LanDschapsontwikkELingspLan Schouwen-DuivelanD · 4.5 grevelingen 39 4.6 oosterschelde 40 4.7...

maart 2011

Schouwen-DuivelanDDEEL 1 invEntarisatiE En anaLysE

LanDschapsontwikkELingspLan

Colofon

opdrachtgevergemeente schouwen-DuivelandLaan van sint hilaire 24301 sh Zierikzeet. 0111-452 0000

contactpersonen:olaf griffioenkitty hendersonBrechje van gils

opdrachtnemer:Brons + partners landschapsarchitecten bvEverwijnstraat 94101 cE culemborgt. 0345-534 765F. 0345-534 736E. [email protected]. www.bronsenpartners.nl

projectnummer:817 Landschapsontwikkelingsplan schouwen-Duiveland

Copyright:Brons + partners landschapsarchitecten bv, maart 2011

Fotografie:Brons + partners landschapsarchitecten bv

Historische topografische kaart: (2005) schilders, E. (eindred.) Grote Historische Atlas Zeeland (ca. 1905), Tilburg: Uitgeverij Nieuwland.Huidige topografische kaart: @ De auteursrechten en databankrechten zijn voorbehouden aan Dienst voor het kadaster en de openbare registers, Apeldoorn (2004/2005).Luchtfoto’s: Google Earth

het Landschapsontwikkelingsplan is mede mogelijk gemaakt met subsidie van het Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en innovatie en de provincie Zeeland.

2Landschapsontwikkelingsplan Brons + partners landschapsarchitecten bvSchouwen-Duiveland

inhouD

1 inLEiDing 5

2 aanhaking BuitEngEBiED in BEwEging 11

3 historischE kwaLitEitEn 27

4 LanDschappELijkE kwaLitEitEn 33

4.1 inleiding Landschappelijke kwaliteiten 34

4.2 polder schouwen 36

4.3 gouwepolders 37

4.4 Duiveland 38

4.5 grevelingen 39

4.6 oosterschelde 40

4.7 conclusies Landschappelijke kwaliteiten 41

5 natuurLijkE kwaLitEitEn 43

5.1 natuur op schouwen-Duiveland 45

5.2 oosterschelde 48

5.3 grevelingen 50

5.4 conclusies natuurlijke kwaliteiten 53

6 DE thEMa’s 55

6.1 verbondenheid van het landschap met zijn 55 geschiedenis

6.2 relatie en beleving van water 58

6.3 wegen en dijkbeplanting 64

6.4 overgang kernen naar het buitengebied 68

6.5 Bebouwing in het buitengebied 74

6.6 inpassing recreatiegebieden en 82

toegankelijkheid van het buitengebied

6.7 inpassing glastuinbouw 84

7 BELEiDsinvEntarisatiE 87

7.1 Europees beleid 88

7.2 rijks beleid 90

7.3 provinciaal beleid 93

7.4 subsidieregeling provincie Zeeland 96

7.5 gemeentelijk beleid 98

BronnEn 101

3Landschapsontwikkelingsplan Schouwen-Duiveland, Deel I Inventarisatie en analyse, maart 2011

Schouwen-Duiveland


inleiDing

De gemeente Schouwen-Duiveland heeft in navolging op het plan ‘Buitengebied in beweging’ behoefte aan een plan dat een verdieping geeft aan de visie op het landschap. Zij heeft er daarom voor gekozen een landschapsontwikkelingsplan (kortweg LOP genoemd) op te stellen en heeft hiervoor bureau Brons + partners landschapsarchitecten opdracht gegeven. Het landschapsontwikkelingsplan is een belangrijk middel voor het behouden en verbeteren van de kwaliteit van het landschap. Het bestaat uit twee delen: deel I bevat de inventarisatie en analyse en deel II de visie en uitvoering. 1


Doel landschapsontwikkelingsplanhet belangrijkste doel van het landschapsontwikkelingsplan is het behouden, versterken en ontwikkelen van de landschappelijke kwaliteiten en de samenhang tussen deze kwaliteiten in het plangebied. het buitengebied dient daarbij vitaal, aantrekkelijk en economisch gezond te zijn. gestreefd dient te worden naar een evenwichtig landschapssysteem met oog voor behoeften en veranderingen, die zich in het landschap voordoen.

Landschappelijke kwaliteitLandschappelijke kwaliteit, ook genoemd ruimtelijke kwaliteit, wordt onder andere ontleend aan een streekeigen identiteit en verscheidenheid tussen verschillende deelgebieden. Daarbij is er vaak sprake van een bepaalde samenhang en bepaalde ordeningsprincipes op diverse schaalniveau’s, bijvoorbeeld in de opbouw van een erf, een dorp of een hele polder. ook de (mogelijkheden tot) beleving van de kwaliteiten speelt een rol en de relatie met de ontstaansgeschiedenis en de herkenbare cultuurhistorische patronen en verhalen.

Specifieke doelstellingen voor het landschapsontwikkelingsplan van schouwen-Duiveland zijn vooraf een aantal specifieke doelstellingen benoemd. 1. versterken van de identiteit en beleefbaarheid van het

landschap.2. stimuleren van de betrokkenheid van de burger bij de

kwaliteiten van het landschap en de leefomgeving. Daarbij stimuleren van lokale en regionale initiatieven voor verbetering van het landschap.

3. De historie en daaruit voortkomende elementen en patronen waarborgen en waar mogelijk versterken en verduidelijken.

4. Zorgen voor een landschappelijk plan waar concrete projecten uit voortvloeien waarvoor een uitvoeringsprogramma opgesteld kan worden.

5. het Lop is een instrument om invulling te geven aan de besteding van de vereveningsgelden.

Plangebiedhet grondgebied van de gemeente schouwen-Duiveland vormt een prachtige eenheid, het betreft het gehele buitengebied van één van de grote Zeeuwse eilanden. De ontstaansgeschiedenis wordt gekenmerkt door de strijd tegen en met het water. Door de aan- en afvoer van zand en diverse overstromingen, kent het eiland zijn huidige samenstelling. kenmerkend hierin zijn de grootschalige open gebieden van polder schouwen en de vele omdijkte polders, die de geschiedenis van de vele samengesmolten eilanden verraden van Duiveland. De ligging tussen de grevelingen en de de oosterschelde en fraaie duinen en stranden langs de noordzee zorgen voor de unieke ligging, omringd door water.

voor het Lop is besloten de duinzone buiten beschouwing te laten, omdat hiervoor reeds veel gebiedsgerichte planvorming bestaat. De plangrens is gelegd bij de provinciale wegen de n57 en n652.

Opgavein het buitengebied spelen diverse ontwikkelingen, met name in de agrarische en recreatief- toeristische sector die vragen


Plompetoren

om een duidelijke visie vanuit de landschappelijke of ruimtelijke kwaliteit. Denk hierbij aan schaalvergroting in de landbouw, welke leidt tot grotere percelen en erven met meer schuren of het uitbreiden van verspreid liggende, kleine kassencomplexen. Denk ook aan de uitbreiding van de verblijfsrecreatie en de gewenste recreatieve ontsluiting van het eiland. Maar ook de groei van de kernen en de bedrijventerreinen zijn van invloed op de ruimtelijke kwaliteit van het landschap en vragen om ordenings- en/of vormgevingsconcepten. De beleving van het water en de toenadering van het eiland via de bruggen en dammen is een bijzonder aspect van het eiland, welke een belangrijke rol speelt in het gehele plan. aan het water zijn ook de grootste natuurwaarden gerelateerd met al haar gradienten van zout naar zoet, buitendijks en binnendijks en van een zeearm tot het niveau van een inlaat, kreek of sloot. vanuit deze verschillende ruimtelijke ontwikkelingen in het buitengebied zijn zeven thema’s benoemd, die in het plan nader zijn verdiept in zowel de analyse als de visie.

Overzicht zeven thema’s.1. verbondenheid van het landschap met zijn

geschiedenis2. relatie en beleving water, binnendijks en buitendijks3. wegen en dijkbeplanting4. overgang kernen naar het buitengebied5. Bebouwing en erven in het buitengebied6. inpassing recreatiegebieden en toegankelijkheid

van het buitengebied7. inpassing glastuinbouw


Woning in Schuddebeurs

Opbouw van het plan

historische ontwikkeling op deze inleiding tot het landschapsontwikkelingsplan volgt in hoofdstuk 2 een uitleg over de aanhaking op het project Buitengebied in beweging. hoofdstuk 3 geeft een overzicht van de historische ontwikkeling. hiermee ontstaat inzicht in de achtergrond van het landschap dat zich nu met al haar kenmerken aan ons toont.

landschappelijke en natuurlijke kwaliteiten deelgebiedenvervolgens is op basis van de historische kennis en de huidige landschapskenmerken het landschap ingedeeld in vijf deelgebieden. in hoofdstuk 4 zijn de landschappelijke kwaliteiten van deze deelgebieden nader benoemd en in beeld gebracht. verschillen en overeenkomsten in de kenmerken en patronen van onder andere waterlopen, dijken, erven en de verkavelingsstructuur tussen de deelgebieden worden daardoor duidelijk. hoofdstuk 5 gaat vervolgens in op de natuurlijke kwaliteiten van het land en het water.

verdieping zeven thema’shoofdstuk 6 geeft vervolgens een verdieping van de zeven thema’s. voor elk thema is ingezoomd op de huidige situatie, de bijzonderheden daarvan in de ruimtelijke verschijningsvorm en de knelpunten en kansen. tevens een waardering van de huidige situatie gegeven.


Beleidskadershoofdstuk 7 gaat tot slot in op het vigerende beleid, welke tevens randvoorwaarden en richtlijnen biedt voor ontwikkelingen in het landschap.

visie en uitvoeringsprogrammavanuit deze voorliggende hoofdstukken is een overzicht ontstaan van de opgaven die in het gebied liggen. Deze opgaven vormen de opmaat voor de visie, welke in het tweede deelrapport (visie en uitvoering) zijn uitgewerkt per thema.

het uitvoeringsprogramma, dat deel uit maakt van het tweede deelrapport, integreert bestaande projecten en selecteert nieuwe projecten. het geeft ook inzicht in het beschikbare instrumentarium en de financieringsmogelijkheden, waarmee de projecten stap voor stap gerealiseerd kunnen worden.

Communicatie en samenwerking met de streekhet plan gaat uit van kansen door samenwerking tussen overheid, organisaties en particulieren en de initiatieven van ‘onderaf’. De wensen van bewoners en gebruikers van het plangebied vormen belangrijke input voor de visievorming en de selectie van de uitvoeringsprojecten. in belangrijke fasen van het planproces is daarom een groep van deskundigen en een klankbordgroep betrokken. Deze klankbordgroep vertegenwoordigt verschillende belangengroepen en organisaties uit het buitengebied. ook zijn er verschillende vormen van communicatiemomenten met de streek (fotowedstrijd, website, persberichten en info-

en inloopavonden). gestreefd is naar een sterk draagvlak ter ondersteuning van de daadwerkelijke uitvoering.

Status van het planhet Lop bestaat uit twee delen, deel i: inventarisatie en analyse en deel ii: visie en uitvoering en is op 16 december 2010 door de gemeenteraad vastgesteld. het Lop is geen kaderstellend beleidsplan. De structuurvisie Buitengebied, het Landschappelijk raamwerk en het bestemmingsplan buitengebied zijn dat wel. Deze documenten vormen het toetsingskader bij nieuwe ontwikkelingen en bepalen de ontwikkelruimte in een specifiek gebied of locatie. aan de hand van de genoemde documenten wordt via een stappenplan bepaald welke ontwikkelingen passen op een locatie. Bij grotere projecten is een belangrijke rol weggelegd voor het kwaliteitsteam buitengebied. het beleid en de inzet van het kwaliteitsteam is erop gericht om het motto van het programma buitengebied “ontwikkelen met kwaliteit’’ daadwerkelijk vorm te geven. De omschrijvingen en karakteristieken van het landschap in het Lop zijn afkomstig van het Landschappelijk raamwerk en verder uitgewerkt.

Zeekerende dijk bij Bommenede

voor bestaande situaties geeft het Lop een streefbeeld ter inspiratie voor kwaliteitsverbetering. voor nieuwe situaties geeft het Lop vanuit landschappelijk oogpunt richtlijnen voor de gewenste ruimtelijke kwaliteit. Bovendien is het Lop een inspiratiebron voor toekomstige ontwikkelingen.


aanhaking BuitengeBieD in Beweging


Het LOP is een vervolg op ‘Buitengebied in beweging’ en ‘Landschappelijk Raamwerk’. In dit hoofdstuk wordt de relatie tussen de plannen uiteen gezet.2aanhaking BuitengeBieD in Beweging


status BuitEngEBiED in BEwEging2.1ten behoeve van het project Buitengebied in Beweging zijn vier beleidsdocumenten opgesteld:

AnalyseDe analyse van het buitengebied vormt een bijlage bij de overige documenten en geeft een beschrijving van het buitengebied, voor zover van belang voor het nieuwe beleid.

Landschappelijk Raamwerkin het Landschappelijk raamwerk is de landschappelijke ontwikkelruimte voor het Buitengebied beschreven: hoe gaan we met het landschap van het buitengebied om en welke ruimte biedt het landschap voor nieuwe ontwikkelingen? het Landschappelijk raamwerk bevat een analyse en waardering van het huidige landschap, op basis waarvan de landschappelijke ontwikkelruimte wordt benoemd. het Landschappelijk raamwerk vormt een belangrijk kader voor nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen in het buitengebied.

Structuurvisie buitengebiedDe structuurvisie buitengebied bevat – op basis van het analyserapport – de hoofdlijnen van het gemeentelijk beleid voor het buitengebied: waar willen we naar toe met het buitengebied en hoe kunnen we dat bereiken? De structuurvisie is voor een belangrijk deel vertaald in een nieuw bestemmingsplan Buitengebied.

Kadernotain de kadernota is – in aanvulling op de structuurvisie Buitengebied – het gemeentelijk ruimtelijk beleid voor het buitengebied beschreven, voor zover dat juridisch-planologisch vertaald kon worden in het bestemmingsplan Buitengebied. het gaat om de ontwikkelingsmogelijkheden voor de belangrijkste functies in het buitengebied. De kadernota vormde de beleidsmatige onderlegger voor het bestemmingsplan en is verwerkt in de toelichting bij het bestemmingsplan.

Het doel van het Landschappelijk Raamwerk was het vastleggen van het specifieke karakter van het landschap van Schouwen-Duiveland en van de landschappelijke ontwikkelruimte, als basis voor het nieuwe planningsstelsel. Vragen die daarbij aan de orde gekomen zijn:• Wat zijn de kenmerken van het huidige landschap;• wat is de samenhang met de ontstaansgeschiedenis (het

landschappelijke geheugen);• hoe wordt het huidige landschap gewaardeerd;• hoe kan de eigenheid van het landschap de komende tijd

worden versterkt?


LanDschappELijk raaMwErk2.2Het Landschappelijk Raamwerk benoemt de landschappelijke ontwikkelruimte van het buitengebied. Welke functionele ontwikkelingen in het kader van het nieuwe planningsinstrumentarium mogelijk worden gemaakt, is mede afhankelijk van functionele beleidskeuzen, die in het kader van de structuurvisie en het bestemmingsplan worden gemaakt.

Hierna vindt u een samenvatting van de inhoud van het Landschappelijk Raamwerk.

Landschaptyperingschouwen-Duiveland wordt onderverdeeld in een aantal landschapstypen welke vervolgens zijn onderverdeeld in deelgebieden:

• het jonge zeekleilandschap; ◦ het open polderlandschap van schouwen, ◦ het dijkenlandschap van de gouwepolders, ◦ het dijkenlandschap van de polders van

Duiveland • het duinlandschap;

◦ de vroongronden, ◦ het jonge duingebied en ◦ het zoomgebied

• het deltalandschap; ◦ het zeelandschap en ◦ zeearmenlandschap

Daarnaast wordt in het plan een typering gegeven van diverse kenmerken van het landschap. Deze typering geeft een beeld van de huidige situatie van het landschap en de ontwikkelingen die hierin spelen. Ze zijn in deze paragraaf benoemd.

Dijken, kreken en welenDe dijken zijn onderverdeeld in dragende dijken, overige dijken en dijken met bebouwing. De dijken, kreken en welen zijn getuigen van de ontstaansgeschiedenis van het eiland.

Grondgebruikin het grondgebruik zijn grote contrasten zichtbaar. typerend voor schouwen-Duiveland zijn de grote oppervlakten water, welke een belangrijke functie vervullen voor de visserij, recreatie en de natuur. Een grootschalig natuurgebied is de kop van schouwen. hier zijn belangrijke en omvangrijke recreatie- en woongebieden gelegen. De grootschalige polders zijn hoofdzakelijk in agrarisch gebruik, zij beslaan het grootste gebied van schouwen-Duiveland. Daarnaast is er een groot aantal woonkernen gelegen in het buitengebied en zijn er veel grote verblijfsrecreatieterreinen aanwezig. Langs de zuidkust van schouwen-Duiveland zijn voornamelijk de (nieuwe) natuurgebieden gelegen.


Analyse landschap, uit: Buitengebied in Beweging, Landschappelijk Raamwerk.


ontwikkelingengrote hoeveelheden landbouwgrond zijn de laatste decennia omgevormd naar andere functies. Denk hierbij aan nieuwe natuurgebieden (plan tureluur), de recreatieverdeelweg als infrastructurele aanpassing, het nieuwe verblijfsrecreatieterrein aquastate en de verplaatsing van kampeerterreinen in het kader van de regiovisie schouwen-west. verdere veranderingen vinden plaats in de komst van melkveehouderijbedrijven, welke moeten wijken elders in nederland door de stedelijke ontwikkeling. Daarnaast is er een ontwikkeling gaande in de richting van glastuinbouw. op schouwen-Duiveland zijn twee concentratielocaties met glastuinbouw: sirjansland en oosterland. Deze mogen beperkt uitbreiden mits er sprake is van verbetering van de landschappelijke inpassing.

verandering op de ervenna de ramp in 1953 heeft er op grootschalige wijze vernieuwing van erven plaatsgevonden. De erven hebben een oppervlakte van 0,5 tot 1 ha en kennen in de meeste gevallen landschappelijke beplanting. Zichtbaar is dat op een aantal (nieuwere) erven de landschappelijke beplanting ontbreekt. Door schaalvergroting in de landbouw zijn vele bedrijven gestopt en omgevormd tot burgerwoningen of diverse andere (veelal recreatieve) functies. gevolg is dan ook dat het beeld op de erven verandert. De agrarische erven zijn door schaalvergroting soms al groter dan 1 ha.

GroenstructuurDe aanleg van beplanting heeft geresulteerd in een divers

landschap. De ruimtelijke karakteristiek van de polders wordt naast de grootschalige openheid bepaald door de beplante erven en door de al dan niet beplante dijken en wegen.

De groenstructuurplannen van het waterschap, de adviesbureau’s en de gemeente zijn gericht op:• behoud van de grootschalige openheid in twee

deelgebieden van de polder schouwen;• benadrukken van de binnendijken in het dijkenlandschap;• verdichting in de polders van Duiveland en het Eiland van

Dreischor;• behoud van openheid in de voormalige gouwegeul.

Schaal en maatschouwen-Duiveland wordt in het buitengebied gekenmerkt als grootschalig en open gebied. De zeer grootschalige open gebieden zijn aangegeven op de kaart van het Landschappelijk raamwerk. Ze bestaan uit:• twee open gebieden in polder schouwen aan weerszijden

van de stoofweg,• delen van polder vierbannen tussen ouwerkerk en

nieuwerkerk.• de voormalige geul van de gouwe;

Behalve de zeer open gebieden zijn er ook minder grootschalige open gebieden. het verschil is aanwezig door de hoeveelheid van bebouwing en beplanting. De kop van schouwen, het zoomgebied en de landgoederenzone rond schuddebeurs, worden gekenmerkt als bebost en besloten gebieden.


Bijzondere aandachtgebieden aanlandingspuntenDe visitekaartjes van schouwen-Duiveland, waar iedereen het eiland op- of afrijdt, zijn uit landschappelijk oogpunt onvoldoende. hier is een herkenbaar en kwalitatief hoogwaardig beeld gewenst.

opvallend is dat bij deze aanlandingspunten de zuidelijke kant relatief open is. vanaf de stormvloedkering is het polderlandschap zichtbaar met daarachter de dichte rand van bebouwing en beplanting. verstorend is hier de abrupte en door markeringen afgezette beëindiging van de n57 onderaan de stormvloedkering. vanaf de Zeelandbrug is het fraaie silhouet van Zierikzee zichtbaar in een open polderlandschap. hier wordt het beeld echter verstoord door bedrijfsgebouwen van het bedrijventerrein ten zuiden van Zierikzee. het terrein bij De val ligt er verloren bij door de hoeveelheid verharding en het restaurant pal tegen de weg aan.

De twee noordelijke aanlandingspunten worden gekenmerkt door verdichting. scharendijke is herkenbaar als kern met de aangrenzende verblijfsrecreatieterreinen met veel beplanting. Bij Bruinisse zijn de bebouwing en de recreatiegebieden aquadelta en aquastate beeldbepalend voor de entree van het eiland. na de bebouwing ontvouwt zich het open polderlandschap.

BebouwingsrandenDiverse bebouwingsranden van kernen, bedrijventerreinen en recreatiecomplexen zijn rommelig en dienen aangepast te worden:

• de oostelijke rand van haamstede (bedrijvigheid langs de kraaiensteinweg);

• de zuidrand van scharendijke (recreatiewoningen);• de zuidwest- en zuidoostrand van Den osse

(recreatiewoningen);• de westelijke rand van Zierikzee (bedrijventerrein);• de randen van nieuwerkerk en oosterland langs de

n59.

glastuinbouwDoor de omvang en de aard van de gebouwen wijken glastuinbouwbedrijven sterk af van de in het buitengebied gebruikelijke (agrarische) bebouwing. Met name in de omgeving van sirjansland en oosterland komen glastuinbouwcomplexen voor die niet volledig goed zijn ingepast in de omgeving.

Gebiedsgerichte beschrijving strategieënin het landschappelijke raamwerk wordt er een gebiedsgerichte strategie en ontwikkelruimte per gebied weergegeven. Deze deelgebieden zijn als volgt ingedeeld: natuurgebieden, het zoomgebied, de open polderlandschap van schouwen, het dijkenlandschap van de gouwepolders, het dijkenlandschap van de polders van Duiveland en aandachtspunten voor landschappelijke identiteit en dijken. per gebied of thema is de ontwikkelruimte uitgewerkt aan de hand van doelstellingen,


zoals behoud van openheid, ontwikkelen groene erven, vergroten erven, versterken ruimtelijk beeld dijken, kreken en welen, e.d. De strategieën vormen een toelichting op het kaartbeeld. in het algemeen kan er geconcludeerd worden dat de aard en schaal van het landschap herkenbaar en robuust is. hiermee wordt bedoeld dat het landschap vermogen heeft om veranderingen op te nemen, zonder dat het landschap zelf sterk verandert. Met behoud van het karakter van het gebied op hoofdlijnen biedt het landschap de nodige ontwikkelruimte.

De Structuurvisie Buitengebied is een richtinggevend kader voor ruimtelijke en economische ontwikkelingen. Vele ruimtelijke ontwikkelingen zijn gekoppeld aan bebouwing of de buitenruimte op en rond de erven. De belangrijkste ontwikkelingsmogelijkheden zijn per sector aangegeven. Hieronder is een overzicht gegeven van de belangrijkste aspecten van het buitengebied en de onderkende ontwikkelingsmogelijkheden. Zij vormen de opstap van de opgaven voor het LOP. Het LOP zal verder uitwerking geven aan de ruimtelijke kant van deze ontwikkelingen.


BuitEngEBiED in BEwEging2.3Grondgebonden landbouwhet beleidsdoel, met betrekking tot de landbouw, richt zich op een duurzame grondgebonden landbouw met goede economische perspectieven, in evenwicht met het landschap, waarbij ondernemers zo veel mogelijk ruimte hebben om zelf de ontwikkelingsrichting van hun bedrijf te kunnen bepalen. ondanks de zichtbare afname van het aantal bedrijven heeft de landbouw in schouwen-Duiveland goede perspectieven. De grondgebonden landbouw blijft ook in de toekomst de belangrijkste functie in het buitengebied. Dit vanwege het feit dat grondgebonden landbouw de grootste grondgebruiker is, de belangrijkste beheerder van het buitengebied, de belangrijke economische factor en beeldbepaald is voor het landschap.

ontwikkelingsmogelijkhedenMogelijkheden worden er geboden voor kleinschalige verblijfsrecreatie als nevenactiviteit op agrarische bedrijven, in de vorm van bijvoorbeeld landschapscampings of appartementen in een schuur. uitbreidingsmogelijkheden worden er geboden aan minicampings om uit te breiden naar maximaal 25 standplaatsen. onder bepaalde voorwaarden is uitbreiding of vernieuwing van verblijfsrecreatieve voorzieningen mogelijk. Er dient dan wel bijgedragen te worden aan de kwaliteitsverbetering en productdifferentiatie van het recreatieve product en aan de ontwikkeling van de ruimtelijke kwaliteit.

om economisch goed te kunnen ontwikkelen is het nodig om ruime ontwikkelingsmogelijkheden te bieden. De individuele ondernemer bepaalt vervolgens zelf welke koers het best bij zijn of haar bedrijf past (schaalvergroting, intensivering, specialisatie of verbreding). Een grondgebonden agrarische ontwikkelingsrichting is een belangrijke waarborg voor het behoud van de bestaande landschappelijke waarden. terughoudend wordt er gereageerd op niet-grondgebonden agrarische ontwikkelingen. Zowel bij grondgebonden als niet-grondgebonden agrarische ontwikkelingen hoort een goede landschappelijke inpassing. uiteraard blijft de structuurvisie Buitengebied hierbij leidend. ontwikkelingen worden aan de structuurvisie getoetst.

Versterken toerisme en recreatievoor toerisme en recreatie is het beleid gericht op een innoverende, gezonde en duurzame bedrijfstak die vraaggericht een kwaliteitsproduct aanbiedt. centraal hierin staan behoud van de identiteit van het eiland, natuur en landschap als aantrekkelijk decor en een bedrijfstak die bijdraagt aan het welzijn en de leefbaarheid voor de bewoners van de gemeente.

De recreatiesector is voor schouwen-Duiveland een belangrijk economisch onderdeel. vandaar het streven naar een kwalitatief hoogwaardig recreatief product. innovatie en kwaliteitsverbetering van bestaande voorzieningen vormen hierin een rol, middels een grote verscheidenheid aan verblijfsrecreatieve voorzieningen. gestreefd wordt naar nieuwe combinaties van verblijfsrecreatie met andere sectoren, zoals landbouw, natuur, zorg en wellness. De combinaties van sectoren kunnen een wederzijdse meerwaarde bieden.


Vakantiehuisjes bij Bruinisse, foto: A. de Hulster


Er wordt gedacht aan ontwikkelingen met een geheel eigen karakter die passen in het buitengebied, zoals recreatieve landgoederen of extensieve verblijfsrecreatie in een natuurlijke omgeving, al dan niet in combinatie met welness, zorg of avontuur.

nieuwe dagrecreatieve voorzieningen dienen mogelijk gemaakt te worden, mits deze passend zijn in de aard en schaal van het buitengebied en een ruimtelijke toegevoegde waarde leveren.

Bijzonder aandachtspunt is het ‘rondje schouwen(-Duiveland)’. gestreefd wordt om bestaande recreatieve routestructuren via plattelandswegen en (fiets)paden verder te ontwikkelen en nieuwe recreatieve paden aan te leggen.

Ontwikkelen landschap, cultuurhistorie en natuurhet beleid is gericht op het behouden, versterken en ontwikkelen van de bestaande waarden, zoals benoemd in het Landschappelijk raamwerk en het beter beleefbaar maken voor bewoners en bezoekers. Landschap, cultuurhistorie en natuur zijn de sleutelaspecten in het beleid voor de ruimtelijke kwaliteit en economische vitaliteit van Schouwen-Duiveland. De ruimtelijke kwaliteit van het buitengebied wordt immers bepaald door het landschap, de cultuurhistorie en de natuur.

het erf als basis voor ontwikkelingop het niveau van het erf begint de ontwikkeling. Een goede inpassing van het erf is een basisvoorwaarde. aanvullend wordt

verwacht dat de invulling en ontwikkeling zowel van de functie als van de inpassing voor het landschap, de cultuurhistorie en/of natuur een meerwaarde heeft voor de omgeving. Deze meerwaarde zal via het verevenings-instrumentarium worden uitgewerkt. voorbeelden zijn het Landschapsnetwerk (landschappelijke structuur met paden), cultuurhistorisch karakter bebouwing en natuurontwikkeling.

nieuwe erven worden in beginsel niet toegestaan omdat deze afbreuk doen aan het behoud van het karakter van het landschap en vanwege het voorkomen van belemmeringen voor agrarische bedrijfsontwikkelingen. hier geldt het ‘nee, tenzij’-principe. wanneer in bijzondere situaties een nieuw erf toch doorgang kan vinden, gelden er ruimtelijke voorwaarden. het landschappelijk raamwerk vervult een belangrijke rol in de toetsing van een ontwikkeling buiten een bestaand erf.

versterken van de banden met het verledenhet beleid richt zich op de instandhouding van de dijken en het vergroten van de herkenbaarheid daarvan, accentuering van bepaalde dijken en het aanhouden van een bufferzone tussen de dijken en grootschalige nieuwe ontwikkelingen. ingezet wordt om met nieuwe ontwikkelingen de cultuurhistorische waarden meer zichtbaar te maken. Een veel genoemd voorbeeld is de herbouw van een schouwse stolp, op een plek waar dat passend is. tevens is de herkenbaarheid van de drie deelgebieden schouwen, gouwepolders en Duiveland een belangrijk aandachtspunt.


Ruimte voor niet primair aan het buitengebied gebonden functiesniet primair aan het buitengebied gekoppelde functies worden beoordeeld aan de hand van een stappenschema (het zogenaamde stoplichtmodel) opgenomen in de structuurvisie. De vestiging van zelfstandige (niet) primair aan het buitengebied gebonden bedrijfs- en woonfuncties biedt kansen voor vergroting van de economische vitaliteit van het buitengebied. in het beleid worden onder voorwaarden mogelijkheden geboden. De volgende criteria geven inzicht in welke bedrijfsfuncties eventueel passend zijn in het buitengebied:

• relatie met het voorzieningenniveau in kernen;• relatie met bedrijventerreinen;• aard en schaal van de functie;• aard en maat van de bebouwing.

Behalve bedrijfsfuncties in het buitengebied zijn bepaalde woonmilieus passend in het buitengebied. Een deel van de woonmilieus en woonprogramma’s is in meerdere of mindere mate aan het buitengebied gekoppeld of kansrijk in het buitengebied:• Landgoederen;• wonen aan het water;• villa’s en luxe appartementen in aansprekend woonmilieu

met duidelijke identiteit;• woonzorgclusters en aanleunwoningen in het

buitengebied.

e prioriteit voor bouwen in de kernen heeft ertoe geleid dat in de vastgestelde planninglijst voor de woningbouw slechts zeer beperkt rekening is gehouden met nieuwe woningen in het buitengebied.in de woonmilieuvisie voor de periode 2005-2020 is uitgegaan van een woningbehoefte van 1.600 nieuwe woningen voor schouwen-Duiveland.

voor ontwikkelingen voor nieuwe woningen kan gerekend worden op de ruimte voor ruimte regeling, nieuwe woningen in bebouwingsconcentraties, in de vorm van nieuwe landgoederen en in de vorm van woonparken (zoals bijvoorbeeld schuddebeurs en nieuw-haamstede).

Uitgangspunten ontsluiting Schouwen-DuivelandDe volgende uitgangspunten voor ontsluiting worden gehanteerd:• schouwen-Duiveland is geen doorgeefluik• Zorgvuldig ruimtelijke inpassen van nieuwe infrastructuur• overtollige infrastructuur goed inpassen• Zuinig omgaan met capaciteit van het landelijk wegennet.

Water als sturend principeDe belangrijkste doelstelling van het waterbeheer zijn het waarborgen van veiligheid en bewoonbaarheid. Daarnaast geldt het instandhouden en versterken van gezonde en veerkrachtige watersystemen (zowel kwalitatief als kwantitatief), als basis voor een duurzaam gebruik van de ruimte.


in het waterplan van schouwen-Duiveland is het gemeentelijk waterbeleid uitgewerkt. Daarbij worden vier streefbeelden gehanteerd:1. de belevingswaarde van water;2. water en de ruimtelijke ordening;3. beheersbaar watersysteem;4. samenwerking met water.

Energievoorzieningingezet wordt er op milieuvriendelijke energieproductie. Daarbij mogen de ruimtelijke effecten niet uit het oog verloren worden. voor schouwen-Duiveland bieden de volgende energiebronnen kansen:windenergie: dit in de vorm van kleine windmolens (maximaal 15 meter) op erven. Daarnaast twee windturbineparken (roggenplaat en Dreischor);agrarische energie: energie door middel van vergassing, vergisting, pyrolyse, fermentatie of verbranding;zonne-energie: dit door middel van zonnepanelen op bestaande gebouwen (met goedkeuring van de welstandscommissie). Daarbuiten wordt een zonne-energie-eiland met een oppervlakte van 50 ha genoemd als mogelijke energiebron;waterenergie: genoemd wordt als projecten een getijdencentrale in de Brouwersdam, door middel van warmtepompen en door middel van het benutten van potentiaalverschillen tussen zout en zoet water.

Locatiegebonden aandachtspuntenaangesloten wordt op de aandachtspunten uit het Landschappelijk raamwerk, met een aantal aanvullingen.

inpassen glastuinbouwBetere inpassing van de glastuinbouw bij sirjansland en oosterland is gewenst. Een goede landschappelijke inpassing is opgenomen in het Bestemmingsplan Buitengebied, 1ste herziening. Er is reeds gebleken dat realisatie onvoldoende heeft plaatsgevonden. via aparte gebiedsgerichte planvorming wordt onderzocht in hoeverre de aspecten van een gezonde bedrijfsvoering met een goede landschappelijke inpassing kunnen plaatsvinden.

overgangszone buitengebied – kernenruimtelijke ontwikkelingen in de overgangszones dienen goed op elkaar afgestemd te worden. Een nieuw landgoed dient de groei van een dorpskern niet te belemmeren, want het volkshuisvestingsbelang weegt het zwaarst. De uitbreiding van kernen dient op een goede manier in de omgeving ingepast te worden. Daarbij wordt uitgegaan van het principe van organische groei, waarbij de samenhang van de nieuwbouw met het oorspronkelijke dorp en de omgeving belangrijke aspecten zijn.

DammenDe Brouwersdam en grevelingendam bieden goede mogelijkheden voor verdere ontwikkeling van verschillende concepten, zoals dit is aangegeven in de ontwikkelingsschets


Zicht op de grevelingen. Dergelijke ontwikkelingen worden van harte ondersteund, waarbij de natuurbeschermingswet een belangrijke randvoorwaarde vormt.

verschillen zuiden noordkustLangs de zuidkust van het eiland wordt vooral ingezet op versterking van de ecologische functie, dit door onder meer de bestaande en nieuw te realiseren natuurgebieden ecologisch met elkaar te verbinden. De natuurfunctie geeft mogelijkheden voor extensief recreatief medegebruik, zoals wandelen en fietsen. verblijfsrecreatieve ontwikkelingen worden niet uitgesloten, mits deze in extensieve vorm, en afgestemd op de natuurwaarden, plaats vindt.

De noordkust is naast de bestaande recreatie gericht op beperkte recreatieve ontwikkelingen, waarbij de interactie tussen land en water een belangrijke potentie is. voor de bestaande recreatieconcentraties scharendijke, Den osse, en Bruinisse wordt gestreefd naar een goede landschappelijke inpassing. indien noodzakelijk is een beperkte afronding of uitbreiding van de terreinen aanvaardbaar, mits deze ten dienste is van de landschappelijke inpassing.in het gebied tussen de recreatieconcentraties (de grevelingenkust van de gouwepolders) zijn kleinschalige recreatieve ontwikkelingen mogelijk, mits daardoor geen afbreuk wordt gedaan aan de ligging in de luwte van de grote recreatieconcentraties. Dat is een belangrijke kwaliteit die we willen behouden.

Ruimtelijke typering Schouwen Duiveland, uit Buitengebied in Beweging, Structuurvisie Buitengebied.


koppELing MEt Lop2.4op 27 september 2007 zijn de in paragraaf 2.1 genoemde beleidsdocumenten vastgesteld. De nieuwe wet ruimtelijke ordening (2008) is aanleiding geweest om de ruimtelijke en strategische visie Buitengebied inclusief het Landschappelijk raamwerk om te vormen tot een structuurvisie Buitengebied. inhoudelijk is de visie aangevuld met de vereveningsparagraaf. De structuurvisie Buitengebied is in maart 2009 gelijktijdig met het bestemmingsplan Buitengebied door de gemeenteraad vastgesteld.

op 15 oktober 2009 is het bestemmingsplan Buitengebied in Beweging getreden. nu wil de gemeente schouwen-Duiveland met alle bij het buitengebied betrokken partijen actief tot realisatie van onze visie komen: niet alleen woorden, maar zeker ook daden! Met dit Landschapsontwikkelingsplan (Lop) vindt een concretisering plaats van de ambities om te ontwikkelen met kwaliteit. in het Lop vertalen we de visie in concrete projecten, gericht op uitvoering en realisering. het Lop is daarbij een belangrijk communicatiemiddel, op grond waarvan prioriteiten kunnen worden gesteld en benodigde menskracht gereserveerd. het Lop is daarmee ook een belangrijk middel om externe financieringsbronnen aan te trekken.

LOP als verdieping van het Landschappelijk Raamwerkhet Lop heeft als doelstelling het behouden, versterken en ontwikkelen van de landschappelijke kwaliteiten en de samenhang tussen deze kwaliteiten in het plangebied. hiermee

sluit het aan op de doelstellingen van het Landschappelijk raamwerk.

in het Lop wordt niet enkel de ontwikkeling vanuit een functioneel / economisch aspect benaderd, maar juist in samenhang met de gewenste ruimtelijke kwaliteiten. Daarnaast ligt de insteek niet enkel vanuit de ontwikkelingen van nieuwe bebouwing en/of nieuwe erven, maar ook op gewenste ontwikkelingen vanuit de cultuurhistorie, het versterken van de beleving van het landschap en het water, de natuur en de recreatie. het Lop vormt daarmee een verdieping van deze eerdere plannen.

het Lop volgt de gebiedsindeling van het Landschappelijk raamwerk naar de drie verschillende poldergebieden. De zeearmen splitst het Lop op in de grevelingen en de oosterschelde, omdat zij ieder andere functiecombinaties kennen.

het Lop heeft betrekking op het jonge zeekleilandschap en het deltalandschap. De in het Landschappelijk raamwerk benoemde kwaliteiten zijn herkenbaar. in de analyse van de landschappelijke kwaliteiten binnen het Lop zien wij soms de openheid van gebieden iets anders begrensd. in hoofdstuk 4 wordt nader ingegaan op de landschappelijke kwaliteiten en eventuele afwijkingen of aanvullingen ten opzichte van het Landschappelijk raamwerk.


Koudekerksche inlaag, foto: C. Dani ëls

Foto: c. Daniëls (fotowedstrijd) 25Landschapsontwikkelingsplan Schouwen-Duiveland, Deel I Inventarisatie en analyse, maart 2011

hiStoriSche ontwikkeling


In dit hoofdstuk wordt Schouwen-Duiveland beschreven aan de hand van de historische ontwikkelingen en gebeurtenissen. Dit wordt gedaan vanaf de oorsprong van de ontstaansgeschiedenis tot aan het huidige Schouwen-Duiveland met zijn aanwezige historische elementen. 3hiStoriSche ontwikkeling


Vier eilandenhet huidige schouwen-Duiveland is ontstaan uit vier eilanden. het grootste eiland is schouwen, dan volgen Duiveland en de twee eilanden die aan deze twee vastgegroeid zijn; Dreischor en Bommenede.

Ontwikkelingen in vogelvluchtvele dorpen in schouwen-Duiveland dateren van de 12e en 13e eeuw. gedurende deze twee eeuwen kregen de vier eilanden ringdijken om zich tegen het steeds oprukkende water te beschermen. in de geschiedenis van schouwen-Duiveland komt het gevecht tegen het water iedere keer weer terug. De inpolderingen en dijkdoorbraken wisselden elkaar af.

veel land ging aan de zuidzijde van schouwen-Duiveland verloren, maar daarvoor in de plaats werd land gewonnen in het noordelijke deel van gouwe, het water tussen schouwen en Dreischor (1374). De polder noord-schouwen is in 1373 tot stand gekomen.

historischE ontwikkELing3.1in het jaar 1610 volgde een dam die schouwen en Duiveland met elkaar verbond. het vastgeklonken Bommenede ging echter verloren. Later is Bommenede toch nog gedeeltelijk herdijkt.

Watersnoodramp 1953in het ‘rampjaar’ 1953 zorgde een stormvloed voor een ramp. schouwen-Duiveland kwam nagenoeg volledig onderwater te liggen. als gevolg hiervan heeft de wederopbouw met een grootschalige herverkaveling plaatsgevonden.in polder schouwen is een nieuwe dijk aangelegd, de ‘Delingsdijk’. Deze dijk deelt de polder van schouwen in tweeën.

Deltawerkenna het rampjaar zijn ook de Deltawerken in het leven geroepen. Door de komst van de Deltawerken werd schouwen-Duiveland verbonden met het omliggende land. Mede hierdoor ontwikkelde de recreatie zich snel, welke vandaag de dag nog steeds voor een grote economische impuls zorgt op het eiland. schouwen-Duiveland is nu vooral bekend om zijn brede stranden, zijn riante jachthavens en zijn monumentenrijkdom.

in de navolgende pagina’s zijn de belangrijkste ontwikkelingen per periode samengevat in woord en beeld.

polder schouwen gouwe-

polders

Duiveland


tot 1100 na christus ten westen van de strandwal ontstaan jonge duinen door verstuiving van de oude duinen. steeds meer mensen gaan op het eiland wonen, beginnend op de hoge delen, de strandwal en de kreekruggen. in de 9e eeuw wordt de karolingische ringwalburg te Burgh gemaakt, ter verdediging tegen de vikingen. in de 10e eeuw ontstaat Zierikzee. aan de binnenduinrand verstuift het zand en ontstaan glooiende duingraslanden. Een typische wijze van ontginning van de duinen was de aanleg van Elzenmeten; in de binnenduinrand werden perceelgedeelten voorzien van greppels en Elzen. in Dreischor worden de onbedijkte schorren beweid met schapen.

1200 - 1500 na christus

in deze periode vinden veel veranderingen plaats. vanaf 1200 worden de eilanden voorzien van ringdijken. Brouwershaven komt tot ontwikkeling in de 13e eeuw. het water tussen schouwen en Dreischor wordt in de 14de eeuw onbevaarbaar. Er worden twee dammen gelegd tussen schouwen en Dreischor in 1374. polder noordgouwe ontstaat hiertussen.op Dreischor, Bommenede en Duiveland komen dorpen tot ontwikkelingen. De meeste dorpen op het ‘oudland’van schouwen-Duiveland zijn ringdorpen: een centraal gelegen kerk, met daaromheen een ring van bebouwing. in de Middeleeuwen ontstonden de inlagen. wanneer een zeedijk instabiel werd, werd landinwaarts een reservedijk aangelegd: de inlaagdijk. het land ertussenin wordt de inlaag genoemd. Deze komen vooral aan de zuidkust voor. het land buiten de inlaagdijk werd vaak door de zee verzwolgen. Zo zijn veel dorpen verdronken. uit de inlagen werd vaak klei gewonnen. De klei werd in stroken weggehaald, met dammetjes ertussen. De afgegraven klei werd met karren vervoerd: karrenvelden. ook welen (doorbraakkolken) herinneren aan het voortdurende gevecht tegen de zee.

inlaag


1500 na christus

1750 na christus

Brouwershaven en Zierikzee maken een bloeiperiode door. Dit zijn de enige twee steden in een verder agrarisch landschap. De landgoederen van schuddebeurs worden aangelegd. tussen schouwen en Duiveland wordt een dam aangelegd die de basis vormt voor het huidige schouwen-Duiveland. De eilanden staan nu echt in verbinding met elkaar en de gouwe slibt dicht. op deze dam is de n59 aangelegd.

het nieuwland (in tegenstelling tot het oudland: schouwen en Duiveland) heeft een rationele verkaveling. het maaiveld van het nieuwland ligt hoger dan dat van het oudland. op de duinen ontwikkelen de bossen zich.

De dijken die vanaf de 13e eeuw aan de oostzijde worden aangelegd hebben een dubbele functie. niet alleen om de zee buiten te houden, ook wordt zo ‘nieuw’ land aangewonnen.vanaf de 15e eeuw worden “voorstraatdorpen” gebouwd. De bebouwing werd aan de voorstraat geplaatst, die loodrecht op de dijk lag. De dorpsuitbreidingen lagen parallel aan de voorstraat aan een of twee achterstraten.vervening van het polderland vindt plaats voor zout en brandstof. De bovenste laag klei, wordt weggeschept, waarna het veen wordt gewonnen. De klei wordt later weer over het land verspreid, waardoor een zeer onregelmatig maaiveld ontstaat. afwatering van deze gebieden is moeilijk. Extra sloten bieden uitkomst. in 1574 wordt Bommenede versterkt door de aanleg van een verdedigingswal en (vermoedelijk) vier bastions.De eilanden werden regelmatig geteisterd door stormvloeden.

Brouwershaven

Zierikzee


2000 na christus als reactie op de watersnoodramp van 1953, zijn de Deltawerken ontwikkeld. Duidelijk zichtbaar op schouwen-Duiveland is de grootschalige herverkaveling die na 1953 heeft plaatsgevonden. tijdens de watersnoodramp zijn grote ‘happen’ land aan de zuidkant weggeslagen. rond de oosterschelde wordt met het plan tureluur nieuwe natuur gerealiseerd ter compensatie van de nadelige invloed van de Deltawerken. het toerisme is explosief gestegen sinds de aanleg van grote wegen die de Zeeuwse eilanden met de rest van nederland verbinden (1965: Zeelandbrug en grevlingendam). op de binnenduinrand bevindt zich nu een aaneenschakeling van bebouwing. Zierikzee is sterk gegroeid.

Verkaveling in 1910bron: Grote Historische Atlas Zeeland

Verkaveling na watersnoodrampbron: Kadaster@, Top 25vector

Conclusies historische ontwikkelingDe historische ontwikkeling heeft geleid tot het huidige landschap en haar kwaliteiten. opvallend is de abrupte schaalverandering van de verkaveling na 1953. De dijken, ring- en voorstraatdorpen, kreken, inlagen en overige restanten van dijkdoorbraken zijn nog steeds markant voor het eiland. in de verdere ontwikkeling van het Lop zal blijken in hoeverre de cultuurhistorische patronen en elementen uitgangspunt dienen te zijn van ontwikkelingen. het is niet de bedoeling het kleinschalige landschap van voor 1953 terug te brengen. Er wordt eventueel een uitzondering gemaakt voor nader te bepalen belangrijke historische elementen.


Met de kennis van de historische ontwikkeling op de achtergrond en de waarneming van het huidige landschap is het plangebied van Schouwen-Duiveland voor dit LOP onderverdeeld in 5 deelgebieden. Deze deelgebieden zijn: 1. Polder Schouwen2. Gouwepolders3. Duiveland, Oosterland, Bruinissepolder4. Grevelingen5. Oosterschelde4lanDSchappelijke kwaliteiten


poLDEr schouwEngrEvELingEn

oostErschELDE

gouwEpoLDErs

DuivELanDoostErLanD

BruinissEpoLDEr

inLEiDing LanDschappELijkE kwaLitEitEn4.1

Inleidingin dit hoofdstuk worden de deelgebieden nader omschreven en gevisualiseerd aan de hand van de belangrijkste kenmerken, die samen de landschappelijke identiteit bepalen, te weten;• de totale identiteit; • mate van openheid of beslotenheid, mate van beplanting,

dijkpatronen;• de functies;• de verkaveling;• de bebouwing;• het watersysteem.

na de inventarisatie en analyse van deze vier deelgebieden en de zeven thema’s ontstaat nader inzicht welke kenmerken zeer bepalend en streekeigen zijn en waar knelpunten en kansen ontstaan ter versterking van deze kenmerken.


Waterloop ten zuiden van Schuddebeurs

poLDEr schouwEn4.2

Functies akkerland, verblijfsrecreatie aan de noordzijde van het eiland. natuur aan zuidzijde: plan tureluur.

Verkaveling en beplantingvrij rationeel, grootschalignoord: open, wegen zonder laanbeplantingZuid: Laanbeplanting en struikvormende singelsin inlagen tussen inlaagdijken liggen vaak karrenvelden.

BebouwingEnkele dorpen en vrijstaande boerderijcomplexen.

Watersysteemrechtlijnig, in inlaag: ziltwaterplassen

Totale identiteit van Polder Schouwen:na 1953 heeft de polder schouwen een grootschalige blokverkaveling gekregen. het landschap is open en vlak. je kunt ver weg kijken, hoewel de horizon wordt bepaald door de dijken. het gat van schelphoek (1953) kon niet worden gedicht. Daarom is er een ringdijk aangelegd. hier is natuur ontwikkeld.

noord zuid


gouwEpoLDErs4.3

Functiesakkerland en landgoederen rond schuddebeurs.

Verkaveling en beplantingvrij grootschalig, opgaande beplanting langs wegen en dijken.

Bebouwingkleine dorpen, boerderijen en dijkhuisjes.

Watersysteemkronkelig, voormalige stroomgeul, vele dijken met soms beplanting en dijkhuisjes.

Totale identiteit van de Gouwepolders:De gouwepolders bestaan uit nieuw land, aangeslibt nadat om het oude land dijken waren aangelegd. Dreischor wordt bij het nieuwe land gerekend, hoewel het een op zichzelf staand eiland was. De dijken, vaak met dijkbeplanting, zijn een belangrijke factor in dit gebied. Zij maken dat het een vrij kleinschalig, halfopen landschap is.


DuivELanD4.4

zich

t

Totale identiteit van Duiveland:het land dat in agrarisch gebruik is, is grootschalig en open. Dit staat in contrast met de wegen, waarlangs vrij dichte groenstructuren zijn gelegen. Deze bestaan vaak uit hoge hagen en laanbomen.

Functiesakkergebied, kassen, verblijfsrecreatie aan noordzijde, boomgaarden

Verkaveling en beplantingvrij grootschalige blokverkavelingstruikvormende singels en laanbeplanting langs wegen.

Bebouwinggrotere kernen, verblijfsrecreatie

Watersysteemkreken met rietkragen en enige beplanting


grEvELingEn4.5Totale identiteit van de GrevelingenDit water ligt buitendijks en wordt gekenmerkt door water, lucht, ruimte en uitzicht. het deelgebied ligt ten noorden van het eiland achter hoge dijken en is daardoor niet gemakkelijk waarneembaar. het is een natura 2000 gebied, dat van groot belang is voor zeedieren en -planten. Er recreëren veel watersporters. De noordkust is in de structuurvisie Buitengebied aangewezen als ‘een gemengde kuststrook met grote verblijfsrecreatiecomplexen,”luwe” agrarische gebieden en enkele natuurgebieden. volgens het raamplan gebiedsontwikkeling Brouwersdam-Zuid (2009) zijn drijvende recreatievoorzieningen (bijvoorbeeld woningen of musea) in de toekomst mogelijk.

het rijk en regionale overheden onderzoeken of het getij terug gebracht kan worden. Dit zou voordelen hebben voor de natuurontwikkeling, de economische ontwikkeling (energiecentrale in de doorlaatopening in de Brouwersdam) en de recreatie.

Functiesnatuur, jachthavens, visserij, uitzichtpunten, fietsroutes, duikstekken

BeplantingBossages op zandplatenrijk onderwaterleven

WatersysteemZoutwatermeer


Door de jaren heen veel invloed van diepe stroomgeul: landverlies, verdronken dorpen

oostErschELDE4.6Totale identiteit van de OosterscheldeDit water ligt buitendijks aan de zuidzijde van het eiland en wordt eveneens gekenmerkt door water, lucht, ruimte en uitzicht. Dit deelgebied is waarneembaar vanaf een fietspad dat over de zeedijk loopt. De zuidzijde van het eiland wordt gekenmerkt door natuurontwikkeling (nationaal park oosterschelde, waar plan tureluur onder valt).

Functiesnatuur, visserij (mosselkweek), uitzichtpunten, fietsroutes over dijken, duikstekken

Beplantingvrijwel geen beplanting op zandplatenrijk onderwaterleven

WatersysteemDynamisch zoutwater getijdengebied


concLusiEs LanDschappELijkE kwaLitEitEn4.7Conclusies landschappelijke kwaliteitenhet plangebied bestaat uit open polders, omringd door dijken en open water. De verkaveling is op het hele eiland vrij grootschalig sinds de watersnoodramp. toch hebben de deelgebieden eigen karakteristieken waardoor ze ruimtelijk van elkaar verschillen. • De polder schouwen is open en heeft een grootschalige

verkaveling. Boerderijen en dorpen liggen als eilandjes in het akkerland. ten zuiden van de Delingsdijk vormt de laanbeplanting lijnen in het landschap. je kunt van noord naar zuid kijken en het zicht op de duinen is aanwezig. De noordzijde wordt bepaald door verblijfsrecreatie, de zuidzijde door natuur, o.a. inlagen met karrenvelden.

• De structuur van de gouwepolders wordt bepaald door de vele dijken met dijkbeplanting die door het landschap kronkelen, waterlopen en de restanten van kreken. Dorpen en landgoederen zijn vaak omgeven door groen. het landschap is halfopen.

• het landschap van Duiveland is open en grootschalig, maar de wegen worden vaak omzoomd door dichte opgaande beplanting. De dorpen zijn wat groter

en hebben af en toe een open verbinding met de omgeving, met minder opgaand groen. kreken en welen zijn hier duidelijk aanwezig.

• De grevelingen is een zoutwatermeer met begroeide schorren. Er is veel watersport en aan de kustlijn is recreatie op en langs het water (o.a. (kite)surfen, duiken, varen en zeilen, fietsen en wandelen) een belangrijke factor.

• het deelgebied oosterschelde is een dynamisch zoutwater getijdengebied en valt onder het nationaal park oosterschelde. het zwaartepunt ligt hier op natuur, maar er vindt ook waterrecreatie plaats. voor zowel de grevelingen als de oosterschelde geldt dat gezien vanaf het eiland, deze deelgebieden niet altijd fysiek waarneembaar zijn, maar ze zijn wel altijd voelbaar.

• De kreken en welen zijn historisch gezien zeer belangrijk, maar niet meer goed waarneembaar.

• De bebouwing is over het hele eiland verspreid. over het algemeen is de bebouwing vrij kleinschalig, met concentratiegebieden van recreatie, kassen en enkele grote boerderijen.


natuurlijke kwaliteiten


In dit hoofdstuk zijn de natuurwaarden zowel binnen- als buitendijks nader beschouwd. De natuurwaarden zijn gerelateerd aan:• het duingebied op de Kop van Schouwen (buiten het plangebied

van dit LOP);• in een band langs de zuidzijde van het eiland met

overgangen van zout en zoet water;• aan de dijken en kreken;• daarnaast aan de buitendijkse wateren van de

Grevelingen en de Oosterschelde.

Een belangrijke ontwikkeling voor de natuur is de realisatie van Plan Tureluur. Dit is een grootschalig project, waar 44 natuurgebieden onderdeel van zijn. Het grootste deel is gelegen aan de zuidrand van Schouwen-Duiveland, de andere delen liggen buitendijks in de Oosterschelde. Plan Tureluur is mede onderdeel van de natuurontwikkelingen van het Nationaal Park Oosterschelde.5natuurlijke kwaliteiten


Kaart: Natuurkwaliteit, bron http://zldims.zeeland.nl/geoweb


5.1 natuur op schouwEn-DuivELanD

op het eiland bestaan de natuurgebieden -naast de kop van schouwen- vooral uit gebieden behorend bij plan tureluur, Dijkwater en de Ecologische verbindingszones. onder natuur-gebieden verstaan wij die gebieden waar een combinatie van zeldzame en meer algemene flora en fauna zich min of meer ongehinderd kan ontwikkelen, waarbij de biodiversiteit een belangrijk uitgangspunt is.

zoute vorm, waar weidevogels een toevlucht kunnen vinden. voor het creëren van de moerassen is het waterpeil verhoogd. in de laag gelegen delen worden de moerassen gevoed door zowel zoet als zout water. in de hoger gelegen gebieden bestaan de moerassen enkel uit zoet water.

Er wordt door het gebruik van kwelbuizen ook zout water van de oosterschelde binnengelaten, hierdoor krijgen enkele ge-bieden een zilt karakter.

plan tureluur is op dusdanige wijze ingericht dat niet enkel de natuur daar bij gebaat is, maar dat ook de recreant kan genieten van de rust en stilte, groepen vogels en de uitgestrektheid.

onderdelen plan tureluur zijn:

Plan Tureluur

plan tureluur omvat 44 natuurgebieden, variërend in grote en kleine ontwikkelingen. van deze natuurgebieden zijn er 16 gelegen aan de zuidkust van schouwen-Duiveland.

Doel van plan tureluur is het creëren van moerasachtige gebieden met een groei van waterplanten in zowel zoete als

Gebieden met bijbehorende nummers behorend tot plan Tureluur op Schouwen-Duiveland

1. roggeplaat (buitendijks)2. westenschouwse inlaag3. Bootsinlaag4. koudekerkse inlaag5. schelphoek (binnendijks +

buitendijks)6. weevers- en

Flauwersinlaag7. prunje8. Zoute kwelgebieden

Zierikzee9. suzanna kistersinlaag10. cauwersinlaag

11. galgepolder12. haven en inlagen De val13. kleinen en grote

Beijerenpolder14. polder bij de Maire15. inlaag Bruinisse16. haven Zijpe


Prunjepolder

Prunjepolder (nr. 7 van Plan Tureluur)prunje is een van de oudste polders van schouwen en kenmerkte zich als een waterrijke wildernis dat een paradijs was voor watervogels. Dit als gevolg van de ontgraving van het veen.De boeren veranderden echter de bodem door haar droog te leggen en te gebruiken voor de landbouwfunctie.nadat natuurbeschermers de prunjepolder weer terug hebben gebracht naar haar oorspronkelijke functie, is het gebied aangewezen als het kerngebied natuurontwikkeling van het project plan tureluur. De status van kerngebied natuurontwikkeling wordt mede bekrachtigd doordat het gebied eveneens het kerngebied is voor de Ecologische hoofdstructuur van nederland. het gebied is een kleimoeras waar de grote variatie in het zoutgehalte en de vochtigheid zorgen voor een enorme verscheidenheid aan planten en bloemen. Dit heeft gezorgd voor een grote populatie aan waterwild en weidevogels.

DijkwaterDijkwater is een van de weinige natuurgebieden aan de noordzijde, ontstaan door middel van het afdammen en inpolderen van de voormalige vaargeul, gelegen tussen sirjansland en Dreischor. het gebied fungeert als een rustgebied, broed- en overwinteringplaats voor een groot aantal vogels. in de graslanden zijn bijzondere en zeldzame plantensoorten aanwezig en langs de oevers zijn er lange rietkragen, bosjes en ruige graslanden. Door de invloeden van zowel zoet als zout water, kenmerkt het gebied zich door een grote verscheidenheid aan plantensoorten.

Ecologische verbindingszonesaansluitend op het provinciaal beleid, wordt er op schouwen-Duiveland ingezet op het aan elkaar verbinden van diverse natuurgebieden. Door middel van ecologische verbindingszones wordt de natuur opgewaardeerd en verbonden. niet alle dijken zijn als Ehs begrensd, maar kunnen op verzoek alsnog wel worden begrensd. Ecologische verbindingszones bestaan op schouwen-Duiveland uit:

• natte ecologische verbindingszones, dit via watergangen met natuurvriendelijke oevers;

• faunadijken - dijken die een verbindende rol vervullen voor veelal bedreigde diersoorten;

• bloemdijken - dijken met grote verscheidenheid aan kruidachtige plantensoorten die in een – voor nederland – unieke samenstelling naast elkaar voorkomen.


Kaart aanduiding van bloemdijken en faunadijken, dit zijn onderdelen binnen de ecologische verbindingszones(http://zldims.zeeland.nl/geoweb/Map.aspx)

Kaart met EHS en natte ecologische verbindingen(http://zldims.zeeland.nl/geoweb/Map.aspx)


5.2 oostErschELDE


na het aanleggen van de oosterschelde stormvloedkering is het gebied tussen de eilanden een natuurgebied geworden. De oosterschelde kenmerkt zich hedendaags nog steeds door het zoute water en de invloed van getijden. inmiddels is dit gebied een leef-, broed- en rustgebied geworden voor duizenden vogels.

Prioriteiten Oosterschelde / StormvloedkeringEr is een onderverdeling gemaakt naar de prioriteiten zoals deze gelden voor de oosterschelde en de stormvloedkering. prioriteit nummer 1 is de veiligheid. De stormvloedkering is aangelegd na het rampjaar 1953. prioriteit nummer 2 is de natuur en op de derde plaats staat de visserij. overige functies, waaronder recreatie, zijn daarmee ondergeschikt aan de hoofdfuncties.

Nationaal ParkDe oosterschelde kent vele verschillende projecten die ervoor moeten zorgen dat het gebied natuurrijker wordt. plan tureluur is hier onderdeel van. De binnendijkse projecten zijn reeds in de vorige paragraaf benoemd. De buitendijkse projecten zijn roggeplaat en schelphoek.

Met de diverse projecten wordt getracht de afname in het areaal schorren te compenseren en duinen te ontwikkelen.De planten in de oosterschelde kenmerken zich door de biotopen van zowel zout als zoet water. hier leven onder meer Lamsoor, Zeeaster en Zeekraal op dschorren en slikken. De kenmerkende variatie in watertemperatuur, zout, schoon

water en de aanwezigheid van voldoende voedsel, heeft ertoe geleid dat de oosterschelde een grote trekpleister is voor een grote diversiteit aan dieren. onder meer vinden zeehonden, bruinvissen, vogels, vissen en schelpdieren hun rust en eten in de oosterschelde.

Schelphoekschelphoek is een natuurgebied dat is ontstaan na de grote strijd tegen het water in 1953. Door de dijkdoorbraak is hier veel land overspoeld en niet meer teruggekeerd. Een ringdijk heeft gezorgd voor de splitsing van het natuurgebied zowel binnendijks als buitendijks. het water dat achter de ringdijken was gestroomd, werd afgesloten van het zeewater. hierdoor is het binnendijkse water overgegaan van zout naar zoet. hoewel veel zoetwatervegetatie zich in het gebied bevindt, zijn er nog invloeden aanwezig van het zoute water. Dit is te zien aan de vele schelpen in de kreek en aan de zoutwaterplanten die er groeien. schelphoek is uitgegroeid tot een natuurgebied waar bijzondere planten en orchideeën groeien. Beplanting op de zeedijk is hier aanwezig in de vorm van rijen olijfwilgen.

Recreatierecreatie in de oosterschelde vindt plaats in de vorm van zwemmen en wandelen op de ruime oeverstroken. Daarnaast is er het oosterscheldefietspad en kunnen wandelaars gebruik maken van gemarkeerde wandelroutes gelegen op de dijken en aan de voet van de dijk langs de oosterschelde.


5.3 grEvELingEn


Dwars in de Wegbron: www.grevelingen.nl

Slikken van Bommenedebron: www.grevelingen.nl

De grevelingen heeft verschillende ontwikkelingsstadia gekend. De grevelingen kende vroeger, voor de afsluiting, een open verbinding met de noordzee en kende daardoor een zoutwatermilieu. nadat het grevelingenmeer werd afgesloten van de noordzee, verzoette het water waardoor de natuur in de grevelingen veranderde. planten en dieren die afhankelijk waren van een zoutwatermilieu verdwenen. op de kale bodem verschenen in eerste instantie pioniersplanten waardoor de bodem rijpte en voedselrijker werd. nieuwe planten groeiden en op hoger gelegen drogere delen ontstonden dichte struwelen van vooral Duindoorn.

om dichte begroeiing tegen te gaan, werden diverse natuurlijke eilanden beweid door runderen en paarden. plaatselijk werd er ook gemaaid.

Brouwerssluissinds de aanleg van de Brouwerssluis kwam het grevelingenmeer weer in verbinding te staan met de noordzee. hierdoor werd de grevelingen een zoutwatermeer. het gevolg van het zouter wordende water was dat er vele zeedieren geleidelijk aan weer terug keerden. Een rijk onderwaterleven ontstond. tussen de vele onderwaterplanten en stenen houden zich tegenwoordig massa’s kleine visjes op.

na onderzoek is in 1999 een nieuw waterbeheerplan opgesteld, welke heeft gezorgd voor het altijd openstaan van de Brouwerssluis. hierdoor is het mogelijk om het water in het meer optimaal te verversen en de vis gelegenheid te geven om in en uit het meer te trekken.

Slikken van Bommenedesinds de afsluiting van de grevelingen, is het gebied ten noorden van Zonnemaire buitendijks drooggevallen. Door een aantal kreken kan het zoutwater tot ver in het gebied doordringen. De gevolgen hiervan zijn dat vele zoutwatervegetaties duidelijk zichtbaar zijn in het gebied. niet enkel de planten zijn interessant, ook de vogels, reptielen, zoogdieren en insecten zijn hier aanwezig.

Dwars in de Wegpal voor de haveningang van Brouwershaven ligt de vlakke zandplaat Dwars in de weg. het eiland is deels begroeid met kruipwilg en Duindoorns. Daarnaast zijn er grasvlaktes waar diverse soorten orchideeën en andere, voor de grevelingen typerende, plantensoorten zoals Duizendguldenkruid en Bitterling voorkomen. jaarrondbegrazing vindt plaats met Fjordenpaarden. het oostelijke deel van het eiland is gedurende de zomermaanden in gebruik als kampeerterrein voor scouting nederland. op het eiland is tevens een aanlegplaats voor de watersport.


VeermansplaatDit langgerekte eiland, de veermansplaat, is gelegen tussen de slikken van Bommenede en goeree. het eiland typeert zich als het meest begroeide eiland in de grevelingen. het eiland kent grote oppervlakten aan Duindoornstruiken en wilgen. Langs de randen van het eiland liggen schelpenbanken en slikachtig terreinen. op het eiland vindt zowel jaarrondbegrazing met shetlandpony’s als seizoensbegrazing met koeien plaats.Door de harde groei van de vegetatie de laatste jaren, wordt er op bepaalde plaatsen gemaaid. op het eiland is een aanlegplaats voor de watersport.

Stampersplaatnoordoosten van Brouwershaven is het vrij vlakke stampersplaat gelegen. stampersplaat karakteriseert zich door een sterk parkachtig landschap met een aantal struwelen. reliëf is ontstaan na aanplant van stuifschermen, dit na afsluiting van de grevelingen. Door een aflopende oeverzone aan de westzijde van het eiland, is een slikachtig gebied ontstaan. Zoutminnende vegetatie als Zeekraal en Melkkruid groeien op deze plek. hier vindt, evenals op veermansplaat, jaarrondbegrazing plaats door shetlandpony’s. Mede hierdoor wordt een groot deel van het eiland open gehouden, wat resulteert in begroeiing met een interessante vegetatie. Daar waar een te dichte begroeiing plaatsvindt, wordt er gemaaid. Behalve een aanlegsteiger, is er op stampersplaat ook een haven aanwezig.

Stampersplaatbron: www.grevelingen.nl

ToekomstDe grevelingen is een belangrijk internationaal natuurgebied geworden waar veel natuurelementen centraal staan.

naast de natuurfunctie heeft de grevelingen ook een belangrijke rol voor de waterrecreatie. vele duiklocaties en watersportmogelijkheden zijn aanwezig. het duiken is hier interessant door de aanwezigheid van een rijke onderwater flora en fauna. het duiken vindt met name plaats vanaf de noordkust van schouwen-Duiveland.

in het raamplan gebiedsontwikkeling Brouwersdam-Zuid ‘spelen met de Elementen’ (2009) wordt het grevelingenmeer aangewezen als een ontmoetingsplek voor watersporters, een soort plein met functies in de nabijheid en verbindingen over en langs het water. De waardevolle natuur dient te worden beschermd tegen ‘pleinactiviteiten’ (dobberen en ontmoeten) door een zone om bijvoorbeeld de kabbelaarsbank vrij te houden van activiteiten.

op of onder water zijn plannen om in de toekomst (recreatie)woningen, een restaurant maar ook recreatievoorzieningen zoals een onderwatermuseum te ontwikkelen. voorwaarden zijn dat de openheid van de grevelingen gewaardborgd blijft en dat de natuurwaarden niet worden aangetast. Dit heeft beperkende gevolgen voor de maat en schaal van de voorzieningen.

Veermansplaatbron: www.grevelingen.nl


5.4 concLusiEs natuurLijkE kwaLitEitEn

Natuurdoelen

Conclusies natuurlijke kwaliteitenDe natuurwaarden zijn gerelateerd aan:• het duingebied op de Kop van Schouwen (buiten het

plangebied van dit LOP);• natuurgraslanden en moeras en schor in een

band langs de zuidzijde van het eiland met overgangen van zout naar zoet water;

• verbindingszones langs de dijken en kreken;• diverse bossen van o.a. Schuddebeurs en

Dijkwater en buitendijks op de platen van de Grevelingen;

• de zoute wateren van de Oosterschelde en de Grevelingen.


De thema’S


omschrijving naar thema ‘s

Om de ontwikkelingen in het buitengebied van Schouwen –Duiveland nader te kunnen inventariseren en analyseren is een indeling gemaakt in 7 thema’s. Deze 7 thema’s bestaan uit:1. Verbondenheid van het landschap met zijn

geschiedenis2. Relatie en beleving van water, binnendijks en buitendijks3. Wegen, dijken en -beplantingen4. Overgang kernen naar het buitengebied5. Bebouwing in het buitengebied6. Inpassing recreatiegebieden en toegankelijkheid van

het buitengebied7. Inpassing glastuinbouw

Per thema volgt een toelichting op de huidige situatie waarin de ontwikkeling zich bevindt. Vervolgens is per thema aangegeven welke knelpunten en kansen er zijn vanuit het oogpunt van landschappelijke kwaliteit. 6 De thema’S


6.1 vErBonDEnhEiD van hEt LanDschap MEt Zijn gEschiEDEnis

Koudekerksche Inlaag en de Plompe toren.

Een nog zichtbaar historisch relict: de vliedberg in Scharendijke.

schouwen-Duiveland heeft een rijke geschiedenis waar uren lang over verteld kan worden. Een aantal van de historische patronen en elementen zijn nog steeds bewaard gebleven en terug te vinden in het landschap. Deze elementen hebben een verhaal te vertellen, maar komen in het huidige landschap niet altijd goed tot uitdrukking.

in het proces van het landschapsontwikkelingsplan zal gezocht worden, naar die patronen en elementen die zich lenen voor het vertellen van haar verhaal aan de bewoners en de gebruikers als recreant of toerist. Daarbij gaat het niet om volledigheid, maar de geschiktheid om voor deze onderwerpen de interesse te wekken.

Dijkenpatroonhet dijkenpatroon is natuurlijk het meest opvallende patroon wat refereert aan de inpolderingen.

Begraafplaatsenop schouwen-Duiveland zijn nog oude historische begraafplaatsen, zoals Elkerzee, Brijdorpe, nieuwerkerke-schutje en capelle. De begraafplaatsen zijn niet meer in gebruik, maar de kenmerken zijn bewaard gebleven, bijvoorbeeld de oude sierbomen die bij de laatste rustplaatsen horen. Deze begraafplaatsen zijn voor niet-kenners moeilijk te vinden.


De verkaveling is sinds de watersnoodramp grootschalig en rationeel. bron: Kadaster@, Top 25vector

In 1910 was de verkaveling nog veel kleinschaliger.bron: Grote Historische Atlas Zeeland

VliedbergenEveneens zijn er nog een tweetal historische elementen in het landschap terug te vinden. namelijk vliedbergen langs de heuvelsweg en de Elkerzeeseweg in scharendijke.

Inlagen, kreken en welenDe inlagen kunnen worden aangemerkt als historisch. Deze inlagen fungeerden als soort van buffer bij een dijkdoorbraak, die ervoor moest zorgen dat het binnenland niet zou overstromen. Deze liggen voornamelijk aan de zuidzijde van het eiland. Door de dubbele bedijking is de bodem van de inlaag erg zout. Dit laat zich weer zien aan de type beplanting dat er groeit. ook aan de kreken en welen is de historie van de relatie tussen schouwen-Duiveland en het water af te lezen.

Conclusies• Een aantal historische gebouwen en landschappelijke

elementen is nog steeds zichtbaar, zoals boerderijen, erven, torens en inlagen.

• Er zijn enkele elementen die historisch gezien interessant, maar niet direct zichtbaar zijn. Een voorbeeld is de begraafplaats bij capelle, die ‘zomaar’ in de akkers ligt. wellicht zijn er meer van dit soort plekken, die in verhalen nog voortleven.

• alom aanwezig op het eiland zijn de sporen van het gevecht tegen het water door de eeuwen heen.

• Met name na 1953 zijn de veranderingen duidelijk: de schaalvergroting, de ‘inham’ nabij de plompetoren, de caissons, de Deltawerken en de Delingsdijk.

• voorstel is om een historische kaart te ontwikkelen met onder andere de oude landbouwhavens, veedrinkputten, afgegraven dijken, welen, verdwenen dorpen, gemalen en sluizen, sluitgaten, muraltmuurtjes, meerpalen, oude glooiingsmaterialen en oude begraafplaatsen


rELatiE En BELEving van watEr6.2water buitendijks

water binnendijks

hoofd afvoerende waterloop en waterlichaam

Dijk en sluisjachthaven buitendijks

hoofd afvoerende waterloop

Brugjachthaven landinwaarts

Dijkwater

schelphoek

Dijkwater

beleving van het water binnendijksin tegenstelling tot het water buitendijks wordt het water binnendijks niet voor grootschalige waterrecreatie gebruikt, maar eerder voor sporten zoals vissen. De kreken en welen zijn wel van belang voor de ruimtelijke beleving, voor fietsers en voetgangers, maar ook voor automobilisten. Dijkwater en schelphoek bijvoorbeeld, zijn groot genoeg om van te genieten vanuit een auto .

De relatie met het water is bij een bezoek van buitenaf aan schouwen-Duiveland prominent, men benadert het eiland altijd over het water. Eenmaal op schouwen-Duiveland zelf is de relatie met het water zeer afhankelijk van de plek. natuurlijk, schouwen-Duiveland heeft altijd met en tegen het water geleefd. De dijken, de dijkdoorbraken, de kreken en watergangen, de sluizen en de natuurgebieden in de inlagen achter de dijken vormen allemaal tekens, van het water dat zowel leven geeft als leven neemt in, op en rond dit eiland. plantensoorten laten daarbij zien of het water zout of zoet is. Buitendijks kent het water vele functies, zoals de vele jachthavens en de recreatievaart en daarnaast de nog aanwezige visserij.

De beleving van het water vindt op diverse manieren plaats. wegen, fietsen wandelpaden bieden mogelijkheden om zowel binnendijks als buitendijks het water te beleven. Er zijn reeds fietspaden aangelegd, zoals buitendijks langs de zuidkust van Zierikzee naar haamstede en van Zierikzee naar ouwerkerk. Men streeft ernaar dit netwerk uit te breiden, bij voorkeur een ‘rondje eiland’.


Waterloop ten zuiden van Schuddebeurs Jachthaven Brouwershaven

Waterlopen binnendijks• schouwen-Duiveland kent enkele grote waterlopen.• Deze zijn te voet of met de fiets goed waar te nemen.

Met de auto niet, omdat ze loodrecht op de weg liggen en daardoor slechts heel even te zien zijn.

• tussen Den osse en serooskerke ligt een fietspad langs een waterloop.

• De waterlopen liggen in gebieden die niet zozeer door toeristen per fiets worden bezocht. Ze bieden wel potenties voor bijvoorbeeld kanoën of wandelpaden langs de oevers.

Jachthavens landinwaarts• De jachthavens van Brouwershaven en Zierikzee liggen

landinwaarts.• Deze havens worden druk bezocht, ook door bezoekers die

niet per boot komen. • over de dijk bij Brouwershaven loopt een fiets-wandelpad

naar scharendijke. Deze goede ontsluiting voor fietsers verklaart wellicht de belangstelling, naast de gebruikelijke aantrekkingskracht die van havens uitgaat.


Water buitendijks

◦ op enkele locaties is het buitendijkse water goed beleefbaar: daar waar maatregelen zijn genomen om het water zichtbaar te maken, zoals fietspaden over de dijk, en het openstellen van de plompetoren.

• opvallend is dat op de overige plaatsen het landschap naar binnen is gekeerd, weg van het buitendijkse water.

• het waterlandschap van de grevelingen en oosterschelde wordt bepaald door weidsheid, openheid, rust en wind.

• verschillen tussen de grevelingen en de oosterschelde bestaan uit:• het grevelingenmeer ligt ingeklemd tussen twee

dammen, er liggen zandplaten met en zonder opgaande beplanting en het meer is aangewezen als gebied waar waterrecreatie zich kan ontwikkelen. Dat heeft mogelijk in de toekomst invloed op de beleving, indien drijvende recreatievoorzieningen worden aangelegd.

• Bij de oosterschelde valt de Zeelandbrug op als baken. Er ligt een grote zandplaat niet ver uit de kust. De oosterschelde is een belangrijke locatie voor de mosselkweek. sinds enkele jaren vindt de mosselkweek via de hangcultuur opgang. hierbij hangen netten waarin mosselen groeien aan drijvers. De drijvers hebben een opvallende kleur blauw en bepalen vooral bij Bruinisse de aanblik van het eiland.


Bij de jachthaven van Scharendijke

Foto p. 56: Zicht op de Grevelingen

Waterrecreatie buitendijks• het pad over de dijk bij scharendijke biedt uitzicht over

het water.• waterrecreatie speelt zich voornamelijk buitendijks af.• De jachthavens die buitendijks liggen (Bruinisse, Den osse,

scharendijke en Brughsluis) spelen hierbij een grote rol.• getijdehavens zoals bij de heerenkeet en viane zijn

recreatief van belang. Bootjes liggen hier veelal op het slik, vaak wordt er bijvoorbeeld gevist. het zijn met name vanuit historisch oogpunt bijzondere plekken.

• aan land zijn plekken van waaruit waterrecreatie plaatsvindt, zoals duikstekken en stalling catamarans/surfplanken. in de visie zal worden ingegaan op inrichtingsprincipes voor dergelijke locaties.


Entree’s / aanlandpunten eilandin de visie wordt per entree de gewenste ontwikkelingen behandeld.

Uitsnede uit: Topografische kaart

Entree via Brouwersdam

kwaliteiten:• vanaf de dam ervaar je de tegenstelling zee-grevelingen;• de duinen komen tot aan rijksweg 57;• aan de andere zijde van de weg ligt een karakteristiek

dennenbosje in de oksel van de grevelingenlaan en de rampweg;

• muraltmuurtjes;• er zijn plannen om op de dam grootschalige

evenementen te gaan organiseren en de dam kan locaties met watersportactiviteiten faciliteren (Raamplan Gebiedsontwikkeling Brouwersdam-Zuid ‘Spelen met de Elementen’).

knelpunten:• veel infrastructuur (grote lussen en parallelwegen).• scheiding dam-eiland is onduidelijk.

Entree bij Bruinisse

kwaliteiten:• haven;• sluizen;• maritieme bedrijvigheid;• orientatiepunt: aan de ene zijde recreatie, aan de andere

zijde de bedrijvigheid van het dorp;• sober silhouet: torentje, lage en gevarieerde bebouwing,

variatie in volumes, hellende daken, weinig kleur.

knelpunten:• prominente aanwezigheid verblijfsrecreatie.

Uitsnede uit: Topografische kaart


Entree via Zeelandbrug

kwaliteiten:• Zicht op stad, natuur, inlaag;• ‘verborgen poldertijes’ zijn mooie plekken om te wandelen;• oude ingang van de gouwe. Dit is een historische kwaliteit;

de ingang van de gouwe is niet meer zichtbaar in het landschap.

knelpunten:• Zicht op bedrijventerrein;• vrijwel geen mogelijkheden om te stoppen met de auto,

terwijl het wel een mooi uitzichtpunt is.

Entree via Oosterscheldekering

kwaliteiten:• grote natuurlijke dynamiek;• uitzicht op duingebied;• openheid, agrarisch.

knelpunten:• abrupte bocht;• depot;• inlagen lopen niet door.

Uitsnede uit: Topografische kaart Uitsnede uit: Topografische kaart

ConclusiesZowel het water binnendijks als buitendijks hoort bij het landschap. De entree’s bieden de mogellijkheid om het land vanaf het water te benaderen. water en recreatie zijn met elkaar verbonden. • aan de randen van het eiland

liggen de jacht- en getijdehavens. • De te benaderen beleving van

deze entree’s is van belang voor zowel de eigen bewoners als de recreanten en toeristen.

• het water buitendijks is slechts waar te nemen op de daarvoor ingerichte plaatsen. Daar is het toerisme geconcentreerd.

• waterlopen zijn minder goed te beleven, vooral omdat de automobilist er snel voorbij is. Er is niet veel fietsen wandelrecreatie in de gebieden waar de waterlopen zich bevinden. wel liggen hier potenties voor recreatief medegebruik langs waterlopen i.c.m. natuurvriendelijke oevers, bijvoorbeeld fietspad Den osse-serooskerke.

• De eerste kennismaking met het eiland vindt plaats bij de entree’s. hier kunnen de specifieke kwaliteiten worden benadrukt en de knelpunten dienen te worden opgelost.


wEgEn En DijkBEpLanting6.3

De typische Zeeuwse haag geeft beschutting met af en toe een doorkijkje.

Visie Groenstructuur Schouwen Duiveland (Groenstructuurplan Waterschap

Zeeuwse Eilanden, Bosch en Slabbers, 1997)

Legenda Schouwen Legenda Gouwepolders en Duiveland

schouwen-Duiveland is door de jaren heen ontstaan uit diverse polders en dijken. De dijken vormen daardoor met hun onmiskenbaar duidelijke verschijningsvorm een patroon dat refereert aan het verleden en de beteugeling van het water. Evident is dat de polders en de bedijking uit verschillende tijden een ander karakter hebben. voor 1953 bestond er vrijwel geen laanbeplanting op het eiland, onder meer doordat de bodem te vochtig was voor laanbeplanting. na de ramp zijn extra ontwateringssloten aangelegd en is een eerste beplantingsplan gemaakt. Dit plan is nog steeds zichtbaar in de beplantingstructuur.

Provinciale- en RijkswegenDe provinciale wegen en de rijkswegen n57 en n59 hebben in het algemeen geen wegbeplanting. Dit maakt dat ze relatief onopvallend in het landschap liggen. van een afstand kijk je er overheen en ze zijn eigenlijk alleen zichtbaar door het verkeer dat erop rijdt. in het ‘Landschapsplan n57’ (maart 2009) wordt deze ondergeschiktheid van de n57 aan het landschap onderschreven. ook uit ‘n59 schouwen-Duiveland’ (januari 2002) blijkt de visie om de n59 grotendeels uit te voeren met natuurbermen die bestaan uit gras en kruiden en bloemrijke bermen. slechts in de stedelijke delen, zoals bij Zierikzee, zou een stadsberm met bomen en (af en toe) struiken komen.

Polder Schouwen, geen binnendijkenDoordat polder schouwen maar één polder is, zijn er geen dijken aanwezig. uitzondering is de Delingsdijk die na de watersnoodramp van 1953 is aangebracht. Deze dijk kent ook geen beplanting om aan te sluiten op het open polderlandschap. ten zuiden van de Delingsdijk is een sterk patroon van laanbeplanting aanwezig.


Situatie huidige beplanting (1997), Groenstructuurplan Waterschap Zeeuwse Eilanden

Delingsdijk

Kaart Groenstructuurplan Waterschap Zeeuwse Eilanden


Overzicht dijken

Bloemdijken

Faunadijken overige dijken

Landschappelijke dijken

Polder Duiveland en de Gouwepolders, vele binnendijkenDe polder Duiveland en de gouwepolders kennen een andere ontstaansgeschiedenis. De polders zijn ingedijkt totdat de vier eilanden aan elkaar zijn gegroeid tot de huidige samenstelling. Er zijn daardoor veel dijken aanwezig in dit gebied. Deze dijken zijn te onderscheiden naar de functie (1ste, 2de en 3de dijken).

Betekenis dijken voor flora, fauna en het landschapDe binnendijken kunnen naar hun functie voor flora en fauna nader worden ingedeeld naar bloemdijken, faunadijken en

landschappelijke dijken. De term bloemdijk verwijst naar de grote verscheidenheid aan kruidachtige plantensoorten die in een – voor nederland – unieke samenstelling naast elkaar voorkomen.Dijken die een dergelijke rol vervullen voor veelal bedreigde diersoorten, worden aangeduid als faunadijken. De overblijvende landschappelijke dijken zijn de dijken die vanuit natuuroogpunt minder belangrijk zijn voor dieren of planten. Deze dijken vervullen wel een belangrijke rol als landschappelijke element. De dijken geven het landschap een structuur en beslotenheid en voegen iets toe dat onmiskenbaar karakteristiek is voor het Zeeuwse polderlandschap.

Wegbeplantingen van na 1953wegbeplanting is op schouwen-Duiveland pas ontstaan na de watersnoodramp van 1953. voor de watersnoodramp werd het eiland gedomineerd door kavelgrensbeplanting.De wegen in schouwen-Duiveland zijn deels beplant en deels niet. iets dat duidelijk opvalt, is dat het gebied ten noorden en westen van de Delingsdijk nauwelijks wegbeplanting kent. hier is het open polderlandschap duidelijk zichtbaar. De westkant, oostkant en noordrand van schouwen zijn verdicht met veelal enkelzijdige wegbeplanting. De wegbeplantingen bestaan uit verschillende typen, die zijn weergegeven op de kaarten van het groenstructuurplan waterschap Zeeuwse Eilanden (zie pagina 65).


Wegbeplanting bij Zonnemaire

Conclusies wegen- en dijkbeplantingDe beplantingsstructuur en -type lijkt nogal willekeurig, wat op zich ook haar charme kan hebben, maar niet bijdraagt aan de herkenning van een bepaalde gebiedskarakteristiek of hiërarchie in de wegen.

• De provinciale wegen zijn onbeplant. Bij de kernen staat wel laanbeplanting.

• De polders zijn open, de randen zijn verdicht.• De oostkant is dichter dan de westkant door

aanwezige dijkbeplanting.• Er is onvoldoende nagedacht over het ontwerp van

knooppunten in de infrastructuur, zoals rotondes en knelpunten.

• De beplanting van de entree bij de Brouwersdam verdient meer aandacht.

• Een aandachtspunt is de schaduw van de beplanting, die op agrarisch grondgebied valt.

Beide kaarten op pagina 65 laten de situatie van de wegbeplantingen zien in 1997 en de visie hierop uit het groenstructuurplan en groenbeheerplan schouwen-Duiveland, opgesteld door het waterschap Zeeuwse Eilanden. De visie toont een meer gestructureerde benadering van de wegbeplantingen. waarschijnlijk is dit streefbeeld niet geheel gerealiseerd. naar onze mening komt de huidige situatie niet geheel overeen met de situatie zoals weergegeven op de kaarten.


ovErgang kErnEn naar hEt BuitEngEBiED6.4kerktoren

plompetoren

windmolen

uitzichttoren

schuddebeurs

Molen

Dijk

De Dikke Toren van Zierikzee fungeert als baken.

Bakens in het landschap van Schouwen-Duiveland.

6.4.1 Bakens

in het open landschap vallen de kernen nog steeds op door hun kerktorens. hierin is de geschiedenis onveranderd gebleven. wat er zich rondom die kerktorens afspeelt is echter wel veranderd. Dorpsuitbreidingen, mooi en lelijk, groene randen of bedrijventerreinen, zij bepalen van dichtbij de entree van het dorp.

waar je je op schouwen-Duiveland ook bevindt, je kunt je altijd oriënteren aan de hand van diverse bakens, zoals:• kerken, gelegen in de kern van een dorp (veelal uitstekend

boven zijn omgeving);• de plompetoren en• windmolens.

6.4.2 kern omgeven door groen

veelal worden dorpskernen omringd door een groene rand. schuddebeurs is extreem hierin. anderzijds kan een kern ook een grauwe en saaie overgang kennen. Zierikzee heeft bijvoorbeeld meerdere typen van overgangen. hier geldt zowel een fraai aanzicht als een grauw aanzicht vanuit het noord-westen.


Kern omgeven door opgaand groen (Noordgouwe)

Bij het zicht op de kern (Oosterland) overheerst bebouwing, afgewisseld met weinig groen.

Het zicht op de kern (Noordgouwe) is groen temidden waarvan weinig bebouwing zichtbaar is. Dit is typerend voor de opbouw van de dorpen op Schouwen-Duiveland.

het groene aanzicht van de dorpen is bijzonder en van hoge waarde. Een kanttekening hierbij is dat het dorp herkenbaar dient te blijven: wanneer je alleen een groene bossage ziet, word je op het verkeerde been gezet.

De twee foto’s laten de variatie in mate van beplanting zien, van stenig met enig groen tot groen met een weinig steen.


Zierikzee en omgeving1. Gemeentehuis2. Waterpoort3. Zuidhavenpoort4. Dikke toren Bedrijventerreinen aan de rand van een kern (hier: Zierikzee)

zijn bepalend voor de eerste kennismaking: met het zicht op het bedrijventerrein kom je de kern binnen.

6.4.3 Bedrijventerrein als entree

Zierikzee heeft diverse gezichten. Enerzijds komt de bezoeker de stad binnen via gevarieerde bebouwing van woningen, nieuwe en monumentale gebouwen. anderzijds kom je langs een eenvormig, grauw bedrijventerrein.

ook bij enkele dorpen, zoals sirjansland, is een bedrijf of bedrijventerrein zo aan de toegangsweg gesitueerd, dat het de entree van het dorp bepaalt. het is van belang om bij het kiezen van de locatie voor bedrijven rekening te houden met het toekomstige aanzicht.

1.2.

4.

3.


Een aantal gemeenten - zoals Brouwershaven - kent een organische overgang van kern naar buitengebied, zonder abrupte randen of bebouwing in een niet passende schaal.

Het dorp (Serooskerke) groeit en krijgt een nieuwe ‘schil’ met woningen. In dit geval is er een passende overgang naar het buitengebied met groen gerealiseerd.

6.4.4 overgang bebouwing - buitengebied

veel kernen in schouwen-Duiveland kennen een ‘zachte’ rand, gekenmerkt door een geleidelijke overgang van kern naar buitengebied. Dit in tegenstelling tot een ‘harde’ rand die wordt gevormd door bebouwing die abrupt overgaat in het buitengebied. De bebouwing aan de rand van de kernen past vaak qua maat en schaal bij de omgeving, waardoor een goede overgang naar het buitengebied ontstaat. in de visie wordt ingegaan op de kernen waarvan de overgang naar het buitengebied niet optimaal is.


Ringdorp: de huizen staan in een ring rond de kerk. Van oudsher is er een zichtlijn van buiten naar de kern (klaverbladprincipe).

Het terrein rond de kerk, haag, weg en huizen hebben de karakteristieke ringvorm (hier: Serooskerke).

6.4.5 opbouw kernen: ringdorp

karakteristiek voor het eiland zijn de ringdorpen. De kerk is het middelpunt, waaromheen letterlijk in een ringvorm de huizen zijn gegroepeerd. Er is veelal een toegangsweg die een duidelijke zichtlijn tussen de bebouwing door op de kerk biedt.


kern relatie met water

Brouwers-haven

Den osse

scharendijke

Burghsluis

ZierikzeeBruinisse

Het water komt bij Brouwershaven de kern in. Woningen omringen de haven.

Overgang van bebouwing naar buitengebied met verderop groen langs het water.

6.4.6 opbouw kernen: water in kern

over het algemeen wordt het water buiten het eiland gehouden. Bij de dorpen met een relatie met het water, zoals een jachthaven of watersportfaciliteiten, liggen die faciliteiten meestal buitendijks. Bij Brouwershaven en Zierikzee, van oudsher belangrijke havens, komt het water de kern in. Dat geeft een geheel eigen identiteit aan deze twee kernen.

Conclusies

De traditionele opbouw van de kernen en de meer recente uitbreidingen in de vorm van woningen en bedrijven hebben grote invloed op de wijze waarop het buitengebied wordt beleefd.

• Zichtlijnen van veraf en dichtbij zijn belangrijk.

• De kernen hebben meestal geen harde grens met het buitengebied.

• veel kernen zijn ingebed in het groen. Dit hoort bij het landschap. Belangrijk is wel dat een deel van de bebouwing zichtbaar is, voor de herkenbaarheid en identiteit.

• Doordat de kernen nog een ‘zachte’ grens met het buitengebied hebben, is extra aandacht vereist voor de planning van nieuwbouw.

• Zo is ook de locatie van bedrijventerreinen een punt van aandacht. aan de rand van de kern vormen ze vaak de entree.


BEBouwing in hEt BuitEngEBiED6.56.5.1 polder schouwen ten noorden van de Delingsdijk

Ligging van de erventen noorden en noordwesten van de Delingsdijk vormen de wegen blokken in een zeer open landschap. De erven liggen aan de wegen, in een lage dichtheid. van veraf zien de erven eruit als groene eilanden in het open veld.


Inrichting van de erven • het woonhuis staat voor de schuur.• Diverse bijgebouwen van gemiddelde grootte staan

op het erf.• De rand van de kavel bestaat uit opgaand groen

Inrichting van grote erven • het woonhuis heeft een tuin• grote schuren staan erachter.• De rand van de kavel bestaat uit opgaand groen.• De grootte van de bebouwing past qua maat en

schaal bij het landschap, vooral omdat de schuren geen extreem lange lijnen vormen.

Zicht op ervenDe erven in blokverkaveling vormen van een afstand gezien een groene lijn in het landschap.


Ligging van de erventen zuiden van de Delingsdijk, in de omgeving van kerkwerve, liggen de erven vrij dicht bij elkaar. De wegen vormen net als in het noorden blokken, maar hier hebben de wegen laanbeplanting. De erven liggen gelijkelijk verdeeld aan de wegen en de open ruimte aan de achterzijde is ook gelijk. het landschap is kleinschaliger dan het gebied ten noorden van de Delingsdijk.

6.5.2 polder schouwen ten zuiden van de Delingsdijk


Inrichting van de erven • De foto laat een erf zien dat veel voorkomt in dit

gebied.• Er staan diverse gebouwen variërend in maat.• De kavel is geheel of gedeeltelijk ingebed in groen.

Zicht op de erven• De erven worden omgeven door een dikke rand

groen en vormen zo groene ‘eilandjes’.

Schuren• Er zijn veel schuren met donkerbruine of zwarte

wanden en rode daken, deels ingepast met groen.• Door de combinatie van maat, schaal, kleur en

beplanting passen deze schuren in het landschap.


Ligging van de ervenin het halfopen landschap van de gouwepolders liggen de erven aan enigzins kronkelige wegen. De erven liggen vrij dicht bij elkaar met uitgestrekte akkers ertussen. De richting van de kavels is gevarieerd: ze liggen niet in een strakke lijn naast elkaar. Een deel van de erven is omgeven door groen.

6.5.3 gouwepolders


Inrichting van de erven • Bovenstaande erven komen het meest voor in dit

gebied.• het woonhuis is omgeven door een tuin.• De schuren liggen achter het woonhuis• De kavel ligt deels in het groen.

Inrichting van een groot erf• het woonhuisis omgeven door een tuin.• De schuren liggen achter het woonhuis in de

lengterichting van de kavels.• Er bevindt zich geen opgaand groen langs de

schuren.• Dit erf wijkt qua vormentaal af van de overige erven

in deze omgeving, door de lange ononderbroken lijn van de schuren. het past daardoor niet in het landschap.

Inpassing van het erf• Dit erf is ingepast door middel van een combinatie

van horizontale lijnen (hagen) die de diverse bijgebouwen visueel met elkaar verbinden, en een verticale vlakverdeling (bomen).

• het hoofdgebouw en de oudste bijgebouwen zijn vergelijkbaar qua afmetingen en kleurgebruik. De meer recente bebouwing is aanzienlijk groter, maar wel in verhouding met de oudere bebouwing. Dit maakt dat ook de recente schuren goed in het landschap passen.


6.5.5 Duiveland

Ligging van de ervenDe erven liggen met de ingang direct aan de weg. De wegen vormen rechte en gebogen lijnen. De erven liggen vrij dicht bij elkaar, met grote open landbouwgebieden ertussen.


Inrichting van de erven • voorbeelden van meest voorkomende erven.• het woonhuis is omgeven door een tuin.• schuren liggen achter het woonhuis• De kavel ligt deels in het groen. in dit gebied komen

ook vaak erven voor waar de schuren open in het landschap liggen.

Inrichting van een groot erf • Dit is een voorbeeld van een zeer groot erf.• het woonhuis en schuren liggen in lange lijnen

achter elkaar. • het erf ligt geheel open in het landschap.• hoewel de schuren voor dit gebied zeer groot zijn

en volledig open in het landschap liggen, is de schaal van de open ruimte tussen de erven groot genoeg om een dergelijk erf te kunnen herbergen.

Conclusiesin veel gevallen zijn de erven (deels) ingepast met beplanting, behalve in Duiveland. het landschap is relatief grootschalig, waardoor ook de grotere schuren ofwel nu al goed in het landschap passen, ofwel met goedgekozen beplanting passend gemaakt kunnen worden. • in elk gebied liggen de erven direct aan en haaks op

de weg. Er lijkt geen sprake van een typerend erf per deelgebied.

• in elk gebied komen grote schuren voor. het is afhankelijk van de openheid en de schaal van het landschap of deze schuren passen.

• voorbeelden van erven die slecht in het landschap passen zijn rommelige erven of erven met verouderde bebouwing.

• Meestal wordt het woonhuis omgeven door een tuin. De beplanting rond de schuren varieert van kaal tot volledig groen.

• Beplanting rond het erf kan bijdragen aan een rustig beeld. De kleur van de schuren is heel bepalend voor de wijze waarop de schuren in het landschap liggen. De bruine schuur met rood dak lijkt typerend voor schouwen-Duiveland.


inpassing rEcrEatiEgEBiEDEn En toEgankELijkhEiD van hEt BuitEngEBiED

6.6kleinschalige recreatie

grootschalige recreatie (grote campings/bun-galowparken)

hoofdwegen

Locatie van kleinen grootschalige recreatie-accomodatie.

Den Osse (Port Greve)

Volledig ingepast bungalowpark• het bungalowpark is geheel ingepast in opgaand groen.• rustige randen zonder rommel.• Echter geen eigen identiteit en herkenbaarheid.

sinds de komst van de Deltawerken is schouwen-Duiveland zeer goed ontsloten en is het eiland een toeristische trekpleister geworden. Door de aantrekkingskracht op recreanten, zijn er vele recreatiegebieden op het eiland ontwikkeld. Deze recreatiegebieden zijn met name aan de noorden oostrand van het eiland, achter de dijk van de grevelingen terug te vinden. recreanten maken vrijwel geen gebruik van de polders van schouwen-Duiveland in tegenstelling tot de randen van het eiland, met name de duinen en de binnenduinrandzone.

Daarbij zijn de parken tegen de binnenzijde van de dijk gesitueerd. De landschappelijke inpassing heeft vaak plaats gevonden met brede randen van beplanting, zie de bijgaande foto’s. De laatste jaren wordt meer gezocht naar een combinatie van een inrichting die een relatie heeft met het open landschap.


Den Osse (ten noorden van Port Greve) Bruinisse

Bungalowpark zichtbaar in het groen• het bungalowpark is deels zichtbaar, deels verborgen in

het groen.• het geheel oogt gevarieerd, maar niet rommelig.• De zichtbare huisjes geven een dorps beeld, wat een eigen

identiteit aan het park verleent.• het is kleinschaliger dan het volledig ingepaste park.

De dijk zorgt voor eenheid• het bungalowpark valt op in het open landschap. De dijk

ervoor schermt de bedrijvigheid tussen de huisjes af.• het bungalowpark is herkenbaar, gevarieerd in

kleurgebruik.• opgaand groen ontbreekt, waardoor de nadruk op de

bebouwing komt te liggen.

Conclusiestoerisme is een belangrijke economische factor, die een onlosmakelijke band heeft met het landschap. het draagt bij aan de identiteit en economie van schouwen-Duiveland. • het aantal recreatieparken

groeit. • Er ontbreekt een relatie tussen

de recreatiegebieden en het landschap.

• het is van belang om een nieuw vormgevingsprincipe voor de recreatiegebieden te ontwikkelen, waarbij de relatie met het landschap tot uiting komt.

• recreatie (wandelen,fietsen, paardrijden) is geconcentreerd aan de randen van het eiland en de duinen en binnenduinrandzone.


inpassing gLastuinBouw6.7

De woningen voor de kassen vormen een leefstraat.

Er staat geen beplanting voor de kassen, maar de laanbeplanting en de bomen achter de kassen vormen samen voor een beperkte groene voor- en achtergrond.

Foto’s: nabij Sirjansland

glastuinbouwbedrijven wijken af van de in het buitengebied gebruikelijke (agrarische) bebouwing en de open polderlandschappen, waar de gewassen worden geteelt. De kassen hebben een geheel eigen verschijningsvorm en lichte kleur. hierdoor wordt glastuinbouw vaak als een storend bebouwingstype ervaren in het landschap. ook beïnvloeden zij het licht en donker, als overdag en / of in de nachten de kassen binnen verlicht zijn.

op schouwen-Duiveland heeft de glastuinbouw zich geclusterd in het oostelijke deel van het eiland, in de omgeving van sirjansland en oosterland. Door clustering blijft het open landschap op het eiland zelf gewaarborgd. Elders op het eiland staan kleinere complexen, die de wens te kennen hebben gegeven uit te willen breiden. Bij de groei van de glastuinbouw zijn diverse ontwikkelingen gaande; • het areaal glas neemt toe, • de hoogte van de kassen neemt toe van ca 6 naar ca 9m, • de waterbassins worden met plastic afgedekt en worden

soms ca 2 tot 2,5m hoog, dit is boven ooghoogte,• er zijn silo’s nodig.

Door de bewustwording rond de gewenste ruimtelijke kwaliteit van de glastuinbouw wordt er nu aandacht gevraagd voor de landschappelijke inpassing van de glastuinbouw. nieuwe uitbreidingsplannen dienen vooraf een totaal plan op te stellen voor de landschappelijke inpassing. ontwikkelings- en uitbreidingsmogelijkheden geven kansen voor een goede landschappelijke inpassing waar groen op de juiste wijze toegepast kan worden. Dit geldt eveneens voor uitbreidingen van kleine, verspreid liggende glastuinbouwbedrijven.


Voorbeeld van een leefstraat met diverse beplantingen.

Dit waterbassin detoneert met de omgeving vanwege het materiaal- en kleurgebruik en de verstoring van het zicht.

Door de begroeiing van de rand van het waterbassin gaat het bassin deel uitmaken van de omgeving.

ConclusiesDe volgende factoren bepalen de inpassing van de kassen.• Breedte en hoogte van de kassen vergeleken met de

schaal van het landschap.• afstand tussen kassen en openbare weg.• aanwezigheid woningen tussen openbare weg en

kassen.• Mate van transparantie van de kassen.• Mate en soort van beplanting om de kassen langs de

weg en op de erven in de directe omgeving ervan.• wijze van inpassing van voorzieningen t.b.v. de

bedrijfsvoering, zoals waterbassins en silo’s.Bij eventuele uitbreidingen dient een goede landschappelijke inpassing een uitgangspunt te zijn.


In dit hoofdstuk is het vigerende beleid dat betrekking heeft op het plangebied en de inhoud van het LOP kort weergegeven. Daarbij is een indeling gemaakt aan de hand van overheidniveau, beginnend bij het Europees beleid en eindigend op gemeentelijk beleidsniveau.7BeleiDSinventariSatie


7.1 EuropEEs BELEiD

kaderrichtlijn water (krw)

(http://www.kaderrichtlijnwater.nl)

sinds eind 2000 is de Europese kaderrichtlijn water van kracht. Deze moet ervoor zorgen dat het oppervlakte en grondwater van Europa in 2015 kwalitatief op orde is. in de eerste stap is een beschrijving opgesteld van de toestand van het oppervlakte- en grondwater in de (deel)stroomgebieden in nederland. het Lop-gebied schouwen-Duiveland ligt in het deelstroomgebied van de schelde. De tweede stap is om te bepalen of en op welke termijn doelen voor grond- en oppervlaktewater realistisch en haalbaar zijn. Dit vereist een zorgvuldig proces omdat doelen en maatregelen ingrijpen op onder meer ruimtelijke ordening, natuur, landbouw, drinkwatervoorziening evenals veiligheid en wateroverlast.

hiertoe wordt een werkplan 2005-2009 gevolgd, waarin van grof naar fijn wordt gewerkt. Zodoende kan er vanaf een hoger schaalniveau gewerkt worden naar gebiedsniveau om daadwerkelijk het beoogde resultaat te behalen.

voor de Europese commissie wordt het werkplan samengevat in het stroomgebiedbeheerplan. op deze wijze is duidelijk welke maatregelen in het eerste stroomgebiedbeheerplan van de schelde worden opgenomen. De uitvoering van deze maatregelen is niet vrijblijvend, de maatregelpaketten worden vastgelegd in de plannen van de betrokken overheden, inclusief

de financiering hiervan.De stap hierop volgend is de uitvoering goed te organiseren en te zorgen dat de waterkwaliteits-maatregelen op slimme wijze worden gekoppeld aan andere uitvoeringstrajecten, in zowel landelijk als in stedelijk gebied. Dan wordt de krw-opgave voor de schelde tot 2015 uitvoerbaar en betaalbaar. Een aantal van deze maatregelen zijn onder meer:• het verversen van water grevelingen met water vanuit de

oosterschelde (zout water toelaten in de grevelingen);• herstel van schor en schorranden in de oosterschelde;• De uitvoeringsmaatregelen kennen hierdoor paralellen

met het Lop.

vogel- en habitatrichtlijn / natura 2000

(http://www.minlnv.nl/)

De vogel- en habitatrichtlijngebieden worden in nederland gecombineerd als natura 2000-gebieden aangewezen. De reeds eerder aangewezen vogelrichtlijngebieden worden daarbij opnieuw aangewezen. De aanwijzing van de natura 2000-gebieden is in 2007 begonnen. in schouwen-Duiveland zijn als natura 2000-gebied aangewezen de kop van schouwen (nummer 116), de grevelingen (nummer 115), de oosterschelde (nummer 118) en de krammer volkerak (nummer 114) en de voordelta (nummer 113).


De aanwijzing van de natura 2000-gebieden legt het volgende vast:

• de precieze begrenzing van een gebied;• voor welke soorten en/of habitattypen het is

aangewezen;• voor welke doelstellingen deze soorten en/of

habitattypen gelden.selectie en aanwijzing van de gebieden en doelstellingen gebeurt op basis van ecologische argumenten.

voor alle gebieden worden beheerplannen opgesteld. Deze beheerplannen maken duidelijk welke activiteiten wel en niet mogelijk zijn in en rond die gebieden. ook wordt er in de beheerplannen vermeld op welke wijze de doelen behaald gaan worden.


7.2 rijks BELEiD

Nota Ruimtein de nota ruimte zijn verschillende beleidsvelden integraal benaderd. De volgende Beleidsstrategieen worden gehanteerd die van belang zijn voor het Lop:

• anticiperen op en meebewegen met water• investeren in de kwaliteit van de natuur• Landschap ontwikkelen met kwaliteit

Deze strategieën spelen ook in het Lop, met een nadruk op de derde landschap ontwikkelen met kwaliteitstructuurschema groene ruimte 2om het landelijke gebied te behouden, te herstellen en te ontwikkelen heeft het kabinet de volgende maatregelen voorgesteld:

• meer en beter groen in en rondom de steden;• verscheidenheid en kwaliteiten van het landschap

behouden door ontwikkeling;• meer ruimte voor water en hoge kwaliteiten;• een grotere rol voor grondgebonden landbouw

(vooral melkveehouderij) in het beheer van het landelijk gebied;

• concentreren van niet-grondgebonden landbouw;• versterken ecologische hoofdstructuur.

Nota Belvedere als Belvedèregebieden zijn in het Lop-gebied worden aangewezen de kop van schouwen en de gouwepolders.

het gebied kop van schouwen staat door zijn brede duinzone,

daarachter gelegen oude duingronden en duinzoomgebied in fel contrast met het landelijke en open karakter van de rest van schouwen. andere reden van aanwijzing is het strandwallenlandschap, waarin resten uit de late steentijd zijn terug te vinden. typerend is de lintbebouwing langs de rand van het duingebied.

het gebied gouwepolders vormt één van de fraaiste landschappelijke kenmerken van het gebied: het contrast tussen de nieuwland- en oudlandpolders en de oude zeedijken. het nieuwlandgebied wordt gekenmerkt door haar opbouw uit een reeks kleinere polders in een grillige aaneenschakeling met de oude getijdengeulen. De wegen in het oudlandgebied kennen overwegend meer beplanting dan die in het nieuwland. het landschap bestaat uit een aantal grote polders met oude zeedijken langs de buitenranden van de polders. hier zijn vooral Zierikzee en Brouwershaven trekpleisters omwille van hun grote cultuurhistorische waarde.

Waterbeheer van de 21e eeuwwaterhuishouding dient sturend te zijn voor ruimtelijke ontwikkelingen. De omgang met neerslagwater wordt bepaald door het drieluik: vasthouden - bergen - afvoeren. Dit beleid zorgt ervoor dat overschotten (uit het stedelijk gebied) niet het buitengebied belasten. Eenzelfde drieluik wordt aangehouden voor de waterkwaliteit: schoonhouden - scheiden - zuiveren. Dit rijksbeleid is op provinciaal niveau uitgewerkt. Zowel op regionaal als lokaal niveau heeft de waterhuishouding een meer prominente plaats gekregen bij planvorming.


Natuur voor mensen, mensen voor natuurnatuur dient aan te sluiten bij de wensen van de mensen. hiermee dient het natuur goed bereikbaar, toegankelijk en bruikbaar te zijn. inpassing van nieuwe ontwikkelingen moet meer gestuurd worden door de kwaliteiten van het landschap, waardoor landschapsontwerp een grotere rol moet gaan spelen. Een kwaliteitsimpuls voor het landschap , ook in het Lop gebied, wordt nagestreefd door versterking van de groen-blauwe dooradering.

Architectuur van de ruimtein deze nota wordt gepleit voor ‘culturele continuïteit’. De door de tijd opvolgende ingrepen in het landschap vertegenwoordigen een gebiedsspecifieke kwaliteit met vaak een cultuurhistorische waarde. voor het behoud van de identiteit is het goed om bij huidige ontwikkelingen rekening te houden met de continue ontwikkeling van het verleden en de toekomst.

Belangrijk voor het rijk is dat gebruikers op een positieve manier betrokken zijn bij planvorming van het landschap. een toename van de betrokkenheid kan ook de invloed van de landschapsarchitectuur op de ontwikkeling van het landschap positief beïnvloeden.

Flora- en faunawetsinds 2002 regelt de Flora- en faunawet de bescherming van een groot aantal planten- en diersoorten. voor handelingen die strijdig zijn met de verbodsbepalingen betreffende planten

op hun groeiplaats of dieren in hun natuurlijke leefomgeving moet ontheffing worden aangevraagd. Bij het aanvragen van de ontheffing moet de initiatiefnemer kunnen aantonen dat er een groot maatschappelijke belang is dat opweegt tegen de verwachte schade.

De bescherming (en daarmee de toetsingskader) wordt onderverdeeld in 3 categorieën:

• streng beschermd;• beschermd;• algemeen.

in geval van streng bescherm gebied zal de initiatiefnemer moeten kunnen aantonen dat er geen alternatief is voor zijn ontwikkeling en er sprake is van dwingende redenen van groot openbaar belang. De Flora- en Faunawet maakt het mogelijk om een landschapselement of object aan te wijzen als beschermde leefomgeving. Deze mogelijkheid tot bescherming van een leefomgeving is in de wet opgenomen om locaties die van groot belang zijn voor het voortbestaan van een planten- en of diersoort te beschermen. hiermee sluit de Flora- en Faunawet aan op de natura 2000-gebieden. Enkel worden de gebieden binnen de Flora- en Faunawet aangewezen door de provincie. Met deze wet kunnen onder meer een fort of bunker waar vleermuizen overwinteren, een dassenburcht, een plek waar orchideeën groeien of een muur met daarop beschermde planten worden beschermd.


Natuurschoonwetin de 20e eeuw werden steeds meer landgoederen opengesteld voor publiek. in 1928 werd de natuurschoonwet ingevoerd waardoor eigenaren voor fiscale voordelen in aanmerking kwamen. Landgoederen in de zin van de natuurschoonwet zijn terreinen die geheel of gedeeltelijk met bossen of andere houtopstanden zijn bezet. voordat een landgoed in aanmerking kan komen op de natuurschoonwet, dient er voldaan te worden aan de rangschikkingscriteria.

NatuurbeschermingswetDe natuurbeschermingswet 1998 regelt de bescherming van natuurgebieden in nederland. Deze wet regelt tevens de aanwijzing van natuurgebieden die van nationaal of internationaal belang zijn: Beschermde natuurmonumenten en natura 2000-gebieden (vogel- en habitatrichtlijngebieden). De wet bepaald vervolgens wat wel en niet toegestaan is in deze beschermde natuurgebieden. sinds 1 oktober 2005 is de nieuwe natuurbeschermingswet van kracht geworden.

in schouwen-Duiveland zijn vijf gebieden aangewezen als natura 2000-gebied, kop van schouwen, grevelingen, oosterschelde, voordelta en krammer-volkerak. De kop van schouwen is de enige die volledig binnen de gemeentegrenzen van schouwen-Duiveland valt.

EHS 2009

De aanwijzing tot beschermde leefomgeving maakt het mogelijk bepaalde handelingen te verbieden of strenge voorwaarden te stellen aan de handelingen die op die bewuste plaats de kwaliteit kunnen aantasten.

Deze gebieden zijn ten minste de gebieden die zijn gelegen binnen de natura 2000-gebieden, maar kunnen worden beschouwd als de natuurgebieden zoals deze worden weergegeven in de Ehs 2009 en / of natuurdoelen.in de nota Faunabeleid Zeeland wordt eveneens aangesloten op de aangewezen natuurbeschermingswetgebieden, aangewezen vogel- en habitatrichtlijngebieden, aangewezen wetlandgebieden en belangrijke pleisterplaatsen overwinterende ganzen.


7.3 provinciaaL BELEiD

Omgevingsplan Zeeland 2006-2012De opgave is om de kansen, die de bijzondere kwaliteiten van Zeeland bieden, optimaal te benutten zonder dat daarbij het typisch Zeeuwse karakter verloren gaat. Daarvoor wordt als uitgangspunt gekozen voor duurzame ontwikkeling. hierbij gaat het om drie dimensies: sociaal-cultureel kapitaal (mens), economisch kapitaal (welvaart) en ecologisch kapitaal (omgeving).

LandbouwperspectiefDe provincie is gericht op de instandhouding en het versterken van de agrarische productiefunctie. Ze wil het duurzaam en veilig produceren van landbouw bevorderen. De provincie ondersteunt ontwikkelingsmogelijkheden aan grondgebonden landbouw door onder meer:• het optimaliseren van de agrarische verkaveling en het

streven naar schaalvergroting;• het ondersteunen van initiatieven van de sector voor het

beter benutten van beschikbaar zoet water;• het bevorderen van nieuwe vestigingen van

melkveehouderijen;• het bevorderen van de groei van aquacultuur (lamsoor,

zeekraal, kokkels en mossels bijvoorbeeld);• het bevorderen van de groei van biologische productie;• het versterken van de samenwerking binnen de

landbouwsector.

Daarnaast zal de provincie de geconcentreerde ontwikkeling van glastuinbouw bevorderen in de kanaalzone. grootschalige

ontwikkeling van intensieve veehouderijen wil zij voorkomen.Daar waar het Zeeuwse platteland een sterk eigen karakter heeft, moet er ingespeeld worden op bijvoorbeeld verbrede landbouw. kamperen bij de boer of zorgboerderijen behoren tot de mogelijkheden. het aandeel agrarische bedrijven dat inkomen haalt uit deze verbrede activiteiten ligt in Zeeland twee keer zo hoog als in de rest van nederland. De provincie biedt initiatiefnemers de ruimte en ondersteunt projecten. Een investering van de initiatiefnemer wordt wel gevraagd in de ruimtelijke kwaliteit (verevening: voor wat, hoort wat). op deze wijze gaan het vergroten van de economische vitaliteit en de verbetering van de ruimtelijke kwaliteit van het landelijke gebied hand in hand.

Verevening, voor wat hoort watDe provincie Zeeland vindt het redelijk dat er iets tegenover de ruimte voor ontwikkeling moet staan. als een initiatiefnemer de ruimte krijgt te profiteren van de omgevingskwaliteiten, moet hij tegelijkertijd investeren in behoud en versterking van die kwaliteiten.in eerdere plannen sprak de provincie al over het principe “rood voor groen”. als er ergens wordt gebouwd, dan moet daar ergens anders natuurontwikkeling tegenover staan. in het omgevingsplan Zeeland wordt dit principe breder uitgewerkt.

ontwikkelingsmogelijkheden worden gekoppeld aan tegenprestaties in investeringen in publieke doelen. wanneer iemand een stuk landbouwgrond koopt om daarop een landhuis te bouwen, wordt de grond meer waard. De eigenaar kan daar


iets tegenover stellen door de landbouwgrond in te richten als landgoed en vervolgens een groot deel van zijn landgoed open te stellen voor wandelaars en fietsers. De provincie noemt dit principe “verevening”.

Behoud van cultuurhistorische waardenvoor het behoud van de cultuurhistorische waarden zullen er continue investeringen gedaan moeten worden. Door te investeren kunnen bijzondere kwaliteiten extra aandacht krijgen, onder meer de cultuurhistorische objecten en structuren.

waar steeds meer boeren hun bedrijfsactiviteiten beëindigen, zijn er voor de niet-agrariërs kansen om voormalige boerderijen te gebruiken als woning of bedrijfspand. Dat kan een belangrijke rol spelen in de ontwikkeling van het landelijk gebied. Landschappelijke en cultuurhistorische waarden kunnen worden behouden en versterkt. want voor wat, hoort wat.

Ecologisch netwerkDe belangrijkste Zeeuwse natuurgebieden zijn te vinden op de grens van land en water, zout en zoet, zand en klei. De duinen (schouwen en walcheren), de deltawateren, de oudlandreservaten (zoals de yerseke Moer) en de kreken. Daarnaast kent Zeeland ook nog de waardevolle cultuurlandschappen als de heggengebieden, de poelgronden en de dijkenlandschappen.

om al die karakteristieke kwaliteiten te behouden moeten de bestaande natuurgebieden worden beschermd. rond bestaande natuurgebieden gelden zones waarbinnen strengere eisen gelden voor stilte, duisternis, waterpeil, waterkwaliteit en luchtkwaliteit. staatsbosbeheer, natuurmonumenten, het Zeeuws Landschap en particuliere natuurbeheerders werken aan een structureel en actief natuurbeheer.

De ecologische en natuurlijke kwaliteiten van Zeeland zijn vastgelegd in de Ecologische hoofdstructuur (Ehs). De Zeeuwse Ehs bestaat uit bestaande natuurkerngebieden en nog te realiseren natuurontwikkelingsgebieden. graag plaatje heeft Mathe al gemaaktDe provincie wil zo veel mogelijk nieuwe natuurgebieden situeren op slechte landbouwgronden. Bestaande natuurgebieden worden uitgebouwd tot robuuste kerngebieden.

Ecologische verbindingenMet natte ecologische verbindingszones worden de natuurkerngebieden tot één ecologisch netwerk aaneengesloten. Dit kan bijvoorbeeld langs binnendijken, wegbermen en Zeeuwse bloemdijken. ook kunnen er natte verbindingszones worden gerealiseerd.

natte verbindingszones kunnen gerealiseerd worden door de realisatie van natuurvriendelijke oevers en watergangen. Zo wil Zeeland een geheel van onderling verbonden natuurgebieden realiseren. want dieren en planten houden zich niet aan de door ons opgelegde grenzen. Door de aanleg van de Zeeuwse Ehs verbetert het leefgebied van veel planten diersoorten


Provinciale milieuverordening, beschermingsgebieden

sterk. naast deze inspanningen blijven extra maatregelen noodzakelijk voor zeldzame en kwetsbare dieren en planten.

Regionale spreiding recreatievoorzieningen en routenetwerkDe verblijfssector (campings, vakantiehuizen en hotels) is de motor van de Zeeuwse toeristische economie. het kampeeraanbod is heel gevarieerd: op een boerderij, op een natuurcamping, bij het strand, in de polder, noem maar op. De provincie wil de ontwikkelingskansen en –ruimte vergroten voor nieuwe en bestaande dagattracties.

Milieuter bescherming van het milieu dient iedere provincie in nederland een verordening vast te stellen. het provinciale milieubeleid (pMv) bevat regels ten aanzien van het voorkomen of beperken van geluidhinder en regels ter bescherming van de kwaliteit van het grondwater met het oog op de waterwinning.

Wie wat water, beleidsnota waterDe provincie stelt kaders voor integraal waterbeheer, waarbij in nauwe samenwerking met waterschappen haalbare doelen worden bepaald, die vervolgens ook getoetst worden. De provincie volgt hiermee de sturingsfilosofie die is ingezet op Europees niveau (kaderrichtlijn water).


7.4 suBsiDiErEgELing provinciE ZEELanD

ontwikkelingsprogramma 2007-2013; nederland (pop2) provinciale staten van Zeeland heeft in januari 2008 de subsi-dieregeling voor het landelijk gebied vastgesteld.

thematisch is de subsidie gericht op:1. versterking van de concurrentiekracht van land- en

bosbouw,2. verbetering van het platteland door ondersteuning

van het beheer van het platteland,3. verhoging van de levenskwaliteit van het

platteland en bevorderen van diversificatie van de plattelandseconomie,

4. versterking van de bottum-up benadering.

De provincie Zeeland voert thema 3 en 4 uit. Daarnaast de maatregelen van 125 uit thema 1 en van 216 uit thema 2.

Life+

het LiFE+ programma is juni 2007 van start gegaan. LiFE+ is het nieuwe programma voor het co-financieren van de ontwikkeling, implementatie, monitoring, evaluatie en communicatie van het Europese natuur- en milieubeleid. het programma valt uiteen in drie pijlers:• natuur en biodiversiteit: uitvoering natura-2000 en de

vogel- en habitatrichtlijnen;

• Milieu en bestuur: uitvoering van het 6e Milieuactieprogramma-Map. hieronder vallen thematische strategieën zoals klimaatverandering, natuur en biodiversiteit, milieu en gezondheid en kwaliteit van leven, natuurlijke hulpbronnen en afvalstoffen;

• informatie en communicatie: informatieverspreiding en bewustwording creëren van natuur- en milieuproblemen.

vitaal platteland Zeeland

vitaal platteland Zeeland geeft doelstellingen die voor het waterplan van belang zijn, zoals het verhogen van de kwaliteit van water, milieu, natuur en landschap in het landelijk gebied en het bevorderen van de leefbaarheid op het platteland. Daarnaast geeft het omgevingsplan Zeeland het meest complete overzicht dat voor Zeeland van belang is.

De voornaamste doelstellingen zijn:verbeteren van de ecologie en waterkwaliteit in het kader van de krw;voldoen aan de basisinspanning; op orde hebben van het baggerwerk;

• hebben van een goede zoetwatervoorziening;• terugdringen van verdroging;• voldoen aan de wateropgave;• realiseren van de opgave voor het Ehs (inclusief

Ecologische verbinding Zone en natte Ecologische verbinding Zone).


Natuurkwaliteitskaart, bron: http://zldims.zeeland.nl/geoweb


7.5actieprogramma schouwen-Duiveland kiest voor toerisme

in dit programma wordt gekozen om te investeren in de kwaliteit van het bestaande toerisme. het voorzieningenniveau dient te voorzien aan de eisen van de gast, wat inhoud een productdifferentiatie in recreatieve en toeristische voorzieningen. De gemeente heeft een knooppuntensysteem gerealiseerd om het wandelen, fietsen en skeeleren op het eiland nog aantrekkelijker te maken.

Nota kamperenvoor het buitengebied zijn de belangrijkste hoofdlijnen:

• planologisch positief bestemmen van kleinschalige kampeerterreinen;

• vergroting van aantal standplaatsen kleinschalige kampeerterreinen, gedurende het zomerseizoen, naar 25;

• het verplicht stellen van landschappelijke inpassing bij het realiseren van nieuwe kampeerterreinen, hierbij zal het principe van verevening van toepassing zijn.

waterplan

in samenwerking met het waterschap Zeeuwse Eilanden en de provincie Zeeland is een waterplan opgesteld. De doel van het waterplan is het uitvoeren van maatregelen waarmee

gEMEEntELijk BELEiD

biologisch gezond water, een goed functionerend en veilig watersysteem en vergroting van de belevingswaarde van water wordt bewerkstelligd. om de waterkwantiteitsproblemen te bestrijden wordt aangesloten op de in de nota ‘waterbeheer in de 21e eeuw’ opgestelde drieluik: ‘vasthouden - bergen - afvoeren’.Door middel van het uitbaggeren van waterlopen, het afkoppelen van verhard oppervlak van de riolering en het inzetten van visbeheer als instrument, wordt de komende periode aan verbetering van de waterkwaliteit gewerkt.

Gebiedsindeling Schouwen-Duiveland volgens Waterplan


Streefbeeld 2050in het waterplan is een gebiedsindeling gemaakt en per deelgebied is een streefbeeld voor 2050 opgesteld.

Zoute polder van schouwenin de toekomst zal voor de toenemende kweldruk de opbrengst van traditionele landbouw in dit gebied afnemen. Daarmee zal het gebied in de toekomst beter geschikt worden voor uitbreiding van natuur, natuurrecreatie en het telen van zouttolerante gewassen.

Landbouwpolder Duiveland hooghet gebied Landbouwpolder Duiveland hoog wordt gebruikt voor de landbouw, kassenbouw, recreatie en wonen. Door het maaiveld hoogteverschil en het waterpeil (drooglegging) is het gebied in de toekomst bruikbaar als hoogwaardig landbouwgrond en geschikt voor beperkte glastuinbouw.

natte asBlijft mogelijk in de toekomst, dit in combinatie met natuurontwikkeling en routestructuren.

Landbouwpolder schouwen west en oostDeze polders hebben een agrarische karakter en een verspreid voorkomende voorkomende bebouwing. in de landbouwpolder schouwen west zijn enkele natuurgebieden gelegen. voor zowel de west als de oost polder geldt een kans tot vernatting in de toekomst.

Door beperkte beschikbaarheid van zoet grondwater in de bovenste laag van de bodem, zijn de mogelijkheden voor hoogwaardige landbouw beperkt.

De gouwe en EeDe gouwe en Ee hebben in de toekomst potentie om de huidige functies voort te zetten. Door de aanwezigheid van voldoende zoet grondwater is het gebied geschikt om hoogwaardige landbouw uit te voeren.

Landbouwpolder Duiveland laag en DreischorDe Landbouwpolder Duiveland laag en Dreischor hebben in de huidige situatie natuur, traditionele landbouw en wonen als gebruiksfunctie. Deze functies zullen naar 2050 toe nauwelijks gewijzigd worden. De huidige functies zijn geen belemmeringen voor de ontwikkelingen van het waterbeheer.

Milieubeleidsplan

in het milieubeleidsplan “Milieu-oog” wordt aangegeven dat ontwikkelingen vooral duurzaam uitgevoerd moeten worden. Duurzaamheid is vertaald naar ambities en doelstellingen per beleidsthema. centraal staat hierin dat schouwen-Duiveland aantrekkelijk gemaakt moet worden door een evenwichtige ontwikkeling van de functies in een gevarieerd cultuurhistorisch landschap met een uitgebreid aanbod van ontspanningsmogelijkheden.


uitgangspunten hiervoor zijn:• zuinig ruimtegebruik (bijvoorbeeld

dubbelfunctiegebruik); kwaliteitsverbetering in de recreatiesector;

• concentratie van bedrijvigheid; • duurzame opbouw in het landschap doordat het

wateren verkeersnetwerk sturend zijn.

Milieubeleidsplan 2001-2005: duurzaam verderin het kader van de modules energie en klimaat, licht en duisternis, geluid en stilte wordt in het milieubeleidsplan het volgende geformuleerd: ‘het milieubeleid is in zijn algemeenheid gericht op het bevorderen van de kwaliteit van de leefomgeving. het verminderen van de impact van de bebouwde omgeving op het milieu, het vergroten van de leefbaarheid en het versterken van de identiteit zijn belangrijke doelstellingen. Duisternis, rust en ruimte, een schone leefomgeving zijn unieke kwaliteiten van schouwen-Duiveland die het behouden waard zijn. Deze algemene ambities zijn doorvertaald in concrete uitgangspunten voor woningbouw en leefomgeving.

Beleidsnota nieuwe Landgoederen schouwen-Duiveland

verbetering van de landschappelijke kwaliteit is een ruim begrip en kan daarom op verschillende manieren geïnterpreteerd worden. Landschappelijke kwaliteit is bovendien sterk gebonden aan de specifieke locatie en haar directe omgeving. onafhankelijk onderzoek, door een erkend landschapsarchitect (door gemeente te bepalen), dient in kaart te brengen hoe en waaruit de landschappelijke kwaliteiten zijn opgebouwd ter plaatse van-, en rondom de beoogde locatie. uit dit onderzoek zal moeten blijken dat de landschappelijke kwaliteit aanzienlijk zal verbeteren door realisatie van een nieuw landgoed.

uit het voorgaande kan worden afgeleid dat bij realisatie van een nieuw landgoed verbetering van de landschappelijke kwaliteit voorop staat, en dat de mogelijkheid tot wonen op deze locatie hieraan is ondergeschikt.


BronnEn

aarde & mens, themanummer: aardkundige waarden in Zeeland. jaargang 3, nummer 1, april 1999.actieplan natuurbeheer Binnendijken, provincie Zeeland, 2005.

actieprogramma, schouwen-Duiveland kiest voor toerisme, gemeente schouwen-Duiveland, 2004.

agenda Landschap, verantwoord ondernemen voor iedereen, Ministeries van Lnv en vroM, januari 2009.

architectuur van de ruimte, Ministeries van Lnv, vroM, ocenw en venw, 1996.

Beleidsnota nieuwe Landgoederen, gemeente schouwen-Duiveland, 2005.

Beleidsnota wandelnetwerk Zeeland, provincie Zeeland, 2006.Beleidsplan archeologie, schouwen-Duiveland. augustus 2007.

Blauwdruk voor inrichting duikplaatsen. noB nederlandse onderwatersport Bond, 2010.

Boeren bouwen aan het landschap. projectpartners van het Europese grensoverschrijdende interreg illa-project, BoBol (Boeren Bouwen aan het Landschap), 2007.

Boeren planten bomen. Landschapsbeheer nederland (jacky nieuwstraten), 2004.

Buitengebied in beweging, schouwen-Duiveland, analyse. rboi in opdracht van gemeente schouwen-Duiveland, augustus 2007.

Buitengebied in Beweging, Bestemmingsplan Buitengebied, rBoi gemeente schouwen-Duiveland, 2009

Buitengebied in beweging, structuurvisie buitengebied. rboi in opdracht van gemeente schouwen-Duiveland, september 2007.

Buitengebied in beweging, landschappelijk raamwerk. rboi in opdracht van gemeente schouwen-Duiveland, september 2007.

climate proof areas overbruggen en verbinden, offerte voor procesmanagement en rapportage pilot schouwen-Duiveland. houtekamer & van kleef project & proces.

Cultuurhistorische Hoofdstructuur (cd-rom). provincie Zeeland, directie ruimte, Milieu en water, januari 2010.

Ervaren en bewaren, een visie op de planologische toekomst van schouwen-Duiveland. vereniging stad en Lande van schouwen-Duiveland.

Flora en Faunawet, Ministerie van Lnv, 2002.

gebiedsagenda Zeeland, inclusief Zuidwestelijke Delta,


gebiedsteam Zeeland (provincie, rijk, rMw).

gebiedsvisie gouwepolders, een ontwikkelinsgerichte benadering voor het platteland. Mentinck procesmanagement h+n+s in opdracht van stuurgroep gouwepolders, november 2005.

groenstructuurplan, naar duurzame beplantingen langs wegen en dijken, waterschap Zeeuwse Eilanden, 1997.

het Zeeuwse kleilandschap. provincie Zeeland (a.j. Beenhakker), april 2003.

het zijn de kleine dingen. Bureau voorlichting provincie Zeeland, 1993.

kleine cultuurhistorische elementen, over het herstel ervan. stichting Landschapsbeheer Zeeland, oktober 2004.

Landschappelijke inpassing van mosselzaadinvanginstallaties (MZi’s), verslag workshops landschappelijke inpassing MZi’s in Den helder en yerseke, februari/maart 2009 en een aanzet tot een toetsingskader. DLg noord, augustus 2009.

Leader ontwikkelingsplan 2007-2013, Midden- en noord-Zeeland, 2007.

Leefgebiedenbenadering Zeeland, uitwerking van een beleidsvoornemen tot intensivering en verbreding van

maatregelen voor bedreigde planten en dieren. provincie Zeeland, maart 2009.

natuurbeheerplan Zeeland 2009, provincie Zeeland, 2009.

natuurbeschermingswet, Ministerie van Lnv, 2005.

natuurgebiedsplan Zeeland 2005, provincie Zeeland, 2005.

natuurontwikkeling in Zeeland, de uitgangspunten van het provinciaal beleid. gedeputeerde staten van Zeeland, oktober 2008.natuurschoonwet, Ministerie van Lnv, 2007.

natuur voor Mensen, mensen voor natuur, Ministerie van Lnv en vroM, 2000.

nota Belvedere, Ministerie van Lnv, vroM, ocenw, venw, 1996.

nota ruimte-voor-ruimte, Ministeries van Lnv, vroM, venw, EZ, 2005.nota ruimte, Ministerie van vroM, 2004.

nota soortenbeleid, Flora en Fauna, procincie Zeeland, 2001.

ontdekkingsreis te voet over het Zeeuwse platteland: ontmoeting met natuur, landschap en cultuurhistorie, beleidsnota wandelnetwerk Zeeland. provincie Zeeland, december 2006.


omgevingsplan Zeeland 2006-2012. provincie Zeeland, juni 2006.

provinciaal Meerjaren programma Zeeland, subsidieverordening inrichting landelijk gebied Zeeland, provincie Zeeland, 2008.

provinciaal sociaal-Economisch Beleidsplan 2009-2012, provincie Zeeland, 2009.

structuurscheme groen ruimte 2, Ministerie van Lnv, 2002.

toepassing gps en gis in de akkerbouw.

van de parels en het slik, beheers- en inrichtingsplan nationaal park oosterschelde, overlegorgaan nationaal park oosterschelde, 2001.

van ruigte tot bloemenzee, milieureeks nummer 28. provincie Zeeland, maart 2006.

veedrinkputten. provincie Zeeland (stichting Landschapsbeheer Zeeland), april 1996.

verkenning grevelingen water en getij. witteveen & Bos in opdracht van rijkswaterstaat Zeeland, januari 2009.

waterplan schouwen-Duiveland, ontwerp-waterplan. ttauw b.v. in opdracht van gemeente schouwen-Duiveland, juli 2007.welstandsnota, gemeente schouwen-Duiveland, 2004 evaluatie 2007.

wandelnetwerk schouwen-Duiveland, visie. stichting Landschapsbeheer Zeeland (arjan de hulster), november 2009).watersportvisie schouwen-Duiveland, eindconcept.projectbureau vrolijks ism versteegen support & promotions, in opdracht van gemeente schouwen-Duiveland, juni 2009.

Zichtlijnenonderzoek gemeente Zierikzee. van hezik parnters bv buro voor stedebouw en architectuur rotterdam, 1981.

Folder: onderwatersport in Zeeland, oosterschelde – veerse Meer – grevelingenmeer. rijkswaterstaat Zeeland, provincie Zeeland, natuur en recreatieschap de grevelingen, korps landelijke politiediensten,april 2008.

internetcultgis: beschrijvingen Zeelandse regio’s, deelgebied schouwen-Duiveland.http://2ldims.zeeland.nl/geowebschs/index.htmlwww.deltawerken.comwww.grevelingen.nlwww.kaderrichtlijnwater.nlwww.geologievannederland.nlwww.minlnv.nlwww.npoosterschelde.nlwww.zeeuwsarchief.nlwww.zierikzee-monumentestad.nl


LanDschapsontwikkELingspLan Schouwen-DuivelanD · 4.5 grevelingen 39 4.6 oosterschelde 40 4.7...

Documents

Transcript of LanDschapsontwikkELingspLan Schouwen-DuivelanD · 4.5 grevelingen 39 4.6 oosterschelde 40 4.7...