vrijwilligers geen Boomfeestdag, kwaliteitsmeter, basispaken productendatabase, Samenwerkende waddencentra, AaNME-centra op intranet, ZON-netwerk: strategie en praktijkboarder education, Leerlijn water, Voorlichting over biologislandbouw en voeding, Scholen voor Duurzaamheid, Watch, in Zeeland, Uitwisselingsdag Vlaamse en Zeeuwse natuurouKinderen ontdekken de natuur als heks, Samen verantwoorRecreatie in de IJsseldelta, Schouwen in de wijk: Tholen, Otvival, Minisymposium voor bestuurders en ambtenaren, beprogramma, Gebiedsgerichte aanpak De Eem, Duurzame Di2005, Fietsvriendinnen, IVN Nationaal, Samenwerkingsprojbewonersdagen Drentsche Aa, Meerjarenplan, maar dan ‘esders…, Week van de zee, Lespakket ‘Torenhoog en MijlenbrOttersurvival, Ontwaakwandeling, Eerste Oneindige Kanoto

Opleiding vrijwilligers bezoekerscentrum De Trekvogel, Serpunt Natuur- en Milieuvrijwilligers, Samen inkleuren, Groenmaand in September, Echte Energie en IVN planten bos, Grvacaturebank, Watergidsen, Nacht van de Nacht, Bloeiendenen, NatuurNetwerk, Samen De Natuur in, Woesteland, ZonJaarverslag

2005

Jaar van samenwerking

Als ik terugkijk op 2005 dan zie ik dat de synergie tussen de beroepsorganisatie en de vrij-willigersvereniging van het IVN een centrale plek heeft ingenomen. De kracht van het IVN zit in de bundeling van enthousiasme en professionaliteit. In de belangstelling, de liefde en kennis voor natuur en milieu van onze leden. Want wat een toewijding, leergierigheid en betrokken-heid schuilt er in onze natuurgidsen, schoolgidsen en andere vrijwilligers. Hierin ondersteund door onze beroepskrachten met hun professionaliteit en kennis van de verschillende disciplines.

De passie voor de natuur is wat het IVN onderscheidt. Wij zijn geen protestorganisatie, maar laten juist zien wat leuk is! En dat doen we het best door op alle fronten samen te werken. Afdelingen werken samen binnen lokale netwerken. Ik vind het project ‘Bloeiende Bermen’ een geslaagd voorbeeld van een initiatief waarbij alle Limburgse afdelingen zich samen heb-ben ingespannen. Dit idee is overal zo goed ontvangen dat ook in andere delen van het land dit voorbeeld wordt overgenomen.

Onze passie voor natuur vertaalt zich niet alleen in publieksactiviteiten, maar ook in beleids-beïnvloeding, met name op gemeentelijk en provinciaal niveau. Zowel vrijwilligers als beroeps-krachten geven als gesprekspartner gestalte aan die samenwerking met overheden en andere organisaties. Het aantal organisaties waarmee IVN’ers samenwerken, breidt zich elk jaar uit. Het project ‘Samen inkleuren’ is een voorbeeld waarbij het IVN samen met andere natuur- en milieuorganisaties en met migrantenorganisaties het initiatief heeft genomen om met alloch-tone bevolkingsgroepen in discussie te gaan over natuur- en milieuonderwerpen. Het samen-werken en elkaar opzoeken geeft meer begrip voor elkaars achtergronden en standpunten.

In veel projecten waarover u in dit jaarverslag kunt lezen, heeft het IVN diverse partijen bij elkaar gebracht om samen te werken aan een duurzame samenleving en zo met elkaar een stapje dichterbij een groene en leefbare toekomst te komen.

Peter Rombouts, Voorzitter IVN

Duizend bloemen

Trots voel ik bij deze bloemlezing uit de ruim duizend projecten en programma’s die het IVN in twaalf provincies in 2005 heeft gerealiseerd. In veel gevallen gebeurt dat met (en ook voor) de IVN-vrijwilligers in het hele land! De projecten in dit jaarverslag zijn veelkleurig: van natuur-recreatie, groene evenementen en campagnes tot netwerkbijeenkomsten, watereducatie en bedrijfsgerichte recreatie. Steeds gaat het om voorlichting, educatie en communicatie, met als doel mensen te betrekken bij hun leefomgeving. Dit klinkt allemaal eenvoudig, maar de praktijk is weerbarstig en vol dynamiek. Educatie is niet alleen informatieoverdracht maar ook een lange-termijn-leerproces, gericht op het individu, op mensen in sociale verbanden (familie, buurt) en in institutionele rollen (werk, positie en functie). Betrekken bij de leefomgeving bete-kent inspireren tot verantwoordelijkheid voor de kwaliteit van de samenleving.

Zulke leerprocessen beginnen in de ‘eigen achtertuin’, door natuurbeleving en educatie in de directe leefomgeving. Omgevingsgericht werken past in een rijke onderwijs- en IVN-traditie. Het is dé manier om nieuwe generaties en mensen met verschillende culturele achtergronden te betrekken bij de duurzaamheid van de samenleving. En wie zijn er nu meer betrokken dan al die mensen die tijd en energie ter beschikking stellen om hun kennis van en liefde voor de leefom-geving te delen met anderen? Deze duizenden IVN-vrijwilligers zijn een inspirerend rolmodel voor het brede publiek dat zij weten te bereiken met steeds weer nieuwe activiteiten.

Naast trots ben ik dankbaar, dat wij mógen (mee)werken aan de duurzame kwaliteit van de leefomgeving . Dank dus aan alle opdrachtgevers, subsidiënten/fi nanciers en de Nationale Postcode Loterij voor hun vertrouwen en steun! Jurr van Dalen, Algemeen directeur

1

Mensen meer kennis bijbrengen over natuur, milieu en landschap. Hen bewust maken van

de eigen leefomgeving. De betrokkenheid bij een duurzame samenleving vergroten. Dat zijn

thema’s waar het IVN zich op allerlei manieren voor inzet. Dit resulteert in een breed scala aan

producten die variëren van educatieve waterprojecten tot Duurzame Dinsdag, van een cursus

burgerparticipatie tot een vleermuizenexcursie.

Actief voor natuur, milieu, landschap en leefomgeving

Bij het IVN werken ruim 17.000 vrijwilligers en 125 beroepskrachten. De 176 lokale vrijwil-

ligersafdelingen bereiken met hun activiteiten een breed publiek. Zij organiseren excursies,

lezingen en tentoonstellingen, en ondersteunen natuur- en milieuonderwijs. Daarnaast zetten

ze zich in om op allerlei manieren en bij diverse groepen bewustwording te activeren rond

natuur, milieu en landschap.

De beroepskrachten werken vanuit provinciale consulentschappen en het bureau van IVN

Nederland in Amsterdam. Ze bieden advies, trainingen, cursussen en praktische ondersteu-

ning op het gebied van natuur- en milieueducatie, -communicatie en natuurrecreatie. Zij on-

dersteunen (vrijwilligers)groepen en voeren projecten uit in opdracht van en in samenwerking

met overheden, onderwijsinstellingen, organisaties voor natuur- en milieueducatie, bedrijven

en maatschappelijke organisaties.

De vrijwilligers en beroepskrachten van het IVN zetten zich met passie en professionaliteit

in voor natuur en leefomgeving en zijn goed aangesloten op lokale, regionale en landelijke

netwerken. Dat maakt het IVN dé spil in Nederland voor natuur- en milieueducatie en -commu-

nicatie.

InhoudsopgaveIn dit jaarverslag een keuze uit projec-

ten en activiteiten die het IVN in 2005

heeft uitgevoerd.

Met, door en voor vrijwilligers

IVN voor professionals natuur- en

milieueducatie

IVN voor het onderwijs

IVN voor overheden, bedrijven en

burgers

Nationale Postcode Loterij, Organisatie

en Financiën

2

10

12

16

24

CO LO FO N Uitgave: IVN Vereniging voor natuur-en milieueducatie, juni 2006

Eindredactie/coördinatie: Afdeling Communicatie IVN • Ontwerp: En-i, communicatieconcepten - Nijmegen • Fotografi e: Tineke de

Jong; Emile Samson; Stichting Nationale Boomfeestdag; IVN-consulentschappen; Natuur-en Milieu Overijssel; Alexandra Brouwer;

Simon Olbertijn; Andre Brasse; Nationale Parken; Martine Sprangers; Biologica (Pieter Ouddeken), WoesteLand, NME-centrum de

Liemers, Jeroen Putmans; Cover: Zeefdruk Loes Heebrink • Druk: SHD Grafi media - Swalmen

IVN-vrijwilligers en -beroepskrachten ontmoeten elkaar op

de jaarlijkse IVN-dag die in 2005 plaatsvond in Almere

2

Honderden excursies, lezingen, cursussen en tentoonstellingen worden

jaarlijks door IVN-afdelingen georganiseerd. Ook zetten zij zich actief in voor

‘groene’ publieksevenementen en campagnes waarmee een nieuw publiek

wordt aangesproken dat met de reguliere natuuractiviteiten lastiger te

bereiken is. IVN-vrijwilligers kunnen bij de beroepsorganisatie terecht voor

scholing, training en andere vormen van ondersteuning. Dat varieert van

hulp bij het opzetten van cursussen tot de organisatie van uitwisselings-

dagen waarop de afdelingen kennismaken met elkaars activiteiten.

Met, door en voor vrijwilligers

De afgelopen 40 jaar heeft het IVN ruim 13.000 gidsen opgele

vaardigheden aan de orde die nodig zijn om natuur- en milieu

De opleiding wordt afgesloten met een examen en een erkend

opleidingen en cursussen tot bijvoorbeeld schoolgids, excursi

180 nieuwe natuurgidsen, 14 schoolgidsen en 8 watergidsen

3

> FLE VO L A ND

Opleiding vrijwilligers bezoekers-centrum De Trekvogel Het IVN Consulentschap Flevoland heeft

in opdracht van het Flevolandschap de

vrijwilligersopleiding voor het bezoekers-

centrum De Trekvogel ontwikkeld.

De Trekvogel, nabij Almere, is een van de

drie bezoekerscentra van Het Flevoland-

schap. Het Flevolandschap wil de be-

staande groep vrijwilligers uitbreiden om

meer activiteiten te kunnen ontwikkelen

voor zijn gasten en het bezoekerscentrum

vaker open te stellen. De vrijwilligers

worden opgeleid tot gastvrouw/heer voor

het bezoekerscentrum en begeleider van

(school)excursies naar de vogelkijkhut,

het Wilgenbos en de Lepelaarsplassen.

De opleiding, met zestien deelnemers,

wordt verzorgd door IVN Consulentschap

Flevoland en Het Flevolandschap.

Betty Kooistra,IVN-Natuurgids in Fryslân

GELIJKGE S T EMDEN Betty Kooistra is bij

het IVN gekomen door het volgen van

een IVN-natuurgidsencursus. “Het leek

me altijd al leuk om met gelijkgestem-

den door de natuur te trekken. De enige

mogelijkheid om dat voor elkaar te krij-

gen was het volgen van de cursus en dat

kon bij het IVN. Van het een kwam het

ander. De cursus was nog niet afgelopen

of ik zat in het bestuur van IVN Noord-

Oost Fryslân. Educatie vind ik een van

de sterke punten van het IVN. Het IVN is

geen protestorganisatie dat spreekt mij

aan. Ik heb mee gewerkt als IVN’er aan

een kruidencursus voor boeren. Dat wij

een onafhankelijke organisatie zijn was

voor ‘mijn’ boeren een groot pluspunt.”

A NDEREN BE T REK K EN “Buiten zijn en je

verwonderen over wat er groeit en bloeit

is nog steeds het mooiste. Het is fantas-

tisch om daar ook anderen bij te betrek-

ken. Het IVN voorziet op het gebied van

educatie en opleiding in een behoefte

die je bij de anderen niet vindt. Ik kan

nog steeds mijn ei kwijt bij het IVN.”

in het veld

> UT RECHT

Servicepunt Natuur- en Milieu-vrijwilligers

De website www.natuurwerk.nl. is in

Utrecht in 2002 gestart als een geza-

menlijke activiteit van de zes provinciale

Utrechtse natuur- en milieuorganisaties.

Dat gebeurde door de oprichting van een

gezamenlijk Servicepunt voor Natuur- en

Milieuvrijwilligers. Inzet was de samenwer-

king op het gebied van vrijwilligers-

ondersteuning in de provincie, vooral op

het gebied van werving en scholing, beter

te organiseren. De Provincie Utrecht

verleende hiervoor een driejarige subsidie.

Dat heeft geresulteerd in een zeer goed

bezochte Utrechtse website (op dit mo-

ment zijn er maandelijks meer dan 4000

bezoekers in Utrecht), waarop momenteel

113 Utrechtse natuur- en milieugroepen

zich presenteren en vacatures plaatsen.

De vrijwilligers zijn tevreden met het uit-

gebreide cursusaanbod en er klinken veel

positieve geluiden van organisaties die

nieuwe vrijwilligers via de website hebben

verkregen. Toen de subsidieperiode in de

zomer van 2005 afl iep besloten vier van

de zes provinciale organisaties dan ook om

het Servicepunt uit eigen middelen voort

te zetten.

> ZUID - HO LL A ND

Samen inkleurenIn een aantal plaatsen organiseerde het

IVN Consulentschap Zuid-Holland bijeen-

komsten onder de naam Wereldcafé’s . De

Wereldcafé’s maken deel uit van het pro-

ject ‘Samen werken aan interculturalisatie

en duurzame ontwikkeling’. Het IVN werkt

hierin samen met allochtonenorganisaties,

wijk- en opbouwwerk, IVN-vrijwilligers en

andere natuur- en milieuorganisaties. In

de Wereldcafé’s gaan mensen met elkaar

in gesprek en onderzoeken welke moge-

lijkheden er zijn voor samenwerking rond

natuur- en milieuonderwerpen.

Over de eerste ervaringen in de samen-

werking en tot welke initiatieven dat heeft

geleid is de brochure ‘Samen inkleuren’

verschenen.

In december vond in Rotterdam de afslui-

tende bijeenkomst plaats waarop ook de

brochure gepresenteerd werd.

De brochure ‘Samen inkleuren’ kwam tot stand met steun van de Provincie Zuid-Holland en Fonds 1818.

id. In de opleiding komen kennis en

educatieve activiteiten te organiseren.

diploma. IVN-afdelingen verzorgen ook

eleider, en watergids. In 2005 zijn

opgeleid.

4

Veranderend LandschapIn de Groene Maand vonden ruim 700 groene activiteiten plaats die bijna allemaal georgani-

seerd werden door vrijwilligers die gek zijn op de natuur en de bijzondere plekken in ons land

goed kennen. Zij vertellen graag over de typische ‘septembernatuur’.

Met het thema van 2005 ‘Veranderend Landschap’, werd aandacht gevraagd voor de snelle en

heftige veranderingen in het Nederlandse landschap in de afgelopen decennia. Het inspireerde

de deelnemende organisaties, waaronder veel IVN-afdelingen, tot veel bijzondere activiteiten.

Minister Veerman: “We maken Nederland mooier én toegankelijker.”Op donderdag 1 september 2005 opende Directeur Generaal André van der Zande namens mi-

nister Veerman (ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit) de Groene Maand met

een stelling over de veranderingen in ons landschap. “Als we Nederland mooier willen maken,

dan zullen wat dat met z’n allen moeten bewerkstelligen. Ik heb er alle vertouwen in. Ik denk

dat we in de toekomst nog trotser zullen zijn op ons landschap dan nu. Omdat we het zelf

hebben weten te behouden en versterken. Omdat we alle veranderingen, of ze nou maatschap-

pelijk, klimatologisch of economisch zijn, goed hebben weten om te zetten in een nog mooier

landschap: We maken Nederland mooier én toegankelijker.” Deze stelling was aanleiding voor

een discussie tussen beleidsmedewerkers en directeuren van natuur-en milieuorganisaties

over het ‘Veranderend Landschap’.

Zeven regionale openingen Op zondag 4 september werd de Groene Maand feestelijk geopend met zeven publieksevene-

menten in verschillende provincies. Bij alle zeven openingen stond dezelfde stelling over het

landschap centraal: ‘Over 10 jaar is het landschap mooier dan nu’.

Bij de opening in Heeg lichtte burgemeester Reitsma toe waarom hij het eens is met deze stel-

ling: “Je ontkomt niet aan veranderingen in het landschap, dit hoeft niet negatief te zijn. Als

natuurwaarden behouden blijven biedt een verandering in het landschap ook kansen.”

Tijdens de opening op Stayokay hostel Nijverdal werd het startschot voor de Groene Maand

gegeven door Piet Jansen, lid van het college van Gedeputeerde Staten van Overijssel. “Ik ben

van mening dat we zelf in de hand hebben of het landschap over 10 jaar mooier is dan nu”,

zei Jansen. “De samenleving moet er wel iets voor over hebben. Bij de moeilijke keuzes die het

komende decennium gemaakt zullen worden, helpt draagvlak bij de samenleving ten gunste

van het landschap.”

Ook bij de andere vijf evenementen werd gediscussieerd over het landschap. Naast discussie

waren er leuke en informatieve publieksactiviteiten: een voorproefje van de bijzondere natuur-

activiteiten in september.

Het IVN is projectleider en hoofdpartner van de Groene Maand die in 2005 voor de zesde

keer werd georganiseerd. De Groene Maand nodigt alle Nederlanders uit om in september

de natuur te ontdekken. Het doel is een breed publiek te betrekken bij natuur, milieu en land-

schap. Uitgaande van het principe zien, inzien, ontzien wil de Groene Maand recreanten ver-

welkomen in de natuur. De 35 organisatoren die zich inzetten voor natuur, milieu, landbouw,

recreatie en toerisme bieden samen honderden ‘groene’ activiteiten aan om Nederlanders te

betrekken bij de natuur.

Groene Maand in september Buiten is het steeds weer anders

Acteur tijdens opening in Heemskerk

IVN-gids tijdens opening in BunnikWorkshop tijdens landelijke opening

5

John Rozema,Vrijwilligersconsulent in Brabant

PR ACHT IGE CUR SUS “Samen De Natuur

In’ is zo’n bijzonder project omdat het

initiatief helemaal vanuit een afdeling

komt. Daar was een groep vrijwilligers

die geloofde in dit product en zij zijn er

enthousiast mee aan de gang gegaan.

Het is een prachtige cursus geworden.”

O NGEK ENDE PA SSIE “Vrijwilligers van het

IVN hebben een ongekende passie voor

de natuur en dat niet alleen, ze willen

deze passie graag delen met anderen.”

UNIEK E O RG A NIS AT IE “Het IVN is de

enige natuurorganisatie in Nederland

met een netwerk dat zowel bij ministe-

ries als in klaslokalen komt. Dat maakt

het werk van het IVN zo uniek. Het nog

meer betrekken van mensen bij natuur

en landschap maakt het werken bij het

IVN inspirerend, het geeft het energie,

kortom een geweldig gevoel! De uit-

daging daarin voor mij is de mensen

blijven te verbinden, enthousiasmeren,

maar ook prikkelen en uitdagen.”

in het veld

> BR A B A NT

Groene vacaturebankIn Brabant zijn veel natuur- en milieuorga-

nisaties actief. Het IVN heeft er 36 afde-

lingen en ongeveer 4000 vrijwilligers. De

website www.natuurwerk.nl is gelanceerd

door het IVN Consulentschap Brabant en

de Brabantse Milieufederatie, de twee

Brabantse koepelorganisaties voor natuur-

en milieugroepen. Ongeveer drie weken

na de openstelling van de website hadden

zich al achtien natuur- en milieuorgani-

saties aangemeld en waren ruim twintig

vrijwilligersvacatures geplaatst. Deze

Brabantse site is nog in ontwikkeling maar

heeft eind 2005 al de eerste succesvolle

matches opgeleverd.

Echte Energie en IVN planten bosIn 2005 organiseerden IVN en het energie-bedrijf Echte Energie een prijsvraag onder vrijwilligers en klanten om een geschikte locatie te vinden voor het planten van een bos van 1 ha. Dit bos is bedoeld als zicht-bare bijdrage aan de compensatie voor de CO2 uitstoot. Als winnende locatie kwam Stoutenburg bij Amersfoort uit de bus. Op het terrein van het Utrechts Landschap hebben vrijwilligers ruim 4000 jonge boompjes in de grond gezet.

> GRO NINGEN

Watergidsen In de Provincie Groningen zijn tweeëntwin-

tig cursisten dit jaar gestart met de Water-

gidsencursus. IVN-Watergidsen worden

opgeleid om een breed publiek, variërend

van toeristen, wijk- en dorpsbewoners tot

scholieren, te betrekken bij water in dorp,

stad en buitengebied. Watergidsen kennen

de functie en waarde van stromend, stil-

staand, zoet, brak en zout water voor mens

en natuur in ons land. Samen met anderen

organiseren zij bijvoorbeeld cursussen,

excursies, tentoonstellingen en dragen

bij aan plannen voor nieuwe natte natuur,

recreatie of educatieve activiteiten voor de

schooljeugd rond sloot en plas.

Tijdens de cursus zijn ook de specifi eke

kenmerken behandeld die kenmerkend

zijn voor Groningen zoals de overgang

zout-zoet, zoute kwel, waterberging, gevolg

gaswinning voor waterlandschap, maat-

regelen voor bovenlopen, Blauwe Stad en

waterrecreatie. Het docententeam bestond

uit IVN’ers, docenten afkomstig van de

Rijksuniversiteit Groningen en waterschap-

pen.

6

> FLE VO L A ND

Oostvaardersplassen by nightIn Flevoland gaven gidsen van de IVN-

afdeling Almere drie excursies langs de

Oostvaardersplassen. Op de uitkijkheuvels

keek men uit over de Oostvaardersplassen.

De zestig deelnemers maakten kennis met

de geluiden en geuren van de nacht en de

stilte, die soms ruw verstoord werd door

reeën of herten in het bos.

> UT RECHT

Workshop NachtbelevingIn de Nacht van de Nacht bood het IVN

Consulentschap Utrecht het publiek een

nachtbelevingsactiviteit aan. Tijdens de

excursie zijn vele nachtdieren gehoord.

Bij het kampvuur en de warme chocolade-

melk, werd door een ervaren verhalenver-

telster een schitterend verhaal verteld over

dieren, duisternis en vuur.

Om gidsen voor te bereiden op de Nacht

van de Nacht, organiseerde IVN Consulent-

schap Utrecht een workshop Nachtbele-

ving. Het programma werd ‘s avonds buiten

uitgevoerd. Uit de evaluaties bleek dat de

deelnemers zeer enthousiast waren en

dankbaar gebruik hebben gemaakt van

de door hen opgedane ideeën.

Veel IVN-afdelingen deden mee aan de eerste landelijke Nacht van de Nacht die eind oktober

plaatsvond, het hoogtepunt van de campagne Laat het donker, donker! van Stichting Natuur

en Milieu. IVN-consulentschappen werkten mee aan de provinciale organisatie.

> OV ERIJSSEL

Daverend succes!In Overijssel werden op acht locaties tal

van activiteiten georganiseerd. Mede

dankzij het mooie weer was er veel publiek

en konden de mensen met speciaal opge-

stelde telescopen de sterrenhemel en de

planeet Mars bewonderen. Daarnaast heeft

de gemeente Hengelo bedrijven benaderd

met de vraag om tijdens de Nacht van

de Nacht de lichten te doven.Tenminste

negentien bedrijven hebben hier gehoor

aan gegeven.

Met de Nacht van de Nacht is veel publiek

bereikt dat normaal gesproken niet deel-

neemt aan excursies.

De organisatoren zijn zeer enthousiast en

hebben volop plannen om volgend jaar met

het onderwerp verder aan de slag te gaan

Niet alleen de belangstelling van bezoe-

kers was overweldigend, maar ook van de

pers.

Nacht van de Nacht> ZUID - HO LL A ND

Ongebruikelijke nachtactiviteitenHet IVN Consulentschap Zuid-Holland is

zeer actief geweest met de organisatie van

activiteiten voor de Nacht van de Nacht.

Juist in het drukke Zuid-Holland wordt het

belangrijk ervaren om bewoners te wijzen

op de gevolgen van te veel verlichting via

educatieve en aansprekende activiteiten.

In Delft kwamen zo’n tachtig ouders en

kinderen bijeen om ingewijd te worden in

de geheimen van de nacht. Een spannend

programma met onder andere schrijven

van nachtpoëzie, nachtwandelingen. Met

behulp van batdetector konden vleermui-

zen worden opgespoord.

In de Rotterdamse wijk Schiebroek

ervoeren vijfentwintig deelnemers het

verschil tussen licht en donker aan den

lijve, tijdens een uitgebreide excursie van

de Vogel-, Vleermuis en Vogelwerkgroep

Noordrand. In Zoetermeer deden zo’n

veertig mensen mee aan een wandeling

van IVN-afdeling Zoetermeer. Tijdens deze

wandeling, door afwisselende buitengebie-

den, werd aandacht besteed aan diverse

diersoorten. In Dordrecht kregen de deel-

nemers een combinatieprogramma van IVN

Dordrecht en de sterrenwacht Mercurius.

Bloeiende KernenVanuit IVN NatuurNetwerk deden veel IVN-afdelingen mee met de zaaiactie Bloeiende Kernen, een initiatief van Stichting de Nationale Proeftuin. Op 2 april werden in ruim twintig gemeenten braakliggende terreinen en kale bermen door vrijwilligers ingezaaid.

7

> DRENT HE

Natuurontwikkeling dichtbijIVN Westerveld heeft met een bijdrage van

het NatuurNetwerkfonds twee speciale ex-

cursies georganiseerd voor oudere, minder

mobiele bewoners om ook hen de natuur-

ontwikkelingen in Het Drents Friese Wold te

laten zien. Hiervoor is nauw samengewerkt

met Natuurmonumenten, Staatsbosbeheer

en Het Drents Landschap. Met de Bosbus

reden zij een route van Diever naar Wate-

ren. Onderweg werd op verschillende plaat-

sen gestopt om te zien hoe Staatsbosbe-

heer bezig is met bosomvorming, wat het

Waterschap en Natuurmonumenten doen

> LIMBURG

Estafette B(l)oeiende Bermen In maart is in het noorden en het zuiden

van Limburg gestart met een excursie-

estafette. Elk weekend, tot oktober, vonden

er aansluitende excursies plaats onder

leiding van IVN-gidsen, van de ene naar de

andere IVN-afdeling. Tijdens de wandeling

gaf de gids uitleg over ecologische verbin-

dingen, biodiversiteit en bermbeheer. Ten-

minste 1000 wandelaars hebben meege-

daan aan de 44 wandelingen. Acht etappes

werden door bevriende natuurorganisaties

georganiseerd. Op 30 oktober werden de

laatste twee etappes afgelegd en vond de

afsluiting van de campagne plaats met een

grote slotmanifestatie georganiseerd door

de IVN-afdelingen in de regio Westelijke

Mijnstreek.

De gouverneur enJurr van Dalen, directeur

van het IVN namen daar de estafettestok-

jes in ontvangst. De gouverneur droeg

het estafettestokje meteen over aan een

drielandenparkgids uit Aken die er met zijn

collega gidsen de euregio mee zal door

trekken. Jurr van Dalen zal ervoor zorgen

dat andere IVN-regio’s het Limburgse initia-

tief voortzetten.

> ZUID - HO LL A ND

Van fi etstocht tot visieIVN Leiden heeft in 2005 vanuit co-fi nan-

ciering van het NatuurNetwerkfonds een

fraai boekje uitgegeven met vier stadswan-

delingen door de groene verbindingen in

de stad. Deze uitgave kreeg veel aandacht

in de lokale media. Als vervolg richt zij zich

op een herdruk van het boek Beleef het

Duin.

IVN Alphen aan den Rijn heeft NatuurNet-

werk-geld ingezet om aandacht te vragen

voor de groenblauwe dooradering van

Alphen en omgeving, onder meer in het

kader van ruimtelijke ordeningsplannen

rondom de Oude Rijnzone. IVN Alphen re-

aliseert zich dat bepaalde ontwikkelingen

niet tegen te houden zijn, maar zet zich in

om de ‘groene agenda’ nadrukkelijk bij de

transformatieplannen zichtbaar te maken.

Voorzitter Walter van der Vorst bood hier-

toe minister Dekker op 20 juni, tijdens haar

bezoek aan de Stuurgroep Oude Rijnzone,

namens de afdeling de IVN-visie aan.

Met de campagne IVN NatuurNetwerk wil het IVN-publiek en bestuurders bewust maken van de

mogelijkheden om in de eigen leefomgeving wegen voor de natuur te creëren. IVN-afdelingen

brengen (het belang van) ecologische verbindingen onder de aandacht en kunnen hiervoor

een bijdrage aanvragen bij het NatuurNetwerkfonds. Sinds de start van de campagne in 2003

zijn er 111 projecten ingediend. De activiteiten zijn zeer gevarieerd: van fi etstochten, het bou-

wen van vleermuizenbunkers en workshops beleidsbeïnvloeding tot het aanleggen van mini

stapstenen in woonwijken, een cursus over bermplanten of natuurlijk tuinieren.

IVN NatuurNetwerk wordt fi nancieel mogelijk gemaakt door het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit en de Nationale Postcode Loterij

NatuurNetwerk

rond de Tilgrup en de Vledder AA en hoe de

heide onderhouden wordt. De deelnemers

waren zeer enthousiast en in diverse plaat-

selijke kranten werd aandacht aan de tocht

besteed. De organisatie is van mening dat

dergelijke excursies bijdragen aan draag-

vlakverbreding van de natuurontwikkeling

en de afdeling Westerveld gaat in overleg

met Nationaal Park Het Drents Friese Wold

om na te gaan of de excursie vast in het

programma kan worden opgenomen.

> BR A B A NT

Samen de natuur InIVN Eindhoven en zorginstelling Meare ne-

men deel aan het project ‘Samen de natuur

in’, dat natuuractiviteiten ontwikkelt voor

mensen met een verstandelijke beperking.

Op het terrein van Meare heeft de IVN-

afdeling de beschikking gekregen over een

eigen ruimte. In ruil hiervoor heeft het IVN

het beheer van de vlindertuin op het terrein

van Meare op zich genomen. IVN-vrijwilli-

gers worden hierbij geassisteerd door

bewoners van het complex. Deze samen-

werking zet zich voort met het project

‘Samen de natuur in’. Hierbij krijgen men-

sen met een verstandelijke beperking een

speciaal op hen afgestemde natuurcursus

van tien bijeenkomsten aangeboden die

afgesloten wordt met een natuurdiploma.

IVN-afdeling Oisterwijk heeft als eerste dit

project gedraaid en in 2005 al de tweede

natuurcursus afgerond.

Meare en IVN Eindhoven zijn erg enthousi-

ast over dit project. Eind 2005 is een groep

vrijwilligers aan de slag gegaan met de

voorbereidingen van een cursus deskun-

digheidsbevordering voor IVN-gidsen, de

informatieavond over de natuurcursus voor

de bewoners van Meare en uiteraard de

natuurcursus zelf.

IVN Nederland en het IVN Consulentschap Brabant ondersteunen Meare en IVN-afde-ling Eindhoven bij de voorbereidingen en uitvoering van dit project dat fi nancieel on-dersteund wordt door SNS Reaal, Nationale Postcode Loterij, VSB-Fonds en het Wereld NatuurFonds.

WoesteLand2005 was een succesvol jaar voor Woeste-

Land, de jongeren van het IVN. De in 2004

ingezette vooruitgang is voortgezet, en

daarnaast zijn er binnen de organisatie

enkele belangrijke stappen gezet. De naam

luidt nu offi cieel ‘WoesteLand, de jongeren

van het IVN’. In 2005 heeft Woesteland

een forum in gebruik genomen om de

onderlinge communicatie te verbeteren en

dat werkt erg goed. Er zijn tevens nieuwe

kampbegeleiders geworven en opgeleid,

maar het aantal actieve vrijwilligers (kamp-

begeleiders) is nog steeds laag. Dit is voor

2006 een belangrijk punt van aandacht.

Henk Jelsma, IVN-lid en lid Raad van Advies IVN Consulentschap Flevoland GROT E INZE T “Ik ben trots op de grote in-

zet voor de natuur en het milieu en dan

met name door de vele vrijwilligers. Ik

denk daarbij aan de publiekswandelin-

gen, de groen- en gidsencursussen, de

natuurpaden, maar ook aan de Groene

Maand. En voor de wat grotere projecten

aan ‘leren voor duurzaamheid’.”

UNIEK E PROV INCIE “Ik zit in een leuke

groep vrijwilligers met hart voor de

natuur en een enthousiaste groep mede-

werkers op het consulentschap, dat

maakt het werken plezierig. We zitten in

een unieke provincie en moeten daarom

ons unieke consulentschap in ere

houden. Samen maken we het verschil.

Een club die zo met de natuur en het

milieu bezig is moet ‘natuurlijk’ blijven

bestaan.”

in het veld

WoesteLand organiseerde afgelopen jaar

zeven zomerkampen, drie winterkampen

en vier werkweekeinden. Dit waren gezel-

lige, educatieve, actieve en geslaagde

activiteiten.

De zomerkampen vonden plaats in Ierland,

Polen, België, de Biesbosch, de Utrechtse

Heuvelrug en de Drentse Aa. Voor het eerst

sinds lange tijd werden er winterkampen

georganiseerd. Twee op Schiermonnikoog,

en één in ‘de Pannenhoef’ in Noord-Bra-

bant. Verspreid over het land werden er

tenslotte ook nog vier succesvolle werk-

weekeinden georganiseerd in Ruurlo, Rui-

nerwold, Singraven en het Zwanenwater.

8

9

> BR A B A NT

Blauwe BrigadeIn 2005 is ook in Brabant, in navolging van

Overijssel, Drenthe, Fryslân en Gelder-

land, een Blauwe Brigade opgericht, een

samenwerking van vrijwilligers, terreinbe-

heerders, De Vlinderstichting, Provincie

Noord-Brabant en het IVN Consulentschap

Brabant. De Blauwe Brigade voert in

verschillende natuurterreinen beheer-

maatregelen uit om het gentiaanblauwtje

en de klokjesgentiaan te behouden. Het

gentiaanblauwtje wordt met uitsterven

bedreigd. Om dit te voorkomen heeft De

Vlinderstichting een beschermingsplan

opgesteld voor dit blauwe vlindertje en zijn

leefomgeving: natte heide en blauwe gras-

landen. De Blauwe Brigade maakt deel uit

van dit plan. Het Consulentschap coördi-

neert het project en de provincie fi nanciert.

Op dit moment zijn er drie groepen actief,

De verwachting is dat er meer groepen zul-

len volgen, want er is nog veel te doen in

deze heiderijke provincie.

> GELDERL A ND

Zonder vrijwilligers geen Boomfeestdag Het IVN is binnen veel gemeenten ac-

tief betrokken bij de organisatie van de

boomfeestdag. Zoals in Gelderland waar

de Boomfeestdag al jarenlang uitbundig

wordt gevierd. In 80% van de deelnemende

gemeenten worden bomen geplant en in

82,5% van die gemeenten verzorgen vooral

vrijwilligers een educatief programma.

Met het 2005-thema ‘Bomen en dieren’

konden de IVN-afdelingen goed uit de voe-

ten. In tien Gelderse gemeenten verzorgden

zij een educatief programma met een grote

verscheidenheid aan werkvormen waarbij

ook het lesmateriaal van de Stichting Nati-

onale Boomfeestdag werd gebruikt.

In Nijmegen was de viering extra feestelijk.

De schoolgidsen van IVN Rijk van Nijme-

gen organiseren daar op verzoek van de

gemeente al ruim 25 jaar de Boomfeestdag

met bijeenkomsten op de scholen, as-

sistentie bij het planten en een educatief

spel.

Marije Freriks, Schoolgids van De Maasduinen

CO NTAC T “Ik heb gekozen voor het IVN-

werk, vanuit mijn liefde voor de natuur.

Bij het IVN heb ik de mogelijkheid de

verwondering en mijn liefde voor de

natuur met mensen en kinderen te delen

en hen door de vele projecten en excur-

sies bewust te laten worden dat wij niet

zonder deze natuur kunnen. Ik ben blij

met het IVN, omdat juist deze organi-

satie op het gebied van voorlichting en

educatie een belangrijke bijdrage levert

om de mens in contact te laten staan

met de natuur.”

UNIEK E GRO EIMO GELIJK HEDEN “Er zijn

meerdere organisaties die zich inzetten,

echter de diversiteit aan projecten die

het IVN aanbiedt voor jong, oud en men-

sen met beperkingen, is uniek. Daarom

hoop ik dat het IVN nog lang zal voort

blijven bestaan. Voor mij persoonlijk is

het werk bij het IVN inspirerend door de

mogelijkheid te leren van elkaar en het

scholingsaanbod. Op deze wijze kun je

als vrijwilliger groeien in het werk.”

in het veld

Het IVN is actief met de jaarlijkse Nationale Boomfeestdag. Onderzoek in2006 be-nadrukte nog eens de positieve bijdrage vanuit IVN-afdelingen en IVN-consulent-schappen. Ter gelegenheid van het 25-jarig regeringsjubileum van onze koningin in 2005 is als extra activiteit het BeatrixJubile-umbos in Schijndel aangeplant. Koningin Beatrix ontving speciaal daarvoor kinderen uit Aruba, de Antillen en alle provincies op paleis Noordeinde.

Bij de viering in Doesburg was Commissaris van de Koningin Clemens Cornielje aanwezig

10

Het IVN ondersteunt professionals uit het beroepsveld van natuur- en

milieu-educatie (NME) met advies en training en bevordert samenwerking en

kennisontwikkeling. Tussen de IVN-consulentschappen is veel uitwisseling

van kennis en ervaring. Zo wordt binnenkort de in Gelderland ontwikkelde

kwaliteitsmeter binnenkort ook uitgevoerd in Zuid-Holland en Utrecht en

gaat Gelderland aan de slag met een in Utrecht ontwikkeld boekings-

systeem. In Flevoland oriënteren bezoekerscentra zich, op initiatief van het

IVN Consulentschap, op een nauwere samenwerking naar het voorbeeld van

de Kring van Gelderse bezoekerscentra. Het IVN-Projectenbureau houdt het

NME-werkveld op de hoogte van trends en ontwikkelingen via de website

Podiumonline, het vakblad Podium, informatieoverzichten en netwerk-

bijeenkomsten.

Voor professionals natuur- en milieueducatie

11

> UT RECHT

Aanbod NME-centra op internetIVN Consulentschap Utrecht is voorzitter

van het UNO (Utrechts Natuur en Milieu

Overleg). In het kader hiervan is er de

afgelopen tijd een aantal projecten in gang

gezet in samenwerking met de NME-cen-

tra. Het aanbod aan lessen, excursies,

leskisten, materiaalzendingen en projecten

van bijna alle NME-centra in de Provincie

Utrecht staan in een aanbodcatalogus op

internet. Elk centrum heeft een eigen cata-

logus die 24 uur per etmaal in te zien is.

De catalogus heeft veel handige toepas-

singen. Zo kan een school bijvoorbeeld

meteen zien of een leskist beschikbaar is

en een reservering kan online worden vast-

gelegd. Men kan ook op allerlei manieren

zoeken binnen de catalogus, bijvoorbeeld

op type aanbod, op klasniveau of op

trefwoord. Een school kan ook zijn eigen

‘bestelhistorie’ inzien. De catalogus neemt

ook de NME-centra veel werk uit handen.

Voor een belangrijk aantal producten wor-

den automatisch uitleenroosters gemaakt

en kan men overzichten maken van de af te

halen lesmaterialen op één bepaalde dag.

Nog een stap verder is het koppelen van

bijvoorbeeld de factuurgegevens aan de

database.

> ZUID - HO LL A ND

ZON-netwerk: strategie en praktijk ZON is het Zuid-Hollands Overleg van

tweeëntwintig NME-diensten. In 2005 heeft

men zich gebogen over een strategisch be-

leidstraject. Belangrijke uitkomst was dat

het komende jaar stevig aan de profi lering

van de NME-diensten gewerkt moet gaan

worden. Naast strategie was er aandacht

voor praktische zaken. Zoals het scree-

nen van ruim 40 producten van veertien

NME- diensten in de kwaliteitsmeter en het

organiseren van intervisiebijeenkomsten

voor de medewerkers Voortgezet Onderwijs

in het ZON. Het IVN Consulentschap was

als adviseur in Spijkenisse en Gorinchem

en organiseerde voor NME Prinsenbos

in Naaldwijk een didactische training.

Ook is een bemiddelingsrol vervuld voor

Milieucommunicatie Den Haag om Sarah’s

Wereld, een duurzaamheidsspel voor groep

zeven en acht van het basisonderwijs, ver-

der te helpen ontwikkelen en in te voeren.

> FRYSL Â N

Samenwerkende waddencentraHet afgelopen jaar is het laatste projectjaar

geweest van WadCom (waddencommu-

nicatie). Dit gezamenlijk project van IVN

Consulentschap Fryslân en EcoMare is de

afgelopen jaren door het ministerie van

Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit

gefi nancierd vanuit de Regeling Draag-

vlak Natuur. Daarbij stonden kwaliteit,

deskundigheidsbevordering, uitwisse-

ling en samenwerking rond voorlichting,

educatie en informatie in het waddenge-

bied centraal. Zo werd er een geslaagde

scholingstweedaagse voor excursieleiders

georganiseerd, waarbij nieuwe inspiratie

voor strandexcursies werd opgedaan en

ideeën en ervaringen werden uitgewisseld.

Daarnaast vertaalde de jarenlange samen-

werking van de waddenbezoekerscentra

zich eind oktober in de ondertekening van

het ‘Verdrag van Vlieland’. Daarin spraken

de waddencentra van de eilanden af dat

ze zich in gezamenlijkheid sterk maken

voor aantrekkelijke publieksprojecten om

bewoners en bezoekers van de waddenre-

gio te betrekken bij de unieke waarden van

het gebied. IVN Consulentschap Fryslân is

gevraagd deze samenwerking vanaf 2006

te coördineren.

> GELDERL A ND

Kwaliteitsmeter, Basispakket en productendatabaseNME-centra uit het hele land tonen belang-

stelling voor de in Gelderland ontwikkelde

Kwaliteitsmeter en het Basispakket. Centra

uit Utrecht en Zuid-Holland hebben in 2005

via themamiddagen en een cursus, provin-

ciebreed aansluiting gezocht. De Kwali-

teitsmeter en het Basispakket zijn gemaakt

voor het basisonderwijs. De Kwaliteitsme-

ter beschrijft criteria voor NME-producten,

het Basispakket vaardigheden.

Ook de Gelderse productendatabase trekt

belangstelling van buiten de provincie.

Individuele centra uit andere provincies

hebben zich aangesloten. Zij brengen bij

de start minimaal vijf eigen producten in,

nemen net als de Gelderse centra een jaar-

abonnement en kunnen dan de concepten

en handleidingen van lesmaterialen uit de

database overnemen.

Momenteel oriënteren de Limburgse cen-

tra, verenigd in het POEL, Noord-Brabant

en Noord-Holland zich op aansluiting bij de

database en scholing over het gebruik van

Kwaliteitsmeter, Basispakket en database.

Voor opleidingen (bijv. PABO’s) en IVN-

afdelingen, zijn spelregels gemaakt, zodat

ook zij gebruik kunnen maken van de

materialen uit de database. IVN-afdelingen

kunnen via het abonnement van het IVN

Consulentschap uit hun provincie gebruik

maken van de database.

12

Enit Scholtens, Programmaleider bezoekerscentra

BRUGGENBO UWER “Als IVN’er voel ik

mij op en top een netwerker en een

bruggenbouwer. Bijvoorbeeld door

onze ‘onafhankelijke’ positie binnen de

Nationale Parken en het netwerk bezoe-

kerscentra, zijn wij in staat om partijen

met verschillende belangen bij elkaar te

brengen en hen te laten samenwerken.”

CO NCRE T E PROJEC TEN “Mijn trots zit ‘m

niet per se in een bepaald project, er

zijn immers zoveel verschillende pro-

jecten die niet met elkaar te vergelijken

zijn. Waar ik wel trots op ben is dat het

IVN een organisatie is die de afgelopen

jaren grote sprongen voorwaarts heeft

gezet tot het vormen van een eenheid

met meer uitwisseling van kennis en

het verbreden van de doelgroepen. Het

IVN is voor mij een fl exibele organisatie

waarbinnen ik mijn ambities prima kan

waarmaken en kan ontplooien. Ik krijg

binnen het IVN de mogelijkheid om kan-

sen die ik zie om te zetten in concrete

projecten.”

> LIMBURG

Crossboarder educationHet IVN Consulentschap Limburg is project-

leider van ‘Crossboarder education’. In de

euregio Maastricht-Heerlen, Hasselt-Genk,

Aken en Luik (de MHAL-regio) bevindt zich

een groot aantal natuur- en milieueduca-

tieve centra en bezoekerscentra. Dit project

verbindt deze centra tot een netwerk ter

behoud en versterking van educatieve en

voorlichtende activiteiten. Op deze manier

kan gezamenlijk worden gewerkt aan het

behoud van het regiokarakteristieke land-

schap en de open ruimte tussen en rondom

de grote steden.

In 2005 is ter ondersteuning van het

netwerk de website www.MHALedunature.

net opgezet en zijn de eerste vijfentwintig

drielandengidsen opgeleid. Zij hebben

het certifi caat drielandenparkgids ont-

vangen na een vijfdaagse cursus. Deze

Nederlands-, Duits- en Franstalige gidsen

begeleiden excursies door alle deelgebie-

den van de MHAL-regio. Hierbij staan na-

tuur- en cultuurhistorie en de bedreigingen

van het open landschap door onder andere

stedelijke druk centraal.

Crossborder Education is daarmee een van de onderdelen van het Europese program-ma Sustainable Open Space.

in het veld

Onderwijs

13

Om jeugd en jongeren te betrekken bij natuur en leefomgeving zoekt het IVN

samenwerking met scholen voor primair en voortgezet onderzijs. Het IVN

biedt advies, trainingen, bevordert onderlinge uitwisseling en ontwikkelt

educatieve producten. Het IVN staat voor uitdagend onderwijs dat jongeren

nieuwsgierig maakt en actief betrekt.

Een goed voorbeeld is het project ‘Scholen voor Duurzaamheid’. Het suc-

ces van de werkwijze in Fryslân, Drenthe en Groningen vindt al navolging in

Gelderland, Utrecht, Zeeland, Noord-Brabant en Limburg.

Leerlijn water‘Wie Weet Wanneer Wat van Water’Het IVN ontwikkelde een doorlopende

leerlijn water om het effect van educatie

over water te vergroten. Een leerlijn is een

educatief systeem dat aangeeft ‘wat moet

iemand op welke leeftijd over een bepaald

thema weten’. Binnen de leerlijn is er

ruimte om eigen, lokale of nieuwe program-

ma’s een plaats te geven.

NME-professionals, pedagogische centra

en docenten kunnen met de leerlijn water

hun eigen aanbod structureren. Ook krijgen

zijn inzicht in goed bruikbare voorbeeld-

programma’s over water.

Door educatieve waterproducten op te

nemen in een leerlijn, ontstaat er:

• duidelijkheid wat de leerling op welk

moment moet weten, en waar een

volgende docent op voort kan borduren;

• zicht op de relatie met de kerndoelen

en tussendoelen;

• een gestructureerd aanbod van edu-

catieve producten en activiteiten rond

het thema water voor het onderwijs;

• meer inzicht voor welke bouw (onder,

midden of boven) je producten het

beste kunt aanbieden.

> ZEEL A ND

Voorlichting over biologische land-bouw en voeding Het IVN Consulentschap Zeeland is samen

met de Zeeuwse Milieufederatie initiator

van het project voorlichting over ‘biologi-

sche landbouw en voeding op aanvraag’.

Het aanhalen van de contacten tussen

boer en consument en het vergroten van de

kennis bij een grotere groep mensen is een

vereiste om biologische voeding de kans te

geven die het verdient.

Uit onderzoek bleek er behoefte te zijn

naar meer informatie over biologische

landbouw en voeding, met name bij vrou-

wengroepen en bij het voortgezet middel-

baar onderwijs. Ook bleken Zeeuwse boe-

ren een grotere rol te willen spelen in de

voorlichting. Deze onderzoeksuitkomsten

waren aanleiding voor het project dat de

komende jaren de informatievoorziening

rond biologische landbouw en voeding wil

professionaliseren.

Het IVN Consulentschap houdt zich bezig

met de op voortgezet onderwijs gerichte

projectonderdelen en de cursus ‘Communi-

catie en Presentatie’ voor de uit vrijwilligers

en boeren bestaande voorlichtingspool

biologische landbouw en voeding. Het con-

sulentschap verzorgt ook de nascholingen.

14

‘Scholen voor Duurzaamheid’ betrekt jongeren actief bij de duurzame inrichting van de maat-

schappij via contacten met vertegenwoordigers van bedrijven, overheden en maatschappelijke

organisaties. ‘Scholen voor Duurzaamheid’ onderhoudt in elke regio structurele relaties met

bedrijven, maatschappelijke organisaties en overheden én met scholen. Vanuit deze structure-

le relaties die ingebed zijn in de regio worden modulen ontwikkeld over verschillende thema’s.

De modulen vormen samen een jaarprogramma voor de scholen.

Educatief Evenement Ruimtelijke ontwikkeling

‘Educatief Evenement’ is een jaarlijks

terugkerend evenement waarbij jongeren

na een intensief onderwijstraject, hun

ideeën presenteren aan experts. Zo vond in

april als afsluiting van de module ‘Ruim-

telijke Ontwikkeling’ het jongerencongres

‘Jongeren zoeken de ruimte’ plaats. Tiental-

len jongeren namens negentien scholen,

presenteerden hun plannen voor de regio

Groningen-Assen en de Zuiderzeelijn aan

een team deskundigen en een zaal met

ruim 400 belangstellenden.

Droge Voeten ‘Droge Voeten’ is een Gronings-Drents on-

derwijsproject waarbij jongeren de impact

van het nieuwe, integrale waterbeheer

in hun regio onderzoeken en op internet

publiceren.

Bijna 500 leerlingen uit Groningen en

Drenthe speurden naar nieuws en feiten

over het toekomstige waterbeheer in de

regio. Via www.droge-voeten.nl kwamen ze

in contact waterexperts van waterschap-

pen, natuurorganisaties en overheden en

publiceerden ze een afgewogen reportage.

over hun uitvoerlocatie.

Scholen voor Duurzaamheid Innovatieve onderscheidende formule

> GELDERL A ND

Duurzaam ontwikkelen schoolgebouwIn Gelderland participeerden 37 organi-

saties en deden 51 scholen mee aan het

programma rond de thema’s zwerfafval,

duurzame inrichting van gemeente en wijk

en waterbeheer.

Gedurende twee dagen zijn 11 klassen

aan de slag geweest met het ontwerpen

van een nieuwe duurzame schoollocatie.

Aangezien de school in de ecologische wijk

Eva-Lanxmeer ligt, moest de nieuwe locatie

daar wel bij aansluiten. Leerlingen gingen

uitzoeken wat ‘duurzaam’ is. Hoe kun je

daar nu beter achterkomen dan door de be-

woners zelf te raadplegen? Na wat schroom

en verlegenheid kwamen ze erg veel te

weten. Ook de gemeente Culemborg had

informatie voor de leerlingen. De eerste

dag werd afgesloten met een voorstel voor

de gemeenteraad.

Flows

De onderwijsmodule ‘Flows’ is uitgevoerd

in Fryslân, Groningen en Flevoland. Twintig

schoolklassen verdiepten zich in water-

overlast en ontwierpen kunstwerken over

dit thema. Deze presenteerden zij aan

Peter Timofeeff. Twee kunstwerken worden

echt gerealiseerd in Urk en in Sneek

Het IVN Consulentschap Fryslân kreeg van Wetterskip Fryslân de opdracht voor het voortgezet onderwijs gedeelte van het inter-nationale project Flows.

> FRYSL Â N , GRO NINGEN , DRENTHE

In de drie noordelijke provincies deden in 2005 zestig partners mee: overheden, maatschap-

pelijke organisaties en bedrijven, waaronder de Gasunie, NAM, VNO-NCW, Essent en de water-

schappen. Er blijkt bij de maatschappelijke partners veel enthousiasme te zijn om jongeren op

deze wijze te benaderen. Aan het programma namen zestig scholen voor voortgezet onderwijs

deel en zij besteedden aandacht aan thema’s als duurzame energie, duurzaam ondernemen,

duurzaam bouwen, ruimtelijke ordening, duurzame consumptie, duurzame recreatie, klimaat,

waterbeheer.

15

> ZEEL A ND

Uitwisselingsdag Vlaamse en Zeeuwse natuuroudersBegin jaren negentig is, op initiatief van het

IVN Consulentschap Zeeland, op Walche-

ren en Schouwen-Duiveland gestart met

natuurouderwerk. Sinds begin jaren 90 zijn

in Zeeland ruim 600 natuurouders opgeleid

door de regionale centra voor natuur- en

milieueducatie. Zij ondersteunen de school

en leerkrachten bij de organisatie en uit-

voering van veldwerk en kunnen betrokken

worden bij projecten rond bijvoorbeeld

water, energie en afval. Geïnspireerd door

het Zeeuwse succes zijn in Oost- en West-

Vlaanderen ook zo’n 250 natuurouders

actief.

In het najaar ontmoetten 140 Natuurou-

ders uit Zeeland en Oost- en West-Vlaan-

deren elkaar op de 4e Interprovinciale

Natuurouderdag. Er was uitgebreid ruimte

om andere natuurouders te ontmoeten,

ervaringen uit te wisselen, inspiratie op te

doen en kennis te maken met provinciale

en landelijke ontwikkelingen. De organisa-

tie van deze dag, waar 140 natuurouders

aanwezig waren, was in handen van IVN

Consulentschap Zeeland en Natuur&Zo.

Watch

Watch is het IVN-project over water

voor kinderen tussen 8 en 12 jaar. Het

Watch-project blijft groeien: van 8.500

kinderen in 2004 naar 11.000 kinde-

ren die in 2005 het water in de buurt

onderzochten. Daarbij komen nog de

leerkrachten, ouders en inwoners die

met Watch zijn bereikt.

Naast basisscholen doen ook steeds

meer Vmbo-scholen mee met Watch.

Het materiaal en het deel van de web-

site speciaal voor de onderbouw van

het Vmbo is vernieuwd. Ook wordt

Watch door steeds meer IVN-afdelingen

en jeugdgroepen zoals Scouting ingezet.

De website www.watchweb.nl is in 2005

grondig vernieuwd. In een oogopslag

zijn nu alle waterrapporten zichtbaar op

de kaart van Nederland. Aan de kleur

is te zien waar een goede en waar een

matige waterkwaliteit is gemeten.

In 2005 waren er zeven actieve Watch-

provincies: Groningen, Utrecht, Brabant,

Gelderland, Drenthe, ZO Fryslan, Zuid-

Holland. Eind van het jaar is Zeeland

daar bijgekomen, met een speciale brak-

water versie van Watch. In oprichting

zijn Flevoland, Limburg en Noord-Hol-

land.

Watch wordt mogelijk gemaakt door fi nanciële ondersteuning van Vodafone.

> ZEEL A ND

Watch in ZeelandWatch is ontwikkeld voor zoet, enigszins

stromend water en dat is er in Zeeland

nauwelijks. Daarom krijgt Zeeland zijn

eigen ‘Watch Brak-water-pakket’. Een fraaie

educatieve brak water-poster markeerde de

start van Watch-Brak. Het Regioteam Zuiver

Zeeuws Water gaf de poster uit samen met

het IVN Consulentschap en op 25 novem-

ber 2004 reikte de natuurgedeputeerde,

de heer Kramer, het eerste exemplaar uit

aan een basisschool in Zierikzee.

Naast het Regioteam Zuiver Zeeuws Water

en het IVN Consulentschap doen ook de

NME-centra, het Regionaal Pedagogisch

Centrum Zeeland en de Stichting het

Zeeuwse Landschap mee. Voor de kerstva-

kantie ging de eerste Watch-krant de deur

uit om proefscholen te werven. Dat leverde

zeven proefscholen op, terwijl andere

scholen aangaven in een later stadium aan

te willen sluiten.

Financiële bijdragen uit het provinciale programma ‘Leren voor duurzame Ontwik-keling’, het Regioteam Zuiver Zeeuws Water en Nationaal Park Oosterschelde.

Simon Olbertijn,Consulent-coördinator IVN Consulentschap Drenthe

DRENT SE FO R MULE “Ik ben trots op de

wijze waarop de noordelijke provincies

ondersteuning geven aan het scholen-

netwerk. De scholen die wij eenmaal

begeleiden gaan niet meer weg, maar

blijven in het netwerk. Er zijn zelfs

scholen bij die al 15 jaar door ons

worden begeleid. Deze scholen zijn blij

met de steeds weer nieuwe inspirerende

informatie voor het lesprogramma van

het basisonderwijs. Daarbij vinden wij

het belangrijk dat er niet alleen mooie

producten worden gemaakt. De formule

die wij hebben ontwikkeld kijkt niet al-

leen naar het product, maar ook naar de

methodiek en de wijze waarop het aan

het onderwijs wordt aangeboden.”

WEDER ZIJDS GENO EGEN “Een andere

belangrijke ontwikkeling is de steeds

beter wordende samenwerking met o.a.

De Landschappen, Natuurmonumenten

en Staatsbosbeheer. Deze samenwer-

king maakt projecten voor het onderwijs

beter, mooier en interessanter. Tot

wederzijds genoegen.”

in het veld

16

Overheden, bedrijven en burgers

> OV ERIJSSEL

Kinderen ontdekken de natuur als heksHeksen en magie werken op de fantasie

van kinderen. Natuur en Milieu Overijs-

sel speelt hierop in door kinderen op een

spannende manier de natuur te laten

beleven.

Kinderen gaan met de materialen uit de

leskist Heksendiploma A de natuur (met

name de plantenwereld) bekijken vanuit

de invalshoek van heksen. Zo krijgen ze

zicht op de belangrijke rol van planten: hun

geneeskrachtige werking of juist giftige

eigenschappen, bijzondere geuren en

kleuren of eetbaarheid.

Door die plantenwereld te bestuderen,

kunnen kinderen een ‘Heksendiploma’

halen. Maar daarvoor moeten ze natuurlijk

wel veel doen. Zo kunnen ze toverspreuken

maken van Latijnse namen. Ze gaan op

zoek naar geneeskrachtige planten in hun

omgeving om een ‘heksen-EHBO-doos’

te kunnen maken. En ze gaan speciale

planten in een natuurgebied in de om-

geving zoeken. Natuurlijk zijn er allerlei

spannende opdrachten: spinnen en andere

‘griezelige’ dieren zoeken en aanraken, een

slak over je bril laten lopen en een eerste

vliegles. Om hun heksendiploma te halen

moeten ze zelf brandnetelsoep maken,

kruiden zoeken voor hun kruidenthee en

geheime brieven schrijven met hekseninkt.

Het belangrijkste van de leskist is echter

dat kinderen ontdekken hoeveel leuke

dingen er te weten zijn over planten. En ter

geruststelling: de heksenleskist leidt niet

op tot occulte magiërs, maar tot kinderen

met een sterke bewondering voor en be-

trokkenheid bij de natuur.

IVN Natuurwerk JuniorIVN NatuurNetwerk Junior is een onder-deel van de landelijke campagne IVN NatuurNetwerk. Met IVN NatuurNetwerk Junior nemen kinderen op een speelse manier een kijkje in de wereld van ecolo-gische verbindingen. Daarnaast leren ze op welke manier zij zelf een steentje kun-nen bijdragen aan het behoud, herstel of de aanleg van ecologische verbin-dingen/groene wegen. Het programma is gemaakt voor kinderen van 10-12 jaar, maar met enige aanpassingen ook geschikt voor wat jongere en oudere kinderen. Het is speciaal ontwikkeld voor jeugdnatuurgroepen van het IVN, maar ook bruikbaar voor andere jeugdnatuur-clubs, scouting of lessen van school-gidsen voor de bovenbouw van het basisonderwijs.

17

Het IVN bevordert bewustwording van natuur, landschap en leefomgeving

op landelijk, provinciaal en gemeentelijk niveau. De overheid, maatschap-

pelijke organisaties en in toenemende mate bedrijven zijn hierin belangrijke

partners. Hoe zorgen we samen voor een duurzame omgang met natuur en

leefomgeving? Het IVN adviseert, voert uit en bevordert uitwisseling van

kennis en ervaring tussen groepen, zoals natuurvrijwilligers en agrariërs,

politici en burgers, gemeentebestuur en wijkbewoners.

> OV ERIJSSEL

Recreatie in de IJsseldeltaNatuur en Milieu Overijssel heeft samen

met vrijwilligers in opdracht van de provin-

cie een fi etsroute ontwikkeld voor Natio-

naal Landschap de IJsseldelta. De IJsseldel-

ta is een unieke zoetwaterdelta, één van de

meest bijzondere van Noordwest-Europa.

De route leidt de fi etser langs de grenzen

van het gebied. In het routeboekje staan

ook twee leuke gezinsroutes met opdrach-

ten. De bedoeling is dat de bewoners

van het gebied en recreanten een grotere

waardering en betrokkenheid krijgen bij de

toekomstige ontwikkelingen in de IJsseldel-

ta. Behalve de fi etsroute heeft Natuur en

Milieu Overijssel samen met het Oversticht

diverse projectideeën ontwikkeld. Bijvoor-

beeld een ‘schatkaart’ van de IJsseldelta

waarop alle bekende en onbekende na-

tuur-, historische en cultuurgerichte schat-

ten worden weergegeven. Of een goede

inventarisatie van de bestaande routestruc-

tuur; met kansen voor de witte vlekken op

het gebied van wandelen, fi etsen, kanoën

of skaten. In het deelproject ‘Kunst van de

IJsseldelta’ geven bewoners met foto’s,

gedichten, schilderijen of andere vormen

van beeldende kunst, geven zij uiting aan

hun kijk op het gebied.

Samen verantwoordelijkSamen Verantwoordelijk is een samenwer-

kingsproject van het IVN en Natuurlijk Plat-

teland Nederland. Het doel is de kwaliteit

van agrarisch natuur- en landschapbeheer

te verbeteren door uitwisseling van kennis

en ervaring tussen natuurvrijwilligers en

agrariërs. De rol van agrariërs als be-

heerders van het landelijk gebied krijgt

hierdoor een extra impuls.

Het project is een voortzetting van de Lim-

burgse pilot ‘IVN’ers de boer op’. In 2005

vonden regionale bijeenkomsten plaats

en verschenen een nieuwsbrief en een

handleiding. Deze handleiding is bedoeld

om het veldwerk te ondersteunen waarbij

koppels van agrariërs en natuurvrijwilligers

samen optrekken. Het project, dat door-

loopt tot 2006, wordt uitgevoerd in Noord-

en Zuid-Holland, Brabant en Limburg.

Het project is mede mogelijk door fi nanciële steun van het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, het VSB-fonds en de Rabobank.

18

> UT RECHT

Minisymposium voor bestuurders en ambtenaren Het burgerinitiatief, dualisme, referenda

en participatie staan de laatste jaren sterk

in de belangstelling. De praktijk laat zien

dat de meeste gemeenten weinig vernieu-

wend zijn in het vormgeven, stimuleren

en begeleiden van effectieve burgerparti-

cipatieprocessen. Vaak valt men terug op

vertrouwde middelen zoals inspraak- en

voorlichtingsbijeenkomsten. Maar er zijn

andere initiatieven. Enkele praktische

voorbeelden daarvan zijn onder de loep

genomen tijdens een minisymposium op

de locatie van IVN Consulentschap Utrecht.

Drie wethouders en een ambtenaar ver-

zorgden in totaal vier korte presentaties en

gingen in op vragen van deelnemers.

De organisatoren, IVN Consulentschap

Utrecht en Natuur- en Milieufederatie

Utrecht, zijn zelf ook gebaat bij goed op-

gezette vormen van burgerparticipatie. Zij

vertegenwoordigen immers beide een grote

achterban van actieve vrijwilligers die een

rol kunnen en willen spelen in het maat-

schappelijke en politieke proces.

Het minisymposium werd bezocht door

dertig bestuurders en ambtenaren van

Utrechtse gemeenten. Het merendeel van

de aanwezigen gaf aan interesse te hebben

in een vervolgbijeenkomst waar dieper

op bepaalde methodieken kon worden

ingegaan.

> ZEEL A ND

Schouwen in de wijk: TholenOp verzoek van de Provincie Zeeland en de

gemeente Tholen organiseerde het Consu-

lentschap Zeeland een waterschouw in de

Thoolse wijk Poortvliet.

De vernieuwing van de riolering in deze

wijk heeft de gemeente aangegrepen om

de opvang van regenwater af te koppelen

van het riool. Het openbare verharde deel

van de wijk, de straten en stoepen, wordt

daarbij aangesloten op het zogenaamde

schoonwaterriool. Een groot deel van het

regenwater wordt echter afgevoerd via

regenpijpen op daken en schuren en dat

is particulier terrein. Met de waterschouw

wilde de gemeente de bewoners onder an-

dere inzicht geven in de waterhuishouding

in hun wijk en motiveren om hun afwate-

ring aan te sluiten op het schoonwaterriool.

De bewoners vertelden veel over het water

in de wijk vroeger, dachten mee over de

nieuwe riolering, het schoonhouden van

het regenwater en maakten hun wensen

over de beplanting en inrichting van de

wijk kenbaar.

De gemeente kon veel opmerkingen

en wensen verwerken in het plan. Het

resultaat was dat alle daken die naar de

straatkant gericht zijn afgekoppeld konden

worden! Een maand na de waterschouw

werden de waterbesparende pakketten

uitgereikt en dit vormde een feestelijke

afsluiting van de waterschouw.

> DRENT HE

Hof van SaksenHet IVN Consulentschap Drenthe heeft

op verzoek van het bungalowpark ‘Hof

van Saksen’, in de buurt van Rolde, een

programma opgesteld voor natuurgerichte

recreatie op en om het park. De Hof van

Saksen wil zich van andere parken onder-

scheiden door aandacht voor natuur en

natuurrecreatie. Dit jaar zijn opdrachtkaar-

ten voor kinderen gemaakt om hen te laten

kennismaken met verschillende aspecten

van de natuur rond het park. Ook zijn door

het IVN Consulentschap twee parkmede-

werkers geschoold als gebiedsgebonden

excursieleider. Voor het volgend jaar staan

wandel- en fi etstochten op de agenda.

Ine van Huët,Consulent-coördinator IVN Consulentschap Limburg

IDEËLE D O EL S T ELLING “Het IVN is een

maatschappelijke organisatie die vanuit

een ideële doelstelling werkt en kracht

en kennis van mensen wil inzetten,

mensen wil motiveren een bijdrage

te leveren aan de samenleving. Als

netwerkorganisatie is IVN verankerd

in de samenleving en in staat om mee

te werken aan het zoeken naar betere

oplossingen voor gebiedsvraagstuk-

ken. Het IVN is in staat op alle niveaus

mensen te betrekken bij hun omgeving.”

I JZER S TERK E PRODUC TEN “Persoonlijk

zie ik de nieuwe ontwikkelingen rondom

gebiedsgericht werken als een kans

voor het IVN. Het IVN heeft ijzersterke

projecten die veel mensen enthousiast

hebben gemaakt voor hun omgeving.

Zeker nu de druk op de kwaliteit en

kwantiteit van natuur en landschap zo

groot is, is het van belang dat het IVN

werkt aan het bewust maken van men-

sen, en zorgt voor draagvlak voor natuur

en landschap. Dat vind ik belangrijk.”

in het veld

19

> UT RECHT

BedrijfsprogrammaBij bedrijven leeft steeds meer het besef

van de relatie tussen hun handelen en

milieu en landschap. Het IVN Consulent-

schap Utrecht organiseerde en begeleidde

drie bedrijfsprogramma’s waarbij aan-

dacht aan cultuurhistorie, het verband

tussen ecologie en ruimtelijke inrichting

en natuurontwikkeling werd besteed in

relatie tot het werkveld van de bedrijven.

Zowel educatieve als actieve werkvormen

werden hierbij ingezet. De programma’s

voor de bedrijven Rabobank Groen en IKEA

en een gemeentelijke afdeling van de stad

Utrecht vonden plaats op respectievelijk

een historisch landgoed, in de stad Utrecht

en in het landelijk gebied. De medewerkers

waren enthousiast en met de bedrijven

wordt gekeken en afgesproken hoe derge-

lijke programma’s ook komend jaar kunnen

bijdragen aan het realiseren van hun maat-

schappelijk verantwoord ondernemen,

bedrijfsvisie, kennisuitwisseling of verste-

vigen van hun landelijk netwerk. Thema’s

betreffen ondermeer milieuverantwoord

voedsel, landschap, water, luchtkwaliteit,

gezondheid en energie.

Duurzame Dinsdag 2005 ‘Bagage voor een Duurzame samenleving’

was het thema van Duurzame Dinsdag

2005. Duurzame Dinsdag vindt jaarlijks

plaats op de eerste dinsdag in september

en doet een appèl op politici om naast

de inhoud van het fi nanciële koffertje het

belang van duurzame ontwikkeling te

betrekken in politiek en beleid. Symbolisch

gebeurt dit door het Duurzame Koffertje

aan een vertegenwoordiger van de politiek

te overhandigen.

Dit jaar overhandigde Jurr van Dalen het

koffertje aan minister Rita Verdonk. In dit

koffertje zaten bijna tachtig initiatieven

en meer dan vijftig voorstellen, wensen

en ideeën van Nederlandse burgers en

organisaties. De minister zegde toe de initi-

atieven in de ministerraad te bespreken en

de resultaten in 2006 met de organisatoren

van Duurzame Dinsdag te evalueren.

Duurzame Dinsdag is georganiseerd door IVN in samenwerking met de Alliantie voor de Decade of Education for Sustainable Development, De Nederlandse Vrouwen Raad, SME Advies, Provincie Zuid-Holland, Nationale Jeugdraad en Forum.

> UT RECHT

Gebiedsgerichte aanpak De EemIn opdracht van de Provincie Utrecht advi-

seerde IVN Consulentschap Utrecht over

mogelijkheden om de bijzondere aspecten

van rivier de Eem en landschap onder de

aandacht te brengen van omwonenden,

recreanten, beroeps- en pleziervaart en

hen zo meer te betrekken bij toekomstige

ontwikkelingen in het gebied. Niet alleen

waterkundig en als belangrijke vaarweg,

maar ook vanuit het oogpunt van o.a.

historie, landbouw, recreatie, ecologie,

aardkundig, economie en archeologie

biedt de rivier aanknopingspunten om het

belang van een gezond beheer en inrich-

ting onder de aandacht te brengen. Het IVN

Consulentschap deed een aantal voorstel-

len met inbreng van en overleg met betrok-

ken organisaties, waaruit de Provincie, de

provinciale vaarwegbeheerder, gemeente

Amersfoort en het Waterschap vijf projec-

ten voor uitvoering selecteerde.

Eén daarvan is de omgevingskaart waar-

mee bezoekers van het gebied vanaf de

regionale fi etsboot op de Eem gericht naar

hun omgeving leren kijken en de opbouw

van het landschap met haar karakteristieke

waarden en onderlinge relaties inzichtelijk

wordt gemaakt.

Fietsvriendinnen Fietsvriendinnen is een van de ingedien-de initiatieven op Duurzame Dinsdag door Landelijk Steunpunt Fiets. Minister Verdonk werd door cabaretière Funda Müjde op ludieke wijze uitgenodigd om op Internationale Vrouwendag met haar en andere Fietsvriendinnen aan deze fi etstocht deel te nemen. En ondanks de stromende regen klom minister Verdonk op 8 maart 2006 op de fi ets voor een tocht door de duinen met ruim tachtig andere vrouwen. Met deze sportieve daad ondersteunde de minister de lan-delijke aftrap van ‘Fietsvriendinnen’, dat autochtone en allochtone vrouwen via fi etsen met elkaar in contact brengt.

20

IVN InternationaalDe afdeling Internationaal van het IVN

is in diverse landen werkzaam met een

verscheidenheid aan projecten. Een aantal

voorbeelden:

• Albanië: in opdracht van de Stichting

Milieukontakt en samen met diverse

Albanese instellingen is het IVN

Consulentschap Zeeland betrokken bij

de training van medewerkers en leer-

krachten en bij de opzet van een NME-

centrum bij de dierentuin van Tirana.

• Bulgarije: advisering bij de opzet en

uitbouw van een NME-centrum nabij

Vlahi in het zuidwesten van Bulgarije,

en daarnaast ondersteuning bij NME-

deskundigheidsbevordering van mede-

werkers en vrijwilligers van de

Bulgarian Society for the Protection of

Birds (BSPB).

• Roemenië: projectontwikkeling vanuit

het IVN Consulentschap Brabant en

de gemeente Boxtel, in opdracht van

de Hogere Agrarische School Brabant:

Focus Eco Center in Târgu Mure.

• Tjechië: voortzetting kennisuitwisse-

ling tussen de regionale NME-organi-

satie SEVER in Bohemen en het Consu-

lentschap werkveld Zuid-Holland.

• Polen: werkbezoek georganiseerd in

samenwerking met IVN Consulentschap

Drenthe van Poolse docenten over NME

in het onderwijs en in Nationale Parken,

via het Regional Environmental Centre

(Boedapest).

• Madagaskar: voortzetting van de

NME-samenwerking tussen IVN-

Internationaal en de NGO ORMANO in

de oostelijke provincie Tamatave:

uitreiking internationale eerste prijs

van Yves Rocher voor inzet vrouwen

voor natuur voor deze samenwerking.

• Senegal: uitvoering van door ministerie

Buitenlandse Zaken goedgekeurd

project over NME in het onderwijs

en de rol van natuurgidsen daarbij,

samen met de Stichting Yoff.

• Zuid-Korea: organisatie van werk-

bezoek van vertegenwoordigers van

universiteiten en Nationale Parken in

Zuid-Korea, aan de Nationale Parken

Zuid-Kennemerland en Duinen van

Texel.

Nationale Parken

21

Het IVN geeft vorm en inhoud aan communicatie, voorlichting en educatie

binnen zeventien Nationale Parken. Coördinatoren en educatief medewer-

kers stellen de beleids- en uitvoeringsplannen op voor de

voorlichting en educatie binnen de Nationale Parken. Het IVN

coördineert de samenwerking tussen alle betrokken partijen:

terreinbeheerders, overheden, waterschappen en recreatiebedrijven. Samen

met hen initieert het IVN activiteiten en producten die de betrokkenheid van

bewoners, onderwijs en recreanten bij een Nationaal Park bevorderen.

SamenwerkingsprojectenIn 2005 heeft het IVN een bijdrage geleverd

aan het landelijk ‘Communicatiekader’

voor alle betrokkenen in samenwerking

met het SNP (Samenwerkingsverband

Nationale Parken). Voor het SNP heeft het

IVN ook een aantal concrete uitwerkingen

van ideeën aangereikt (van t.v.-serie tot

‘Natuurbelevingskaart’) voor gezamenlijke

projecten die ook het stelsel kunnen

promoten.

Het project Kennisuitwisse-

ling en Kwaliteitszorg voor

coördinatoren communicatie

en educatie heeft diverse

concrete producten op-

geleverd: kwaliteitszorg-

pakket, bijscholing kwaliteits-

zorg, uitwisseling succes-

producten en opzet van

gezamenlijke producten en

activiteiten.

Dankzij de gezamenlijke inzet van alle

partners bezochten in 2005 in totaal

ongeveer een miljoen mensen de bezoe-

kerscentra in de Nationale Parken en zijn

door informatiekranten ca. 900.000 direct

betrokken bewoners en bezoekers bereikt.

Met speciale intensieve programma’s voor

scholieren over het Nationaal Park zijn in

2005 ruim 45.000 jongeren bereikt.

En wat dat allemaal concreet inhield in

2005? Het woord is vooral aan de Natio-

nale Parken zelf: van ‘bewonersdagen’ tot

‘eindeloze kanotocht’!

22

> N AT IO N A A L PA RK UT RECHT SE

HEU V ELRUG

Lespakket ‘Torenhoog en Mijlenbreed’Een maquette maken over het ontstaan

van de Utrechtse Heuvelrug? Of je eigen

informatiecentrum voor het Nationaal

Park inrichten? Het zijn onderwerpen die

aan bod komen in het nieuwe lespakket

‘Torenhoog en Mijlenbreed’ van Nationaal

Park Utrechtse Heuvelrug, speciaal voor de

groepen 7 en 8 van de 65 basisscholen in

de omgeving. De werkvorm is gebaseerd op

de methodiek van ‘Verhalend ontwerpen’

die eigen initiatief van de leerlingen vraagt:

zelf onderzoeken en erop uit. En dat werkt!

Een presentatie voor medescholieren en

ouders vormt het sluitstuk.

> N AT IO N A A L PA RK O OS T ER S CHELDE

Week van de ZeeNationaal Park Oosterschelde doet natuur-

lijk, gecoördineerd door het IVN, uitbundig

mee aan de jaarlijkse Week van de Zee. Op

28 mei maakten zo’n 100 kinderen plus

hun ouders kennis met wat er leeft in en

om de Oosterschelde. Vrijwilligers hielpen

de bezoekers zoeken naar ‘zoutwater-

schatten’: beestjes in het slik en onder

en tussen stenen in het zoute water. De

Nederlandse Onderwatersport Bond trok

veel bekijks, ook van de doorgewinterde

duikers zelf, met haar aquaria vol kleurig

onderwaterleven.

> N AT IO N A A L PA RK DRENT S CHE A A

Bewonersdagen Drentsche AaBetrokkenheid van gebiedsbewoners bij de

woon- en leefomgeving staat ook hoog op

de prioriteitenlijst van het Nationaal Beek-

en Esdorpenlandschap Drentsche Aa. In

2005 heeft het IVN daarom twee bewoners-

dagen voor het Nationaal Park georgani-

seerd. Meer dan tweehonderd bewoners

zijn met een touringcar en wandelend door

hun eigen woonomgeving rondgeleid.

Tijdens de busrit en de excursies werden

de deelnemers geïnformeerd over natuur,

geschiedenis, heden, toekomst en beleid

van het Nationaal Park. Gezien de enorme

hoeveelheid enthousiaste bedankjes, voor-

zien deze dagen in een grote behoefte en

hebben beide dagen vele nieuwe gebieds-

ambassadeurs opgeleverd.

> N AT IO N A LE PA RK EN IN LIMBURG ,

DE MEINWEG , DE GRO OTE PEEL

EN DE M A A SDUINEN

Meerjarenplan, maar dan ‘es anders…Eén van de taken van het IVN in een Natio-

naal Park is de coördinatie van het meerja-

renplan. Voor de drie Nationale Parken in

Limburg, De Meinweg, De Groote Peel en

De Maasduinen is nu eens gekozen voor

een nieuwe aanpak van het meerjarenplan

2005-2010. In werkgroepbijeenkomsten

met alle betrokkenen is de essentie per

park bepaald en rolden daar de speci-

fi eke, concrete ‘boodschappen’ aan de

bezoekers uit voort. Natuurbeleving van

de unieke waarden per park werd daarvoor

‘als vanzelf’ het uitgangspunt.

23

Thea Peters, Coördinator educatie en voor-lichting van Nationaal Park De Weerribben

GELIJKGE S T EMDEN “Ik ben trots op de

samenwerking met de andere Nationaal

Park-coördinatoren. Het gaat hier om

een samenwerking van gelijkgestemden

die zich allemaal vol energie en enthou-

siasme inzetten voor de parken en het

IVN. Het levert niet alleen inhoudelijk

kennis- en ervaringsuitwisseling op,

maar ook praktische tips.

De samenwerking functioneert zo goed

dat we zelfs in onze vrije tijd bij elkaar

op bezoek gaan. In 2005 hebben we

met elkaar korhoenders gespot op de

Sallandse Heuvelrug.”

DAV EREND SUCCE S “Een project uit 2005

waar ik met veel plezier op terugkijk is

de ‘Oneindige Kanotocht’. Een daverend

succes met veel leuke reacties. In 2006

gaan we daar mee verder.”

in het veld

> N AT IO N A A L PA RK DE A LDE FE A NEN

OttersurvivalVoor jonge onderzoekers en avonturiers is

er nu de ‘Ottersurvival’ in Nationaal Park

De Alde Feanen. Het IVN Consulentschap

Fryslân ontwikkelde deze ‘survivalton’,

inclusief een spannende vaarroute. Met de

kano of een fl uisterboot gaan de kinderen

zelf onderzoeken of De Alde Feanen ge-

schikt zijn voor de terugkeer van de otter.

Naast een traditionele papieren versie is er

ook een GPS uitvoering van deze ontdek-

kingsreis beschikbaar. Het product is

ontwikkeld in nauwe samenwerking met

vijf recreatiebedrijven in het gebied. De

survivaltocht is mogelijk gemaakt door

fi nanciële steun van Mopark, een Europees

project dat innovatie en natuurgerichte re-

creatie in Nationale Parken wil stimuleren.

> N AT IO N A A L PA RK DUINEN VA N T E X EL

OntwaakwandelingIn Nationaal Park Duinen van Texel kan

je het ontwaken van de natuur ervaren

bij zonsopkomst. Op je letterlijk nuchtere

maag krijg je een programma aangeboden

waarin alle zintuigen gebruikt worden om

de kraakverse morgen te ontdekken en te

ervaren. Aan het eind wacht en lokt een

heerlijk uitgebreid bio-ontbijt, uiteraard

buiten geserveerd. Dit programma is in

samenwerking met Ecomare gemaakt en is

geïnspireerd op de methodiek van ‘Earth

Education’, maar dan gericht op gezinnen.

Een welkome, nieuwe mogelijkheid voor

alle Nationale Parken.

> N AT IO N A A L PA RK DE WEERRIBBEN

Eerste Oneindige Kanotocht Het initiatief van Natuurmonumenten, een

eerste vierdaagse ‘Oneindige Kanotocht’,

gecoördineerd door de IVN-coördinator van

het Nationaal Park De Weerribben, bleek

een schot in de roos. De tocht was al snel

volgeboekt.

Varend over meren, door kanalen en survi-

valachtige dichtgegroeide sloten konden

de deelnemers genieten van het grootste

zoetwatermoeras in West-Europa: De

Wieden en De Weerribben. Naast het varen

was er een afwisselend programma, over-

dag én ’s avonds op de overnachtingsplek.

Door de weersomstandigheden was het

voor menigeen soms ‘afzien’, maar men

had het voor geen goud willen missen.

24

IVN Vereniging

Landelijke BestuurVoorzitterDe heer P.J.M. Rombouts

Secr.PenningmeesterDe heer J.H. Eigeman

Vice-voorzitterMevrouw B.K. van Dam

Landelijke RaadDe heer F. Colnot (Gr)

Mevrouw I. Roest (Gr)

De heer G. Mensing (Dr)

De heer A.A. Hilderink (Ov)

De heer H. Kaptein (Gld)

De heer J. Duivenvoorden( Gld)

Mevrouw G. Donders-Scheepstra (Fl)

Mevrouw H. Langedoen (Fl)

Mevrouw C. van Zon (Utr)

De heer J. Röntgen (ZH)

De heer W. Klaassen (ZH)

De heer T. Bakker (NB)

De heer A. Duwel (L)

De heer A. Boersma (L)

Mevrouw M. Geel (WoesteLand)

De heer J. Groothuismink (WoesteLand)

Ellen Damsma, Managing director Nationale Postcode Loterij

Sinds 1996 steunt de Nationale Postcode Loterij het werk van IVN

Nederland met een totaalbedrag van 11 miljoen euro. Dankzij de

deelnemers van de Postcode Loterij levert het IVN een belangrijke

bijdrage aan het behoud van de natuur, het landschap en de bij-

behorende cultuurhistorie in elke provincie. Een vraaggesprek met

Ellen Damsma, als managing director verantwoordelijk voor de groei

en bloei van Nederlands grootste goede doelen loterij.

HO E V EEL DR A AGT DE P OS TCO DE LOT ERIJ A F A A N HE T GO EDE D O EL?

“Vijftig procent van elk verkocht lot gaat rechtstreeks naar de goede

doelen van de Postcode Loterij. Dit zijn organisaties die zich inspan-

nen op het gebied van natuur en milieu, ontwikkelingssamenwerking

en mensenrechten. Wij zijn er trots op dat wij sinds de oprichting

van de Postcode Loterij in 1989 ruim twee miljard euro hebben ge-

schonken aan inmiddels 52 goede doelen organisaties, zoals Artsen

zonder Grenzen, Natuurmonumenten, Novib en natuurlijk het IVN.”

WA A ROM IS JUIS T HE T O NDER S T EUNEN VA N ‘ N AT UUR EN MILIEU ’ VO O R

DE P OS TCO DE LOT ERIJ ZO BEL A NGRIJK? “De Postcode Loterij steunt

structureel ruim eenentwintig goede doelen op het gebied van na-

tuur & milieu. Hier bovenop steunt de Postcode Loterij een gezamen-

lijk klimaatproject van onze goede doelen. Uit de opbrengst van de

extra trekking 2005 is een bedrag van 16,3 miljoen euro toegekend

aan deze unieke samenwerking.

Met steun van de loterij laten onze goede doelen ons de komende

jaren zien hoe wij kunnen anticiperen op het veranderende klimaat.

ivn en de nationale postcode loterij

Met gezamenlijke projecten in binnen- en buitenland, variërend van

rampenpreventie, duurzaam waterbeheer, landbouw in droge gebie-

den, energiebesparing, etc. Op www.hier.nu kunt u hier meer over

lezen en ook zien wat de bijdrage van het IVN aan dit initiatief is.”

BENT U ZELF EEN N AT UUR MENS EN HO E GENIE T U HE T MEE S T E VA N

DE N AT UUR? “Als managing director van de Postcode Loterij heb ik

de mooiste baan van de wereld; ik geef de dagelijkse leiding aan

collega’s die zich met veel passie inzetten om loten te verkopen voor

het goede doel. Een uniek concept waarbij het commerciële aspect

gecombineerd wordt met het maatschappelijke. Maar uiteraard

brengt mijn werk ook veel hektiek met zich mee. Ik vind het dan ook

heerlijk om me in natuur te ontspannen en me weer ‘op te laden’

door te tuinieren en lange wandelingen te maken.”

WAT V INDT U VA N HE T I V N? “Het IVN is dit jaar al tien jaar partner

van de Postcode Loterij. Het IVN is een belangrijke vereniging in

ons land omdat ze op deskundige en toegankelijke manier mensen

weet te betrekken bij natuur, milieu en landschap. Wij zullen ons als

loterij graag blijven inzetten om dit ook in de toekomst mogelijk te

houden!”

Organisatie

25

IVN Stichting

Raad van ToezichtDe heer P.J.M. Rombouts (voorzitter)De heer J.H.Eigeman

Mevrouw B.K. Van Dam

De heer M.Dooms

De heer A.J. Kock

Algemene directieDe heer J.A. van Dalen, algemeen directeur

De heer H. Bunte, plv.directeur

Regiodirecties/projectenbureauMevrouw R. Smit, IVN Consulentschappen

Groningen, Fryslân en Drenthe

Mevrouw A.J. Adema, IVN Consulent-

schappen Flevoland, Utrecht, Gelderland

(Overijssel)

De heer E. Briët, IVN Consulentschappen

Noord- en Zuid-Holland

De heer B. Huisman, IVN Consulentschap-

pen Zeeland, Noord-Brabant en Limburg

Mevrouw D.M. Reiche, projectenbureau

Innovatie en Duurzaamheid BV/SME AdviesDe heer H.P.M. van Nispen tot Pannerden,

directeur

Balans van het IVN ( x € 1.000)ActivaMateriele vaste activa

Financiele vaste activa

Voorraad voorlichtingsmateriaal

Vorderingen

Onderhanden werk

Liquide middelen

PassivaEigen vermogen:

Algemene reserve

Bestemmingsreserve projecten

Overige reserves

Voorzieningen

Kortlopende schulden

Totale exploitatie van het IVN ( x € 1.000)Verdeling van inkomstenSubsidies provincies (regulier)

Subsidie LNV inzake Nationale Parken

Bijdrage Nationale Postcode Loterij

Overige subsidies en bijdragen

Omzet

Directe kosten afgewikkelde projecten

Mutatie onderhanden werk

Overige baten

Toegevoegde waarde

Verdeling van uitgavenPersoneelskosten

Afschrijving

Huisvesting

Bureau/ en organisatiekosten

Rente/ en bankkosten

Bestemming projecten

Toevoeging reserve IVN-consulentschappen

Toevoeging algemene reserve

De omzet van het IVN, inclusief die van

de IVN-consulentschappen bedraagt in

2005 bijna € 10 miljoen. De toename

ten opzichte van vorig jaar is veroor-

zaakt door projectsubsidies i.v.m. de

deelneming in SME Advies. De fi nanciële

verantwoording van de projecten vindt

plaats op het moment dat ook de eindaf-

rekening wordt opgemaakt.

Door de van toepassing verklaarde

subsidievoorwaarden van ministeries en

de provinciale overheden worden alle

activiteiten als projecten gedefi nieerd.

Het subsidie van het ministerie van

Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit

inzake de Nationale Parken heeft betrek-

king op de personeelkosten van de IVN

medewerkers in de Nationale Parken

evenals enkele programmakosten.

Het IVN is een van de benifi ciënten van

de Nationale Postcode Loterij. In 2005

ontvingen wij een bedrag van € 1,5

miljoen uit de opbrengst van deze goede

doelen loterij. De deelnemers van de

loterij spelen onder meer mee om goede

doelen te realiseren.

Totaal IVN • 2005

187

23

170

1.594

2.780

1.527

6.281

1.124

645

397

2.166

240

3.875

6.281

2.202

1.193

1.500

4.834

9.729

-2.498

-703

5

6.533

5.292

127

462

464

-37

203

-7

29

6.533

Totaal IVN • 2004

201

0

143

1.601

3.053

1.599

6.597

1.095

896

404

2.395

363

3.839

6.597

2.090

1.206

1.500

3.761

8.557

-2.609

723

20

6.691

4.975

122

393

494

-34

502

26

213

6.691

SA MENGE VO EGDE J A A RREK ENING 20 05 V ERENIGING EN S T ICHT ING I V N

Financiën

IVN is lid van de World Conservation Union IUCN

en de Vereniging NOV (Nederlandse Organisaties

Vrijwilligerswerk).

IVN NederlandPostbus 20123

1000 HC Amsterdam

tel. (020) 6228115

e-mail: ivn@ivn.nl

www.ivn.nl

IVN Consulentschap Drenthe Postbus 125

9400 AC Assen

tel. (0592) 371740

e-mail: consulentschap.drenthe@ivn.nl

IVN Consulentschap Groningen Postbus 1020

9701 BA Groningen

tel. (050) 3135933

e-mail: consulentschap.groningen@ivn.nl

IVN Consulentschap Fryslân Postbus 538

8901 BH Leeuwarden

tel. (058) 2890463

e-mail: consulentschap.fryslan@ivn.nl

IVN Consulentschap Utrecht Oostbroek, Bunnikseweg 39

3732 HV De Bilt

tel. (030) 2210599

e-mail: consulentschap.utrecht@ivn.nl

IVN Consulentschap FlevolandBotter 11-37

8232 JN Lelystad

tel. (0320) 258980

e-mail: consulentschap.fl evoland@ivn.nl

IVN Consulentschap GelderlandJansbuitensingel 13

6811 AB Arnhem

tel. (026) 3512927

e-mail: consulentschap.gelderland@ivn.nl

IVN Consulentschap Noord-HollandDorpsstraat 65

1901 EJ Castricum

tel. (0251) 650783

e-mail: consulentschap.noordholland@ivn.nl

IVN Consulentschap Zuid-HollandOchterveltstraat 41b

3015 XL, Rotterdam

tel. (010) 4779669

e-mail: consulentschap.zuidholland@ivn.nl

IVN Consulentschap Zeeland Postbus 334

4460 AS Goes

tel. (0113) 211675

e-mail: consulentschap.zeeland@ivn.nl

IVN Consulentschap Brabant Postbus 883

5280 AW Boxtel

tel. (0411) 614111

e-mail: consulentschap.brabant@ivn.nl

IVN Consulentschap Limburg Godsweerderstraat 2

6041 GH Roermond

tel. (0475) 386460

e-mail: consulentschap.limburg@ivn.nl

Natuur en Milieu Overijssel Stationsweg 3

8011 CZ Zwolle

tel. (038) 4250960

e-mail: info@natuurmilieu.nl

www.ivn.nl

www.podiumonline.nl