelkring bij aan inno-

vatie? Op basis van deze evaluaties scherpen we

de systematiek en werkwijze steeds aan. We rap-

porteerden daar in 2014 al over; in 2015 volgde

een artikel over de iXperium-ontwikkelkringen:

Samen leren innoveren met ict.’

Het iXperium/CoE bouwt de iXperium Ontwikkel-kring in 2016 opnieuw verder uit. Wil je nu alvast meer weten? Kijk dan op www.ixperium.nl.

CENTRE OF EXPER T ISE

tHemaveld lereN met ict

een project

http://ixperium.nl/onderzoek-en-ontwikkeling/database/

http://ixperium.nl/

INTRODUCTIE NIEUWE KOERS KENNISDElINg ONS TEam < NaaR bEgIN


een nieuwe koers: verbinding op inhoudHet Kenniscentrum Kwaliteit van Leren focuste altijd al op verbinding van onderwijs en onderzoek. Voorheen richtten we ons daarbij vooral op de versterking van onderzoeks-vaardigheden binnen het onderwijs. Vanaf 2015 maken we een verdiepingsslag: de nieuwe koers legt binnen onderzoek vooral de nadruk op verbinding op inhoud. De komende jaren richten we ons zoveel mogelijk op nieuwe praktijkvragen om de driehoek onderzoek-opleiding-werkveld te versterken.

eindkwalificaties

werkgroepen

Lerarenopleiding 21e eeuw

minor Ed Labs

leergemeenschappen

projecten

Leropo

onderzoek naar 5-gelijkedagen-model

methodiek De Toetsing Getoetst

afstudeerbegeleiding

onderzoeksleerlijnende onderzoekende houding

examencommissies

werkplekleren

binnen de HaN

onderzoek naar de studiekeuzecheck binnen de HaN

invulling onderzoeksprogramma Opleidingskunde

vernieuwing van lerarenopleidingen

ontwerp van Pabo-curriculum

bijdrage aan Ambassadeursonderzoek

lunchbijeenkomsten

afstudeerkringonderzoekscolleges

iXperium Academie

intervisie onderzoek

scenariostudies

design thinking

inductieprogramma

Vonken van Vernieuwing

onderzoek taaltoets

onderzoek minor pedagogiek

minor Interventiekunde

Ewerkgroep Bildung

Broodjes Kennis

Verbindingen binnen en buiten

de HAN

BKE-SKE



win-win in het kwadraatWat gebeurt er als we in de onderbouw het 5-gelijke-dagenmodel invoeren? Die vraag stelde Optimus Primair Onderwijs aan associate lector Gerda Geerdink. Een echte praktijkcasus, die aansluit bij de koers van het Kenniscentrum: verbinding van opleiding, onderzoek en werkveld, rechtstreeks via de inhoud.

Een paar jaar geleden ging een aantal scholen van

Optimus over op het 5-gelijke-dagenmodel. Geer-

dink: ‘Bij deze roostering zijn alle schooldagen

even lang en blijven kinderen tussen de middag

op school. Voor ouders, kindercentra en naschool-

se opvang werkt deze indeling vaak prettiger. Ook

voor de leerkrachten is er winst: de indeling van

hun werkdag is efficiënter en dat komt, verwacht

Optimus, ten goede aan de kwaliteit van het on-

derwijs in het algemeen.’

Maar niet alle aangesloten scholen willen over-

stappen. Dat komt door twijfels over de concen-

tratieboog van vooral de jongste kinderen. Die is,

denken leerkrachten, eigenlijk te kort om aaneen-

gesloten schooltijd aan te kunnen. Maar is dat ook

zo? Op die vraag zoekt Geerdink antwoord. Bij het

project zijn, naast de scholen en Geerdink zelf, ook

een junior onderzoeker, twee studenten van de Aca-

demische Pabo (ALPO) en tien studenten van de

reguliere Pabo betrokken. Met de twaalf studenten

is er voldoende massa om te observeren, eigen-

lijk de enige manier om het concentratievermogen

goed te onderzoeken.

Geerdink: ‘Dit onderzoeksproject is win-win in

het kwadraat. Voor Optimus is het een uitgebreid

maar toch betaalbaar onderzoek. De ALPO-stu-

denten leren grootschalig, praktijkgericht onder-

zoek te doen en voor de pabostudenten is het Op-

timus-project een echt door de praktijk gestuurd

afstudeeronderzoek. De studenten werken in een

echte onderzoeksgroep en krijgen begeleiding van

een ervaren onderzoeker. Zo ervaren ze de behoef-

te aan onderzoeksgegevens en zien ze wat de im-

pact van praktijkonderzoek is. Met recht: win-win.’

Het onderzoeksrapport wordt in mei 2016 opgeleverd.

een projecttHemaveld KwaliteiteN vaN lerareN



Nijman en lector Loek Nieuwenhuis ontwikkelen

het onderzoeksprogramma samen met docenten

van Opleidingskunde. In het onderzoek hebben

ook de studenten van de opleiding waar moge-

lijk een rol. Nijman: ‘De uitkomsten moeten het

hrd-werkveld helpen aan praktisch toepasbare ken-

nis en dragen daarnaast bij aan verdere ontwikke-

ling van het curriculum van Opleidingskunde.’

Nijman vindt het ‘heel mooi’ om het onderzoek op

deze manier vorm te geven, maar merkt ook dat

het een beetje zoeken is naar de beste aanpak. Nij-

man: ‘We hebben te maken, en dat is logisch, met

een zeker spanningsveld tussen samenwerking en

voortgang. De meeste docenten hebben wel erva-

ring in onderzoek, maar hun hoofdtaak ligt toch

in het onderwijs. Voor Loek en mij is juist onder-

zoek core business en we hebben een tijdspad te

bewaken. We kijken daarom heel zorgvuldig naar

de precieze invulling van ieders taken. Waar liggen

bijvoorbeeld de interesses – want daar ligt meestal

de kracht van mensen. Maar ook: hoe gaan we om

met periodes waarin docenten en studenten even

andere prioriteiten moeten stellen, bijvoorbeeld in

tentamenperiodes? En op welke manier halen we

zoveel mogelijk generieke informatie uit afstudeer-

onderzoeken rond specifieke thema’s?’

Nijman ziet hoe de concrete invulling al vorm be-

gint te krijgen. Hij noemt bijvoorbeeld de docenten

die proberen om een soort van bedrijfsinformatie-

systeem op te zetten. Hij merkt ook het voordeel

van de contacten van de docenten: ‘Die hebben

behoorlijk voet aan de grond in het bedrijfsleven

en dat helpt enorm om te achterhalen waar het

werkveld precies behoefte aan heeft en zorgt mo-

gelijk ook voor passende, brede projecten waar we

ons onderzoek mee kunnen vervolgen.’

onderZoeksgroep human resource developmentHet Kenniscentrum werkt samen met docenten en studenten van Opleidingskunde aan een onderzoeksprogramma rondom human resource development (hrd). De samen-werking vormt voor senior onderzoeker Derk-Jan Nijman de kern van hbo-onderzoek: ‘Onderzoek, opleiding en werkveld geven samen concreet invulling aan ontwikkeling.’

tHemaveld beroepsoNderwijs/leveN laNg lereN

een project

Werkveld

Onderzoek

Opleiding



In totaal werkten 28 opleidingen mee aan de pilot.

Naast alle opleidingen van faculteit Educatie wa-

ren dat opleidingen van andere HaN-faculteiten en

bijvoorbeeld van de Hogeschool Rotterdam, Avans

Hogeschool en Hogeschool Zuyd. Van Schilt: ‘Het

bijzondere van dit project is de breedte ervan. Het

gaat niet alleen om toetsen en het toetsprogram-

ma, maar ook om toetsbekwaamheid, organisatie

van toetsing en toetsbeleid. Dit schooljaar vormt

de derde en laatste tranche van het onderzoek.

Hierin verwerken en analyseren we de onderzoeks-

resultaten om straks, in de herfst van 2016, de de-

finitieve methodiek neer te zetten.’

Het onderzoek kon uitgevoerd worden dankzij de

betrokken opleidingen. Zij zagen allemaal de meer-

waarde van de pilot en waren bereid mee te beta-

len aan het project. Van Schilt: ‘De eerste keer dat

we er een informatieve workshop over verzorgden,

was de belangstelling al zó groot dat we moesten

uitwijken naar een grotere zaal. De samenwerking

met de Service Unit Onderwijs & Onderzoek van

de HaN en met de andere lectoraten die zich met

toetsing bezighouden, heeft bovendien het boek

Kwaliteit van Toetsing onder de Loep opgeleverd.’

Het Kenniscentrum is geen ‘uitvoeringsinstantie’.

Daarom wordt een gedetailleerde handleiding ont-

wikkeld, waarmee scholen de methodiek zelf kun-

nen inzetten. Van Schilt is bovendien in gesprek

met een onderwijsadviesbureau om te bespreken

hoe zij, vanuit de visie van het Kenniscentrum,

kunnen ondersteunen bij de toepassing van de

methodiek. Van Schilt: ‘Mogelijk geven we nog een

vervolg aan het onderzoek. Want naast de bruik-

baarheid en validiteit van de methodiek zijn we na-

tuurlijk ook benieuwd naar de effectiviteit ervan.’

pilot de toetsing getoetst: ‘een bijZonder breed project’Al drie jaar werkt associate lector Tamara van Schilt aan het project De Toetsing Getoetst. Deze methodiek geeft opleidingen handvatten om zelf de regie te nemen in de kwaliteit van toetsing. Het onderzoek ging in het studiejaar 2015-2016 zijn laatste fase in.

tHemaveld KwaliteiteN vaN lerareN

een project



‘In praktijkgericht onderzoek komen mijn passies voor onderwijs-ontwikkeling en onderzoek bij elkaar: samen onderzoekend innoveren. Technologie vind ik daarin een boeiend thema, het raakt aan alles. Technologie maakt het uitgaan van individuele verschillen en talentontwikkeling mogelijk. Het is uitdagend en inspirerend om nieuwe vormen van leren met leraren, aankomend leraren én leerlingen door middel van onderzoek te ontwikkelen en bij te dragen aan het creëren van de voorwaarden daarvoor in de organisatie.’

Marijke Kral, lector Leren met ict



In februari 2015 opende het iXperium Nijmegen

zijn deuren. Het is, na Arnhem, de tweede fysie-

ke plek waar onderwijsprofessionals, studenten

en leerlingen ict-toepassingen zich kunnen laten

inspireren en professionaliseren over het ge-

bruik van ict in het onderwijs. Tevens ontwerpen

en onderzoeken we mogelijkheden om onder-

wijs met ict vorm te geven waardoor meer recht

gedaan wordt aan verschillen tussen leerlingen.

De iXperiums zijn uniek in Nederland omdat

er een tripartite samenwerking aan ten grond-

slag ligt: onderwijswerkveld, lerarenopleidingen

en onderzoek werken nauw samen. In januari

2016 gaat bij roc De Leijgraaf in Oss het derde

iXperium van start, gericht op het middelbaar

beroepsonderwijs.

Het iXperium Nijmegen bevindt zich in het I/O-gebouw van de Faculteit Educatie, Kapittelweg 35 in Nijmegen.

Meer informatie over het iXperium/CoE en over de iXperium-labs vindt u op www.ixperium.nl.

tHemaveld lereN met ict

een voorbeeld

opening iXperium nijmegen

http://ixperium.nl/



kennisdelingHet Kenniscentrum liet regionaal, nationaal en internationaal van zich horen. We hielden presentaties, zochten en verdiepten samenwerking, verwierven subsidies en waren betrokken bij reviews.

‘ Mooie resultaten, waar we samen trots op zijn!’

Annelies Dickhout, directeur Kenniscentrum



presentatiesIn 2015 hielden lectoren, promovendi en onderzoekers van het Kenniscentrum presentaties op nationale en internationale conferenties.

Nationale presentaties• Velon-congres (Vereniging van

Lerarenopleiders) De HaN was in 2015 medeorganisator van het congres, met lector Gerda Geerdink als voorzitter van de programmacommissie.

• ORD (Onderwijs Research Dagen)

Internationale presentaties• Eapril (European Association for

Practitioner Research on Improving Learning)

• ATEE Conference (Association for Teacher Education in Europe)

• ECER Conference (European Conference on Educational Research)

• EIPEN conference (European Conference on Interprofessional Practice & Education)



Timmermans is junior onderzoeker binnen het

Kenniscentrum. Ze weet uit ervaring dat een pre-

sentatie leidt tot een flinke spin off: ‘Het is niet al-

leen dat ik mijn eigen kennis tijdens zo’n congres

deel, het gaat ook om wat ik daarvoor terugkrijg.

Het is goed om te horen welke resultaten andere

onderzoekers bereikt hebben. En om te bespreken

wat we in de praktijk met onze uitkomsten kunnen

doen. We zijn bovendien kritisch op elkaars aanpak

en dat geeft de kans je eigen werk te verbeteren.’

Timmermans presentaties gingen over het ontwik-

kelen van een onderzoekende houding bij tweede-

jaars pabo-studenten door het verbeteren van de

onderzoeksopdracht. HaN Pabo had het idee dat

de studenten onvoldoende leerden van een onder-

zoeksopdracht die ze in hun stageklas moesten

doen. Ze wilden die daarom aanpassen, maar hoe?

Timmermans: ‘Wij zagen een verbeterkans op het

gebied van observeren. Voorheen ontwikkelden stu-

denten zelf een schema om de verschillen tussen

jongens en meisjes in de klas te bestuderen. Wij on-

derzochten het nut van een bestaand, gevalideerd

observatieschema: zou dat bijdragen aan daadwer-

kelijke ontwikkeling van de observatievaardigheden

en van een onderzoekende houding?’

Timmermans legde de studenten twee opdrachten

voor. Ze gaven daar vóór en ná de observatieronde

antwoord op. Timmermans: ‘We verwachtten dat

de aandachtspunten in het observatieschema de

onderzoekende houding van studenten zou aan-

wakkeren. Dat viel echter tegen: in totaal gaven

slechts elf van de 60 studenten bij beide opdrach-

ten een kritischer antwoord. Maar er was ook een

positieve uitkomst: bij de nameting gaven de stu-

denten aan dat ze vaker zouden gaan observeren.’

aanwakkeren van een onderZoekende houdingWaar houdt het onderwijs in binnen- en buitenland zich mee bezig? Daar kom je achter op congressen als VELON en ATEE. Femke Timmermans hield er, samen met associate lector Gerda Geerdink, presentaties over het ontwikkelen van een onderzoekende houding bij tweedejaars pabo-studenten.

preseNtaties

een voorbeeld



Het Kenniscentrum bouwde in 2015 voort op de

goede contacten met het regionale werkveld.

• Het iXperium/CoE verdiepte de samenwerking

met zeven besturen in het primair onderwijs in

de regio Nijmegen. Met als zichtbaar resultaat

de opening van iXperium Nijmegen, in februari

2015. Ook het mbo toonde groeiende belang-

stelling voor het themaveld Leren met ict. Met

roc De Leijgraaf werd in het najaar een samen-

werkingsovereenkomst gesloten, met uitzicht

op de opening van een derde iXperium op hun

locatie in Oss (januari 2016). De samenwer-

kingsovereenkomst met het CLC Arnhem loopt

in de zomer van 2016 af. In het eerste kwartaal

van 2016 starten de gesprekken over verlenging

van de overeenkomst.

• Ook de themavelden Kwaliteiten van leraren en

Beroepsonderwijs/Leven lang leren (BOLLL)

werken veel samen met de onderwijspartners

in en soms ook buiten de regio. Kwaliteiten van

leraren doet dat samen met de Academische

opleidingsscholen in Arnhem (po) en Nijmegen

(vo). BOLLL werkte samen met het samenwer-

kingsverband de Groene Tafel, waarin vijf regio-

nale groene scholen zich verenigd hebben. De

voorbeelden in dit jaaroverzicht laten zien op

welke manieren dat onder andere gebeurde.

• Bovendien: in het najaar stelde de regiegroep mbo

de Gelderse Professionaliseringsagenda vast. Deze

beschrijft de gezamenlijke professionalisering op

de thema’s Beroepsgerichte didactiek, Werkplekle-

ren en teamleren, en Leren en lesgeven met ICT.

De verbinding met het academisch onderzoek ver-

loopt via ‘natuurlijke partnerschappen’. Het Ken-

niscentrum heeft die dan ook met verschillende

academische instellingen.

• Welten-instituut van de Open Universiteit (OU):

bijzondere leerstoel voor lector Loek Nieuwenhuis.

• Radboud Universiteit: professionele banden met

de Docentenacademie, de faculteit Bedrijfskunde

(HRM) en met het Radboudumc (voor diverse op-

leidingen in het medisch domein).

• Universiteiten van Leiden, Leuven, Gent, Tartu en

Regensburg en afdelingen van de OECD (Organisa-

tion for Economic Co-operation and Development):

gezamenlijke projecten en programma’s.

• We begeleiden de promovendi van het Kenniscen-

trum samen met onze collega’s van de Radboud

Universiteit, het Welten-instituut van de OU, de

Universiteit van Amsterdam (Onderwijskunde), de

ESoE van de TU/Eindhoven, de Universiteit Twente

(Gedragswetenschappen), de Erasmus Universiteit

Rotterdam en de Brunel University in London.

partnerschappen



Opleidingsscholen als het Graafschap College kun-

nen zelf lectoren of practoren aanstellen, maar het

Doetinchemse roc koos voor een iets andere weg:

sinds eind 2015 werkt HaN-lector Ruud Klarus als

embedded lector binnen het team. Klarus wordt bij-

gestaan door Chris Kroeze (HaN-ils), die in 2014

promoveerde op georganiseerde begeleiding bij

opleiden in de school. Samen ondersteunen ze

docenten en studenten die binnen het Graafschap

College bezig zijn met praktijkgericht onderzoek.

Klarus: ‘Op deze manier hopen we ook de beroeps-

onderwijskolom mbo-hbo te versterken.’

OnderzoeksgemeenschapHet gaat om een grote groep mensen. Zo zijn er

docenten die een masteropleiding volgen of bezig

zijn met een ontwikkelingsproject of promotie-on-

derzoek. En daarnaast zijn er de (afstudeer)on-

derzoeken van studenten en lio’s. In 2016 komen

daar nog de activiteiten van innovatiedocenten bij.

Al die onderzoekers ontmoeten elkaar in de door

Klarus en Kroeze opgerichte onderzoeksgemeen-

schap en leren daar met en van elkaar.

Klarus: ‘In workshops en masterclasses laten we bij-

voorbeeld zien hoe je een goede onderzoeksvraag

formuleert en hoe je er vervolgens voor zorgt dat

het uiteindelijke antwoord zichtbaar impact heeft

op de praktijk. Het gaat er tenslotte niet om dat je

iets nieuws doet, maar om de meerwaarde daar-

van.’ Naast de groepsbijeenkomsten is er ook een-

op-een ondersteuning. Klarus en Kroeze helpen in-

dividuele docenten en studenten bijvoorbeeld om

de juiste onderzoeksmethode te bepalen. Klarus:

‘En om scherp te blijven. Als onderzoeker moet je

steeds scherp zijn, op jezelf en op je doel.’

EnthousiastVoorlopig is iedereen enthousiast over de aanpak.

Dat is volgens Klarus een belangrijke voorwaar-

de om onderling meer uit te wisselen en proces-

sen daadwerkelijk op gang te brengen. Eind 2016

wordt de (voorlopige) balans opgemaakt: versterkt

de embedded lector inderdaad de gezamenlijke

kracht van mbo en hbo?

‘het gaat niet om nieuw, het gaat om meerwaarde’Scholen zijn net als het Kenniscentrum gebaat bij verdere vormgeving van de onderwijskolom en bij effectief praktijkgericht onderzoek. Zij zijn dan ook de ideale partner voor verbinding op kennis. Een mooie uitwerking van zo’n partnerschap: de embedded lector.

partNerscHappeN

een voorbeeld



subsidiesSubsidies maken het mogelijk om meer en beter in te zetten op onderzoek. Het Kenniscentrum was op dat gebied in 2015 bijzonder succesvol, al werden de internationale aanvragen niet verzilverd.

Nationale subsidies• RAAK-PRO subsidie voor het project-

voorstel iXpeditie Maatwerk van het lectoraat Leren met ict.

• NRO gaf groen licht op twee onder-zoeksvoorstellen waarvoor het Kennis-centrum als penvoerder optreedt: een review-studie rondom Werkplekleren (lectoraat Beroepspedagogiek) en een langlopend onderzoek met de titel Kennisbenutting in de AOS (lectoraat Ontwerpen van innovatieve leer-arrangementen). Het Kenniscentrum is bovendien partner in drie andere onderzoeksvoorstellen waaraan NRO subsidie heeft verleend.

Internationale subsidies• De lectoraten Leren met ict en

Ontwerpen van innovatieve leer-arrangementen werkten namens het Kenniscentrum mee aan drie aan-vragen binnen het programma Horizon 2020. Deze aanvragen zijn helaas niet gehonoreerd; een ervan is opnieuw ingediend.



Het realiseren van maatwerk is een complexe on-

derwijsinnovatie die alle lagen van de organisatie

raakt. Het gaat over een andere manier van wer-

ken in de klas, en dus over de rol van de leraar en

de leerling. Maar ook over bijvoorbeeld toetsing,

groeperingsvormen en inzet van ict. Maatwerk

vraagt bovendien iets van de schoolleider en heeft

implicaties voor de schoolorganisatie.

Juist die veelheid aan facetten maakt het lastig

om overzicht te houden, vertelt associate lector

Anne-Marieke van Loon: ‘Als je kiest voor het ene,

betekent dat wat voor het andere. Wie bijvoorbeeld

kiest om gepersonaliseerde leerroutes voor leerlin-

gen mogelijk te maken, loopt vaak vast op het les-

rooster of op de competenties van leraren. En dan?

Via de spelsimulatie kunnen schoolteams kennis-

maken met verschillende scenario’s van maatwerk

met ict en de implicaties daarvan overzien.’

Op dit moment wordt het model voor het spel

ontwikkeld. Van Loon: ‘Dat model dient als on-

derlegger voor het ontwerp van het feitelijke spel.

Het bouwen van de simulatie gebeurt in school-

jaar 2016-2017, door studenten van het Institute of

Information and Computing Science van de Uni-

versiteit Utrecht. In de twee schooljaren daarna

wordt het simulatiespel door scholen van Conexus

en CLC Arnhem in de praktijk getest en gaan ook

de studenten van de HaN-Pabo ermee aan de slag

als onderwijsmodule. Mijn collega Kirsten de Ries

doet promotieonderzoek naar de effectiviteit van

de spelsimulatie.’

RAAK-PRO-subsidies worden toegekend aan hoge-scholen die samen met de beroepspraktijk praktijk-gericht onderzoek uitvoeren, waarbij ze bovendien de relatie met andere kennisinstellingen versterken. Meer informatie over iXpeditie Maatwerk.

raak-pro-subsidie iXpeditie maatwerkScholen worstelen met de vraag hoe ze beter recht kunnen doen aan verschillen tussen leerlingen. Het iXperium/CoE, onderdeel van het Kenniscentrum, ontwikkelt en onderzoekt samen met partners een digitale spelsimulatie. Daarmee krijgen schoolteams op innovatieve wijze meer zicht op hoe ze maatwerk met ict willen vormgeven en kunnen ze weloverwogen en consistente keuzes maken.

subsidies

een voorbeeld

http://www.han.nl/onderzoek/nieuws/ixperium-start-met-raak-p/



review- en adviescommissiesLectoren en associate lectoren voerden reviewwerkzaamheden uit voor verschillende calls van NRO en voor tijdschriften en conferenties.

• Reviewcommissie Hoger Onderwijs: lector Beroepspedagogiek, lid secretariaat

• Tijdelijke Adviescommissie Subsi-diëring Flexibel Hoger Onderwijs: lector Beroepspedagogiek, lid

• Politie Onderwijsraad: lector Beroepspedagogiek, lid

• Sectorale Vernieuwingscommissie sector Economie: lector Ontwikkelen van competenties op de werkplek, lid

• Beoordelingscommissie Open en Online Education (OOE): lector Leren met ict, lid

• NRO: de lector Leren met ict heeft samen met prof. dr. Jeroen van Merriënboer een hoofdstuk geschreven voor de onderzoek-programmering van NRO (periode 2016 – 2020).

• Doorbraakprojecten: de lector Leren met ict heeft bijgedragen aan een expertsessie voorafgaand aan de totstandkoming van de call voor het onderzoek naar deze projecten.

• Hoofdredacteur tijdschrift Velon (associate lector Kwaliteiten van lerarenopleiders)

• Lid redactie Pedagogische Studiën (lector Beroepspedagogiek)

• Lid redactie tijdschrift Hoger Onderwijs (lector Ontwikkelen van competenties op de werkplek)

• Lid raad van toezicht OMO (lector leren met ict)

• Lid Raad van Toezicht Drenthe college (lector Ontwikkelen van competenties op de werkplek)

• Coördinator landelijk netwerk BKE/SKE (associate lector Toetsen en Beoordelen)

• Voorzitter en lid congrescommissie VELON congres (associate lector Kwaliteiten van lerarenopleiders resp lector Ontwikkelen van competenties op de werkplek)



Het begrip review heeft voor Nieuwenhuis twee

betekenissen: ‘Inhoudelijk behoorlijk verschillend

van elkaar, maar beide belangrijk voor kennisde-

ling.’ Aan de ene kant, zo zegt hij, zijn er de reviews

die worden verricht om onderwijsinstellingen te

beoordelen. Dat doet bijvoorbeeld de Reviewcom-

missie Hoger Onderwijs, die is ingesteld door de

ministeries van OCW en EZ. Deze commissie ad-

viseert het kabinet over de invulling van prestatie-

afspraken en evalueert ook de naleving daarvan.

Nieuwenhuis: ‘Ik ben geen lid van de commissie

zelf, maar bereidt op het ondersteunende secre-

tariaat de adviezen voor, vooral als ze gaan over

groen onderwijs.’

De andere betekenis die Nieuwenhuis aan review

geeft, heeft een veel directere link met onderzoek:

‘Een heel duidelijk voorbeeld is dan de literatuurre-

view die wij medio 2015 startten met subsidie van

NRO. We verzamelen internationale onderzoeksli-

teratuur over het pedagogisch-didactisch handelen

bij werkplekleren en brengen die samenhangend

in beeld, zodat het Nederlandse beroepsonderwijs

er verder mee kan. In de zomer van 2016 worden

de resultaten opgeleverd.’

Beide interpretaties van het begrip review dragen

bij aan kennisdeling, al legt Nieuwenhuis voor zijn

bemoeienis binnen de Reviewcommissie Hoger

Onderwijs eerder de link naar verbinding met het

bredere begrip hogeronderwijsbeleid: ‘Kennisde-

ling is daar een onderdeel van, maar de invloed

van de Reviewcommissie is breder dan alleen dat

facet. De review van internationale literatuur past

wel precies onder de noemer kennisdeling. Daar-

mee breng je tenslotte wereldwijde kennis recht-

streeks binnen bij hbo- en mbo-instellingen, die er

verder mee kunnen.’

de twee deFinities van ‘review’Loek Nieuwenhuis werkt als lector Beroepspedagogiek binnen het Kenniscentrum. Hij laat met twee voorbeelden zien welke rol reviews kunnen spelen bij (regionale) kennisdeling.

reviews

een voorbeeld



‘Onderwijs ontwerpen dat structuur biedt én vrijheid geeft aan leerlingen en leraren in alle soorten en maten. Dat is een enorme uitdaging waar ik graag met de scholen en de lerarenopleidingen aan werk. Ik werk vaak in teams van leraren, leerlingen, ontwikkelaars en onderzoekers om dit doel te bereiken. Daarbij is ieders focus anders: de onderzoeker wil ontwikkelen en inspireren, de ontwikkelaar wil concreet maken, de leraar wil gloedvol lesgeven. En de leerling vindt zichzelf, als we slagen in onze opzet, terug in een motiverende en activerende leeromgeving waar zijn wensen en mogelijkheden volop ruimte krijgen!’

Bregje de Vries, lector Kwaliteiten van leraren



Wie zijn dan de mensen van het Kenniscentrum?

Ontmoet een paar van onze medewerkers.

veranderingen in ons team In 2015 werd het Kenniscentrum iets groter: we breidden ons team uit met een extra associate lector en een senior onderzoeker. We versterkten bovendien de focus van de drie themavelden door te zorgen voor een evenwichtiger samenstelling van de verschillende teams. We hadden daarbij specifiek oog voor de balans tussen meer en minder ervaren onderzoekers en promovendi, in aantal en qua verdeling over de drie teams.



anne-marieke van loon Associate lector sinds 01–09–2015 Verantwoordelijk voor de programmalijn Onderwijs anders organiseren binnen iXperium/CoE

‘Werken aan optimale ontwikkelkansen voor alle leerlingen is mijn drijfveer. Ik richt me daarbij op de inzet van ict. Dat biedt namelijk veel mogelijkheden om on-derwijs op maat te realiseren, maar die worden nog sterk onderbenut. Leraren vin-den dit lastig en hebben hier vragen over. Onderzoek naar hoe je onderwijs anders organiseert met ict, kan leraren handvat-ten bieden. Wat voor mij heel belangrijk is: een bijdrage leveren aan de praktijk, zowel binnen opleidingen als in het werk-veld. De verbinding binnen de driehoek onderzoek-onderwijs-werkveld is hierbij essentieel. Het werkveld is tenslotte zo-veel meer dan een plek waar je data op-haalt. Zoals de opleiding meer is dan een

leverancier van leraren. Alleen als partners kunnen we het laten gebeuren: samen het onderwijs meer op maat maken door sa-men te ontwikkelen, te ontwerpen en te onderzoeken. Als associate lector heb ik die actieve verbindende rol en daarnaast raakt de functie erg aan mijn achtergrond: ik werkte een aantal jaren als leraar op een basisschool, hield me vervolgens be-zig met vernieuwingstrajecten vanuit een onderwijsadviesbureau, promoveerde in 2013 op gemotiveerd leren in een digitale en fysieke leeromgeving en werkte daarna als lerarenopleider en senior onderzoeker voor de faculteit Educatie. En nu dus deze nieuwe uitdaging: ik heb er zin in!’

‘ Alleen als partners kunnen we het laten gebeuren.’



pierre gorissenSenior onderzoeker sinds september 2015 Houdt zich vooral bezig met aandachtsgebied Leren met ict als doel

‘De vacature bij het Kenniscentrum kwam voor mij precies op het juiste moment. Ik wilde me meer toeleggen op het doen van onderzoek en het iXperium/CoE zocht een senior onderzoeker die zich focust op het thema Leren met ict als doel. Dat is mijn baan, dacht ik en dus heb ik gesolliciteerd. Ik kan inmiddels zeggen dat het een prima stap is geweest. Het iXperium/CoE biedt iets wat uniek is in Nederland: samenwer-king tussen professionele onderzoekers, fysieke labs, experts op het gebied van ict, lerarenopleiders en leraren en leerlingen

uit het werkveld. Hierdoor kunnen we in de praktijk, samen met leerlingen en lera-ren, onderzoek doen naar bijvoorbeeld de rol van programmeren in het onderwijs. In 2015 hebben we dat in het lab in Nijme-gen gedaan. We observeerden er leerlin-gen terwijl ze aan programmeeropdrach-ten werkten. Het komend jaar gaan we dat ook bij scholen zelf doen. Ik verheug me dan ook op de verdere uitwerking van het onderzoeksplan, waarmee we leren met ict samen steeds sterker kunnen neerzet-ten!’

‘ Het iXperium/CoE biedt iets wat uniek is in Nederland.’



carlos van kan Senior onderzoeker sinds september 2015 Onderzoekt de pedagogische drijfveren van docenten en de professionele ontwikkeling van docenten (in opleiding) in hun dagelijkse onderwijspraktijk

‘Het onderwijs houdt zich vooral bezig met de wat- en de hoe-vragen, met onder-wijskundige thema’s dus. Mijn interesse ligt veel meer bij de pedagogische invals-hoek: waarom of waartoe zouden we wel of juist niet voor een bepaalde aanpak kiezen? Uit onderzoek weten we bijvoor-beeld dat jongens en meisjes op een ver-schillende manier leren rekenen. Je kunt je dan (onderwijskundig) afvragen hoe je dat kunt vormgeven. Ik vraag me liever af waarom we rekenonderwijs op verschil-lende manieren zouden aanbieden. Is het pedagogisch wenselijk om apart les te ge-ven of juist om kinderen te leren omgaan

met mensen die anders zijn dan zijzelf? Je ziet: wat vanuit het ene perspectief goed lijkt, is dat vanuit het andere soms juist niet. Daarom is die waarom-vraag zo be-langrijk. Die wil ik graag vaker door (toe-komstige) leraren gesteld zien, tijdens hun opleiding, binnen hun teams én in het onderwijsdebat. Onderwijsprofessionals zijn nog te vaak alleen de uitvoerders van beleid, terwijl zij zouden moeten helpen om beleid te maken. Maar dan moeten we samen wel de pedagogische waarden en idealen zichtbaar en bespreekbaar maken. Daar hoop ik met mijn onderzoek aan bij te kunnen dragen.’

‘ Wat vanuit het ene perspectief goed lijkt, is dat vanuit het andere soms juist niet.’



jeroen van der linden Onderzoeker en docent onderwijskunde Combineert sinds vijf jaar onderzoek en onderwijs. Bereidt zich voor op de start van zijn promotietraject in 2016.

‘Ik sta met het ene been in onderwijs en met het andere in onderzoek. Dat is soms lastig, of in ieder geval uitdagend, maar geeft tegelijkertijd ook veel voldoe-ning. Natuurlijk is het passen en meten, bijvoorbeeld in tentamenperiodes. Dan blijkt mijn taak in het onderwijs echt lei-dend. Aan de andere kant kan ik beter on-derzoek doen juist doordat ik de onder-wijspraktijk van binnenuit ken. Ik vorm zo eigenlijk een soort menselijke brug tussen de lerarenopleidingen en het Kenniscen-trum. In 2015 hield ik me met acht onder-zoeken bezig en startte ik bovendien mijn promotietraject op. Dat brengt me me-

teen op één van de thema’s waar ik me mee bezig houd: toetsing. Daar ga ik op promoveren, en ik werkte ook mee aan drie van de onderzoeken van associate lector Tamara van Schilt. In één daarvan, De Toetsing Getoetst, kwamen mijn twee petten terug: ik had er een onderzoeksrol in, maar was binnen het Instituut voor Leraar en School (ils) ook deelnemer aan het onderzoek. Of je nu onderzoeker bent of docent: een kritische houding is onmis-baar. Alleen dan kun je de onderwijsprak-tijk verbeteren en zorgen dat ook je stu-denten die vaardigheid meenemen naar de toekomst.’

‘ Met het ene been in onderwijs, met het andere in onderzoek.’



roel grol Vakdidacticus Economie (han-ils) Rondde in 2015 het manuscript van zijn proefschrift Investigating Economic Classroom Experiments af. Promoveert op 24 februari 2016.

‘Begin 2015 was het echte onderzoekswerk gedaan en diende de schrijffase zich aan. Ik wilde die op een bijzondere manier la-ten beginnen. En dus huurde ik in februari een appartementje in Parijs. Elke dag ver-liep volgens een vast stramien: vroeg op, broodje halen, schrijven, koken en dan ’s avonds nog even de stad in. Verder geen afleiding, geen telefoon, geen e-mail. Die aanpak zette ik voort toen ik terugkwam in Nederland, maar dan vanuit een kantoor-tje op de Radboud Universiteit. Je bent dan dag in, dag uit bezig met opschrijven wat er allemaal al in je hoofd zit, met in

lijn brengen van gegevens, met finetunen. Met af en toe de afwisseling van een con-gresbezoek of het schrijven van een arti-kel. Voor mijn eindproduct was die focus heel positief: op 1 augustus was het ma-nuscript grotendeels klaar. Maar de lan-ge afzondering was voor mij als sociaal wezen minder goed. Maandenlang gaf ik geen colleges, sprak ik nauwelijks met col-lega’s en was er niet de hectiek waarmee je als docent normaal gesproken iedere dag te maken hebt. Ik ben heel dankbaar dat ik weer ‘terug’ ben en tóch zou ik het zo weer doen!’

‘ Dag in, dag uit bezig met op-schrijven wat er allemaal in je hoofd zit.’

http://www.han.nl/onderzoek/nieuws/roel-grol/

http://www.han.nl/onderzoek/nieuws/roel-grol/



corien vuurman Docent aan de lerarenopleiding Geschiedenis en foto- & cultuurhistorica 15 januari 2015 gepromoveerd op ‘Fascinatie voor Persepolis. Europese perceptie van Achaemenidische monumenten in schrift en beeld, van de veertiende tot het begin van de twintigste eeuw’

‘Mijn promotietraject liep anders dan te-genwoordig gebruikelijk is. Toen ik mijn onderzoek vele jaren geleden startte, was er geen budget voor vakinhoudelijk on-derzoek. Niet binnen de HaN, maar ook niet in Den Haag. Had ik een onderwijs-kundig of vakdidactisch onderwerp geko-zen, dan was het ongetwijfeld anders ge-weest. Ik richtte me met ‘Fascinatie voor Persepolis’ op de Europese perceptie van Achaemenidische monumenten in schrift en beeld. Een puur vakinhoudelijk onder-zoek dat ik noodgedwongen geheel op eigen kosten en in eigen tijd volbracht. Nou, bijna dan. Uiteindelijk draaide de

wind: de onderwijswereld begon het be-lang van vakinhoudelijk onderzoek te zien. En toen ik, min of meer toevallig, met de toenmalige faculteitsdirecteur een kopje thee zat te drinken - in Marrakech nota bene - vroeg zij wat mij bewoog. Dat was dus mijn passie voor Persepolis en voor-al het samenbrengen van de losse eindjes in mijn onderzoek. Ze heeft me toen twee perioden vrij gepland én de publicatie van mijn boek gefinancierd. Met dat geweldig grootse gebaar werden de laatste loodjes op mijn pad naar de doctorstitel onver-wacht een stukje minder zwaar!’

‘ Een groots gebaar maakte de laatste loodjes een stukje minder zwaar.’



dannie wammes Docent aan de han Pabo en onderzoeker van het Kenniscentrum Kreeg de prestigieuze NWO Promotiebeurs voor Leraren. Financiert daarmee zijn onderzoek naar Techniek in de Basisschool.

‘Een aantal basisscholen kwam naar me toe met een specifieke vraag: of ik onder-zoek wilde doen naar de meerwaarde van hun techniekonderwijs. Ik heb volmondig ja gezegd op dat verzoek, maar dat bete-kende nogal wat. Om te beginnen moest ik het onderzoeksvoorstel helemaal zelf schrijven, omdat er geen bestaande on-derzoekslijn aan ten grondslag lag. Die klus duurde zo’n twee jaar, maar leverde me toen wel een voucher van de HaN op. Zo’n mooi gebaar ván je werkgever vraagt om een mooi gebaar náár je werkgever, vond ik. Dus heb ik ook bij NWO een aan-

vraag ingediend en die werd toegekend, een hele eer. Al mijn voorbereidende werk was de tijdsinvestering meer dan waard. Inlezen in de materie en daar woorden aan geven, zorgt dat je meer grip krijgt op de werkelijkheid. Die kennis stelt mij in staat om, gevarieerder dan voorheen, met mijn studenten te kijken naar het leren van kin-deren. Bij het begeleiden van afstudeeron-derzoek ben ik me ook sterk bewust van de emotionele impact die feedback kan hebben op de student. Nu ben ik volop bezig met het eerste deel van een onder-zoek. Dat is te volgen via Facebook.’

‘ Een mooi gebaar ván je werkgever vraagt om een mooi gebaar náár je werkgever.’

https://www.facebook.com/OnderzoekTechniekBasisonderwijs

INTRODUCTIE NIEUWE KOERS KENNISDElINg ONS TEam


< naar begin

Dit jaarbeeld is gemaakt in samenwerking met de afdeling Marketing, Communicatie en Voorlichting van de HAN.

Tekst Annelies DickhoutOpmaak Bureau KetelFotografie Rob Gieling, Frederieke Ubels en Annelies Dickhout

Kenniscentrum Kwaliteit van LerenPostadresPostbus 300116503 HN Nijmegen

Bezoekadres I/O-gebouwKapittelweg 35 6525 EN Nijmegen

SecretariaatT (024) 353 00 [email protected]

http://www.han.nl/onderzoek/kennismaken/kenniscentrum-kwaliteit-van-leren/

mailto:Jeanette.Dusschooten%40han.nl?subject=

jaarbeeld 2015 kenniscentrum kwaliteit van leren Focus op · Het onderzoeksrapport wordt in mei...

Documents

Transcript of jaarbeeld 2015 kenniscentrum kwaliteit van leren Focus op · Het onderzoeksrapport wordt in mei...