beleef de natuur!

Jaarverslag 2011

Instituut voor natuureducatie en duurzaamheid

Jelle de Jong, directeur Stichting IVN 6 IVN: achtergrond en missie 8 Organisatie 10 Belangrijke ontwikkelingen 11 Hoe presteerde IVN financieel? 13

Campagnes Scharrelkids 16 Duurzame Dinsdag Met belgerinkel naar de winkel Groene Maand

Limburg Ambassadeurs van het Landschap 18 Regionale samenwerking Arrangement Quality of life

Brabant Kinder- en Buitenschoolse opvang 20 Initiëren van NME-arrangementen

Biowalking, wandelen in de natuur

Zeeland Nationaal Park Oosterschelde 22 Ecotoerisme in de Zwinstreek Krimp, les voor Voortgezet Onderwijs

Zuid-Holland Energieke Scholen 24 Lezingenreeks NME organisaties Ambassadeurs van het Landschap Noord-Holland Jeugd en jongeren in the picture 26 ‘Zomerdag’ in Zuid-Kennemerland Duurzame, Bruisende Dinsdag 2011

Groningen Landschapgidsencursus Oldambt 28 Scholen voor Duurzaamheid Woordvoerders van de Natuur Friesland Werk doe-dag regio Noord 30 Wouw! Educatieproject Scholen voor Duurzaamheid

Gelderland Groen Gelinkt 32 NP Hoge Veluwe Klein en Fijn Utrecht Ambassadeurs van het landschap 34 Natuurkoffer

Overijssel Woordvoerders van de Eendenkooi 37

Flevoland Scholencompetitie Ecobattle 38 Digitale NME-Gids Arrangement Duurzame Energie en NME

Drenthe Werk-doe-dag 40 NME als beleidsinstrument Boerderijproject

Financiën 42 Accountantsverklaring 47

IVN Jaarverslag 2011

ColofonRedactie Lude Mansens en Renee Oudenaarden / Foto’s August Swietkowiak muv p. 2-3 Willem Doreleijers / Grafisch ontwerp KochxBos Studio.nl

Inhoud

6 7

De ‘groene stroom’ in de samenleving neemt enorm aan kracht toe. Duurzame energie-coöperaties

ontstaan op de meest onverwachte plaatsen, de omzet van duurzaam voedsel stijgt explosief en de zorg over biodiversiteit neemt sterk toe. Het bedrijfsleven rea-geert als altijd alert en komt met een groot scala aan nieuwe producten. Variërend van duurzame innova-ties, tot verduurzaming van bestaande producten.

Aan de andere kant beginnen de bezuinigingen van de verschillende overheidslagen steeds sterker door te werken. Niet alleen het Rijk, maar zeker ook pro-vincies en gemeenten kijken kritisch naar alle kos-ten. De overheid ziet zichzelf steeds meer als initiator en stimulator in plaats van als structurele financier. Het onderhouden van een fysieke infrastructuur voor wegen of energie lijkt nog steeds een vanzelf-sprekende overheidstaak; het in stand houden van een groene infrastructuur steeds minder.

Voor de beroepsorganisatie van IVN is dit een zorge-lijke ontwikkeling, omdat deze financieel nog voor

een groot deel afhankelijk is van overheidsopdrachten. Gelukkig neemt de slagkracht en het ondernemerschap in de organisatie snel toe. In 2011 bleek dit niet voldoen-de om tegenvallende inkomsten te compenseren. Er werd een stevig verlies gemaakt, mede door eenmalige reorganisatiekosten op het hoofdkantoor en internati-onale projectverliezen. In 2012 vindt bijsturing op de kosten plaats.

De vrijwilligers van de vereniging IVN worden veel minder geraakt door de financiële ontwikkelingen.

De meer dan 170 afdelingen organiseren wekelijks een groot aantal activiteiten en weten daarmee honderd-duizenden mensen te bereiken.

De ‘energieke samenleving’ groeit en wordt steeds meer zichtbaar voor iedereen. Het hart van IVN klopt voor deze duurzame samenleving. Daarom is in 2011 gekozen om de letters van de afkorting IVN weer be-tekenis te geven. Als Instituut voor natuureducatie en duurzaamheid laten we een turbulent jaar achter ons en zien we de toekomst hoopvol tegemoet.

Jelle de Jong, algemeen directeur Stichting IVN

2011een turbulent jaar

8 9

IVN VerenigingIVN heeft een vereniging van circa 20.000 deskundige leden, georganiseerd in 170 lokale afdelingen. Veel leden zijn op- geleid via een eigen gecertificeerd opleidingsprogramma. De kernactiviteiten van de vereniging IVN zijn:

Opleiden van mensen in natuur- en milieu. De IVN Natuurgidsencursus is de landelijk bekende bijna twee jaar durende opleiding waarbij mensen worden opgeleid tot natuurgids (met soms specialisaties als watergids of landschapsgids).

Het verzorgen van excursies in de natuur en tentoon- stellingen over de natuur.

Op andere wijze betrekken van kinderen, jongeren, vol-wassenen en ouderen bij de natuur. Dit varieert van ‘knuffelen met kleine dieren’ in Artis tot het bezoeken van (dementerende) ouderen in verzorgingstehuizen met de IVN Natuurkoffer. IVN-afdelingen zijn ook betrokken bij vraagstukken op het gebied van ruimtelijke ordening en vergroening van steden.

Het betrekken van schoolkinderen bij de natuur onder meer door het verzorgen van natuurbelevingsprogram-ma´s voor basisscholen.

BeroepsorganisatieDe beroepsorganisatie, onder gebracht in de stichting IVN, is mede opgericht om de vrijwilligers van de vereni-ging professioneel te ondersteunen en projecten uit te voe-ren. Binnen de stichting werken circa 130 beroepskrachten. Zij werken in vier regio´s, met elf provinciale vestigingen en het landelijk bureau in Amsterdam. De activiteiten van Stichting IVN kunnen geclusterd worden in drie ‘pijlers’:

NME (natuur- en milieueducatie) vrijwilligers. Financie-ring vindt plaats vanuit contributies en de gift van de Nationale Postcode Loterij. Daarnaast stellen provincies specifiek gelden beschikbaar voor de ondersteuning van ‘groene’ vrijwilligers;

IVN draagt bij aan een duurzame samenleving, door mensen te betrekken bij natuur en daarmee duurzaam handelen te stimuleren. IVN laat jong en oud de natuur dichtbij beleven en verbindt hen met groene initiatieven rond natuur en maatschappelijke thema’s. Binnen de branche van natuur- en milieueducatie (NME) is IVN de grootste speler en daarmee de grootste groene informele opleidingsorganisatie van Nederland. De activiteiten van IVN hebben een direct en indirect bereik van jaarlijks vele miljoenen Nederlanders die kennismaken met allerlei aspecten van natuur en milieu. Vanuit natuurbeleving maakt IVN de verbinding naar belangrijke en actuele maatschappelijke thema’s zoals gezondheid, voeding, energie en water.

IVN draagt bij aan een duurzame samenleving, door mensen te betrekken bij natuur en daarmee duurzaam handelen te stimuleren. IVN laat jong en oud de natuur dichtbij beleven en verbindt hen met groene initiatieven rond natuur en maatschappelijke thema’s. Binnen de branche van natuur- en milieueducatie (NME) is IVN de grootste speler en daarmee de grootste groene informele opleidingsorganisatie van Nederland. De activiteiten van IVN hebben een direct en indirect bereik van jaarlijks vele miljoenen Nederlanders die kennismaken met allerlei aspecten van natuur en milieu. Vanuit natuurbeleving maakt IVN de verbinding naar belangrijke en actuele maatschappelijke thema’s zoals gezondheid, voeding, energie en water.

IVN draagt bij aan een duurzame samenleving, door mensen te betrekken bij natuur en daarmee duurzaam handelen te stimuleren. IVN laat jong en oud de natuur dichtbij beleven en verbindt hen met groene initiatieven rond natuur en maatschappelijke thema’s. Binnen de branche van natuur- en milieueducatie (NME) is IVN de grootste speler en daarmee de grootste groene informele opleidingsorganisatie van Nederland. De activiteiten van IVN hebben een direct en indirect bereik van jaarlijks vele miljoenen Nederlanders die kennismaken met allerlei aspecten van natuur en milieu. Vanuit natuurbeleving maakt IVN de verbinding naar belangrijke en actuele maatschappelijke thema’s zoals gezondheid, voeding, energie en water.

NME-beroepskrachten en onderwijs. Op verzoek van elf provincies vervult IVN de rol van ‘netwerkbeheerder’ en ‘kennismakelaar’ naar professionals in het NME-veld die bijvoorbeeld werkzaam zijn in gemeentelijke NME-centra. NME Nationale Parken. Het ministerie van E, L & I heeft aan IVN de opdracht verstrekt om zorg te dragen voor de educatie en communicatie voor elk van de Nationale Parken.

De rol en positionering van IVN worden beïnvloed door onze missie en door de verwachtingen van onze belangrijk-ste stakeholders:

De beroepsorganisatie van IVN is opgericht om vrijwilli-gers te ondersteunen. De vereniging (vrijwilligers) ver-wacht meer landelijke zichtbaarheid, vernieuwende pro-ducten en ondersteuning bij de eigen professionalisering; De Nationale Postcode Loterij wil bijdragen aan een meer duurzame wereld en ziet in het instrumentarium van natuur- en milieueducatie, met name uitgedragen door vrijwilligers, een belangrijke bijdrage; De provincie betaalt voor provinciale consulentschappen om een provinciebreed netwerk van beroepskrachten en vrijwilligers te mobiliseren voor provinciale doelen; Het Rijk verwacht dat IVN als onafhankelijke landelijke speler samen met anderen het ‘merk’ Nationale Parken uitbouwt, maatschappelijke thema’s adresseert (bijvoor-beeld gezondheid) en mensen actief betrekt bij de parken.

Door op effectieve wijze tegemoet te komen aan de wensen van onze financiers werken we tegelijkertijd aan onze eigen missie.

Effectief betekent:1 We luisteren goed naar de vraag van de financier en de

behoeften van partners en doelgroepen (‘vraaggericht werken’). Wij zijn dé partner om het instrumentarium van communicatie, educatie en participatie in te zetten om duurzame gedragsverandering te bevorderen.

2 We nemen waar mogelijk de regie-rol en mobiliseren part-ners voor grotere programma’s. We ondersteunen middels kennis management en netwerkbeheer. We dragen actief zorg voor (co)financiering voor deze rol en voor de partners.

3 Bij ieder project streven we ernaar onze netwerken van vrijwilligers, NME beroepskrachten en onderwijs en Nationale Parken in stelling te brengen. We betrekken onze partners bij de ontwikkeling van programma’s, projecten en producten en brengen hen in positie om hun werk optimaal uit te kunnen voeren.

4 We benutten onze landelijke synergie. We streven naar landelijke uitstraling en landelijke impact. We kiezen voor een beperkt aantal projecten met grote impact.

5 We gaan voor meetbaar effect (meer duurzaam gedrag bij onze doelgroepen). De IVN beroepsorganisatie speelt vaak een intermediaire rol. Juist daarom is het van belang om continu het beoogde eindresultaat in beeld te houden.

IVN: achtergrond en missie

11

10

Organisatie Stichting

Bewustwording, Natuur, Duurzaam

Beleven, Dichtbij/Persoonlijk, Verbinding, Ondernemerschap

Belangrijke ontwikkelingen In 2011 werden onderscheidende IVN-merkwaarden gedefinieerd:

Deze merkwaarden worden in 2012 vertaald naar een meer eenduidige en onderscheidende uitstraling van IVN naar de verschillende doelgroepen. Als een eerste stap hebben we op basis van deze merkwaarden een eigentijds en herken-baar merkbeeld gecreëerd, bestaande uit een gemoderni-seerd logo en een pay-off: ‘Beleef de natuur!’. Tevens is er voor gekozen om de letters van de afkorting IVN weer bete-kenis te geven: Instituut voor natuureducatie en duurzaam-heid. Vervolgstappen zijn om het merk te laden met inhou-delijke en leden- en fondsenwervende campagnes die de zichtbaarheid van IVN bij een groter publiek vergroten.

De samenwerking tussen de beroepsorganisatie en het Lande-lijk Bestuur en de Landelijke Raad van de IVN Vereniging werd in 2011 verder versterkt. In december besloot de Landelijke Raad dat, voor het eerst in de 50-jarige geschiedenis van IVN, leden ook landelijk geworven kunnen worden. Dit legt de ba-sis voor sterkere centrale marketing en communicatie en het bouwen aan het IVN merk. Dit moet er toe leiden dat de (te lage) naamsbekendheid van IVN kan gaan toenemen.

Andere resultaten van de verbeterde samenwerking waren: Verbeterde afstemming over uitvoering jaarplan vereniging (kick-off projecten, verantwoordelijkheden); Deelname aan de Floriade opgestart; Pilot nieuwe cursus ‘Scharrelkids’ uitgevoerd;

De activiteiten in de Nationale Parken leverden de volgende resultaten op in 2011:

120.000 jongeren bereikt met speciale school/ jeugdprogramma’s; 15 nieuwe cursussen Gastheerschap voor recreatie- ondernemers: het aantal opgeleide ondernemers in de parken steeg van 500 naar 800; IVN sloot een convenant met stichting KMVK, keurmerkgever van o.a. de Green Key; 200.000 bewoners bereikt via speciale cursussen, open dagen, lezingen; 1200 vrijwilligers bijgeschoold/opgeleid.

Managementteam Stichting IVN 2011

Jelle de Jong algemeen directeur Alex Vreman † 2012 financieel directeurDorien Reiche directeur externe betrekkingenEric Ackerman directeur Communicatie en P&OFred de Jong regiodirecteur Noord

Coby Adema regiodirecteur MiddenDaphne Teeling regiodirecteur WestBen Huisman (tot 1/4) regiodirecteur ZuidJoline de Weerdt (vanaf 1/9) regiodirecteur Zuid

Directiesecretariaat

Regio WestRegio MiddenRegio Noord

Overijssel

Limburg Brabant Zeeland

Regio Zuid

Utrecht Gelderland Flevoland

Internationaal

Raad van Toezicht

Algemeen Directeur

Verenigings-secretariaat

Externe betrekkingen

Financiën en ICTCommunicatie

en P&O

Friesland Groningen Drenthe Noord-Holland Zuid-Holland

12 13

Hoe presteerde IVN financieel?

Baten beschikbaar voor doelstelling € 10,3 mln € 10.6 mln € 10,2 mln € 11,8 mlnResultaat - € 391.465 € 266.880 € 207.973 - € 450.115Continuïteitsreserve € 0,28 mln € 0,64 mln € 1,03 mln € 0,54 mlnReserve als % van de loonsom 4,7% 11,25% 16,7% 8,7%Aantal medewerkers 126 126 126 126 Waarvan in vaste dienst 96 108 92 87Aantal fte 96 96 101 96,3Medewerkers uit dienst 47 20 24 16Ziekteverzuim 12,0 7,9 6,7 5,0Gemiddelde leeftijd 44,6 44,8 44,2 44% vrouwen 72% 71% 74% 72%

Kerncijfers 2008 2009 2010 2011

Alle medewerkers van IVN volgden in 2011 een driedaagse training ´Effectief Leiderschap´ gebaseerd op de principes van Stephen Covey. De training vormde een belangrijke ondersteuning bij de cultuurontwikkeling naar meer vraag-gericht en resultaatgericht werken.

Op het gebied van personeel en organisatie werd in 2011 de volgende resultaten behaald:

Professionalisering van het werving & selectiebeleid; Implementatie van een nieuwe jaargesprekkencyclus in combinatie met een systeem voor competentie- management;

Daling van het ziekteverzuim naar circa 5% in 2011; Meer inzet van flexibele capaciteit (oproepkrachten, payroll medewerkers, stagiaires);

Terugdringen van de balans reservering voor niet opgenomen verlof met circa € 30.000;

Toename van de medewerkerstevredenheid van 6,6 (begin 2010) naar 6,8 (eind 2011). De landelijke benchmark ligt op 7,4.

In de tweede helft van het jaar vond een reorganisatie plaats op het hoofdkantoor in Amsterdam, getiteld: ´Op weg naar een toekomstbestendig hoofdkantoor .́

De doelstellingen van de reorganisatie waren tweeledig: De kosten van het hoofdkantoor verlagen mede als voor-bereiding op een mogelijke terugval in inkomsten in de komende jaren; De slagkracht en kwaliteit van het hoofdkantoor verster-ken met name op het gebied van corporate communica-tie, leden- en fondsenwerving en ondersteuning naar vrijwilligers.

In het kader van deze reorganisatie werd een sociaal plan afgesloten met de vakbond en werd een positief advies verkregen van de ondernemingsraad. Onderdeel van de reorganisatie was het opheffen van de afdeling Internatio-naal. Internationale projecten zullen vanaf nu meer geïntegreerd met reguliere werkzaamheden plaats vinden. De eenmalige kosten van de reorganisatie (inclusief een eerdere afkoopsom) bedroeg ruim € 250.000 waarvan € 210.000 ten laste van 2011.

De opbrengsten vanuit declarabele uren groeide in het afge-lopen jaar met € 0,13 miljoen. Dit was circa € 0,5 miljoen minder dan begroot. De bezuinigingen door overheden waren hier debet aan. De kosten namen in het afgelopen jaar, mede door eenmali-ge reorganisatiekosten als gevolg van een reorganisatie op het hoofdkantoor van € 0,21 mln, toe met € 0,58 mln. De bruto loonkosten waren € 0,2 mln hoger dan in 2010. Dit was in lijn met de begroting, kosten zijn dus onvoldoende aange-past in lijn met de tegenvallende opbrengsten. Het uiteinde-lijke resultaat bedroeg € 0,45 miljoen negatief. Het begrote resultaat was € 0,28 positief. De tegenvaller werd vooral veroorzaakt door achterblijvende opbrengsten vanuit over-heden. Daarnaast werd op de internationale projecten een

projectverlies genomen van zo’n € 0,12 mln (inclusief een reservering voor te verwachten verliezen in 2012), dit werd vooral veroorzaakt door relatief lage EU tarieven. In 2011 is de afdeling Internationaal als separate afdeling opgeheven. Het negatieve resultaat gaat ten koste van de continuïteits-reserve. In het afgelopen jaar is de norm voor de omvang van het weerstandsvermogen verhoogd van 25% van de personeelskosten naar 33% van de personeelskosten. De daadwerkelijke reserve daalde echter naar 8%. Er dient scherp op de kosten te worden gelet. Daarnaast zal de mate van financiële beheersing verder toe moeten nemen. Hierbij zal vooral aandacht worden besteed aan de discipline in urenregistratie, de financiële competenties van projectlei-ders en het sturen op kritische prestatie indicatoren.

14

Campagnes en projecten IVN werkt in vanuit alle provincies en het landelijk bureau in Amsterdam aan projecten en campagnes rond maatschappelijke thema’s. Op de volgende pagina’s een selectie uit alle projecten en campagnes in 2011.

Nationale Postcode LoterijIVN is al jaren begunstigde van de Nationale Postcode Lote-rij. Deze jaarlijkse bijdrage stelt ons in staat om activiteiten ten behoeve van de vrijwilligers te financieren evenals acti-viteiten/projecten van de Stichting waarvoor geen of onvol-doende andere financiering is verkregen.

Dochtermaatschappij SMESME Advies (Innovatie en Duurzaamheid BV) is een volledi-ge dochter van IVN. Vanuit deze BV worden projecten op het gebied van duurzaamheid uitgevoerd. SME werkt vanuit Utrecht met ruim vijftien adviseurs. De resultaten van SME zijn geconsolideerd in de IVN-jaarrekening.

Raad van Toezicht van de beroepsorganisatie IVNEr werd vijf maal vergaderd met de Raad van Toezicht. Aan de orde kwamen de organisatieontwikkeling van de beroepsorganisatie, de financiële ontwikkelingen en de externe beleidsontwikkelingen op landelijk- en provinciaal niveau. In de Raad van Toezicht zijn statutair drie leden van het Landelijk Bestuur van de Vereniging vertegenwoordigd. De voorzitter van het Landelijk Bestuur is tevens voorzitter van de Raad van Toezicht.De balans en staat van baten en lasten over 2011 is door de Raad van Toezicht goedgekeurd.

CAODe CAO Welzijn is voor IVN verplicht verbindend verklaard. Hierin worden voor alle medewerkers, inclusief de directie, de primaire en secundaire arbeidsvoorwaarden geregeld. IVN heeft de pensioenvoorziening van de medewerkers on-dergebracht bij het pensioenfonds PGGM.

Landelijk Bestuur Vereniging IVNHet Landelijk Bestuur van de Vereniging IVN bestond per ultimo december 2011 uit Chris Hofkamp (voorzitter), Arie Boersma, Max Leerentveld, Gert Mensing, Romano van der Meijden, Rens Wisselo, Herman de Meijer en Jan Hermans.

OndernemingsraadHet IVN kent een Ondernemingsraad, deze bestond in 2011 uit de volgende personen: Rob Vereijken (voorzitter), Kees Siderius, Ine van Huet, Petra Shut, Aaltjen Grotenhuis ten Harkel, Monique Winters en Vasco Dangeli.

15

16 17

Campagnes Duurzame Dinsdag

Samen met een aantal partners organiseerde IVN in 2011 voor de 13e keer Duurzame Dinsdag: een jaarlijks terug- kerende landelijke campagne waarbij burgers en bedrijven worden uitgenodigd om innovatieve ideeën in te dienen voor een duurzame samenleving. De Duurzame Dinsdag-koffer, gevuld met ruim 400 initiatieven, werd uitgereikt in de Oude Zaal van de Tweede Kamer aan staatssecretaris Henk Bleker. Tijdens deze bijeenkomst gaven een aantal initiatiefnemers een korte presentatie over hun idee. Acht initiatieven ontvingen uit handen van de jury- voorzitter Bart Jan Krouwel, een prijs. Minister Marja van Bijsterveld reikte Duurzame Lintjes uit aan mensen die zich op bijzondere wijze hebben ingezet voor een duur- zame ontwikkeling. Na Duurzame Dinsdag vonden in Noord-Holland, Zuid-Holland en Overijssel de regionale duurzame dates plaats, waarbij initiatiefnemers direct gekoppeld werden aan lokale experts met als doel hun idee verder te helpen ontwikkelen.

Met belgerinkel naar de winkel

In 2011 deden tien gemeenten in zes provincies mee aan Met Belgerinkel naar de Winkel. Deze campagne versterkt het positieve imago van de fietser en maakt zichtbaar hoeveel al die korte ritjes naar de winkel bijdragen aan een gezond milieu. Fietsende deelnemers kregen in de vijf wekende durende campagne bij elk winkelbezoek een stempel en maakten met een volle spaarkaart kans op een fietsprijs. Er zijn in de gemeenten 9000 spaarkaarten inge-leverd bij bijna 700 winkeliers.  25 procent van de deelnemers geeft aan dat zij door cam-pagne meer zijn gaan fietsen. Dat betekent niet alleen winst voor de fitheid van de deelnemers, maar ook voor het milieu. Veel fietsers hebben suggesties genoteerd voor een fietsvriendelijker beleid in de gemeenten. De 3824 tips en adviezen gaan over te weinig of verkeerde fietsrekken, bestrating en slecht wegdek, problemen bij oversteken en de verkeersveiligheid. In totaal is door de deelnemers in de campagneperiode circa 144.000 kilometer gefietst. Wanneer men zoveel kilometers per auto zou afleggen wordt 24.500 kg CO2 uitgestoten. Fietsers leveren dus een belangrijke bijdrage aan de kli-maatbeheersing.

Groene Maand

De hele maand september stond Nederland voor de 12e keer in het teken van de Groene Maand. Met deze campag-ne nodigt IVN iedereen uit mee naar buiten te gaan om te genieten van onze natuur en landschap. IVN organiseerde de campagne samen met een groot aantal organisaties die zich inzetten voor natuur, milieu en recreatie. Met de slogan Beleef Buiten! is in 2011 aandacht gevraagd voor natuurbeleving van kinderen.

Want ‘buiten spelen’ staat garant voor plezier en onverge-telijke ervaringen. In totaal werden er 386 wandelingen, fietstochten, vaartochten, workshops en kinderactiviteiten plaats door het hele land. Daarnaast bood de website groe-nemaand.nl ruimte aan 100 ‘ommetjes’, wandelroutes die mensen gratis kunnen downloaden.

IVN Scharrelkids

In de Groene Maand 2011 werd de IVN Scharrelkidscursus gelanceerd. De cursus maakt deel uit van de campagne Scharrelkids, waarmee IVN (groot)ouders en kinderen inspireert om meer naar buiten te gaan. De cursus start op de meeste locaties met één dagdeel (avond) voor de ouders en grootouders. Daarna volgen twee dagdelen waarop ouders en kinderen samen buiten op ontdekkingstocht gaan. In het najaar van 2011 hebben negen IVN-afdelingen een Scharrelkidscursus georganiseerd.

18 19

limburg

Cursus Ambassadeurs van het landschap

In Nationaal Landschap Zuid-Limburg heeft IVN in 2011 maar liefst veertig ondernemers opgeleid tot ambassadeurs van het gebied. De cursus heeft geleid tot nieuwe initiatieven die de betrokkenheid bij het landschap vergroten. Zo is er meer oog voor de ontwikkeling van nieuwe arrangementen en voor de methodiek ‘Leesbaar Landschap’. De extra aandacht voor het gebied en de activiteiten hebben de interesse bij radio en televisie gewekt en de naamsbekendheid van het landschap is versterkt.

Regionale samenwerking werpt vruchten af

IVN Limburg werkt nauw samen met regionale IVN-afdelingen en werkgroepen om gezamenlijke projecten te initiëren. Ook IVN-afdelingen bundelen hun krachten door kennis te delen en draagvlak en betrokkenheid te stimuleren. Een communicatiewerkgroep van vijf afdelingen en een beroepskracht heeft de communicatiestrategie versterkt door advertenties te maken en elkaar te adviseren.

Ook in het veld zijn de afdelingen gezamenlijk opgetrokken. In Noord-Limburg hebben zeven afdelingen een nachtzwaluwactiviteit voor jongeren georganiseerd. In het kader van het Jaar voor de Bossen hebben zes afdelingen in Midden-Limburg een bosestafette gehouden, die zeven afdelingen in de Westelijke Mijnstreek in het reguliere jaarprogramma zullen opnemen.

Arrangement Quality of life Samen met andere partijen heeft IVN Limburg het arrangement Quality of Life voorbereid en uitgevoerd. Met dat arrangement probeert IVN Limburg mensen te betrekken bij de thema’s ‘duurzame voeding’ en ‘een gezonde leefomgeving’. Met een gezamenlijk aanbod van activiteiten professionaliseert en versterkt IVN Limburg het educatieprogramma in de regio Venlo. IVN vervult een adviesrol binnen het arrangement en verbindt NME-aanbieders, financiers, bestuurders en eindgebruikers.

Projecten

20 21

brabant

Biowalking, wandelen in de natuur is gezond

Biowalks zijn wandelingen voor mensen met gezondheids-problemen. IVN Brabant heeft een biowalk-pilot uitgevoerd voor mensen met diabetes type 2 en voor psychiatrische patiënten. Uit een evaluatieonderzoek blijkt dat deelnemers dankzij de wandelingen inzicht krijgen in het effect van beweging op de bloedsuikerwaarden, dat wandelen in de natuur ontspant en dat deelnemers intensiever contact ervaren met lotgenoten. In de evaluatie gaven de biowalkers aan dat ze graag werden begeleid door een IVN-gids. Gemiddeld beoordeelden de deelnemers biowalking met een 8.3.

Samenwerking met kinderopvang en buitenschoolse opvang

IVN Brabant zet in op samenwerking met kinderopvang (KOV) en buitenschoolse opvang (BSO). Met succes. Zo hebben meer dan 425 kinderopvanglocaties een bio- diversiteitweek gehouden. Medewerkers van opvangcentra en IVN maakten kennis met elkaars werkvelden en verkenden de mogelijk- heden voor samenwerking. Daardoor hebben KOV en BSO good practices kunnen opstellen.

Initiëren van NME-arrangementen

IVN fungeert als kennismakelaar en verbinder binnen arrangementen. Hierdoor ontsluit IVN een groot netwerk voor samenwerking op het gebied van biodiversiteit en natuur- en milieueducatie. Een voorbeeld van een arrange-ment is de coalitie Educatief en Eetbaar Groen. Binnen dat samenwerkingsverband zijn zes gemeenten en zes scholen aan de slag gegaan met een educatieve en eetbare tuin. Op het gebied van voeding en biodiversiteit trekken jongeren, bedrijven en overheden samen op binnen het arrangement Tasty Green.

IVN Brabant ondersteunt daarnaast 45 natuurambassadeurs binnen de kinder- en de buitenschoolse opvang. Daarbij zijn de belangrijkste taken om de medewerkers te inspireren en inhoudelijk te voeden. IVN Brabant neemt ook deel in de nieuwe landelijke Community of Practice Biodiversiteit en Bedrijfsleven, met als doel om kennis en ervaring uit te wisselen.

22 23

zeeland

Nationaal Park Oosterschelde

Nationaal Park Oosterschelde is een uniek en dynamisch natuurgebied. Dankzij de afwisseling van eb en vloed en de aanwezigheid van zout en zoet water leven er duizenden vogels en planten. Nationaal Park Oosterschelde heeft ver-schillende activiteiten voor het publiek ondernomen. Zo zijn er op 30 plekken informatiezuilen aangebracht en heeft IVN een interactieve kaart ontwikkeld die in één oogopslag laat zien wat voor mogelijkheden het park biedt.

Dankzij verbeterde coördinatie levert de website 28.053 unieke bezoekers op en het aanbod van educatieve en spectaculaire natuuractiviteiten heeft zo’n 3.000 inwoners, toeristen en recreanten bediend en 2.500 leerlingen. Dankzij een enthousiast gastherennetwerk zijn er nu al 38 enthousiaste ambassadeurs van de omgeving.

Recreatie en Ecotoerisme in de Zwinstreek

In de Zwinstreek heeft IVN in 2011 veel voorbereidingen getroffen om het landschap leefbaarder en aantrekkelijker te maken. Zo heeft IVN een cursus Gastheerschap voor- bereid om Ambassadeurs van het Landschap te werven. Een succesvolle informatiebijeenkomst leverde meer dan dertig inschrijvingen op. IVN heeft ook zogeheten Zwin- streekgidsen opgeleid. Veldwerk, natuurbeleving en ‘leesbaar’ landschap zijn belangrijke elementen voor deze natuur- en cultuurgidsen. Om de beleving van het land-schap te versterken heeft IVN een landschapsbelevings-kaart ontwikkeld en de mogelijkheden geïnventariseerd voor een brillenpad en een blote voetenpad.

Krimpprovincie: lesmodule voor Voortgezet Onderwijs

IVN heeft een nieuwe lesmodule ontwikkeld voor het Voortgezet Onderwijs: Krimpprovincie. Krimp wordt vaak gezien als een ontwikkeling die bestreden moet worden, maar bevolkingsdaling biedt ook kansen. Het project Krimpprovincie laat jongeren meedenken over manieren om die kansen te benutten. Ze richten een adviesbureau op waarmee ze de opdrachtgever moeten adviseren over een gebied of gemeente in de buurt. Drie scholen hebben zich aangemeld om in totaal met acht klassen deel te nemen.

24 25

zuid-holland

Lezingenreeks voor NME-organisaties

IVN Zuid-Holland zet zich voortdurend in om het natuur- en milieueducatieve vrijwilligerswerk in de provincie te verbeteren. In 2011 stonden duurzaamheidsthema’s zoals voedsel, biodiversiteit, bodemvruchtbaarheid, MVO en transitiedenken centraal. Die thema’s moesten gekoppeld worden aan het brede werkveld van IVN- en andere natuur-vrijwilligers.

Om dat te bereiken organiseerde IVN een lezingenreeks in zeven verschillende gemeenten in de provincie onder de noemer Ontwikkelingen op het gebied van Natuur & Duur-zaamheid. Op elke locatie leidden die presentaties tot geanimeerde discussies en nieuwe matches tussen diverse lokale partijen. In totaal namen ruim 150 mensen deel. Ook deden verschillende IVN’ers uit de provincie mee aan een tweedaagse bijeenkomst om het NME-cursusmateriaal voor Duurzame Ontwikkeling te vernieuwen.

Ambassadeurs van het Landschap

In de provincie Zuid-Holland heeft IVN twee cursussen Am-bassadeurs van het Landschap georganiseerd met elk zo’n 25 deelnemers. Een op Goeree Overflakkee in samenwerking met het Intergemeentelijk Samenwerkingsverband Goeree- Overflakkeee (ISGO) en een in het nationaal landschap Hoeksche Waard, samen met het Samenwerkings Orgaan Hoeksche waard (SOHW).

Horeca- en recreatie- ondernemers leerden over natuur, cul-tuurhistorie en landbouw in hun gebied en ze verstevigden hun netwerk. Na de cursussen wisten de deelnemers meer over de waarde van het landschap en de omgeving en de samenwerkingbereidheid had een nieuwe impuls gekregen.

Energieke Scholen

Als onderdeel van het provinciale programma STROOM! start-te IVN in vijftien gemeenten op zeventig basisscholen met het project Energieke Scholen. Naast een educatief programma over energie zorgde IVN er ook voor dat er technische ingrepen werden gedaan om de scholen te verduurzamen. In zeven gemeenten leidde IVN leden van de NME- diensten op om de scholen als projectleider te begeleiden.

IVN ontwikkelde postermateriaal en flyers en verspreidde het materiaal om scholen te enthousiasmeren voor het project. Ook is er een website gerealiseerd waarop docenten, schoolbestuurders en medewerkers hun ervaringen kunnen uitwisselen.

26 27

noord-holland

Jeugd en jongeren in the picture

In Noord-Holland hebben de IVN-afdelingen extra aandacht aan jeugd en jongeren besteed. Alle acht afdelingen gaan activiteiten voor jeugd en jongeren organiseren. De werkgroep Deskundigheidsbevordering heeft hier speciaal aandacht aan besteed en er is een basis gelegd voor een cursus Scharrelkids. De themadag Jeugd en Jongeren was een succes, met aandacht voor schoolgidsen en natuurouders.

Zomerdag in Nationaal Park Zuid-Kennemerland

IVN heeft in juli in Nationaal Park Zuid-Kennemerland een nieuw evenement georganiseerd: de Zomerdag. De Zomer-dag bood een markt voor natuur- en cultuurorganisaties en allerlei activiteiten voor jong en oud op het terrein van het bezoekerscentrum. Met ongeveer 2.000 bezoekers was dit evenement zo’n groot succes dat IVN en partners hebben besloten om in 2012 een hele Zomerweek te organiseren.

Duurzame, Bruisende Dinsdag 2011 in gemeente Haarlemmermeer

Op 12 oktober 2011 waren Duurzaamheid en Innovatie het gesprek van de avond tijdens de Noord-Hollandse Duurza-me Dates. Meteen daarvoor overhandigde wethouder John Nederstigt van Haarlemmermeer het Noord-Hollandse duurzame koffertje’aan Jaap Bond, geduputeerde van de provincie Noord-Holland. Dat koffertje is gevuld met duur-zame ideeën. In twee gespreksrondes brainstormden de 25 initiatiefnemers vervolgens met deskundigen.

De experts gaven de initiatiefnemers een persoonlijk advies om de duurzame ideeën verder te verwezenlijken. De avond zat vol ideeënuitwisseling en inspiratie.

28 29

groningen

Landschapgidsencursus Oldambt

Op 28 mei hebben IVN Groningen en Landschapsbeheer Groningen de Landschapsgidsencursus Oldambt afgeslo-ten. In de Ennemaborg in Midwolda konden de organisaties toen vijftien nieuwe enthousiaste landschapsgidsen certi-ficeren. De cursisten hebben vijf nieuwe landschapsexcur-sies samengesteld, waarbij de beleving van het landschap centraal staat. De gidsen verzorgen de excursies deels zelfstandig en deels onder de vlag van verwante organisa-ties, zoals Het Groninger Landschap, Historische Centrum Oldambt en Museumhuis Groningen.

Scholen voor duurzaamheid

IVN Groningen heeft afgelopen jaar gewerkt aan de opzet van het Waterarrangement Jongleren Waterbeheren. Daar-toe werkte IVN samen met dertien partners, waaronder de provincie Groningen en alle Groningse waterschappen. Voor het voortgezet onderwijs ontwikkelt IVN met een docentenpanel en de watersector een WaterXplorelab.

Het WaterXplorelab is een digitale leeromgeving waarin docenten uit diverse bouwstenen een educatief project voor hun klas kunnen samenstellen. Het Waterarrange-ment biedt ook bijeenkomsten om docenten kennis te laten maken met de verschillende aspecten van waterbeheer in Groningen en met de educatieve vertaling daarvan.

Woordvoerders van de natuur

De afgelopen jaren hebben leerlingen van ongeveer vijftig basisscholen op uiteenlopende manieren kennis gemaakt met het natuurgebied rondom de Ruiten-Aa. De jonge Woordvoerders van de Natuur zijn daarbij zó deskundig geworden dat ze het verhaal van de nieuwe natuur in dit gebied kunnen overbrengen aan ouders, grootouders, bezoekers en terreinbeheerders. En aan staatssecretaris Henk Bleker, bleek toen hij op 17 september 2011 een werk-bezoek bracht aan buurtschap Smeerling in het gebied rond de Ruiten-Aa.

Achttien leerlingen van CBS De Zaaier in Vlagtwedde beheerden acht ‘werkstations’ waar zij de bezoekers vertelden over de culturele en historische waarden van het Ruiten- Aagebied, de omgeving van hun eigen school. De leerlingen zetten Bleker flink aan het werk. Zo hij heeft de proef “de beek meandert” uitgevoerd, hij heeft geploegd met een replica van een ploeg uit de steentijd en op aan- wijzing van de leerlingen heeft hij de waterkwaliteit van de Ruiten-Aa onderzocht.

30 31

WOUW! Educatieproject Roofvogels in beeld

Voor basisschoolleerlingen in Zuidoost- en Zuidwest- Friesland heeft IVN het project WOUW! georganiseerd. De naam van het educatieproject is ontleend aan de Rode Wouw, een zeer zeldzame roofvogel in Nederland en Friesland waarvan alle broedpogingen tot nu toe mislukken door vervolging. In de geselecteerde regio’s is de vervolging het ernstigst. Met de uitroep ‘wouw!’ geeft IVN aan dat de kennismaking met roofvogels voor leerlingen in het basis-onderwijs erg fascinerend is. Het educatieve programma bestaat o.a. uit een inspiratie- en instructieworkshop voor leerkrachten, een programma voor in de klas, een buiten-activiteit en een presentatie door leerlingen.

IVN heeft nu al 3.964 leerlingen op 19 scholen bereikt. Er zijn 264 leerkrachten opgeleid en ondersteund en er is een samenwerking tot stand gekomen met verschillende NME-centra, vrijwilligers van de Bond Friese VogelWachten en de Friese Milieu Federatie. Het totaalprogramma is in tienvoud beschikbaar om in de toekomst te worden uit-gevoerd en opgeschaald.

Werk-doe-dag Regio Noord

Op 1 oktober 2011 heeft IVN een tweede editie georga-niseerd van de Werk-doe-dag voor vrijwilligers uit de drie noordelijke provincies en Overijssel. Onder het motto ‘Jeugd & Jongeren’ kwamen in Allardsoog ruim honderd enthousi-aste deelnemers bijeen, zowel IVN-vrijwilligers als leden van noordelijke organisaties die zich met natuuractiviteiten voor jongeren willen bezighouden. Doel van de dag was om ken-nis uit te wisselen, contacten te onderhouden en ideeën op te doen. Bezoekers konden terecht op een informatiemarkt, bij eetstandjes en bij uiteenlopende workshops.

Van een les over natuur-apps voor de smartphone tot een minicursus Scharrelkids en een GPS-wandeling, alle invals-hoeken waren mogelijk. De deelnemers zijn naar huis gegaan met een nieuw palet aan ideeën en inspiratie. Opdat ze komende jaren nog veel meer jongeren voor de natuur zullen warm maken.

Als Fairtrade Gemeente vindt Het Bildt het belangrijk dat haar jonge inwoners weten welke vormen van duurzame, streek- en fairtrade producten er in de gemeente worden gemaakt en verkrijgbaar zijn. Daarom heeft IVN Friesland bijgedragen aan een onderzoeksproject voor middelbare scholieren. De leerlingen hebben per klas een adviesbureau opgezet. De adviesbureaus bestonden uit vier afdelingen die onderzoek deden naar streekproducten, Fairtrade pro-ducten, biologische producten en keurmerken.

De leerlingen onderzochten welk aanbod er was en wat er beter kon. Dat deden ze in de eerste plaats via internet, maar ook buiten het schoolgebouw zijn ze hard aan de slag geweest. Zo hebben alle leerlingen enquêtes uitgevoerd en is er veel contact geweest met experts. Ook het aanbod van de plaatselijke detailhandel hebben de leerlingen zorgvul-dig onder de loep genomen. De resultaten van hun onder-zoek presenteerden ze aan de gemeente en ze trakteerden het publiek op een filmpje. ‘Biologisch: hot or not?’friesland

Scholen voor Duurzaamheid Duurzaam voedsel in Gemeente Het Bildt

32 33

gelderland

Schoolgidsenopleiding Het Nationale Park de Hoge Veluwe

Jaarlijks brengen veel schoolklassen een bezoek aan Stich-ting Het Nationale Park De Hoge Veluwe. Met een educatief programma zorgt IVN Gelderland er sinds 2009 voor dat de leerlingen kennis kunnen maken met het park. Om de vrijwillige schoolgidsen de kans te geven hun vaardigheden aan te scherpen en nieuwe ideeën op te doen organiseerde IVN Gelderland in de winter van 2010 en 2011 een school-gidsentraining. De training bestond uit twee bijeenkomsten, waarna de gidsen een uitgebreid naslagwerk mee naar huis kregen.

Ruim dertig natuurgidsen hebben de training gevolgd. Met succes, bleek uit de evaluatie. De deelnemers waren erg tevreden over de training en hebben verschillende ideeën opgedaan voor de praktijk. Van het naslagwerk en de trainingsopzet maakt IVN een vast onderdeel van de natuurgidsenopleiding voor De Hoge Veluwe.

GroenGelinkt

GroenGelinkt is een informatiesysteem dat het NME-aan-bod breed toegankelijk maakt voor docenten, leerlingen, ouders en naschoolse opvang. Daarbij maakt IVN optimaal gebruik van bestaande middelen. Door NME-thema’s met elkaar te verbinden krijgen de eindgebruikers een samen-hangend aanbod gepresenteerd. Ook informatie over natuuractiviteiten, -locaties en -organisaties maakt deel uit van het systeem. Bij de ontwikkeling van GroenGelinkt helpen IVN-partners als Stichting Kennisnet, Ontwikkel-centrum en De Groene Kennisoperatie helpen IVN om bestaande educatieve materialen zo overzichtelijk mogelijk te ordenen, presenteren en te delen.

Klein en Fijn

Tijdens het project Klein en Fijn zette IVN Gelderland kleine, nuttige beestjes in het zonnetje. Om deze kleine kanjers voor jong en oud zichtbaar te maken, werkte IVN samen met Natuurmonumenten, Staatsbosbeheer, Naturalis en Artis. Samen hebben de partners vier inter-actieve Kleine Kanjers-opstellingen gebouwd: vrolijke, interactieve installaties met een digitale game met touch-screen, een microscoop en een harsblok met kleine beest-jes. Voor kinderen van 6 tot 14 jaar een perfecte installatie om kleine beestjes en hun nut zichtbaar te maken.

Tijdens het project hebben IVN en partners ook een advies-rapport geproduceerd. De resultaten, tips en ervaringen uit dit adviesrapport bieden andere organisaties handvaten om aan de slag te gaan met het thema biodiversiteit en ecosysteemdiensten.

34 35

utrecht

Ambassadeurs van het Landschap Kromme Rijnstreek

Met een cursus voor Ambassadeurs van het Landschap Kromme Rijnstreek/Nationaal Landschap Rivierengebied stoomde IVN Utrecht in 2011 veertien ondernemers van tien bedrijven in de toerisme- en recreatiebranche klaar tot Ambassadeurs van het Landschap. Door middel van pre-sentaties, uitwisselingen, onderzoeksopdrachten en veldbe-zoeken leerden de ondernemers meer over het eeuwenoude landschap van de Kromme Rijnstreek. De ambassadeurs integreren de kennis over natuur, landschap en cultuurhis-torie in hun bedrijfsvoering en dragen de waarden van het gebied over op bezoekers. IVN Utrecht heeft ook een onder-nemersnetwerk opgestart.

Uitwisselingsbijeenkomsten Natuurkoffer

De Natuurkoffer is een landelijk IVN-project dat tot doel heeft om (dementerende) ouderen in contact te brengen met de natuur. De achterliggende gedachte is dat de natuur herinneringen kan oproepen die ouderen kunnen activeren. In november en december 2011 organiseerde IVN in Utrecht en Flevoland twee uitwisselingsbijeenkomsten voor Natuur-koffervrijwilligers. Veel mensen zijn enthousiast over het concept, zowel vrijwilligers als ouderen. Landelijk trok het project de aandacht, omdat initiatiefnemer en IVN-vrijwilli-ger Jan Westera in het radioprogramma Vroege Vogels over de Natuurkoffer mocht vertellen.

Dat leverde niet alleen veel suggesties van luisteraars op, maar ook veel verzoeken van verzorgingstehuizen om met de Natuurkoffer op bezoek te komen. Jan Westera ontving zelfs een Vroege Vogels Ereprijs voor het initiatief. IVN gaat zich de komende jaren inzetten om de Natuurkoffer nog verder te verbeteren en te verspreiden.

37

Woordvoerders van de Eendenkooi

Woordvoerders van de Natuur is een nieuw educatief pro-gramma voor in het nationaal park dat IVN en Staatsbos-beheer hebben ontwikkeld. Het gaat erom dat leerlingen uit groep 7 en 8 het woord voeren en aan volwassenen vertellen wat ze hebben geleerd en ervaren over de natuur. Na een inleiding op school bezoeken de leerlingen een eendenkooi, waar ze allerlei groepsopdrachten doen. Het project wordt afgesloten met een eindpresentatie voor de ouders. Na af-loop ontvangen de kinderen een certificaat waarop staat dat ze Woordvoerder van de Natuur zijn geworden.

IVN Overijssel biedt het programmaonderdeel van de een-denkooi aan in de Grote Otterkooi in Nationaal Park Weer-ribben-Wieden. Staatsbosbeheer en Natuurmonumenten zijn bezig het bestaande programma Eendenkooi geschikt te maken voor de eendenkooien in Weerribben en Wieden. Kindcentrum De Wiedekieker uit St. Jansklooster was bereid het programma te testen.

overijssel

U een kans… Zij een kans

Foto: Alfons van Stiphout

De Nationale Postcode Loterij is de grootste goede doelen loterij van Nederland. Sinds 1989 werd er ruim 3,5 miljard euro geschonken aan 85 organisaties die zich inzetten voor de bescherming van mens en natuur.

Ook IVN deelt in de opbrengst van de loterij, jaarlijks met een bijdrage van 1,4 miljoen. Met deze bijdrage zet IVN zich in om zoveel mogelijk mensen te overtuigen dat het belangrijk is om duurzaam en respectvol om te gaan met de eigen leefomgeving. Dit doen ze o.a. door het organiseren van lezingen, cursussen en excursies.

Een kans voor de natuur en een kans voor u! Want tegenover uw steun staan grote prijzen. Zoals de KanjerPrijzen die kunnen oplopen tot wél 48 miljoen euro en elke maand honderdduizenden andere prijzen.

Kijk voor meer informatie op www.postcodeloterij.nl

21618 Adv_NPL-IVN_184x122.indd 1 27-11-12 12:29

38 39

flevoland

Digitale NME-Gids

Al vele jaren verzorgt IVN Flevoland het Aanbod Natuur- en Milieueducatie voor het basisonderwijs in Lelystad en Zeewolde. In dit aanbod brengt IVN Flevoland lesmateriaal en activiteiten op het gebied van natuur en milieu in Flevoland bij elkaar, waarvoor scholen zich kunnen inschrijven. Met ingang van het schooljaar 2011-2012 heeft IVN Flevoland materiaal en activiteiten overgezet naar de digitale NME-gids. Zowel scholen als aanbieders kunnen daar inloggen, hun reserveringen doen en de aanmeldingen controleren. IVN Flevoland heeft de algemene regie.

Dankzij de uitleen van leskisten en ongeveer 200 excursies bereikte IVN tijdens het schooljaar 2011-2012 ongeveer 6800 leerlingen.

Arrangement Duurzame Energie en NME

In 2011 heeft IVN Flevoland een start gemaakt met het plan om NME samen met gemeenten als beleidinstrument neer te zetten. Het samenwerkingsband gaat verschillende projecten uitvoeren. Zo heeft IVN Kennis Delen uitgevoerd met de gemeenten Dronten, Lelystad, Noordoostpolder en Zeewolde. Doel was om vast te stellen op welke manier NME gebruikt kan worden om gemeentelijke energie- en klimaats-beleidsdoelen te realiseren, door van elkaar te leren. Bij het project Scholennetwerk werden handvaten voor duurzaam-heidseducatie aangereikt. IVN heeft geïnvesteerd in het vernieuwen van netwerken binnen het basisonderwijs in de gemeenten Zeewolde en Lelystad.

Samen met de scholen en de gemeenten bereidt IVN het jaarlijkse thema voor. Met het project Energieke Scholen heeft IVN Flevoland een landelijke campagne uitgevoerd waarbij basisschoolleerlingen onderzoeken hoe ze hun schoolgebouw energiezuiniger en gezonder kunnen maken. Naar aanleiding van het leerlingenonderzoek heeft de Wildzang in Lelystad met hulp van de gemeente een nieuw ventilatiesysteem aangeschaft.

Scholencompetitie Ecobattle

De Flevolandse Ecobattle is een competitie voor 4 havo- en vwo-scholieren over duurzaamheid. De competitie was uitge-schreven in verband met het 25-jarig bestaan van de provin-cie. Met hulp van docenten en externe deskundigen gingen scholieren op zoek naar duurzame oplossingen rond drie thema’s: windenergie, duurzame stad of Lelystad Airport.

Na een spannende strijd tussen drie teams van het Oostvaar-derscollege uit Almere en het Zuyderzee College uit Emme-loord werd de Ecobattle afgesloten met een grand finale in het Provinciehuis waarbij de winnaars hun ideeën konden presen-teren en hun prijzen in ontvangst konden nemen. De Ecobattle was een samenwerkingsverband tussen de provincie Flevo-land, IVN Flevoland en IVIO. Er hebben 172 leerlingen van vier scholen meegedaan aan de Ecobattle.

40 41

drenthe

NME als beleidsinstrument

IVN Drenthe pleitte voor aansprekende vormen van natuur- en milieueducatie binnen diverse afdelingen van Drentse overheden. De ondersteuningsactiviteiten waren er op gericht om NME als (sociaal) instrument in te zetten voor draagvlakontwikkeling en uitvoering van het duurzaam-heidbeleid. Behalve voor de scholennetwerken gebruikt IVN Drenthe NME nu voor alle doelgroepen waaraan IVN Dren-the ondersteuning biedt. In Borger-Odoorn heeft deze aan-pak geleid tot de oprichting van een nieuw scholennetwerk. In de gemeenten Aa en Hunze en Westerveld zijn scholen-netwerken tot stand gekomen dankzij een impuls vanuit de Rijksnota NME.

Boerderijproject

Het Boerderijproject van IVN Drenthe richt zich op de vee-teelt en dan vooral op de melkveehouderij. Basisschool-leerlingen leren aan de hand van uitdagende opdrachten over het leven op de boerderij. Door de samenwerking met LTO-Noord krijgen scholen de kans om een bezoek aan een boerderij in hun schoolomgeving te brengen. IVN Drenthe bereikt op die manier ruim 33.000 leerlingen op ruim 220 basisscholen in de provincie Drenthe.

42 43

Bedragen in euro’s 31 december 2011 31 december 2010

PassivaReservesContinuïteitsreserve 535.551 1.029.419Reserve vereniging IVN 158.272 114.519 693.823 1.143.938

Langlopende schulden van Dijk, Nijkamp Stichting 500.000 500.000

Kortlopende schuldenBelasting, soc premies en pensioen 552.350 496.668Crediteuren 640.158 555.144Schulden aan personeel 0 11.226Vooruitontvangen subsidies 4.095.026 4.097.476Overige schulden 901.084 807.799 6.188.618 5.968.313

Totaal 7.382.441 7.612.251

FinanciënGeconsolideerde balans per 31 december 2011 IVN Nederland na resultaatbestemming

Bedragen in euro’s 31 december 2011 31 december 2010

ActivaMateriele vaste activa 495.216 460.619

Voorraden 0 47.603

Onderhanden werk Personele kosten 2.241.061 2.293.515Materiele kosten 1.456.858 1.419.220Voorziening projecten -92.000 -65.000 3.605.919 3.647.735VorderingenSubsidies 1.805.820 1.538.038Debiteuren 120.974 184.651Overige vorderingen 118.647 189.314 2.045.441 1.912.003Liquide middelen 1.235.865 1.544.291

Totaal 7.382.441 7.612.251

Grondslagen voor het opstellen van de jaarrekening

Stichting IVN is sinds 1 januari 2007 houder van het CBF keur, in zijn hoedanigheid als

kansspelbegunstigde. De geconsolideerde jaarrekening van IVN Nederland over 2011 is derhalve

opgesteld volgens de Richtlijn Verslaggeving Fondsenwervende Instellingen (Richtlijn 650).

44 45

Geconsolideerde staat van baten en lasten 2011 IVN Nederland 2011 2011* 2010Bedragen in euro’s Realisatie Begroting RealisatieBaten Baten uit acties van derden (NPL) 1.350.000 1.350.000 1.350.000Subsidies van overheden:Subsidie Provincies regulier 2.750.359 2.750.359 2.645.514Subsidie LNV inzake Nationale Parken 1.478.447 1.478.447 1.478.447Overige projecten 6.277.329 7.522.781 4.717.138Mutatie onderhanden werk personeel -52.454 -811.068 792.085

Som der baten 11.803.681 12.290.519 10.983.184

LastenBesteed aan doelstellingenVereniging en vrijwilligers 1.998.000 2.075.273 1.741.000Nationale Parken en natuur 2.971.564 3.086.490 2.589.310Onderwijs en educatie 2.599.000 2.699.517 2.264.000Duurzaamheid en participatie 2.184.000 2.268.467 1.903.000Landschap 497.000 516.222 433.000Water 104.000 108.022 90.000SME Overige 1.195.000 1.241.217 1.116.000Totaal besteed aan projecten 11.548.564 11.995.207 10.136.310Kosten beheer en administratie 692.000 0 624.000Werving baten 0 0 0Vennootschapsbelasting 13.232 0 14.901

Som der lasten 12.253.796 11.995.207 10.775.211

Som der lasten 12.253.796 11.995.207 10.775.211Overschot / tekort -450.115 295.312 207.973 11.803.681 12.290.519 10.983.184

Bestedingsratio 97,8% 97,6% 92,3%

ResultaatbestemmingOverschot/tekort is toegevoegd/onttrokken aanBestemmingsreserve projecten 0 0 -143.713Bestemmingreserve voorlichtingsmateriaal 0 0 -25.412Continuïteitsreserve -493.868 295.312 385.521Reserve vereniging IVN 43.753 0 -8.423 -450.115 295.312 207.973* De begroting 2011 is opgebouwd uit de begroting van IVN Nederland en SME Advies,

waarbij geen rekening is gehouden met eliminaties voor intercompany baten en lasten.

Financiën

45

46 47

Accountantsverklaring

Kengetallen 2011 2011 2010 Realisatie Begroting RealisatieAantal personeelsleden 126 126 126 Aantal fte 96 96 101 Bezoldiging bestuurders 111.942 138.984 111.260 Voor het volledige financieel verslag ga naar ivn.nl/jaarverslag

FinanciënToelichting lastenverdeling

Bedragen in euro’s Lasten Toerekening aan Beheer & Totaal doelstelling Administratie Bestedingen aan doelstelling Directe kosten 3.490.000 - 3.490.000 Kosten eigen organisatie Salarissen en sociale lasten 5.956.000 457.000 6.413.000 Pensioenlasten 469.000 36.000 505.000 Overige personeelskosten 492.000 39.000 532.000 Huisvestingskosten 502.000 38.000 540.000 Bureau- en organisatiekosten 529.000 106.000 635.000 Afschrijvingen 109.000 16.000 125.000 Totaal 11.548.000 692.000 12.240.000

De in dit verslag opgenomen samengevatte jaarrekening, bestaande uit de samengevatte geconsolideerde en enkel-voudige balans per 31 december 2011 en de samengevatte ge-consolideerde en enkelvoudige staat van baten en lasten over 2011 met bijbehorende toelichtingen, is ontleend aan de ge-controleerde jaarrekening van Stichting IVN te Amsterdam over 2011. Wij hebben een goedkeurend oordeel verstrekt bij die jaarrekening in onze controleverklaring van 31 mei 2012. Desbetreffende jaarrekening en deze samenvatting daarvan, bevatten geen weergave van gebeurtenissen die hebben plaatsgevonden sinds de datum van onze controleverklaring van 31 mei 2012.

De samengevatte jaarrekening bevat niet alle toelichtingen die zijn vereist op basis van Richtlijn 650 voor fondsen-wervende instellingen van de Nederlandse Raad voor de Jaarverslaggeving. Het kennisnemen van de samengevatte jaarrekening kan derhalve niet in de plaats treden van het kennisnemen van de gecontroleerde jaarrekening van Stich-ting IVN.

Verantwoordelijkheid van het bestuurHet bestuur van Stichting IVN is verantwoordelijk voor

het opstellen van een samenvatting van de gecontroleerde jaarrekening in overeenstemming met de grondslagen zoals beschreven in de toelichting.

Verantwoordelijkheid van de accountantOnze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel over de samengevatte jaarrekening op basis van onze werkzaam-heden, uitgevoerd in overeenstemming met Nederlands Recht, waaronder Standaard 810, “Opdrachten om te rappor-teren betreffende samengevatte financiële overzichten”.

OordeelNaar ons oordeel is de samengevatte jaarrekening in alle van materieel belang zijnde aspecten consistent met de ge-controleerde jaarrekening van Stichting IVN voor het jaar geëindigd op 31 december 2011 in overeenstemming met de grondslagen zoals beschreven in de toelichting.

Amsterdam, 9 januari 2013PricewaterhouseCoopers Accountants N.V.

Origineel getekend door drs. J.L. Sebel RA

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant

Aan: het bestuur van Stichting IVN

49

Instituut voor natuureducatie en duurzaamheid

.nl