Is Yakult gezondheidsbevorderend? claimt dat zich in één flesje 6,5 miljard melkzuurbacteriën...

PROFIELWERKSTUK

Is Yakult gezondheidsbevorderend? “Kan de inname van de probiotische Lactobacillus

Casei Shirota melkzuurbacterie in het flesje Yakult een gezondheidsbevorderend effect hebben op het

menselijk lichaam?”

Laura Veltkamp;Joey de Water 6V3; 6V2

Biologie

Begeleider: Mv. v.d. Vlugt

En in het bijzonder Dhr. R. Hartemink

Het Fioretti College

te Lisse

14-10-2016

“Voor dit profielwerkstuk hebben we deze vraag onderzocht aan de hand van de twee experimenten die wij hebben uitgevoerd. Yakult claimt dat zich in één flesje 6,5 miljard melkzuurbacteriën bevinden en dat deze melkzuurbacteriën levend de darmen bereiken. Wij hebben onderzocht of deze uitspraken correct zijn.”

1 Is Yakult gezondheidsbevorderend?

Voorwoord

Een paar maanden geleden zijn we begonnen aan dit profielwerkstuk. Laura wilde graag een onderwerp over

voeding en het effect dat een product heeft op het menselijk lichaam. Dit als voorproefje op haar studie

Levensmiddelentechnologie. Joey wilde graag een actueel onderwerp waarvan hij veel kon leren.

We waren volop op zoek naar een onderwerp toen we stuitten op een reclame van Yakult. In deze advertentie werd

vol trots verkondigd dat er maar liefst 6,5 miljard bacteriën in één flesje zitten en dat deze superbacterie je

gezondheid verbetert.

Deze grootse claims wekten onze achterdocht. Dat kan toch nooit...Zouden er echt 6,5 miljard bacteriën in één flesje

passen?...en wat doen deze bacteriën dan precies in het lichaam wat tot gezondheid bevorderende effecten zou

leiden?

Van het één kwam het ander en al snel zaten we tot over onze oren in een grootse “Lactobacillus Casei Shirota”

zoektocht teneinde antwoorden op onze vragen te krijgen.

Dit profielwerkstuk is het resultaat, welke wij vol trots aan u willen presenteren.

Wij hadden dit profielwerkstuk nooit kunnen maken zonder de begeleiding van mevrouw van der Vlugt en mevrouw

de Vries die altijd bereid waren ons een handje te helpen met onze onderzoeken. Heel veel dank daarvoor.

Ook willen wij graag de heer Ralf Hartemink, professor aan de Universiteit Wageningen, bedanken voor zijn

begeleiding, hulp en het bedenken en uitvoeren van onze onderzoeken.

Wij wensen iedereen veel plezier bij het lezen van ons profielwerkstuk!

Joey en Laura


Inhoud

Inhoud ............................................................................................................................................................................... 1

Voorwoord ........................................................................................................................................................................ 1

Inleiding ............................................................................................................................................................................. 4

De opbouw: ............................................................................................................................................................... 4

Hypothese ......................................................................................................................................................................... 7

1. Bacterie ......................................................................................................................................................................... 8

Wat is een bacterie? ..................................................................................................................................................... 8

Bouw van de bacterie: .................................................................................................................................................. 8

Verschillen tussen bacteriën onderling ...................................................................................................................... 10

2. Darmflora .................................................................................................................................................................... 12

Wat is darmflora? ....................................................................................................................................................... 12

Waar bevindt de darmflora zich?................................................................................................................................ 13

Wat is de werking van verschillende flora’s in het maagdarmkanaal?....................................................................... 14

Hoe ontstaat de darmflora? ........................................................................................................................................ 15

3. Melkzuurbacterie ........................................................................................................................................................ 16

Wat is een melkzuurbacterie? .................................................................................................................................... 16

Wat is de werking van de melkzuurbacteriën? ........................................................................................................... 16

4. Probiotica .................................................................................................................................................................... 18

Wat is probiotica? ....................................................................................................................................................... 18

Welke probiotica zijn er allemaal? .............................................................................................................................. 19

Waar in het lichaam zouden de probiotische bacteriën werkzaam zijn? ................................................................... 19

Op welke manier zouden probiotica je darmflora verbeteren? ................................................................................. 20

5. De bacterie Lactobacillus Casei Shirota in Yakult........................................................................................................ 22

Hoe is het drankje Yakult ontstaan? ........................................................................................................................... 22

Wat voor een soort bacterie is de Lactobacillus Casei Shirota? ................................................................................. 22

Claims over de werking van Yakult ................................................................................................................................. 23

Sommering en nadere toelichting van de claims .................................................................................................... 23

Zijn de claims van het bedrijf Yakult omtrent de werking van de Lactobacillus Casei Shirota bacterie bevestigd? .. 24

Onderzoek 1: Bepaling van het aantal cfu in één flesje Yakult van 65 ml. ..................................................................... 25

6. De maag ...................................................................................................................................................................... 29

Wat zijn de functies van de maag? ............................................................................................................................. 29

Uit welke onderdelen bestaat de maag? .................................................................................................................... 30

Hoe lang blijven voedsel en vloeistoffen in de maag? ................................................................................................ 30


Onderzoek 2: Claim controle op overleving van L.C.S melkzuurbacterie in de maag op gegrondheid .......................... 31

7.Zuurtolerantie .............................................................................................................................................................. 39

Wat is de werking van het maagzuur op de melkzuurbacterie Lactobacillus Casei Shirota? ..................................... 39

Wat is een ATPase? ..................................................................................................................................................... 39

Hoe werkt een ATPase? .............................................................................................................................................. 40

Waarom overleven sommige L.C.S melkzuurbacteriën het maagzuur wel en andere bacteriën niet? ..................... 41

Conclusie ......................................................................................................................................................................... 42

Discussie .......................................................................................................................................................................... 43

Nawoord ......................................................................................................................................................................... 44

Verantwoording .............................................................................................................................................................. 45

Proces-verslagen ......................................................................................................................................................... 46

Literatuurlijst ................................................................................................................................................................... 50

Bijlagen ............................................................................................................................................................................ 54

Onderzoek 1 (Op school uitgevoerd) .......................................................................................................................... 54

Onderzoek 2 (Op school uitgevoerd) .......................................................................................................................... 57

Onderzoek 1 (In Wageningen uitgevoerd) .................................................................................................................. 61

Onderzoek 2 (In Wageningen uitgevoerd) .................................................................................................................. 63

Bijlage mail meneer Hartemink: ..................................................................................................................................... 68

Logboeken ....................................................................................................................................................................... 69


Inleiding

In dit profielwerkstuk staat de vraag “Kan de inname van de probiotische Lactobacillus Casei Shirota

melkzuurbacterie in het flesje Yakult een gezondheidsbevorderend effect hebben op het menselijk lichaam?”

centraal. Om antwoord te kunnen geven op deze vraag zal eerst algemene informatie over bacteriën en de

darmflora gegeven worden.

Na deze algemene informatie zal er toegespitst worden op de bacterie die in de flesjes Yakult verwerkt is: de

probiotische melkzuurbacterie Lactobacillus Casei Shirota. ‘Wat is de specifieke werking van deze bacterie?’ is een

vraag die hier beantwoord zal worden.

Als laatste onderdeel van dit profielwerkstuk wordt er ingegaan op de claims die het bedrijf Yakult doet over de

werking van Yakult op het menselijk lichaam. ‘Kloppen deze claims wel?’ en ‘Zijn de claims gegrond?’ zijn vragen die

behandeld en uitgezocht worden voor dit profielwerkstuk.

De opbouw:

Dit profielwerkstuk is opgebouwd uit zeven thema’s. Deze thema’s bevatten elk deelvragen die antwoord geven op

een specifiek onderdeel van de hoofdvraag:

De thema’s zijn:

1. Bacterie

2. Darmflora

3. Melkzuurbacterie

4. Probiotica

5. Lactobacillus Casei Shirota

6. De maag

7. Zuurtolerantie.

De eerste vier thema’s met hun bijbehorende deelvragen verschaffen voornamelijk de informatie die nodig is om het

thema Lactobacillus Casei Shirota te kunnen begrijpen.

Deze thema’s verschaffen eveneens de informatie die nodig is om de twee proeven te kunnen volgen. Deze proeven

zijn uitgevoerd om de gemaakte claims betreffende de hoeveelheid bacteriën in één flesje en de overleving van de

bacteriën in het maagzuur te controleren.

Het thema De maag fungeert als overstap van proef één naar proef twee. In het thema De maag wordt besproken

wat de functie van dit orgaan is en wat er gebeurt met de bacteriën die in het maagzuur terecht komen. Dit wordt

besproken om zo een beter beeld te krijgen van wat er met de Lactobacillus Casei shirota zou kunnen gebeuren in

het maagzuur.

Het laatste thema Zuurtolerantie geeft mogelijke verklaringen voor de zuurtolerantie van de Lactobacillus Casei

Shirota melkzuurbacterie. Dit thema sluit aan op de claim van Yakult dat de melkzuurbacteriën levend de darmen

bereiken.


Het eerste thema “Bacterie” bestaat uit de volgende deelvragen:

Wat is een bacterie?

Verschillen bacteriën onderling? Bij deze deelvraag wordt er gefocust op de bouw, de leefomgeving en het

voedsel.

Zoals is af te leiden uit de deelvragen wordt in dit thema meer kennis verschaft over de wereld van de bacterie, wat

een bacterie eigenlijk is en welke factoren, biotische en/of abiotische, een rol spelen bij de overleving van

bacteriën.

In het tweede thema genaamd “Darmflora” wordt voortgebouwd op de kennis over bacteriën. Hierbij wordt met

name dieper ingegaan op de functie die deze specifieke plaats in het menselijk lichaam heeft. De Lactobacillus Casei

Shirota bacterie is in de darmflora werkzaam en deze plek dient daarom nader toegelicht te worden.

In dit thema zullen de volgende vragen beantwoord worden:

Wat is darmflora?

Waar bevindt de darmflora zich?

Wat is de werking van verschillende flora’s in het maagdarmkanaal?

Hoe ontstaat darmflora?

De Lactobacillus Casei Shirota is een probiotische melkzuurbacterie. Om dit te begrijpen zal in de thema’s

“melkzuurbacterie” en “probiotica” uitgelegd worden wat deze termen precies inhouden en wat de functie is van de

tot deze groep behorende organismen:

Het derde thema “Melkzuurbacterie” behandelt de deelvragen:

Wat is een melkzuurbacterie?

Wat is de werking van de melkzuurbacterie?

Het vierde thema “Probiotica” behandelt de deelvragen:

Wat is probiotica?

Welke probiotica zijn er allemaal?

Waar in het lichaam zouden de probiotische bacteriën werkzaam zijn?

Op welke manier zou probiotica je darmflora verbeteren?

In het vijfde thema genaamd “Lactobacillus Casei Shirota” wordt de kennis toegepast die in de vorige thema’s

behandeld is. Hierin wordt toegespitst op de specifieke bacterie die de belangrijkste rol speelt in het profielwerkstuk:

Lactobacillus Casei Shirota.

Eerst wordt er verteld over het ontstaan van het probiotische drankje Yakult en daarna worden de claims, die het

bedrijf met betrekking tot dit product heeft gemaakt, met bijbehorende toelichting vermeld.

Er zullen twee claims gecontroleerd worden op gegrondheid door middel van een onderzoek. Dit wordt gedaan

binnen de wettelijke mogelijkheden. Deze claims kunnen gecontroleerd worden zonder de noodzaak testen op

mensen uit te voeren. Ook vallen deze experimenten binnen de mogelijkheden van 6v scholieren.

Onderzoek 1: Eerst zal gecontroleerd worden of zich in één flesje Yakult de geclaimde concentratie

melkzuurbacteriën bevindt.


Onderzoek 2: Bij dit onderzoek wordt getest of de bacteriën, zoals beweerd, het maagzuur overleven en levend in de

darm terecht komen.

Beide onderzoeken worden uitgevoerd en gecontroleerd om vast te kunnen stellen of de Lactobacillus Casei Shirota

melkzuurbacteriën de darmen levend bereiken en of er dientengevolge überhaupt kans bestaat op

gezondheidsbevorderende effecten.

Tussen onderzoek één en onderzoek twee wordt in het zesde thema “De maag” uitgelegd wat er met de bacteriën

zou kunnen gebeuren die in het maagzuur van dit orgaan terecht komen.

Hier wordt globale informatie gegeven over het orgaan aan de hand van de deelvragen:

Wat zijn de functies van de maag?

Uit welke onderdelen bestaat de maag?

Hoe lang verblijven voedsel en vloeistoffen in de maag?

Zo wordt een duidelijk beeld geschetst over wat de Lactobacillus Casei Shirota melkzuurbacteriën in de maag

ondervinden.

In het zevende en tevens laatste thema genaamd “Zuurtolerantie” zal worden uitgelegd - mocht de Lactobacillus

Casei Shirota melkzuurbacterie volgens de resultaten van onderzoek twee nog in leven zijn na blootstelling aan een

zuur gelijkend op maagzuur - wat de verklaring zou kunnen zijn dat de Lactobacillus Casei Shirota melkzuurbacterie

het zuur wel overleeft en andere bacteriën niet.

Dit wordt toegelicht aan de hand van de volgende deelvragen:

Wat is de werking van het maagsap op de melkzuurbacterie Lactobacillus Casei Shirota?

Wat is een ATPase?

Hoe werkt een ATPase?

Waarom overleven sommige Lactobacillus Casei Shirota melkzuurbacteriën het maagzuur wel en andere

bacteriën niet?


Hypothese

Als antwoord op de hoofdvraag “Kan de inname van de probiotische Lactobacillus Casei Shirota melkzuurbacterie in

het flesje Yakult een gezondheidsbevorderend effect hebben op het menselijk lichaam?” wordt verwacht dat zal

blijken dat, aan de hand van literatuuronderzoek en praktijkgericht onderzoek, de Lactobacillus Casei Shirota een

gering gezondheidsbevorderend effect binnen het menselijk lichaam teweeg brengt.

Dit wordt gedacht omdat het probiotische drankje Yakult tot op zekere hoogte bekendheid geniet, maar niet een

dusdanige populariteit heeft welke het, naar vermoeden, wel zou hebben als de melkzuurbacterie enorme

gezondheidsbevorderende effecten bij mensen zou laten zien.


1. Bacterie

Wat is een bacterie? Bacteriën vormen in de biologie een domein bestaande uit eencellige micro-organismen[48]. Deze eencellige micro-

organismen bezitten geen celkern en zijn daarom prokaryoten[10]. Doordat er geen celkern aanwezig is ligt het DNA,

dat meestal bestaat uit één ringvormig chromosoom en één of meerdere plasmiden1, in het cytoplasma. Bacteriën

zijn in staat zich zeer snel te vermenigvuldigen en tevens

vormt dit een belangrijk kenmerk van een bacterie[30].

Bouw van de bacterie: Bacteriën hebben ondanks hun verschil in vorm per soort

wel dezelfde bouw. Ze bevatten allemaal dezelfde

onderdelen zoals een celmembraan, celwand en

cytoplasma. Elk onderdeel zal nu apart worden

behandeld[30].

Celwand:

Bacteriën hebben net als schimmels en planten een

celwand. Deze wand ligt rondom het celmembraan en

voorkomt dat de cel knapt (ookwel lysis genoemd) door de

druk van het cytoplasma. Verder vormt de celwand de bescherming tegen indringers en voorkomt het een vrije

wisselwerking van stoffen extern en intern. Dit wordt ook wel de permeabiliteit- barrière genoemd. De structuur

van de celwand verschilt per bacterie. Er zijn

twee ‘soorten’ celwanden te onderscheiden:

gram-negatief of gram-positief. [47]

Gram-negatieve bacteriën bevatten een

normaal celmembraan, bestaande uit

fosfolipiden2 (figuur 2B), met daaromheen

een celwand op basis van een dun laagje

peptidoglycaan3. Om het dunne laagje

peptidoglycaan bevindt zich nog een extra

celmembraan. Dit celmembraan bestaat uit

fosfolipiden en lipopolysacchariden4. (figuur 2A)

[10]

Gram-positieve bacteriën bevatten een celmembraan met daaromheen een celwand op basis van peptidoglycaan dat

ervoor zorgt dat grote moleculen binnen de cel gehouden worden. Vele bacteriën vormen aan de buitenzijde van

1 Zie het kopje ‘DNA’ 2 Fosfolipide: Een molecuul die onder andere opgebouwd is uit vet. Het bestaat uit een kop en een staart. De staart is hydrofoob (niet in water oplosbaar) en de kop is hydrofiel (wel in water oplosbaar) [15] 3 Peptidoglycaan: een keten van gecrosslinkte polysacharideketens. Het bestaat uit twee suikers die elkaar afwisselen: N-acetylglucosamine en N-acetylmuraminezuur 4 Lipopolyssachariden: deze grote moleculen worden bijeengehouden door een covalente binding. ze bevatten een lipide en een polysacharide, suikers met vetzuren

Figuur 1 voorbeeld van een gram-positieve bacteriecel

Figuur 2A voorbeeld van een gram-positieve (links) en gram-negatieve celmembraan (rechts)


hun celwand een slijmlaag of capsule die omgeven is door een eiwitkapsel. Dit eiwitkapsel dient als beschermlaag

tegen indringers[47].

Celmembraan:

Het celmembraan bestaat uit een dubbele laag

fosfolipiden (zie voetnoot) en daarnaast eiwitten en

sterolen5. De staarten van de fosfolipiden zijn naar

elkaar toe gedraaid en de binnen- en buitenzijde van

de fosfolipidenlaag bestaat uit de hydrofobe koppen

van de fosfolipidemoleculen (zie figuur 2B) [36]. Het

membraan is semipermeabel voor ionen en bepaalde

organische moleculen zoals cholesterol. Verder heeft

het membraan een rol in het transport, signalering en

adhesie [48] van stoffen[47].

Cytoplasma:

Het cytoplasma is de vloeistof waarin het DNA en de

organellen zoals de ribosomen zich in bevinden. De

vloeistof wordt binnen de cel gehouden door het celmembraan en de celwand van de bacteriecel. Het cytoplasma

bestaat voor 60 tot 95% uit water en geeft zo stevigheid aan de cel[47,7].

Ribosomen:

De ribosomen zijn organellen die je in zowel een plantaardige, dierlijke en bacteriecel terugvindt[47]. In de

ribosomen vindt eiwitsynthese plaats. De ribosomen plaatsen aan de hand van het RNA de aminozuren achter elkaar

wat tezamen het gewenste eiwit vormt. Dit proces wordt ook wel eiwitsynthese genoemd[31,3,42].

DNA:

Het erfelijk materiaal in een bacteriecel ligt op één ringvormig chromosoom. Het molecuul heeft een lengte van 1,5

mm en is 1000x groter dan de bacteriecel zelf[47]. Door zijn vouwing is het mogelijk om in de cel te passen. Naast

het enkelvoudige chromosoom waarop het erfelijk materiaal ligt heeft een bacteriecel ook kleinere moleculen met

DNA in het cytoplasma liggen. Deze kleinere moleculen worden de plasmiden genoemd [22]. De plasmide bevat een

klein ringvormig stuk DNA die voor eigenschappen codeert zoals de uitscheiding van toxines, resistentie of erfelijk

materiaal[47].

Flagellen:

Een flagel is een onderdeel van een bacterie die niet bij elke soort voorkomt. Het is een soort staart en dient als

voortbewegingsmiddel (zie figuur 1) [22].

Pilus (meervoud pili):

De pilus verbindt bacteriecellen met elkaar waardoor onderling plasmiden uitgewisseld kunnen worden. Hierdoor

wordt het mogelijk gemaakt erfelijk materiaal uit te wisselen[22].

Een ander onderdeel dat sterk lijkt op de pilus is de fimbria. De fimbria is een korte pilus die de bacteriecel gebruikt

om zich ergens aan vast te hechten[47].

5 Sterolen: een organisch molecuul. De meest bekende stof is cholesterol.

Figuur 2B weergave van de ligging van de fosfolipiden in het celmembraan. De kop boven (hydrophillic head) de staart naar binnen gericht (hydrophobic tail)


Verschillen tussen bacteriën onderling Er zijn enorm veel soorten bacteriën die zich onderling

onderscheiden in vorm, celwand en leefomgeving. Elk van

deze aspecten zal in dit deelonderwerp behandelen.

Vorm:

De vorm van de bacterie wordt gebruikt om de soorten,

zonder te kijken naar verwantschappen, systematisch in te

delen. Er bestaan vier groepen bacteriën wat betreft de vorm

van de bacteriën. Onderstaand zijn de verschillende vormen

benoemd. Tussen de haakjes staat de officiële benaming[8]:

(zie figuur 3)

A: staafvormig (‘bacillen’)

B, C en D: bolvormig (‘kokken’)

E: spiraalvormig (‘spirillen’)

F: kommavormig (‘vimbrionen’)

De kokken zijn nog verder in te delen op basis van hun ligging ten opzichte van elkaar. Wanneer de kokken als

druiventros naast elkaar liggen, worden ze stafylokokken genoemd (figuur 3, C). De kokken kunnen ook als lange

ketting aan elkaar liggen. Dit worden streptokokken genoemd (figuur 3, B). Wanneer de kokken in groepjes van 2 bij

elkaar liggen, worden het diplokokken genoemd (figuur 3, D) [22].

Celwand:

Het onderscheid in celwand wordt gemaakt tussen gram-positieve, gram-negatieve, en bacteriën zonder celwand

zijn parasitair levende bacteriën6[8].

Leefomgeving:

Afhankelijk van de eigenschappen van de bacterie kunnen sommige soorten wel groeien in een bepaalde

leefomgeving en andere niet. De bepalende omgevingsfactoren zijn temperatuur, pH, osmotische waarde,

zuurstofspanning en voedsel.

Temperatuur:

Er zijn bacteriën te onderscheiden die bij verschillende

temperaturen optimaal gedijen [36]:

Psychrofiele bacteriën: gedijen bij 5 tot 30 graden

Celsius

Mesofiele bacteriën: gedijen bij 15 tot 30 graden

Celsius en de meeste bacteriën behoren tot de

pathogene bacteriën.

Thermofiele bacteriën: gedijen bij 50 tot 60 graden

Celsius

6 Parasitair levende bacteriën: bacteriën die zich ten koste van zijn gastheer in leven houden. Hierbij kan de bacterie schaden berokkenen aan de gastheer.

Figuur 4: gedij temperaturen van psychrofiele, mesofiele en thermofiele bacteriën.

Figuur 3 bacterievormen: - A: staafvormig, - B,C,D: bolvormig - E: spiraalvormig - F: kommavormig


pH:

Er zijn bacteriën te onderscheiden wat betreft de gevoeligheid voor de zuurgraad [36]:

acidogeen: deze bacteriën vormen zuur uit voedsel

acidofiel: deze bacteriën groeien bij een lage PH

alkalifiel: deze bacteriën groeien bij een hoge PH

Osmotische waarde:

Elke bacteriesoort heeft een andere verhouding van opgeloste stoffen binnen zijn cel. Afhankelijk van de osmotische

waarde van de omgeving kan een bacteriecel overleven of niet. Afhankelijk van het verschil in osmotische waarden

binnen de cel en buiten de cel overleeft de bacterie cel wel of niet. Als het verschil groot is dan zal de bacterie niet

overleven. Als het verschil in osmotische waarden klein is zal de bacterie wel overleven [47].

Zuurstofspanning:

Bacteriën worden verdeeld in vijf groepen die variëren in hun gevoeligheid voor de zuurstofspanning7 [36}:

Aeroob: bacteriën die gedijen in aanwezigheid van zuurstof

Facultatief anaeroob: bacteriën die zowel in een zuurstofrijke als zuurstofarme omgeving gedijen

Micro-aerofiel: bacteriën die gedijen in een omgeving met slechts een kleine hoeveelheid zuurstof

Anaeroob: bacteriën die gedijen in een zuurstofloze omgeving

Obligaat anaeroob: bacteriën die alleen kunnen overleven in een strikt zuurstofloze omgeving

Voedsel:

Er zijn grofweg twee groepen als het gaat om onderscheid in voedsel. Er zijn heterotrofe bacteriën en autotrofe

bacteriën.

Heterotroof: deze bacteriën nemen organische voedingsstoffen op uit hun omgeving.

Wanneer de gastheer hierbij nadelige effecten ondervindt wordt de bacterie een parasiet of een ziekte

verwekker genoemd[47,53].

Autotroof: De bacterie voorziet zelf in zijn organische voedingsstoffen doordat hij deze zelf aanmaakt. De

aanmaak van organische stoffen wordt uitgevoerd met behulp van fotosynthese of chemosynthese[36].

7 Zuurstofspanning: de hoeveelheid zuurstof in een bepaalde omgeving


2. Darmflora

Wat is darmflora? Darmflora is een benaming voor ontelbaar veel

bekende en nog onbewezen8 bacteriën die in je

maagdarmkanaal leven. Darmflora, ook wel

microbiotica genoemd (wat letterlijk

‘microscopisch klein leven’ betekent) is eigenlijk

een foutieve benaming voor wat er mee bedoeld

wordt [32 blz. 1].

Darmflora creëert het idee dat de bacteriën zich

alleen in de darmen bevinden, maar in

werkelijkheid bevinden de bacteriën zich zowel in

je mond, slokdarm, maag, twaalfvingerige darm,

dunne darm, dikke darm en endeldarm tot en met

de anus [32 blz. 1].

De bacteriën verschillen in soort en aantal per

orgaan en hebben zo ook een geheel andere

functie. De bacteriën die zich in het

maagdarmkanaal bevinden zijn onder te verdelen in groepen (ook wel geslachten genoemd). Deze groepen bevatten

verschillende soorten en deze soorten bevatten weer verschillende stammen[15].

De bacteriën verschillen niet alleen in groepen, soorten en stammen maar ook in de leefomstandigheden waarin zij

zich kunnen handhaven[15]. Veruit de meeste bacteriën leven in de dunne en dikke darm waar een zuurstofloos

milieu heerst[32 blz. 14]. Een paar groepen die zich in de darmen handhaven zijn de Bifidobacterium, de Clostridium

Coccoides, de Enterobacteriaceae groep en nog vele andere geslachten[32 blz. 3]. Ieder mens of dier bezit een

andere darmflora doordat het zijn eigen unieke genetische samenstelling heeft. Alleen bacteriën die passen binnen

de gastheer wat betreft hun DNA kunnen zich vestigen[15]. Zo heeft ieder mens zijn eigen unieke darmflora met zijn

eigen unieke samenstelling. Dit is vergelijkbaar met een vingerafdruk die bij ieder mens verschillend is[32 blz. 6].

Toch bevat de darmflora van ieder mens in grote lijnen dezelfde zogeheten “dominante” bacterieculturen. Per

gastheer varieert de stam, maar het geslacht komt overeen. Deze zogeheten “dominante” bacterieculturen bestaan

voornamelijk uit de bacteriegroepen als Clostridium coccoides, Clostridium leptum, en Bacteroides. Door deze

overeenkomst in ‘dominante’ bacterieculturen heeft iedere darmflora in grote lijnen dezelfde werking[32 blz. 6].

8 Bekende-onbewezen bacteriën: van deze bacteriën kent men het bestaan. Door ontoereikende kennis om de juiste omstandigheden te

creëren (een mix van abiotische en biotische factoren) om deze bacteriën in een petrischaal te doen gedijen heeft men deze bacteriën nog niet kunnen aantonen

Figuur 5: overzicht van de positie van de organen binnen het maagdarmkanaal


Waar bevindt de darmflora zich? Zoals hierboven al genoemd bevindt de

“darmflora” (of beter gezegd microbiotica) zich in

het maagdarmkanaal. Deze begint bij de mond en

eindigt bij de anus. Alle organen bevatten hun

eigen groepen, soorten en stammen bacteriën.

Deze verschillende opeenhopingen van bacteriën

worden flora genoemd[32 blz. 1].

Elk deel van het maagdarmkanaal valt dus onder te

verdelen in een flora: de mondflora, slokdarmflora,

maagflora, dunne darmflora, dikke darmflora en

endeldarmflora[15]. De groepen en

dientengevolge ook het aantal soorten bacteriën

per flora varieert sterk. Dit komt doordat het ene

flora betere leefomstandigheden biedt voor

meerdere groepen bacteriën dan andere ruigere

omgevingen, waar maar een paar aangepaste

groepen zich kunnen handhaven[32 blz. 2&6]. Zo

bevinden zich in de mond ongeveer (tot op heden

bekend en/of aangetoond) 700 verschillende

soorten bacteriën[23]. Dit aantal soorten is

betrekkelijk laag omdat het overgrote deel

bacteriën anaeroob obligaat is en ze zich onmogelijk in het zuurstofrijke milieu van de mond kunnen handhaven. De

bacteriën die in de mond leven kunnen worden onderverdeeld in de vier hoofdgroepen Coccen, Bacillen,

Filamenteuze bacteriën en Fusiforme bacteriën. [23]

In de maag bevinden zich evenals in de mond weinig micro-organismen, ongeveer duizend bacteriecellen per

milliliter maaginhoud[32 blz. 2]. De oorzaak hiervan is het zure milieu van de maag waarin de pH waarde schommelt

tussen de 2-3. De alkalifiele bacteriën (zie hoofdstuk 1: Bacterie), die de lage pH van de maag niet aankunnen,

sterven[32 blz. 2]. Dit is onder andere zeer effectief bij de bestrijding van ziekteverwekkers.

In de dunne darm overheerst een milieu waarin het voor vele bacteriën moeilijk is zich te handhaven. Dit wordt

veroorzaakt door de toevoer van gal uit de galblaas voor de voortzetting van de vertering van voedsel met een

betrekkelijk hoog vetpercentage. Toch bevat de dunne darmflora een rijkere soortenaantal bacteriën dan de mond

en de maag. De dunne darm bevat ongeveer tienduizend bacteriën per milliliter darminhoud [32 blz. 3].

De dikke darm bevat veruit de rijkste flora van alle organen wat betreft het soortenaantal: ongeveer honderd miljard

bacteriën per milliliter. Dit komt doordat in de dikke darm de vloeistof, met de nog vele onverteerde voedingsvezels

uit de dunne darm, zich maar zeer langzaam voortbeweegt. De reden voor deze langzame voortbeweging ligt bij de

opname van de voedingsstoffen en de opname van water door de darmwand. Voor de bacteriën die zich

vastgehecht hebben aan de darmwand creëert dit de perfecte conditie om zich te voeden en te vermenigvuldigen

[32 blz. 3].

Figuur 6 maagdarmkanaal


Wat is de werking van verschillende flora’s in het maagdarmkanaal? Een exacte omschrijving van de werking van de bacteriën binnen deze flora’s is nog niet te geven. Dit komt doordat

iedere bacteriegroep, -soort en -stam zijn eigen unieke en/of nog onbekende eigenschappen heeft en zo ook een

specifieke werking[15]. Tevens hebben de bacteriën in de mondflora logischerwijs een andere werking dan de

bacteriën in de dikke en dunne darmflora.

Een andere complicatie is dat van vele bacteriën in de flora’s alleen een vermoeden is van hun bestaan. Doordat tot

op heden, in een petrischaal, niet de juiste omstandigheden voor de bacteriën gevonden zijn om te gedijen, kent

men nog lang niet alle soorten en stammen die zich in de flora’s bevinden[32 blz. 3].

Ook is bekend dat verschillende bacteriegroepen met elkaar samenwerken en elkaar zo versterken. Eenmaal

geïsoleerd in een petrischaal zal deze samenwerking verloren gaan en zo de werking niet ontdekt kunnen worden

[32 blz. 3].

Vanwege bovenstaande redenen is het alleen mogelijk een globale beschrijving te geven van de werking van de

microbiotica. De globale beschrijving van de werking van de flora’s is dat zij de moeilijk verteerbare stoffen zoals

voedingsvezels alsnog verteren wat zorgt voor een goede spijsvertering en stoelgang. Ook zetten de microbiotica

complexe koolhydraten om in eenvoudige koolhydraten die hierdoor makkelijker op te nemen zijn in het lichaam

[32 blz. 4].

Verder spelen de flora’s, met nadruk op de darmflora’s, een belangrijke rol in het immuunsysteem. Bacteriën die zich

binnen de darmen bevinden mogen niet aangevallen worden door de algemene noch de specifieke afweer. In de

darm kunnen de bacteriën herkend en bekend worden bij het immuunsysteem. Zo kunnen ze snel buiten het milieu

van de darmen en in het interne milieu van het bloed herkend en uitgeschakeld worden. Op deze manier vormen de

microbiotica in de darmflora een perfecte leerstoel voor een immuunsysteem[9 blz. 145/6].

De laatste bekende functie van de microbiotica is dat ze zelfstandig stoffen produceren die voordelig zijn voor het

menselijk lichaam, zoals vitaminen en essentiële aminozuren. De microbiotica doen dit tijdens het afbreken van de

voedingstoffenvloeistof binnen de dikke darm[32 blz. 19].

De werking van de darmflora met het menselijk lichaam als gastheer is een vorm van mutualisme9 [32 blz. 18].

9 Mutualisme: een symbiose waarin beide organismen (gastheer) en (gast) een voordeel hebben


Hoe ontstaat de darmflora? De vorming van de flora’s binnen het maagdarmkanaal starten tezamen met het leven van een mens. In de eerste

negen maanden van de ontwikkeling binnen de beschermende baarmoeder wordt de foetus geheel kiemvrij

gehouden. Dat houdt in dat de foetus geheel geen flora’s bezit. Dit is mogelijk doordat zijn voeding wordt

voorverteerd en zijn lucht wordt voorgeademd. Al deze stoffen worden via het bloed van de moeder naar de foetus

geleid. Het bloed wordt door het immuunsysteem en de placenta kiemvrij gehouden[9 blz. 151].

Verder wordt door de slijmprop, die de vruchtwaterblaas en de baarmoeder afsluit, een beschermende zak rond het

ontwikkelende organisme gevormd. Op deze manier kan geen kiem of parasiet bij de foetus in de buurt komen[9 blz.

151].

Bovenstaande kiemvrije situatie verandert bij de geboorte. Bij een vaginale bevalling vormt het geboortekanaal de

doorgang naar de buitenwereld waarbij de baby tijdens zijn passage ‘ingesmeerd’ wordt met een beschermende

mantel van zijn moeders melkzuurbacteriën. De Lactobacillen10 houden het geboortekanaal van de moeder schoon

door andere pathogene bacteriën uit te schakelen[9 blz. 153]. Deze mantel van Lactobacillen stelt zeker dat de baby

beschermd wordt tegen schadelijke bacteriën en voornamelijk in contact komt met de flora’s van de moeder. Zodra

het hoofd van de baby tevoorschijn komt maakt hij kennis met de externe microben. Hierbij komt de baby in contact

met de vagina-, anus- en huidflora van de moeder [9 blz. 9 en 153].

Alle bacteriën die via de mond het lichaam betreden hebben vrij doorgang naar de darmen, aangezien zich in de

maag nog maar weinig maagzuur bevindt[33]. De microben beginnen zich te hechten, vermenigvuldigen en de taken

van een darmflora aan te nemen. Zo beschermt het bacterieleger in de vorm van de Lactobacillen de baby tegen

schadelijke indringers en beginnen de kiemen in de darmen de onverteerbare bestanddelen in de moedermelk te

ontbinden[9 blz. 153].

Ook begint de training van het immuunsysteem doordat de binnengedrongen kiemen uitgebreid bestudeerd kunnen

worden. Op deze manier leert het immuunsysteem deze bacteriën niet aan te vallen in het externe milieu van de

darm. Veel van deze bacteriën zoals de Escherichia Coli en de streptococcen hebben nog geen 20 minuten nodig om

zich te kloneren11[33].

De eerste bacteriën die zich hechten zijn allemaal aeroob omdat de darm in de startfase van het leven van een mens

nog een zuurstofrijke omgeving is. Dit verandert snel doordat deze aerobe bacteriën deze zuurstof verbruiken en er

geen nieuwe zuurstof aangevoerd wordt. Langzaam maar zeker vormt zich in de flora’s van de darmen een

zuurstofarm milieu waar zich alleen nog de anaerobe obligate bacteriën kunnen handhaven[9 blz. 154]. Alle aerobe

bacteriën sterven en een geheel nieuw spectrum aan anaerobe bacteriën hechten zich aan de vrijgekomen plaatsen

aan de darmwand.

Een van de eerste bacteriën die zich hecht in deze zuurstofloze omgeving is de Bifidobacterie [33]. Deze strikt

anaerobe, gram-positieve en staafvormige bacterie bezet bij een zuigeling ongeveer 95% van de flora in de darmen

en haalt zijn energie uit de afbraak van glucose tot melkzuur en azijnzuur [46]. De bacterie helpt voornamelijk de

lichaamsfuncties zoals het immuunsysteem en de stofwisseling te bevorderen[46].

In de beginperiode van de flora’s fluctueert de samenstelling van deze bacterieplaatsen sterk en verschuift het

evenwicht van schadelijke en beschermende microbiotica heen en weer. Pas rond het derde levensjaar van een

mens begint de flora in de darmomgeving zich te ontwikkelen tot een goede en stabielere flora[9 blz. 154]. Het

uiteindelijke resultaat is dat het menselijk lichaam, waar het nog voor de geboorte voor 100% uit menselijke cellen

bestond, uiteindelijk een evenwicht vindt in een samenstelling van 90% microben en 10% menselijke cellen [15].

10 Lactobacillen: melkzuurbacteriën zie thema 3 11 Kloneren: een nakomeling van één ouder die wat betreft zijn genetische samenstelling identiek is aan zijn ouder


3. Melkzuurbacterie

Wat is een melkzuurbacterie? Een melkzuurbacterie is een anaeroob, maar aeroobtolerant, gram-positieve

bacterie die suikers omzet in melkzuur.

Deze bacteriën behoren binnen de darmflora allen tot de groep Lactobacillus,

Streptococcus of Bifidobacterium. Echter verschillen ze onderling in soort en

stam. Door het verschil in soort en stam verschillen de bacteriën in

eigenschappen, maar is hun werking in grote lijnen hetzelfde[15].

Onder de melkzuurbacteriën zijn er de bacteriën die de gastheer ten goede

komen en die de gastheer ten nadele komen. De bacteriën die positieve

effecten op de gastheer teweeg brengen noemt men probiotica en worden,

mits ze aan alle criteria voldoen, als probiotica bestempeld (zie thema 4

probiotica)[32].

Wat is de werking van de melkzuurbacteriën? De universele werking van de melkzuurbacteriën is omzetten van suikers in

melkzuur[32]. Dientengevolge hangen de verschillende functies van de

melkzuurbacteriën meer af van het effect dat het geproduceerde melkzuur

heeft op bepaalde plekken/milieus in het menselijk lichaam[15]. Er zijn

ontzettend veel werkingen die het geproduceerde melkzuur op het

menselijk lichaam heeft. Die zijn onmogelijk allemaal te benoemen en

daarom worden slechts een paar zeer belangrijke met betrekking tot dit

profielwerkstuk benoemd en beschreven.

Zo heeft het melkzuur in de mond een andere effect dan het in de darmen

heeft. Bij de productie van melkzuur in de mond ontstaat een milieu met een

zeer lage pH waarde wat ontkalking en gaatjes in de tanden ten gevolge heeft[15]. Deze melkzuurbacteriën leven

vooral op de koolhydraten die met ons voedsel aangevoerd worden en op basis van dit voedsel produceren zij zo de

schadelijke stof voor het tandglazuur[15].

Verder leven de melkzuurbacteriën nog in de darmen, waar ze ook melkzuur produceren. Met dit melkzuur zelf kan

het lichaam niet veel, maar andere micro-organismen binnen de darmflora gebruiken het als grondstof. Melkzuur

wordt hierbij verbruikt en daarvoor in de plaats worden de nuttige vetzuren zoals propionzuur en azijnzuur

gemaakt[32 blz. 15].

Ten gevolge van de productie van de vetzuren wordt het milieu binnen de darmflora zuurder en is het lastiger voor

de ziektekiemen zich te vestigen.

Ook worden azijnzuur en propionzuren gebruikt door het lichaam als verbrandingsmateriaal. Nadat de stoffen door

de darm zijn opgenomen worden ze naar de organen getransporteerd en dragen ze bij aan onze energievoorziening

[32 blz. 14].

Figuur 7 melkzuurbacteriën

Figuur 8 melkzuur in structuurformule


Een andere belangrijke vestigingsplek voor de melkzuurbacteriën ligt in de vaginale streek. Zoals al eerder

beschreven (thema 2 darmflora) speelt het verblijf van de bacteriën zowel bij de geboorte als bij de normale gang van

zaken voor de vrouw een belangrijke rol. Bij de geboorte wordt het kind omhuld met een mantel van deze

melkzuurbacteriën bij het passeren van de geboortegang, die zo de ziektekiemen weren[28].


4. Probiotica

Wat is probiotica? De naam probiotica is afgeleid van het Griekse woord “pro bios” wat letterlijk “voor het leven” betekent. Dit komt

overeen met de functie van de bacteriën die als probiotica worden bestempeld, namelijk het verbeteren van de

gezondheid van de gastheer[40].

Er zijn verschillende soorten probiotische voedingsmiddelen op de markt waarin verschillende soorten bacteriën zijn

verwerkt die een gezondheidsbevorderend effect zouden hebben op de gezondheid van de gastheer. De

probiotische bacteriën moeten aan criteria voldoen die luiden dat ze de juiste protonenpompen bevatten die het

maagzuur kunnen verdragen om in de darmen terecht te kunnen komen, in anaerobe omstandigheden moeten

kunnen groeien en geen pathogene uitwerkingen op het lichaam van de gastheer mogen hebben[40]. Ook is het

essentieel dat de bacteriën in staat zijn zich, tijdelijk, vast te hechten aan de darmwand.

Als gevolg van al deze criteria blijven slechts een paar groepen bacteriën over die men als probiotica bestempel,

zoals de Lactobacillus, Streptococcus en Bifidobacterium [40/1]. Deze drie groepen behoren allemaal tot de

zogeheten melkzuurbacteriën. Deze bacteriën zijn (zoals in thema 3 melkzuurbacteriën genoemd) anaeroob, maar wel

aeroob tolerant12, gram-positief en zetten glucose om in melkzuur. Binnen deze groepen zijn nog vele soorten en

stammen melkzuurbacteriën waarvan het merendeel een gezondheidsbevorderend effect zou hebben.

De melkzuurbacteriegroepen Lactobacillus en Bifidobacterium worden het meest gebruikt als probiotica, maar ook

andere groepen bacteriën en sommige gisten13 worden als probiotica gebruikt (Zie overzicht 1) [29].

Melkzuurbacterie Gist Ander soort bacterie

Bifidobacterium Bifidum Saccharomyces Boulardii Escherichia Coli

Bifidobacterium Longum

Lactobacillus Casei

Lactobacillus Lactis

Streptococcus Thermophilus

Overzicht 1. Voorbeeld(en) van melkzuurbacteriën, gisten en een andere soort bacteriën met probiotische

werking[47].

Er bestaat naast probiotica ook nog prebiotica. Ondanks hun sterk overeenkomende naam zijn ze erg verschillend en

mogen zo ook niet door elkaar gehaald worden. Prebiotica zijn geen levende micro-organismen, in tegenstelling tot

probiotica. Prebiotica zijn niet-verteerbare voedingsstoffen, die de groei en/of de activiteit van gunstige bacteriën in

de darmen stimuleren door als voedsel te fungeren en zo de gezondheid van de mens te bevorderen[32 blz. 54]. Het

grootste deel van prebiotica bestaat uit koolhydraten, zoals voedingsvezels.

In sommige voedingssupplementen worden pro- en prebiotica gecombineerd, de combinatie heet dan synbiotica.

Hierbij hoopt men dat de pro- en prebiotica elkaar versterken en zo een groter effect creëren[32 blz. 54].

12 Aeroob tolerant: het organisme gebruikt geen zuurstof, maar kan het wel verdragen om in een zuurstofrijke omgeving te leven 13 Gisten: een eencellige schimmel. Een gist is een eukaryoot (het bevat een celkern) [10].


Welke probiotica zijn er allemaal? Probiotica zijn, zoals eerder vermeld, voornamelijk soorten melkzuurbacteriën binnen de groepen Lactobacillus,

Bifidobacterium en Streptococcus, sommige soorten gisten zoals de Saccharomyces Boulardi en een paar andere

soorten bacteriën zoals de Escherichia Coli.

Binnen de groepen melkzuurbacteriën bestaan vele verschillende soorten waarvan een aantal verwerkt wordt in

probiotische voedingsmiddelen zoals Yakult of Actimel. In de samenleving wordt onder probiotica niet de groep

melkzuurbacteriën verstaan, maar het voedingsmiddel waarin het verwerkt is. Daarom staan in de volgende tabel

enkele voedingsmiddelen, de bacteriesoort en de geclaimde werking van deze bacteriesoort.

voedingsmiddel soort bacterie geclaimde werking:

Yakult Lactobacillus Casei Shirota [52] verbetert de weerstand, helpt bij darmklachten[1]

Vifit Lactobacillus Rhamnosus Goldin en Gorbach (LGG) [13]

verbetert de stoelgang[1]

Danone Activia Lactobacillus Delbrueckii ssp. Bulgaricus, Streptococcus Salivarius ssp. Thermophilus en Bifidobacterium Animalis ssp. Animalis DN 173 010 [6]

verbetert de weerstand [1]

Actimel Lactobacillus Bulgaricus, Streptococcus Thermophilus en Lactobacillus Casei Danone (Defensis DN-114 001) [16]

verbetert de weerstand [1]

Waar in het lichaam zouden de probiotische bacteriën werkzaam zijn? Probiotica is werkzaam aan het begin van de dunne darm. Hier wordt regelmatig het gal uit de galblaas aangevoerd

en vormt zo een moeilijk te verdragen milieu voor micro-organismen. De probiotica dient als bezethouder van de

vrijgekomen “gaten” tussen de andere vastgehechte micro-organismen aan de darmwand [15].

De micro-organismen in de probiotica hechten zich tijdelijk aan de darmwand en voorkomen zo dat schadelijke

bacteriën zich hechten aan de darmwand en het evenwicht doen schuiven tot een meerderheid van schadelijke

bacteriën. Echter, de probiotica-bacteriën kunnen zich maar tijdelijk vasthechten aan de darmwand omdat zij

genetisch niet aangepast zijn aan de gastheer en slechts lichaamsvriendelijk genoeg zijn om zich er tijdelijk in te

kunnen handhaven. Dagelijks moeten nieuwe voedingsmiddelen met een desbetreffende probiotica-bacteriesoort

genuttigd worden om zijn effect te behouden [15].


Op welke manier zouden probiotica je darmflora verbeteren? Er zijn meerdere toepassingen van probiotica bekend die als “gezondheid verbeterend” bewezen zijn. Waarschijnlijk

hebben de probiotische microben nog veel meer functies dan tot nu toe bekend. Omdat er erg veel probiotische

functies bekend zijn, zullen wij alleen de belangrijkste noemen[32 blz. 3].

Het stoelendansprincipe

Naast het bezet houden van de leeggevallen plaatsen aan het begin van de dunne darm beschermen de probiotica-

bacteriën ook door via het zogenoemde “stoelendansprincipe” te werken. Hiermee wordt bedoeld dat elke keer

wanneer een schadelijke bacterie zijn plekje aan de darmwand verlaat, deze direct ingenomen en bezet gehouden

wordt door een probiotische bacterie. Dit principe zorgt ervoor dat langzaam maar zeker het aantal schadelijke

bacteriën vermindert [15].

De reden dat probiotica van het soort Lactobacillus niet werkzaam zijn in de dikke darm is dat daar het stoelendans

principe onmogelijk is. Rond de 10 tot 50% van de probiotische bacteriën die genuttigd worden overleven het

maagzuur en komen aan op de plaats waar ze “aan het werk gaan”. In de dikke darm zijn echter zoveel bacteriën

aanwezig dat het een onmogelijke taak is om alle schadelijke darmbacteriën één voor één te vervangen voor de

probiotische soort. Een vergelijking die gemaakt kan worden is dat één iemand alle Chinezen uit China zou proberen

te verdrijven, wat vrijwel onmogelijk is [15].

Productie van vetzuren

Sommige probiotische bacteriën beschikken over genen die kleine vetzuren produceren. Deze korte vetzuren

stimuleren de deling van de darmepitheelcellen, de darmperistaltiek en de uitscheiding van pancreasenzymen [9 blz.

226].

Butyraat

Korte vetzuren zoals butyraat hebben een specifieke werking. Butyraat balsemt en beschermt de darmvlokken met

als resultaat dat de darmvlokken stabieler en groter zijn. Een stabiele darmvlok laat minder afval, zoals toxische in

water opgeloste stoffen, door en een grotere darmvlok kan beter voeding, mineralen en vitamines opnemen [9 blz.

226].

Productie van vitamines en polyamines

Naast korte ketens vetzuren produceren de probiotische bacteriën ook kleine hoeveelheden vitamines en

polyamines die de gezondheid bevorderen. Zo produceren de probiotische bacteriën vitamine B en K. Vitamine B12

is een essentiële groeifactor voor onder andere zenuwweefsel [32 blz. 19] .

Lactose-intolerantie

Lactose intolerantie heeft vaak diarree ten gevolge. Diarree ontstaat door een verlaagde beta-D-galctosidase-

activiteit. Onder normale omstandigheden hydroliseert beta-D-galactose de disacharide lactose, welke zich

voornamelijk in zuivelproducten bevindt, tot glucose en galactose. Deze monomeren14 worden vervolgens

geabsorbeerd in de dunne darm.

Bij gebrek aan beta-D-glucose kan de hydrolisatie echter niet plaatsvinden en bereikt het disacharide lactose de

dikke darm. Hier fermenteren de microbiotica de stof tot organische zuren, waterstofgas en koolstofdioxide. De

gefermenteerde producten veroorzaken een dusdanig zuur milieu in de darm dat water via osmose in de darm

terecht komt en als diarree het lichaam verlaat. Het watertransport veroorzaakt de kenmerkende krampen van

diarree.

Probiotica stimuleren de zogeheten beta-D-galactosidase-activiteit met tot gevolg dat de disacharide lactose

gehydrolyseerd wordt en zo als glucose en galactose de dikke darm bereikt[41].

14 Monomeren: een bouwsteen die tezamen met meerdere monomeren een molecuul kunnen vormen


Het immuunsysteem stimuleren

Probiotica bevatten een gram-positieve celwand. Deze celwand bevat peptidoglycaan en men vermoedt dat deze

stof macrofagen15 activeert en aantrekt.

Eveneens zouden probiotica via een aantal stappen de concentratie aan natural killer cellen16 in het lichaam doen

stijgen. De toename van het aantal macrofagen en natural killer cellen in het lichaam zorgen dat het lichaam beter

beschermd is tegen eventuele ziektes [40].

15 Macrofagen: een grote cel die via fagocytose in staat is lichaam(vreemde) cellen op te nemen 16 Natural killer cellen: een lymfocyt (type witte bloedcel) die de MHC-I moleculen die de eiwitten presenteren scant. De NK-cellen zijn onderdeel van het aspecifieke immuunsysteem


Foto van de Lactobacillus Casei Shirota melkzuurbacterie

5. De bacterie Lactobacillus Casei Shirota in Yakult

Hoe is het drankje Yakult ontstaan? In 1907 zag Ilja Iljitsj Metsjnikov (ofwel Eli Metchnikoff,

Nobelprijswinnaar en onderzoeker aan het Pasteur-Instituut in

Parijs) verband tussen de gezondheid en de conditie van de

darmen en darmflora.

Hij baseerde zijn theorie ‘lang leven zonder te verouderen

(longevity without ageing)’ op de gezondheid en hoge

levensverwachtingen van Bulgaarse

plattelandsgemeenschappen (Nomadenstammen), die

gefermenteerde melkproducten aten en dronken.

De theorie van Metsjnikov inspireerde een Japanse

wetenschapper genaamd Minoru Shirota. Hij begon zijn studie

geneeskunde aan de Universiteit van Kyoto in 1921 en

specialiseerde zich op het gebied van bacteriën, probiotica en

darmflora.

Nadat Minoru Shirota zijn studie succesvol afgerond had deed hij vooral onderzoek naar de relatie tussen bacteriën

en gezondheid. Hij slaagde er in 1930 in lactobacillen te isoleren en te ontwikkelen tot een sterk soort die in staat is

levend aan te komen in de darmen. In 1935 werd Yakult met de melkzuurbacterie Lactobacillus Casei Shirota

(vernoemd naar doctor Minoru Shirota) voor het eerst geproduceerd in Japan. Sinds 1955 wordt Yakult

internationaal op de markt gebracht [50].

Wat voor een soort bacterie is de Lactobacillus

Casei Shirota? De Lactobacillus Casei Shirota is een gram-positieve,

aeroobtolerante melkzuurbacterie met de karakteristieke

vorm van de bacillen (Zie hoofdstuk 1. Bacterie). De bacterie

behoort tot het geslacht van de Lactobacillen, de soort Casei

en de stam, Shirota, is vernoemd naar de wetenschapper

Minoru Shirota. [50].

Figuur 9: De Japanse wetenschapper Minoru Shirota


Claims over de werking van Yakult

De fabrikant van Yakult claimt onderstaande eigenschappen over het product en de werking van Yakult:

De Lactobacillus Casei Shirota melkzuurbacterie is werkzaam aan het begin van de dunne darm waar het,

volgens de claims van de fabrikant, zou werken volgens het stoelendans principe[51] .

De Lactobacillus Casei Shirota zou de weerstand verbeteren door de aanwezigheid van peptidoglycaan in zijn

gram-positieve celwand en darmklachten verminderen [39].

Één flesje Yakult van 65 ml bevat 6,5 miljard Lactobacillus Casei Shirota bacteriën.

Dit alles zou mogelijk gemaakt worden doordat de Lactobacillus Casei Shirota als een van de weinige bacteriën de

maagbarrière zou kunnen overleven en zo de darmen zou bereiken [51].

Sommering en nadere toelichting van de claims

1. Het stoelendans principe:

Hierbij fungeert de probiotische microob Lactobacillus Casei Shirota volgens het stoelendansprincipe (Zie thema 4.

Probiotica: het stoelendansprincipe)

Het stoelendansprincipe heeft een preventieve en beschermende werking tegen pathogene microben[15 en 51].

2. De Lactobacillus Casei Shirota melkzuurbacterie verbetert de weerstand

De Lactobacillus Casei Shirota is een melkzuurbacterie met een gram-positieve celwand. Deze celwand bestaat uit

één celwand met als buitenlaag peptidoglycaan.

Een degradatieproduct van peptidoglycaan is muramyl peptine. Deze muramyl peptines worden in de weefsels

gedetecteerd. Deze stof zou macrofagen afkomstig uit het aspecifieke immuunsysteem activeren en aantrekken[41].

Ook zou de probiotica de productie van antilichamen bevorderen en beta-inferongehaltes17 laten stijgen [44]. De

verhoging van de beta-inferongehalte, eiwitten die helpen aanvallen op het afweersysteem te bestrijden, zou de

natuurlijke killercellen (eveneens afkomstig uit het aspecifieke afweersysteem) van het lichaam in concentratie doen

verhogen [41].

3. De Lactobacillus Casei Shirota vermindert darmklachten.

Deze claim kan op verschillende manieren geïnterpreteerd worden en is ten gevolge daarvan zeer onduidelijk.

Zo zou deze claim kunnen slaan op de werking van de bacterie volgens het stoelendansprincipe. Hierdoor

verminderen de darmklachten welke veroorzaakt worden door pathogene bacteriën. Deze pathogene bacteriën

verminderen dus in aantal.

Een andere mogelijkheid zou zijn dat darmklachten welke veroorzaakt worden door de slechte staat van de

darmvlokken, via de uitscheiding van de korte vetzuren zouden verbeteren en stabiliseren. Dit heeft een betere

opname en afweer van stoffen ten gevolg. [41].

4. Één flesje Yakult van 65 ml bevat 6,5 miljard Lactobacillus Casei Shirota bacteriën

In één flesje Yakult van 65 milliliter zouden zich 6,5 miljard probiotische Lactobacillus Casei Shirota

melkzuurbacteriën bevinden.

17 Bèta-inferongehalte: de concentratie eiwitten in het bloed die helpen aanvallen op het afweersysteem te bestrijden.


5. De Lactobacillus Casei Shirota melkzuurbacterie overleefd de lage pH van de maag.

De Lactobacillus Casei Shirota zou volgens deze claim een blootstelling aan maagzuur van een pH 2,5-3,0 gedurende

minimaal 15 minuten tot maximaal anderhalf uur overleven[51].

Zijn de claims van het bedrijf Yakult omtrent de werking van de Lactobacillus Casei

Shirota bacterie bevestigd? Claims 1, 2 en 3 worden niet vermeld op de site van Yakult zelf aangezien de EFSA, European Food Safety Authority,

de claims nog niet heeft bevestigd. Hierdoor is het wettelijk verboden deze claims te vermelden [39]. Het bedrijf

heeft deze claims van de site moeten halen [15].

De reden dat er zeer weinig menselijke onderzoeken uitgevoerd worden, om zo een beter zicht op de werking van de

Lactobacillus Casei Shirota melkzuurbacterie te krijgen, heeft voornamelijk met het wettelijk verbod op menselijke

proeven te maken. Er zijn wel mogelijkheden om proeven uit te voeren op mensen, zoals bij geneesmiddelen.

Hiervoor gelden echter strikte regels welke het onderzoek kunnen vertragen.

Resultaten uit dierenproeven zijn niet toepasbaar op mensen vanwege het verschil in darmflora en door het verschil

in genetische aanleg.


Onderzoek 1: Bepaling van het aantal cfu in e e n flesje Yakult van 65 ml.

Inleiding:

In dit onderzoek wordt de claim, die luidt dat 6,5 miljard Lactobacillus Casei Shirota melkzuurbacteriën zich bevinden

in één flesje Yakult, gecontroleerd op gegrondheid.

Vraagstelling:

Is de claim van Yakult dat 6,5 miljard Lactobacillus Casei Shirota melkzuurbacteriën zich in één flesje Yakult van 65 ml

bevinden gegrond?

Hypothese:

In één flesje Yakult van 65 ml bevinden zich 6,5 miljard Lactobacillus Casei Shirota melkzuurbacteriën.

Ondersteunend argument:

Aangezien alle claims, welke het bedrijf Yakult op hun site maakt met betrekking tot hun voedingsmiddel, door de

EFSA gecontroleerd en gegrond bevonden zijn, denken wij dat zich in één flesje Yakult van 65 ml 6,5 miljard


Voorspelling:

Als de concentratie van 6,5 miljard melkzuurbacteriën volgens een van te voren vastgestelde verdunningsreeks zal

worden verdund en zal worden uitgeplaat, dan zullen er 100 cfu18 Lactobacillus Casei Shirota aangetroffen worden in

de uitgeplaatte bacterieoplossing uit reageerbuis 519 en 10 cfu Lactobacillus Casei Shirota aangetroffen worden in de

uitgeplaatte bacterieoplossing van reageerbuis 620.

18 Cfu: colony forming units: het aantal kolonies die zijn ontstaan 19 Reageerbuis 5: een verdunning met factor 5 waarvan 100 L is uitgeplaat 20 Reageerbuis 6: een verdunning met factor 6 waarvan 100 L is uitgeplaat


Materiaal en methode:

Materiaal:

Yakultflesje 65 mL

Automatische pipet 1000 𝜇L


28 Petrischaaltjes (met voedingsbodem MRSH)

14 Reageerbuisjes gevuld met 9 mL

fysiologische zoutoplossing (waarvan 0,9% NaCl)

14 Pipetpunten van 1000 𝜇L

Vortex

14 stopjes

Parafilm

Viltstift

14 drigalskispatels

Anoxomat 80\10\10 (80% stikstof N2, 10% waterstof H2 en 10% koolstof in de vorm CO2 )

Vacuumpot (zie figuur 10)

Voorbereiding:

1. Alle 7 reageerbuisjes zijn gecodeerd met de nummers 1 tot en met 7

2. Alle gecodeerde reageerbuisjes zijn gevuld met 9 ml fysiologische zoutoplossing

3. Een flesje Yakult is op de dag zelf aangeschaft om zo de meest betrouwbare waardes te verkrijgen

gedurende het onderzoek.

4. Alle petrischaaltjes coderen met de nummers 1 tot en met 7

Werkwijze:

1 ml uit een flesje Yakult van 65 ml werd gepipetteerd bij 9 ml fysiologische zoutoplossing in een reageerbuis

met coderingsnummer 1. Daarna werd de reageerbuis afgesloten met een stopje en op de vortex geplaatst

om goed gemixt te worden.

Hierna werd 1 ml uit de bacterieoplossing gehaald, gepipetteerd in reageerbuis 2 en na afsluiting gemixt

door de vortex. Deze handeling werd herhaald tot en met reageerbuis 7.

Uit reageerbuis 1 werd 0,1 ml bacterieoplossing gehaald en gepipetteerd op een gecodeerde petrischaal met

MRSH21 voedingsbodem. De bacterieoplossing werd uitgespreid met een drigaskispatel. Na uitspreiding is

het petrischaaltje afgesloten en omgedraaid om eventuele condens niet op de bacterieoplossing terecht te

laten komen. Deze handeling werd herhaald tot uit alle 7 reageerbuisjes 0,1 ml op een petrischaaltje wat

uitgeplaat. (Deze handeling is bij elk reageerbuisje in duplo uitgevoerd om zo een grotere nauwkeurigheid te

verkrijgen).

Alle petrischaaltjes zijn hierna in een vacuumpot gezet. De vacuumpot werd aangesloten op de anoxomat

80\10\10 en zo werd de lucht vervangen voor 80% stikstof, 10% koolstof en 10% waterstof. Na loskoppeling

van de anoxomat werd de vacuumpot in een incubatiekas in het lab van de Universiteit van Wageningen

gezet bij een temperatuur van 37°C gedurende 3 dagen. Na deze drie dagen zijn de cfu Lactobacillus Casei

Shirota door meneer Hartemink geteld, genoteerd en doorgegeven (zie bijlage voor de ruwe gegevens genaamd

“mail meneer Hartemink”)

21 MRSH: voedingsbodem waarop de Lactobacillus Casei Shirota melkzuurbacterie goed gedijt

Figuur 10: vacuumpot met de petrischaaltjes


Resultaten:

(Alle verdunningen werden in duplo uitgeplaat om zo een gemiddelde te kunnen bepalen).

verdunning plaat 1 plaat 2 gemiddelde plaat 1 en 2

berekende aantal bacteriën in één flesje Yakult (65 ml)

reageerbuis 5 (factor 4 verdunning)

167 kolonies

186 kolonies

176,5 kolonies 1,14 x1010


19 kolonies

18 kolonies

18,5 kolonies 1,20 x 1010

Alleen de cfu Lactobacillus Casei Shirota melkzuurbacteriën op petrischaal 5 en 6 zijn telbaar bevonden. Op

petrischaal 1-4 bevonden zich te veel cfu Lactobacillus Casei Shirota melkzuurbacteriën en op petrischaal 7 te weinig.

Conclusie

De claim van Yakult dat zich in één flesje Yakult 6,5 x 109Lactobacillus Casei Shirota melkzuurbacteriën bevinden is

gegrond. De hypothese blijkt voor een deel juist te zijn aangezien zich meer dan 6,5 x 109 Lactobacillus Casei Shirota

melkzuurbacteriën bevinden in één flesje Yakult van 65 ml. Uit de resultaten is vastgesteld dat zich rond de 1,76 -

1.85 keer zoveel bacteriën zich in een flesje Yakult bevinden.

Figuur 11: voorbeeld van te veel cfu Lactobacillus Casei Shirota melkzuurbacteriën op een petrischaal


Discussie:

Dit onderzoek is een verbeterde versie van een eerder onderzoek (zie bijlage proef 1 op school uitgevoerd).

(Voor het verslag van de dag in Wageningen zie proces-verslag: Universiteit Wageningen 2e keer)

Tijdens de uitvoering van het onderzoek zelf ging alles voorspoedig. Een verbetering die aangebracht zou kunnen

worden is het gebruikmaken van meerdere flesjes Yakult. In de proef is maar één flesje Yakult gebruikt in de

veronderstelling dat ieder flesje exact dezelfde hoeveelheid Lactobacillus Casei Shirota melkzuurbacteriën bevat. Het

advies voor een eventuele herhaling van dit onderzoek zou zijn om de proef in duplo uit te voeren om zo een grotere

nauwkeurigheid te bereiken.

Een andere verbetering van het onderzoek zou zijn om de concentratie Lactobacillus Casei Shirota

melkzuurbacteriën te meten direct nadat het product vervaardigd is. De resultaten in deze proef zijn hoger

uitgevallen dan verwacht. Vermoed wordt dat deling binnen het flesje de oorzaak is of dat de producent een hogere

concentratie melkzuurbacteriën aan zijn product toevoegt dan wordt geclaimd om er zo zeker van te zijn dat het

product de minimaal geclaimde concentratie bevat. Een betrouwbaarder resultaat zou bereikt kunnen worden door

de verblijftijd van de bacteriën in het Yakult flesje te minimaliseren.

Een idee voor een eventueel vervolgonderzoek zou kunnen zijn om de snelheid van de binaire deling binnen het

flesje Yakult te onderzoeken. Zo kan nagegaan worden hoeveel bacteriën zich aanvankelijk in het flesje bevonden en

hoeveel zich er nog bevinden na een variabele verblijftijd.

Aanvullende afleiding uit de resultaten:

Verdere conclusie welke naar aanleiding van de resultaten getrokken kan worden is dat één flesje Yakult ten minste

4,9 x 109 melkzuurbacteriën meer bevat dan dat Yakult claimt.

Dit is te verklaren doordat de melkzuurbacteriën in het flesje Yakult zelf zich gedurende hun verblijf in het flesje

vermenigvuldigen via binaire deling en het derhalve zeer aannemelijk is dat ze zich binnen afzienbare tijd, mits zich

genoeg voedingstoffen in het flesje bevinden, verdubbelen.


6. De maag

Wat zijn de functies van de maag? De maag wordt ook wel een chemische en mechanische fabriek

genoemd door de 3 functies die dit orgaan heeft. De functies

bestaan voornamelijk uit het fijnmaken en mengen van voedsel,

het elimineren van eventuele schadelijke bacteriën en/of andere

ziekteverwekkers en het afbreken van eiwitten afkomstig uit

voedsel [38].

Het fijnmaken en mengen van het voedsel

In het bovenste deel van je maag, ook wel de fundus of corpus

genoemd, wordt de door het maagportier binnengekomen

voedselbrij, chymus, vermengd met het maagsap. Door het

kneden kunnen de spijsverteringenzymen goed bij het voedsel

komen en bij de macromoleculen. Deze moleculen breken de

enzymen in een enzym-substraatcomplex, met behulp van

hydrolyse, af tot kleinere deeltjes. Deze deeltjes worden later

verder afgebroken en via de darmen opgenomen in het bloed. Aan

het einde van de vertering in de maag zijn de voedseldeeltjes niet

groter dan één mm³[3 blz. 85].

Het elimineren van schadelijke bacteriën en\of ziekteverwekkers

De cellen in de maagwand produceren zoutzuur en scheiden deze af wanneer een externe (zien, ruiken, voelen) of

interne prikkel (de gedachten aan eten) optreedt die het vooruitzicht op voedsel wekt. Zo zal bij het denken, zien of

ruiken van voedsel een onmiddellijke productie van zoutzuur in gang gezet worden. De lage pH van het zoutzuur

stelt de maag in staat om, bij een blootstelling aan dit zuur, de meeste bacteriën die niet zuur-tolerant of zuur-

resistent zijn te elimineren. Hierbij dringt het zuur de bacteriecel binnen en splitst het zijn H+ af. De vrijgekomen

H+ ionen verlagen de pH binnen de bacteriecel waardoor het een dusdanige schadelijke invloed heeft dat de

bacterie uiteindelijk dood gaat [38].

het afbreken van eiwitten

Het afgescheiden zoutzuur zorgt er met zijn lage pH voor dat de eiwitten denatureren/opzwellen. Op die manier kan

het pro-enzym pepsinogeen, dat gemaakt is in de ondergelegen maagsapklieren, door het maagzuur worden

omgezet tot een actieve peptase. De peptase kan gemakkelijk bij de opgezwollen eiwitten komen en deze via

hydrolyse splitsen tot meerdere polypeptiden [3 blz. 91].

Figuur 12 Getekende weergave van de maag en zijn verschillende onderdelen.


Uit welke onderdelen bestaat de maag? De maag bestaat uit 2 onderdelen. In het bovenste gedeelte, fundus en corpus, wordt voornamelijk tijdens het

kneden het maagsap vermengd met het binnengekomen voedsel en in het onderste gedeelte, het antrum, wordt de

mix van maagsap en voedsel vooral gemixt en gekneed[20].

De maag bestaat uit een maagwand van 0,5 cm welke is opgebouwd uit 3 verschillende lagen.

Slijmvlieslaag (mucosa): in deze laag bevinden zich de

maagsapklieren die onder andere zoutzuur (HCl),

verteringsenzymen en slijm uitscheiden [20].

Bindweefsellaag: door deze laag lopen de bloedvaten

en zenuwen. De laag bestaat voornamelijk uit cellen

en elastische vezels [20].

Spierlaag: de spierlaag bestaat uit drie verschillende

lagen spieren die het mogelijk maken dat de maag

zich in peristaltische bewegingen verbreedt of juist

vernauwt. De peristaltische bewegingen stellen de

maag in staat het voedsel binnen het orgaan goed te

kneden om al het maagsap met bijbehorende zoutzuur

en verteringsenzymen optimaal te doen functioneren [20].

Maagmond (cardia); de maagmond bevat een sluit- en een kringspier die het voedsel toegang verschaffen tot de

maag, maar het weerhouden terug te stromen richting de slokdarm[20].

Maagportier (pylorus): de maagportier sluit de maag af van de twaalfvingerige darm. Het is een kringspier die

voorkomt dat het verteerde voedsel ongehinderd de twaalfvingerige darm in kan stromen[3 blz. 91].

De maag wordt, evenals alle andere organen in de buikholte, beschermd door een buikvlies.

Hoe lang blijven voedsel en vloeistoffen in de maag? De maagportier opent zich als de deeltjes in de maag een grootte van rond de één mm³. De tijd die het kost per

voedingsmiddel om deze grootte afgebroken te worden verschilt.

Voordat het maagportier zich opent wordt NaHCO3 toegevoegd om het maagzuur te neutraliseren tot een pH

waarde van 6,6-8,5 is bereikt. Heldere vloeistoffen zoals water of bouillon verblijven gemiddeld 30 minuten tot een

uur in de maag.

Vetarm voedsel, zoals yoghurt en rijst, verblijft gemiddeld 1 a 2 uur in de maag. In tegenstelling tot vetrijke

producten zoals spek die gemiddeld zo’n 6 uur in de maag verblijven [35].

Figuur 13 Maagwand met verschillende lagen: -slijmvlieslaag - spierlaag (spierlaag 1,2 en 3) - (de bindweefsel laag bevindt zich tussen de spieren slijmlaag in)


Onderzoek 2: Claim controle op overleving van L.C.S melkzuurbacterie in de maag op gegrondheid

Inleiding:

In dit onderzoek wordt de claim, welke luidt dat de Lactobacillus Casei Shirota melkzuurbacteriën de blootstelling

aan het maagzuur gedurende 15 tot 90 minuten overleven, op gegrondheid gecontroleerd.

Het bedrijf Yakult claimt dat de melkzuurbacteriën levend de darmen bereiken, maar zoals in thema De maag is

vermeld, worden de meeste bacteriën door de lage pH van het maagzuur onschadelijk gemaakt.

Om te controleren of de Lactobacillus Casei Shirota melkzuurbacteriën hun probiotische werking kunnen uitvoeren

wordt eerste gecontroleerd of ze levend aankomen in de darmen.

Vraagstelling:

Is de claim van Yakult dat de Lactobacillus Casei Shirota melkzuurbacteriën blootstelling aan het maagzuur met een

pH van 2,5-3,0 gedurende 15-90 minuten overleven gegrond?

Hypothese:

Alle Lactobacillus Casei Shirota melkzuurbacteriën zullen levend de darmen bereiken


Verondersteld wordt dat de claim van Yakult gegrond is en de L.C.S. melkzuurbacteriën levend de darmen bereiken,

aangezien het bedrijf het product op de markt verkoopt als probiotisch drankje dat de gezondheid verbetert.

Echter, enig effect als gevolg van een probiotische werking zou niet mogelijk zijn als geen melkzuurbacterie levend

de darmen zou kunnen bereiken. Yakult zou niet verkocht mogen worden als probiotisch drankje wanneer de claim

ongegrond bevonden zou zijn door het EFSA.

Voorspelling:

Eén milliliter melkzuurbacterie-oplossing wordt blootgesteld aan een zuur met een pH 2,5 en van 3 met een

molariteit van 0,16 [14] gedurende 15-90 minuten. Vervolgens, volgens een van te voren vastgestelde

verdunningsreeks, verdund en uitgeplaat. Na incubatie onder anaerobe omstandigheden gedurende drie dagen

zullen melkzuurbacteriekolonies aangetroffen worden.



Materiaal:

20 Eppendorf buisjes

1 Eppendorf buisjeshouder





Zoutzuuroplossing pH 3

Zoutzuuroplossing pH 2.5

Vortex

2 Entnaalden

Eppendorf Centrifuge

658ml NaCl van 0,1 Molair

72 Reageerbuisjes

72 Voedingsbodems MRSH

85 pipetpuntjes van 1000 𝜇L



pH meter met magneetje

Incubatiekast 37 graden

Anoxomat 80/10/10 (Gasregelaar stikstof, koolstof en waterstof)

Vacuum pot

3 Voedingsbodemsrekjes

12 drigalskipatels

Viltstift

2 Stopwatches

3 Reageerbuisjes met gekweekte Lactobacillus Casei Shirota

2 Labjassen

Yakultflesje 65mL

Voorbereiding

1. Lactobacillus Casei Shirota melkzuurbacteriën zijn opgekweekt door meneer Hartemink

(Dit is gedaan door een paar melkzuurbacteriën uit Yakult in voedingsstofrijke vloeistof te pipetteren en deze

bacteriën de tijd te geven zich te kloneren.)

2. Het zoutzuur is verdund tot de juist molariteit en pH is bereikt.

Er zijn 2 verschillende zoutzuuroplossingen nodig: 40 ml met pH 2,5 en 40 ml van pH 3.0

Beide hebben dezelfde molariteit als het maagzuur: 0.16M (normaal heeft 0,16 molair een pH van 0,8)[14].

- De juiste pH is bepaald met een pH meter.

3. Alle benodigde reageerbuisjes en petrischaaltjes zijn van te voren gecodeerd.


Methode:

Allereerst is 1 ml uit de oplossing van de opgekweekte Lactobacillus Casei Shirota gehaald en gepipetteerd in een

Eppendorfbuisje. Dit is 20 keer herhaald totdat er 20 Eppendorfbuisjes gevuld zijn met 1 ml bacterieoplossing. Deze

Eppendorfbuisjes zijn gedurende vijf minuten gecentrifugeerd waarbij de melkzuurbacteriën door de g-krachten

tegen de wanden van het Eppendorfbuisje zijn gaan plakken en zo het vloeistof (de buffer ofwel het zuur dat is

geproduceerd door de melkzuurbacteriën gedurende hun verblijf in de oplossing) van de bacteriën is gescheiden.

De Eppendorfbuisjes zijn allemaal naderhand ontdaan van hun vloeistof en de resterende bufferende vloeistof is

weggespoeld door de Eppendorfbuisjes te spoelen met fysiologische zoutoplossing. Na de spoeling is in elk

Eppendorfbuisje 0,2 ml NaCl van 1 Molair gepipetteerd en zijn de melkzuurbacteriën met entnaalden van de wand

van de buisjes losgemaakt. Van de 20 Eppendorfbuisjes met een inhoud van 0,2 ml zijn telkens 5 bacterie-

oplossingen bij elkaar gevoegd tot er 4 Eppendorfbuisjes zijn overgebleven met ieder een inhoud van 1 ml bacterie-

oplossing. Deze resterende 4 Eppendorfbuisjes zijn in de centrifuge geplaatst opdat wederom de melkzuurbacteriën

door de g-krachten tegen de wanden gingen plakken.

Naderhand is de gescheiden vloeistof uit de Eppendorfbuisjes gegoten en is aan elk Eppendorfbuisje 0,250 ml NaCl

van 1 Molair toegevoegd. Met entnaalden zijn de bacteriën van de wand van de buisjes afgeschraapt en zijn de vier

buisjes samengevoegd tot één resterend buisje met een inhoud van 1 ml bacterie-oplossing.

Uit het buisje met 1 ml geconcentreerde bacterie-oplossing is 0,2 ml gehaald en gepipetteerd in 40 ml fysiologisch

zoutoplossing (0,9% NaCl). Daarna is uit deze oplossing 1 ml aan een gecodeerde reageerbuis met 9 ml fysiologische

zoutoplossing gepipetteerd en is de reageerbuis op de vortex geplaatst om de bacterie-oplossing goed te

vermengen. Deze stap is herhaald tot en met reageerbuis 7. Uit alle reageerbuizen is 0,1 ml gehaald en uitgeplaat op

een petrischaal met MRSH voedingsbodem. De bacterie-oplossing is uitgespreid met een drigalskispatel en

afgesloten. Na afsluiting zijn alle petrischaaltjes omgekeerd. (Dit is de controle proef bedoeld om de T=0 waarde te

meten)

Uit de geconcentreerde resterende bacterieoplossing is 0,2 ml gehaald en gepipetteerd in 40 ml zoutzuuroplossing.

Met tussenposen van 15 minuten is 1 ml uit de bacterie-zuuroplossing gehaald en gepipetteerd bij 9 ml fysiologische

zoutoplossing in reageerbuis 1. Daarna is de reageerbuis op de vortex geplaatst om goed te worden vermengd. Deze

handeling is herhaald tot en met reageerbuis 7. Uit alle reageerbuizen is 0,1 ml gehaald en uitgeplaat op een

petrischaal met MRSH voedingsbodem. De bacterie-oplossing is uitgespreid met een drigalskispatel en afgesloten.

Na afsluiting zijn alle petrischaaltjes omgekeerd.

Voor zowel de zoutzuuroplossing met een pH van 2,5 en 3.0 is deze handeling toegepast.

Alle petrischaaltjes met bijbehorende codering zijn in een vacuumpot geplaatst en aangesloten op de axonomat

80\10\10 waarbij de lucht werd vervangen door 80% stikstof, 10% waterstof en 10% koolstof wat de anaerobe

omstandigheden creëert die de Lactobacillus Casei Shirota nodig heeft om te groeien. Nadat de lucht is vervangen is

de vacuumpot geplaatst in een incubatiekas gedurende 3 dagen bij 37 °C.

De heer Hartemink heeft de cfu geteld, genoteerd en doorgegeven (zie bijlage “mail meneer Hartemink” )


Resultaten:

Oplossing van Yakult afkomstig uit reageerbuis 5 met verdunningsreeks 5 (factor 5) pH 2,5

Tijd Aantal getelde kolonies

T = 0 minuten 50000

T = 15 minuten 173

T = 30 minuten 162

T = 45 minuten 99

T = 60 minuten 128

T = 75 minuten 125

T = 90 minuten 101

Resultaten uit reageerbuis 5 met verdunningsreeks 5 vanaf T=0

Resultaten uit reageerbuis 5 met verdunningsreeks 5 vanaf T= 15




T = 0 minuten 5000

T = 15 minuten 21

T = 30 minuten 23

T = 45 minuten 14

T = 60 minuten 8

T = 75 minuten 6

T = 90 minuten 4


0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

T = 0 T = 15 T = 30 T = 45 T = 60 T = 75 T = 90

Hoeveelheid LCS bacteriën verdunning -6 pH 2.5

Aantal cfu LCS Melkzuurbacteriën


0

5

10

15

20

25

T = 15 T = 30 T = 45 T = 60 T = 75 T = 90

Hoeveelheid LCS bacteriën verdunning -6 pH 2.5





T = 0 minuten 50000

T = 15 minuten 301

T = 30 minuten 232

T = 45 minuten 189

T = 60 minuten 174

T = 75 minuten 166

T = 90 minuten 123

0

50

100

150

200

250

300

350

T = 15 T = 30 T = 45 T = 60 T = 75 T = 90

Hoeveelheid LCS bacteriën verdunning -5 pH 3


0

10000

20000

30000

40000

50000

60000

T = 0 T = 15 T = 30 T = 45 T = 60 T = 75 T = 90








T = 0 minuten 5000

T = 15 minuten 30

T = 30 minuten 36

T = 45 minuten 26

T = 60 minuten 22

T = 75 minuten 15

T = 90 minuten 15

0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

T = 0 T = 15 T = 30 T = 45 T = 60 T = 75 T = 90



0

5

10

15

20

25

30

35

40

T = 15 T = 30 T = 45 T = 60 T = 75 T = 90






* De kolonievorming in De reageerbuizen 1-4 waren te hoog om te tellen en reageerbuis 7 te laag. Dientengevolge

zijn alleen de bacterie-oplossingen uit reageerbuizen 5 en 6 bruikbaar gebleken.

Conclusie:

De Lactobacillus Casei Shirota melkzuurbacterie overleeft het maagzuur en komt aan in de darmen. Dit maakt de

melkzuurbacterie een zuur-tolerante bacterie. De aanname dat de L.C.S melkzuurbacteriën, gedurende 15-90

minuten blootgesteld aan een zuur met pH 2,5 en pH 3, levend de darmen bereiken blijkt juist te zijn.

De onderzoeksvraag: Is de claim van Yakult dat de Lactobacillus Casei Shirota melkzuurbacteriën een blootstelling

aan het maagzuur met een pH van 2,5-3,0 gedurende 15-90 minuten overleven gegrond? kan aan de hand van de

resultaten worden bevestigd.

Na de maximale verblijftijd van 90 minuten in een zuur, met pH 2,5 en pH 3.0 dat gelijkend is aan de zuurgraad van

het maagzuur, zijn op de petrischaaltjes L.C.S. melkzuurbacteriekolonies aangetroffen. Hieruit valt af te leiden dat

slechts 0,4% melkzuurbacteriën uit Yakult het maagzuur overleven, maar dat 99,6% sterven in het zuur.

Discussie

Tijdens het onderzoek ging alles voorspoedig. Van storende effecten is geen sprake geweest noch van een fout bij de

uitvoering. Bij eventuele herhaling van dit onderzoek is het, voor een betere nauwkeurigheid, aan te raden het

onderzoek in duplo uit te voeren.

Een idee voor een vervolgonderzoek zou zijn om te onderzoeken hoe het kan dat de Lactobacillus Casei Shirota in

staat is te overleven in het maagzuur. Gemeend wordt dat de protonpompen (v-type ATPase) dit mogelijk maken,

maar hard bewijs is er nog niet.

Aanvullende conclusies uit de resultaten:

Aangezien Yakult een vloeistof is betreft de vertering van Yakult circa 30 minuten, mits de drank ingenomen is op

een lege maag en hierna geen andere voedingsmiddelen genuttigd zijn die de verteringstijd kunnen beïnvloeden.

Uit de berekeningen blijkt dat gemiddeld 0,392% van de ingenomen melkzuurbacteriën bij een pH van 2,5-3

overleven en dientengevolge 2,5 x106 L.C.S melkzuurbacteriën levend de darmen zullen bereiken.

Yakult voegt een relatief hoge concentratie van L.C.S melkzuurbacteriën toe aan één flesje Yakult van 65 ml. Dit valt

aan de hand van de resultaten te verklaren aangezien 99,608% van de L.C.S melkzuurbacteriën sterft in het

maagzuur. Om ondanks het hoge percentage van afsterving toch een hoeveelheid L.C.S melkzuurbacteriën te

garanderen die voor een mogelijk effect zorgen, dienen de L.C.S melkzuurbacteriën in een zeer hoge concentratie te

worden ingenomen.


7.Zuurtolerantie

Wat is de werking van het maagzuur op de melkzuurbacterie Lactobacillus Casei

Shirota? Het maagzuur heeft op de Lactobacillus Casei Shirota melkzuurbacterie dezelfde werking als op andere bacteriën die

met voedsel of andere middelen in de maag komen. Hierbij verzuurt de bacteriecel binnenin door de afsplitsing van

een H+ ion van het organische zuur (zie thema de maag) [45].

De Lactobacillus Casei Shirota melkzuurbacterie zou over de zogenoemde V-type ATPasen beschikken. Deze zou, in

tegenstelling tot alle andere bacteriën, de melkzuurbacterie van Yakult in staat stellen te overleven in het maagzuur

en zo levend de darmen te bereiken. Dit is mogelijk doordat deze V-type ATPase de vrijgekomen H+ ionen weer naar

buiten zou pompen [45] .

Wat is een ATPase? Een ATPase is een eiwit bestaande uit twee eiwitten: F0

(bevindt zich in het membraan van de cel) en F1 (bevindt zich

aan de binnenkant van de cel) die samen het F0F1-

eiwitcomplex vormen. ATPasen komen voor in de

celmembranen van cellen, zo ook in die van een eencellig

organisme als een bacterie. De ATPase is een bewoording

voor ATP-synthese en ATP-hydrolyse. ATP-synthese vormt

met behulp van deeltjes als protonen, natrium ionen, kalium

ionen of calcium ionen het molecuul ATP (adeninetrifosfaat)

uit de moleculen ADP (adenosinedifosfaat) en fosfaat.

Bij ATP-hydrolyse gebeurt het omgekeerde waarbij bij het

naar buiten pompen van deeltjes als protonen, natrium

ionen, kalium ionen en calcium ionen tegen de

concentratiegradiënt in het molecuul ATP wordt omgezet in

de moleculen ADP en fosfaat om de benodigde energie vrij te

maken voor het transport [18].

[45]

De reactie van links naar rechts vormt de ATP- synthese

De reactie van rechts naar links vormt de ATP- hydrolyse

Figuur 14 ATPase met de onderdelen: - F1: onderdeel van de ATPase aan de binnenkant van de cel - F0: onderdeel van de ATPase in het membraan van de cel


Hoe werkt een ATPase? ATP-synthese:

Bij ATP-synthese is er sprake van een overschot van H+ ionen (protonen) buiten de cel. In het F0 eiwit uit het F0F1

eiwitcomplex bevindt zich een poort dat alleen doorlaatbaar is voor H+ ionen. De H+ ionen stromen ten gevolge van

diffusie door deze poort naar binnen. Bij het passeren

van een H+ ion wordt de F0-ATPase (c) voor een deel

door de positieve lading van het proton positief

geladen. Door de negatieve lading van het omliggende

celmembraan vervormd de F0-ATPase dusdanig in vorm

dat het roteert. (zie de witte pijl). Door de bevestiging

van de centrale y-as (gamma sub-unit) aan deze

roterende F0-ATPase draait de y-as mee. De y-as draait

tussen de a en b sub-units*, deze gezamenlijk (y-as, a

en b) de F1-ATPase vormen.

De onderdelen a en b van F1-ATPase worden tijdens de

rotatie van de y-as dusdanig op hun plek gehouden

door de arm (rechts in figuur 15) dat de y-as de

onderdelen a en b kan vervormen tijdens zijn rotatie.

Deze vervorming vormt een mal waar de moleculen

fosfaat en ADP, aanwezig in de mitochondriën, precies

in passen. Bij verdere rotatie van de y-as vindt hierbij

een ATP-synthese reactie plaats*[18]. .

*er zijn drie paren alfa en bèta sub-units waarin van de

stoffen (fosfaat en ADP)een product (ATP)wordt gevormd [18].

*Per 1\3 draaiing van de gamma-unit opent één van de drie alfa-bèta sub-units zich om de ADP en fosfaat te

ontvangen en te synthetiseren tot ADP. Bij de volgende 1\3 draaiing zal dit proces herhaald worden door de tweede

sub-unit. Dientengevolge zijn na 1 volledige rotatie 3 ATP gevormd [18].

ATP-hydrolyse:

Bij ATP-hydrolyse is er sprake van een overschot van H+ ionen buiten de cel waarbij, in tegenstelling tot ATP-

hydrolyse waarbij de H+ ionen de cel in getransporteerd worden om de vorming van ATP mogelijk te maken, ATP

gebruikt wordt om de H+ ionen in de cel tegen de concentratiegradiënt naar buiten te transporteren [18 en 45].

ATP wordt in een alfa bèta sub-unit gehydrolyseerd in de moleculen fosfaat en ADP. Hierbij vervormen de alfa bèta

sub-units dusdanig dat de gamma-unit roteert. Dientengevolge roteert het F0-ATPase eiwit mee waarbij een H+ ion

naar buiten getransporteerd wordt [18 en 45].

Figuur 15 ATPase. In deze weergave is er een grote concentratie H+ ionen aan de buitenkant van de cel. De H+ ionen passeren via de ATPase het celmembraan.


Waarom overleven sommige L.C.S melkzuurbacteriën het maagzuur wel en andere

bacteriën niet? Naar vermoedt, maar nog niet bewezen door wetenschappelijk onderzoek, overleeft 0,4% van de Lactobacillus Casei

Shirota melkzuurbacteriën in Yakult doordat zij beschikken over de V-type ATPasen waarbij zij de protonen uit het

zoutzuur terug pompen via de hydrolyse van ATP en zo voorkomen dat zij, zoals vele andere bacteriën, verzuren en

sterven[18].

Naar men vermoedt overleeft de Lactobacillus Casei Shirota melkzuurbacterie door de omzetting van arginine tot

ornithine. Hierbij komt ammoniak vrij wat bijdraagt aan zuurtolerantie. Ammoniak neutraliseert in het maagzuur in

de directe omgeving van de bacterie wat voor een hogere pH zorgt. Hierdoor neemt de overlevingskans van de

Lactobacillus Casei Shirota melkzuurbacterie in het maagzuur toe [14 en 27].


Conclusie

Kan de inname van de probiotische Lactobacillus Casei Shirota melkzuurbacterie in het flesje Yakult een gezondheid

bevorderende effect hebben op het menselijk lichaam?

Allereerst is geconcludeerd uit de resultaten van onderzoek 1 dat de geclaimde hoeveelheid melkzuurbacteriën

inderdaad correspondeert met de geclaimde hoeveelheid en uit de resultaten van onderzoek 2 dat vermoedelijk het

aantal melkzuurbacteriën in een flesje Yakult via binaire deling alleen maar vermeerdert gedurende het verstrijken

van de tijd. Ook is geconcludeerd uit de bevindingen van proef 2 dat een gemiddeld percentage - 0,392% wat gelijk

staat aan 2,5 x106 melkzuurbacteriën- van de Lactobacillus Casei Shirota melkzuurbacteriën levend in de darmen

aankomt. De overleving van de Lactobacillus Casei Shirota melkzuurbacterie valt te verklaren door zijn V-type

ATPasen. Hieruit valt op te maken dat er wel degelijk melkzuurbacteriën in de darmen aankomen om daar hun

geclaimde effecten te doen gelden.

Alles omvattend is het antwoord op de hoofdvraag als volgt:

De claims welke het bedrijf Yakult uit over de gezondheidsbevorderende effecten van hun melkzuurbacteriën zijn

nog niet bewezen wegens het feit dat geen onderzoek gedaan kan worden bij mensen.

Mochten de claims in de toekomst bevestigd worden, dan kan geconcludeerd worden dat de Lactobacillus Casei

Shirota melkzuurbacterie de gezondheid verbetert via het stoelendans principe: door langzaam maar zeker, bij een

overmacht van pathogene bacteriën in de darmflora, het evenwicht weer naar de goede kant te verschuiven.

Verder heeft de Lactobacillus Casei Shirota melkzuurbacterie een positief effect op de gezondheid zowel door het

stoelendansprincipe als door zijn immuun-versterkende effecten.

De hypothese die luidt dat de probiotische melkzuurbacterie Lactobacillus Casei Shirota een gering

gezondheidsbevorderend effect binnen het menselijk lichaam teweeg brengt is onjuist. De melkzuurbacterie

Lactobacillus Casei Shirota verbetert alleen de gezondheid als er sprake is van iemand die last heeft van een

pathogene microob binnen de darmflora. Bij een gezond persoon zal de Lactobacillus Casei Shirota melkzuurbacterie

geen gezondheidsbevorderende effecten bewerkstelligen. De melkzuurbacterie zal alleen werkzaam zijn als

preventiemiddel tegen eventuele pathogene bacteriën waar het maagzuur geen vat op heeft gehad.


Discussie

Het maken van dit profielwerkstuk is over het algemeen voorspoedig verlopen.

Vertraging is opgelopen doordat de eerste onderzoeken niet goed uitgevoerd zijn. Oorzaak hiervan was de toen nog

onvoldoende kennis. De verslagen van deze ontoereikende onderzoeken zijn nader beschreven (zie bijlage “Op

school uitgevoerde experimenten experiment 1 en 2).

Bij de uitvoering van de onderzoeken die verkeerd gegaan zijn is, wat pas later duidelijk werd, misgegaan dat de

uitgeplaatte bacteriën in een incubatiekas gedurende drie dagen onder anaerobe omstandigheden zijn gegroeid.

Sommige melkzuurbacteriën, zoals de lactobacilli die in de mond leven, zijn aeroob en kunnen overleven in een

zuurstofrijke omgeving. De Lactobacillus Casei Shirota is een anaerobe obligate melkzuurbacterie welke in aërobe

omstandigheden niet zal gedijen.

De oplossing voor dit probleem is het gebruik van een gaswisselaar. Door de gassamenstelling te veranderen

verandert de omgeving van de melkzuurbacteriën van een aerobe in een anaerobe omgeving wat de afsterving van

de bacteriën door de aanwezigheid van zuurstof onmogelijk maakt.

Iets wat eveneens een moeilijkheid veroorzaakte was het gebruik van pipetten die een onnauwkeurig eindresultaat

gaven. Doordat de ene druppel groter was dan de andere werd het behalen een nauwkeurig resultaat zeer moeilijk.

De oplossing hiervoor was het gebruik van automatische pipetten die in te stellen zijn op vaste hoeveelheden

vloeistof zoals 100 µL of 250 µL.

Een andere moeilijkheid welke is ervaren, is de onvoorziene extra tijd die dit profielwerkstuk heeft gekost. Door een

misvatting over de tijd die het schrijven van één thema gekost heeft, heeft dit profielwerkstuk meer tijd dan voorzien

geëist. Een oplossing zou zijn om een planning te maken met het oog op een reële tijdsindeling en duidelijker van te

voren vast te stellen hoeveel pagina’s één thema maximaal zou mogen beslaan.

Tot slot is het als lastig ervaren om informatie te verkrijgen van de fabriek Yakult zelf. Ook andere instellingen zoals

de Maagleverdarmstichting en Micropia, welke ook kennis bezitten over de Lactobacillus Casei Shirota

melkzuurbacterie, zijn terughoudend. Waarschijnlijk is de reden hiervan dat de bedrijven/instellingen bang zijn om

schade te berokkenen door bepaalde uitspraken te doen over andermans product. Deze zouden voor het bedrijf

Yakult nadelig kunnen uitpakken.

Een Idee voor eventuele vervolgonderzoeken zou kunnen zijn om de melkzuurbacteriën in Vifit -Lactobacillus

Rhamnosus Goldin en Gorbach (LGG)-, Danone -Lactobacillus Delbrueckii ssp. Bulgaricus, Streptococcus Salivarius ssp.

Thermophilus en Bifidobacterium Animalis ssp. Animalis DN 173 010 - en Actimel -Lactobacillus Bulgaricus,

Streptococcus Thermophilus en Lactobacillus Casei Danone (Defensis DN-114 001)- in een vergelijkend verslag te

bespreken om zo uiteindelijk uit de resultaten en het literatuuronderzoek te kunnen opmaken welke

melkzuurbacterie het beste resultaat zou boeken voor wat betreft de gezondheidsbevorderende effecten in het

menselijk lichaam.


Nawoord

Wij hebben dit profielwerkstuk met enorm veel plezier geschreven. Gaandeweg leerden we steeds meer en kwamen

we steeds meer te weten over de Lactobacillus Casei Shirota melkzuurbacterie. Al zoekend naar alle informatie

stuitten we regelmatig op interessante feitjes waar we nog nooit eerder van gehoord hadden. Zoals dat de flagellen

van een bacterie hetzelfde zijn als de staarten van een spermacel. Of dat melkzuurbacteriën onze persoonlijke mini

bodyguards voor het leven blijken te zijn. Hoewel we soms behoorlijk veel moeite hadden om alle informatie te

ordenen en correct te beschrijven zijn we erg trots op het resultaat.

Wij bedanken mevrouw van der Vlugt, mevrouw de Vries en de heer Ralf Hartemink voor hun begeleiding.

Laura en Joey


Met de vader van Laura tijdens de Yakulttour

Verantwoording

De samenwerking is voorspoedig verlopen. Er is van tevoren een duidelijk taakverdeling gemaakt waarbij Joey

voornamelijk alle benodigde informatie zou opzoeken en Laura deze informatie zou opschrijven. Deze afspraken

hebben ervoor gezorgd dat beiden even betrokken waren bij het verslag.

Ook de gezamenlijke uitstapjes voor het onderzoek waren erg leuk en leerzaam wat alleen maar heeft bijgedragen

aan een goede samenwerking.


Naderhand sushi eten!

De fabriek van Yakult

Proces-verslagen

03-06-2016: Yakulttour

Hoe we op het idee kwamen:

Omdat Yakult zo’n belangrijk onderdeel is van ons profielwerkstuk, gingen we natuurlijk een kijkje nemen op de

website van Yakult zelf. Toevallig zagen we daar dat we de Yakult fabriek konden bezoeken. Dat leek ons erg leuk en

informatief, dus we besloten om ons aan te melden.

Wat we daar gedaan hebben:

Een medewerkster van Yakult heeft een presentatie gegeven over Yakult en zijn geschiedenis. Verder hebben we het

productieproces kunnen zien van Yakult en van het Yakult-flesje.

Hoe we het vonden:

Het was een informatieve en leuke tour.

Wat hebben we geleerd:

-De geschiedenis van Yakult en de ontwikkelaar van de melkzuurbacterie Lactobacillus Casei Shirota

-Hoe het eraan toegaat in de Yakult fabriek

-Dat de Yakult fabriek voor de Europese markt in Almere

staat


In Wageningen om meer informatie te vergaren!

05-07-2016: Universiteit Wageningen


Nadat we de (verkeerd gegane) proefjes gedaan hadden wilden we informatie verkrijgen van iemand die er veel over

zou kunnen weten. We hadden daarom per email vragen gesteld aan mensen van de Universiteit van Wageningen

en werden doorverwezen naar meneer Ralf Hartemink. Tijdens onze ontmoeting met de heer Hartemink op de

Universiteit van Wageningen konden wij onze vragen stellen.


We hebben daar vragen gesteld over de door ons reeds uitgevoerde onderzoekjes, over melkzuurbacteriën en over

het verteringsstelsel.

Wat we hebben geleerd:

- Wat er fout is gegaan bij de uitgevoerde onderzoekjes.

- Hoe de melkzuurbacteriën het maagzuur kunnen overleven.

- Wat het stoelendans principe is.

- Hoeveel Lactobacillus Casei Shirota melkzuurbacteriën de darmen ongeveer levend bereiken.


Foto genomen in micropia. Afbeelding van grampositieve melkzuurbacterie

01-08-2016: Micropia


Mevrouw van der Vlugt kwam met het idee om naar Micropia te gaan, omdat ze had gezien dat het wel interessant

kon zijn voor ons profielwerkstuk


We hebben daar verschillende bacteriën onder de microscoop bekeken en een persoon die daar in het laboratorium

werkt heeft ons nog het een en het ander verteld over wat ze daar doen


- Wat voor invloeden melkzuurbacteriën hebben.

- Hoe de Lactobacillus Casei Shirota melkzuurbacterie er uitziet.


16-08-2016: Universiteit Wageningen 2e keer


De heer Ralf Hartemink had ons bij het eerste bezoek aan de Universiteit van Wageningen aangeboden om de

onderzoeken daar nog een keer (onder de goede omstandigheden) uit te voeren.


We hebben de onderzoeken opnieuw uitgevoerd. Hierbij zijn we uitgebreid begeleid door meneer Hartemink en

kregen we een kijkje in het leven van een wetenschapper.


- Dat, wanneer de bacteriën anderhalf uur het maagzuur overleefd hebben, zij een langere tijd ook overleven.

- Wat een anoxomat is.

- Hoe het is om te werken in een laboratorium.

In heb lab van de universiteit Wageningen!


Literatuurlijst

1. Bariatrisch Centrum Máxima. (z.d.). Probiotica - Welke werken echt? Geraadpleegd op 27 07, 2016, van

Mijnparamax: https://www.mijnparamax.nl/leefstijl-nieuws-info/234-probiotica-welke-werken-echt

2. Beyenbach, K., & Wieczorek, H. (2006, februari). The V-type H+ ATPase: molecular structure and function,

physiological roles and regulation. Geraadpleegd op 16 09, 2016, van NCBI:

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16449553

3. Bijsterbosch, J., Jong, H. d., Jongemans, W., Strikwerda, J., Weeda, A., Wijk, P. v., et al. (2015). Nectar3e

editie: biologie 6 vwo leerboek. Groningen/Houten: Noordhoff Uitgevers bv.

4. Bik, E. (2008, maart 24). De microbiota van het menselijk lichaam. Geraadpleegd op 26 07, 2016, van NTvG:

https://www.ntvg.nl/artikelen/de-microbiota-van-het-menselijk-lichaam/volledig#LIT4

5. Caister Academic Press. (z.d.). Mollicutes: Molecular Biology and Pathogenesis | Book. Geraadpleegd op 27

07, 2016, van Horizonpress: http://www.horizonpress.com/mollicutes

6. Danone Nederland B.V. (z.d.). Activia. Geraadpleegd op 06 08, 2016, van Activia: http://activia.nl/

7. De delen van een bacteriecel. (z.d.). Geraadpleegd op 25 07, 2016, van Educatie ugent:

http://educatie.ugent.be/elogebruik/leerpaden/bact/de_delen_van_een_bacteriecel.html

8. Diergeneeskundige informatie over knaagdieren en konijnen. (2016). Geraadpleegd op 26 07, 2016, van

AltiCure: http://www.alticure.nl/blank

9. Enders, G. (2015). De mooie voedselmachine: De charme van je darmen. Amsterdam: Luitingh-Sijthoff.

10. Erfocentrum. (2014, januari 1). Prokaryoot. Geraadpleegd op 24 07, 2016, van Alles over DNA:

http://www.allesoverdna.nl/woordenboek/prokaryoot.html

11. Erfocentrum. (2014, januari 1). Ribosoom. Geraadpleegd op 24 07, 2016, van Alles over DNA:

http://www.allesoverdna.nl/woordenboek/ribosoom.html

12. fig4. F0F1-ATPアーゼ. Meddic, http://www.nsti.org/outreach/Biomolecular_Motors/fig4.gif.

13. FrieslandCampina Nederlands B.V. (z.d.). Vifit. Geraadpleegd op 31 07, 2016, van Vifit: http://www.vifit.nl/

14. G. (2016, oktober 21). Wat is de molariteit van maagzuur? Geraadpleegd op 16 09, 2016, van Whiteaeroltd:

http://www.whiteaeroltd.com/wat-is-de-molariteit-van-maagzuur/

15. Hartemink, R. (2016, juli 5). Probiotica. (L. Veltkamp, & J. d. Water, Interviewers)

16. Jantrao. (2008, juni 16). Actimel, Activia en Yakult: werkt het echt? Geraadpleegd op 31 07, 2016, van Eten

en drinken infonu: http://eten-en-drinken.infonu.nl/producten/20495-actimel-activia-en-yakult-werkt-het-

echt.html

17. John Wiley & Sons, Inc. (2010, oktober 18). Scientific Opinion on the substantiation of a health claim related

to Lactobacillus casei strain Shirota and maintenance of the upper respiratory tract defence against

pathogens by maintaining immune defences pursuant to Article 13(5) of Regulation (EC). Geraadpleegd op 22

08, 2016, van Onlinelibrary wiley: http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.2903/j.efsa.2010.1860/full

https://www.mijnparamax.nl/leefstijl-nieuws-info/234-probiotica-welke-werken-echt

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16449553

https://www.ntvg.nl/artikelen/de-microbiota-van-het-menselijk-lichaam/volledig#LIT4

http://www.horizonpress.com/mollicutes

http://activia.nl/

http://educatie.ugent.be/elogebruik/leerpaden/bact/de_delen_van_een_bacteriecel.html

http://www.alticure.nl/blank

http://www.allesoverdna.nl/woordenboek/prokaryoot.html

http://www.allesoverdna.nl/woordenboek/ribosoom.html

http://www.vifit.nl/

http://www.whiteaeroltd.com/wat-is-de-molariteit-van-maagzuur/

http://eten-en-drinken.infonu.nl/producten/20495-actimel-activia-en-yakult-werkt-het-echt.html

http://eten-en-drinken.infonu.nl/producten/20495-actimel-activia-en-yakult-werkt-het-echt.html

http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.2903/j.efsa.2010.1860/full


18. Keijzers, H. (z.d.). Een nanomotor met giga rendement. Geraadpleegd op 16 09, 2016, van Natuurkunde:

http://www.natuurkunde.nl/artikelen/1772/een-nanomotor-met-giga-rendement

19. Leest, C. v. (2010, maart 2). Probiotica, goed voor elk?: Wat bacteriën doen voor je gezondheid.

Geraadpleegd op 31 07, 2016, van Gezondheidsnet: https://www.gezondheidsnet.nl/stoelgang-en-

spijsvertering/probiotica-goed-voor-elk

20. Maag Lever Darm Stichting. (z.d.). Maag. Geraadpleegd op 16 09, 2016, van Spijsvertering:

http://www.spijsvertering.info/over-spijsvertering/maag/

21. Maksim. (2004, april 13). File:Bacteria shape.png. Geraadpleegd op 26 07, 2016, van Wikimedia Commons:

https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Bacteria_shape.png

22. Mcveel. (z.d.). Bacteriën. Geraadpleegd op 25 07, 2016, van Mcveel: http://www.mcveel.nl/bacterien.html

23. Mcveel. (z.d.). De Bacteriële Mondflora. Geraadpleegd op 26 07, 2016, van Mcveel:

http://mcveel.nl/bacteriele%20mondflora.html

24. Medworq BV. (2015). Darmflora. Geraadpleegd op 02 07, 2016, van Maagdarmlever:

http://www.maagdarmlever.nl/darmen/darmflora/

25. Medworq BV. (2015). Maag, darm en lever. Geraadpleegd op 02 07, 2016, van Maagdarmlever:

http://www.maagdarmlever.nl/

26. Nationaal MS Fonds. (z.d.). Interferon-Beta. Maassluis: Nationaal MS Fonds.

27. NDN. (2014, maart 11). Histamine en maagzuur. Geraadpleegd op 16 09, 2016, van Natuurdietisten:

http://www.natuurdietisten.nl/news_article.php?cod=595

28. Omega Pharma Nederland. (2016). Het belang van pH-waarde en melkzuur. Geraadpleegd op 27 07, 2016,

van Lactacyd: http://www.lactacyd.nl/jouw-intieme-zone/het-belang- van-ph-waarde-en-melkzuur/

29. Probiotica. (2016). Geraadpleegd op 27 07, 2016, van Probioticainfo: http://www.probioticainfo.nl/

30. Scholte, G., & Marree, I. (z.d.). bacterie. Geraadpleegd op 25 07, 2016, van Bioplek:

http://www.bioplek.org/animaties/celtotaal/bacterie.html

31. Scholte, G., & Marree, I. (z.d.). Moleculaire genetica. Geraadpleegd op 24 07, 2016, van Bioplek:

http://www.bioplek.org/4ath/4athstw5%20eiwitsynthese/4ath_stw4.5_dna.html#3

32. Stichting BWM. (2006). Darmflora: Samenleven met bacteriën. Leiden: Drukkerij Groen bv.

33. Stichting Darmgezondheid. (2016). Darmflora. Geraadpleegd op 24, 07, 2016, van Darmgezondheid:

http://www.darmgezondheid.nl/darmgezondheid/darmflora/

34. Stichting Stomaatje. (2016, mei 11). Het maag-darmstelsel. Geraadpleegd op 27 07, 2016, van Gastro-

maatjes: http://www.gastro-maatjes.nl/maagdarmstelsel/

35. Timing van de maaltijden. (z.d.). Geraadpleegd op 16 09, 2016, van VodiService:

http://www.vodiservice.nl/sport-en-voeding/voeding-en-teamsport/timing-van-de-maaltijden

http://www.natuurkunde.nl/artikelen/1772/een-nanomotor-met-giga-rendement

https://www.gezondheidsnet.nl/stoelgang-en-spijsvertering/probiotica-goed-voor-elk

https://www.gezondheidsnet.nl/stoelgang-en-spijsvertering/probiotica-goed-voor-elk

http://www.spijsvertering.info/over-spijsvertering/maag/

https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Bacteria_shape.png

http://www.mcveel.nl/bacterien.html

http://mcveel.nl/bacteriele%20mondflora.html

http://www.maagdarmlever.nl/darmen/darmflora/

http://www.maagdarmlever.nl/

http://www.natuurdietisten.nl/news_article.php?cod=595

http://www.lactacyd.nl/jouw-intieme-zone/het-belang-%20van-ph-waarde-en-melkzuur/

http://www.probioticainfo.nl/

http://www.bioplek.org/animaties/celtotaal/bacterie.html

http://www.bioplek.org/4ath/4athstw5%20eiwitsynthese/4ath_stw4.5_dna.html#3

http://www.darmgezondheid.nl/darmgezondheid/darmflora/

http://www.gastro-maatjes.nl/maagdarmstelsel/

http://www.vodiservice.nl/sport-en-voeding/voeding-en-teamsport/timing-van-de-maaltijden


36. Tittelboom, V. v. (z.d.). Soorten bacteriën: onderscheid naar leefomgeving, temperatuur, PH, osmotische

waarde en zuurstofspanning. Geraadpleegd op 26 07, 2016, van mijnblogvanessavt.blogspot:

http://mijnblogvanessavt.blogspot.nl/p/soorten-bacterien-onderscheid-naar_19.html

37. Venema, K. (2002, juli 31). De microbiota in het maag-darm kanaal. Geraadpleegd op 26 07, 2016, van

Nemokennislink: http://www.nemokennislink.nl/publicaties/de-microbiota-in-het-maag-darm-kanaal

38. Vries, E. d. (2014, juli 17). Werking en functies van je maag. Geraadpleegd op 16 09, 2016, van Jouw Maag:

http://www.jouwmaag.nl/informatief/werking-en-functies-van-je-maag/

39. Vrieze, J. d. (2014, april 24). Probiotica: hulptroepen uit een flesje. Geraadpleegd op 27 07, 2016, van

Newscientist: https://newscientist.nl/nieuws/probiotica-hulptroepen-uit-een-flesje/

40. Wageningen University. (2014, augustus 14). Probiotica. Geraadpleegd op 27 07, 2016, van Food-info:

http://www.food-info.net/nl/ff/probiotics.htm

41. Wageningen University. (2014, augustus 14). Probiotica (2). Geraadpleegd op 27 07, 2016, van Food-info:

http://www.food-info.net/nl/ff/probiotics2.htm

42. Wiersema, I. (2005, november 7). Ribosomen. Geraadpleegd op 25 07, 2016, van Microbiologie:

http://www.microbiologie.info/ribosomen.html

43. Wikimedia Foundation, Inc. (2012, maart 5). Farmacologie/Geneesmiddelenverstrekking. Geraadpleegd op

27 07, 2016, van Wikibooks: https://nl.wikibooks.org/wiki/Farmacologie/Geneesmiddelenverstrekking

44. Wikimedia Foundation, Inc. (2013, maart 25). Interferon bèta-1b. Geraadpleegd op 27 07, 2016, van

Wikipedia: https://nl.wikipedia.org/wiki/Interferon_b%C3%A8ta-1b

45. Wikimedia Foundation, Inc. (2015, april 26). ATPase. Geraadpleegd op 16 09, 2016, van Wikipedia:

https://nl.wikipedia.org/wiki/ATPase

46. Wikimedia Foundation, Inc. (2015, januari 25). Bifidobacterium. Geraadpleegd op 31 07, 2016, van

Wikipedia: https://nl.wikipedia.org/wiki/Bifidobacterium

47. Wikimedia Foundation, Inc. (2016, september 21). Bacteriën. Geraadpleegd op 24 07, 2016, van Wikipedia:

https://nl.wikipedia.org/wiki/Bacteriën

48. Wikimedia Foundation, Inc. (2016, juni 4). Domein (biologie). Geraadpleegd op 27 07, 2016, van Wikipedia:

https://nl.wikipedia.org/wiki/Domein_(biologie)

49. wikimedia Foudation, Inc. (2015, november 29). Fosfolipiden. Geraadpleegd op 26 07,2016,

van Wikipedia: https://nl.wikipedia.org/wiki/Fosfolipide

50. Yakult Nederland B.V. (2016). Geschiedenis van Yakult. Geraadpleegd op 08 08, 2016, van Yakult:

http://yakult.nl/geschiedenis/

51. Yakult Nederland B.V. (2016). Wat is Yakult? Geraadpleegd op 08 08, 2016, van Yakult:

http://yakult.nl/products/yakult/

52. Yakult Nederland B.V. (2016). Yakult. Geraadpleegd op 27 07, 2016, van Yakult: http://yakult.nl/

http://mijnblogvanessavt.blogspot.nl/p/soorten-bacterien-onderscheid-naar_19.html

http://www.nemokennislink.nl/publicaties/de-microbiota-in-het-maag-darm-kanaal

http://www.jouwmaag.nl/informatief/werking-en-functies-van-je-maag/

https://newscientist.nl/nieuws/probiotica-hulptroepen-uit-een-flesje/

http://www.food-info.net/nl/ff/probiotics.htm

http://www.food-info.net/nl/ff/probiotics2.htm

http://www.microbiologie.info/ribosomen.html

https://nl.wikibooks.org/wiki/Farmacologie/Geneesmiddelenverstrekking

https://nl.wikipedia.org/wiki/Interferon_b%C3%A8ta-1b

https://nl.wikipedia.org/wiki/ATPase

https://nl.wikipedia.org/wiki/Bifidobacterium

https://nl.wikipedia.org/wiki/Bacteriën

https://nl.wikipedia.org/wiki/Domein_(biologie)

https://nl.wikipedia.org/wiki/Fosfolipide

http://yakult.nl/geschiedenis/

http://yakult.nl/products/yakult/

http://yakult.nl/


Later toegevoegd:

53. Vlugt, C. (2016, juni 6). Aanpassing . (L. Veltkamp, & J.d. Water, toehoorders)

54. Wolf, P. Van der (z.d.). Organische zuren: Hoe te gebruiken? Geraadpleegd op 16 09, 2016 van Edepot Wur:

http://edepot.wur.nl/155286

http://edepot.wur.nl/155286


Bijlagen

Onderzoek 1 (Op school uitgevoerd) Inleiding:

Bij dit onderzoek wordt gecontroleerd of het klopt dat een flesje Yakult minstens 6,5 miljard bacteriën bevat.

Vraagstelling:

Hoeveel bacteriën zitten er in één flesje Yakult?

Hypothese:

In één flesje Yakult van 65 ml bevinden zich 6,5 miljard Lactobacillus Casei Shirota melkzuurbacteriën.


Aangezien alle claims die het bedrijf Yakult op hun site maakt met betrekking tot hun voedingsmiddel gecontroleerd

zijn door de EFSH en gegrond bevonden zijn, denken wij dat zich in één flesje Yakult van 65 ml 6,5 miljard


Voorspelling:

Als de concentratie van 6,5 miljard melkzuurbacteriën volgens een van te voren vastgestelde verdunningsreeks zal

worden verdund en zal worden uitgeplaat, dan zullen er 10 kolonies Lactobcillus Casei Shirota melkzuurbacteriën

aangetroffen worden in de uitgeplaatte bacterie-oplossing van reageerbuis 6.


Materiaal:

2 Yakult flesjes van 65 ml

1 Pasteurse pipet (een pipet met een ballonnetje)

6 pipetjes

6 Petrischaaltjes (met agar)

6 Reageerbuisjes gevuld met 9 mL fysiologische zoutoplossing (NaCl)

Vortex

6 stopjes

Viltstift

6 drigalskispatels

Voorbereiding:

1. Alle 6 reageerbuisjes zijn gecodeerd met de nummers 1 tot en met 6.

2. Een flesje Yakult is op de dag zelf aangeschaft om zo de meest betrouwbare waardes te verkrijgen


3. Alle petrischaaltjes zijn gecodeerd met de nummers 1 tot en met 6.


Werkwijze:

1 ml uit een flesje Yakult van 65 ml werd gepipetteerd bij 9 ml fysiologische zoutoplossing in een reageerbuis met

coderingsnummer 1. De Yakult werd door de vloeistof gemengd door de vloeistof uit de buis een paar keer op te

zuigen en terug te “knijpen” met de pipet (de pipet was nu ook meteen weer “gespoeld”) en door de reageerbuis met

een stopje op de vortex te zetten. De hiervoor beschreven werkwijze werd herhaald met in plaats van de Yakult, de

vloeistof uit de eerste reageerbuis. Daarbij werd de tweede reageerbuis gebruikt. De verdunningsreeks werd

voortgezet totdat er een reageerbuis was met 10,0 ml vloeistof en daarin 1,0 x 103 bacteriën. Dat was de zesde

reageerbuis. Uit de zesde reageerbuis werd één druppel oplossing op een petrischaal gepipetteerd. Nadat de druppel

was gepipetteerd op de petrischaal werd deze uitgespreid over de voedingsbodem met een gesteriliseerde

drigalskispatel zonder de deksel van de petrischaal geheel te openen. Dit werd herhaald tot er 3 petrischalen waren

met één druppel oplossing erop uitgespreid. De 3 petrischalen werden omgedraaid en in een broedstoof bij 37 °C

gezet. Dit hele proces werd herhaald met een ander Yakult flesje. Het aantal ontstane kolonies op de 6 platen zijn

uiteindelijk na 3 dagen geteld. 1 druppel werd afgewogen en bleek 0,031 gram ofwel 0,031 ml te zijn.

Resultaten:

Yakult fles 1 aantal bacteriën Petrischaaltje

1 1

0 2

0 3

Yakult fles 2 aantal bacteriën Petrischaaltje

1 4

- 5

- 6

In petrischaal 1 en 4 zijn beide 1 bacteriekolonie aangetroffen. In petrischaaltje 2 en 3 zijn 0 bacteriekolonies

aangetroffen. In petrischaal 5 en 6 zijn ondefinieerbare bacteriekolonies aangetroffen.

Conclusie:

Onze hypothese correspondeert niet met de resultaten uit dit onderzoek. De verwachtte 3-4 bacteriekolonies per

petrischaal zijn niet aangetroffen na 3 dagen incubatie.

Naar aanleiding van onze resultaten concluderen wij dat zich in één flesje Yakult minder dan 6,5 miljard bacteriën

bevinden.

Discussie:

Bij de uitvoering is, wat later pas duidelijk werd, misgegaan dat de uitgeplaatte bacteriën in een incubatiekas

gedurende drie dagen onder anaerobe omstandigheden zijn gegroeid. Echter is de Lactobacillus Casei Shirota

melkzuurbacterie een bacterie die zich alleen kan handhaven in anaerobe omstandigheden. Hierdoor kan hij niet

gedijen in een aerobe omgeving zoals de in dit onderzoek verschafte omgeving.

In een vervolgonderzoek, die is uitgevoerd naar aanleiding van deze conclusie, zullen de lactobacillus casei shirota

melkzuurbacteriën onder anaerobe omstandigheden in de incubatiekas verblijven. Dit zal mogelijk gemaakt worden

door middel van een vacuumpot en een anoxomat 80/10/10 (gasverwisselaar) .

Aangezien de bacterie zich alleen onder anaerobe omstandigheden kan handhaven valt te concluderen dat de

resultaten niet de kolonievorming van de Lactobacillus Casei Shirota representeren.


Door de volgende keer van te voren meer achtergrondinformatie te verzamelen om zo de gewenste bacteriekolonie

te herkennen zou een misvatting van de bacteriesoort van de desbetreffende gevormde kolonie voorkomen kunnen

worden.

Ook zou een bacterievorming van andere bacteriën, bijvoorbeeld luchtverontreiniging, voorkomen kunnen worden

door in een steriele omgeving het experiment uit te voeren zoals in een laboratorium.

Een ander storend effect was de onnauwkeurigheid die veroorzaakt werd door de pipetjes waarmee gewerkt is. Bij

het pipetteren van een druppel op een petrischaal verschilde de grootte van de druppels en zo logischerwijs zouden

ook de resultaten, als deze bruikbaar gebleken waren, verschillend geweest zijn.

In een vervolgonderzoek zouden, om deze onnauwkeurigheden te vermijden, automatische pipetten gebruikt

moeten worden.


Onderzoek 2 (Op school uitgevoerd) Inleiding:

Bij deze proef wordt gecontroleerd of het klopt dat de Lactobacillus Casei Shirota melkzuurbacteriën de pH

(zuurgraad) van de maag kunnen overleven.

Vraagstelling:

Zijn de Lactobacillus Casei Shirota melkzuurbacteriën in Yakult bestand tegen een zuur met een pH van 2?

Hypothese:

Een deel van de Lactobacillus Casei Shirota melkzuurbacteriën in een flesje Yakult zijn bestand tegen de lage pH van

de maag.


Verondersteld wordt dat de claim van Yakult gegrond is en de L.C.S. melkzuurbacteriën levend de darmen bereiken

aangezien het bedrijf het product op de markt verkoopt als probiotisch drankje dat de gezondheid zou verbeteren.

Echter zou enig effect als gevolg van een probiotische werking niet mogelijk zijn als geen enkele melkzuurbacterie

levend de darmen zou kunnen bereiken. Yakult zou niet verkocht mogen worden als probiotisch drankje als de

probiotische melkzuurbacteriën niet zouden overleven.

Voorspelling: Als één milliliter melkzuurbacterie-oplossing zal worden blootgesteld aan een zuur met een pH 2

gedurende 15-300 minuten en vervolgens volgens een van te voren vastgestelde verdunningsreeks zal worden

verdund en zal worden uitgeplaat, dan zullen, na incubatie gedurende drie dagen, melkzuurbacteriekolonies

aangetroffen worden.


Materiaal:

1 Yakult flesje van 65 ml

1 Pasteurse pipet (een pipet met een ballonnetje)

40 (normale) pipetjes

40 Petrischaaltjes (met agar)


1 Reageerbuis gevuld met 20 mL zoutzuur met pH 2 (HCl)

Vortex

120 stopjes

1 Viltstift

40 gesteriliseerde drigalskispatels

1 Stopwatch

Maatbeker met fysiologische zoutoplossing (voor het schoonspoelen)

Voorbereiding:

1. Alle 120 reageerbuisjes met fysiologische zoutoplossing zijn gecodeerd met de nummers 1 tot en met 6.

2. Een flesje yakult is op de dag zelf aangeschaft om zo de meest betrouwbare waardes te verkrijgen


3. Alle petrischaaltjes zijn gecodeerd met de nummers 1 en 2 en de verschillende tijden.

4. De stopwatch werd ingesteld op 15 minuten.


Werkwijze:

1 ml uit een flesje yakult van 65 ml werd met de pasteurse pipet gepipetteerd bij 20 ml zoutzuur met pH 2 in een

reageerbuis, tegelijkertijd werd de stopwatch aangezet. De Yakult werd door het zoutzuur gemengd door de vloeistof

uit de buis een paar keer op te zuigen en terug te “knijpen” met de pipet. De pipet werd daarna “gespoeld” met

fysiologische zoutoplossing uit de maatbeker. Nadat de 15 minuten voorbij waren, werd er 1 ml uit de reageerbuis

met de Yakult-zoutzuuroplossing gehaald en in reageerbuis 1 gepipetteerd en werd de stopwatch weer aangezet. De

hiervoor beschreven werkwijze werd herhaald met in plaats van de Yakult-zoutzuuroplossing, de vloeistof uit de

eerste reageerbuis. Daarbij werd de tweede reageerbuis gebruikt. De verdunningsreeks werd voortgezet totdat

reageerbuis 6 met 10,0 ml vloeistof gevuld was. Bij elke verdunning werd de pipet “gespoeld” met fysiologische

zoutoplossing. Uit de zesde reageerbuis werd met een (normale) pipet één druppel oplossing op 2 petrischalen

gepipetteerd. Nadat de druppel was gepipetteerd op een petrischaal werd deze uitgespreid over de voedingsbodem

met een gesteriliseerde drigalskispatel zonder de deksel van de petrischaal geheel te openen. Deze verdunningsreeks

en uitspreiding over de voedingsbodems werden elke 15 minuten herhaald tot deze 20 keer gedaan waren (300

minuten). De 40 petrischalen werden omgedraaid en in een broedstoof bij 37 °C gezet. Het aantal ontstane kolonies

op de 40 platen zijn uiteindelijk na 3 dagen geteld. 1 druppel werd afgewogen en bleek 0,031 gram ofwel 0,031 ml te

zijn.


Resultaten:

Tijd in HCL in min Aantal getelde bacteriën

15 4

15 1

30 1

30 0

45 1

45 3

60 minuten / 1 uur 3


1;15 1

1;15 0

1;30 1

1;30 0

1;45 0

1;45 2



2;15 0

2;15 0

2;30 0

2;30 0

2;45 0

2;45 1



3;15 0

3;15 0

3;30 1

3;30 2

3;45 2

3;45 1



4;15 -

4;15 0

4;30 0

4;30 1

4;45 2

4;45 2



Per 15 minuten is 1 druppel van gemiddeld 0,033 ml op een petrischaal gepipetteerd. Dit is bij elke tijd in duplo

uitgevoerd. Bij 14: 15 zijn in petrischaal 1 geen bruikbare resultaten gevonden.


Conclusie:

Uit de resultaten is gebleken dat er geen sprake is van bacterie-overleving van de lactobacillus Casei Shirota. De

gegroeide bacteriekolonies komen wat betreft hun uiterlijk niet overeen met een Lactobacillus Casei Shirota

melkzuurbacteriekolonie.

Discussie:

Bij de uitvoering is, wat later pas duidelijk werd, misgegaan dat de uitgeplaatte bacteriën in een incubatiekas

gedurende drie dagen onder anaerobe omstandigheden zijn gegroeid. Sommige melkzuurbacteriën, zoals de

lactobacilli die in de mond leven, zijn aeroob en kunnen overleven in een zuurstofrijke omgeving, maar de

lactobacillus Casei Shirota is een anaerobe obligate melkzuurbacterie die in aërobe omstandigheden niet zal gedijen.

In een vervolgonderzoek, uitgevoerd naar aanleiding van deze conclusie, zullen de Lactobacillus Casei Shirota

melkzuurbacteriën onder anaerobe omstandigheden in de incubatiekas verblijven. Dit zal mogelijk gemaakt worden

door middel van een vacuumpot en een anoxomat 80/10/10 (gasverwisselaar)

Evenals als in onderzoek 1 is gebruik gemaakt van pipetten die een on nauwkeurig eindresultaat teweegbrengen. Het

gebruik van automatische pipetten zou hiervoor een oplossing zijn.


Onderzoek 1 (In Wageningen uitgevoerd) Benodigdheden

Yakultflesje 65 mL



28 Petrischaaltjes (met voedingsbodem MRSH)


14 Pipetpunten van 1000 𝜇L

Vortex

14 stopjes

Parafilm

Viltstift

14 drigalskipatels

Voorbereiding

1. Er zijn 7 reageerbuisjes gevuld met 9 mL fysiologische zoutoplossing (NaCl)

2. Er is gezorgd voor de 14 petrischaaltjes (met voedingsbodem MRSH)

3. Alle reageerbuisjes zijn gecodeerd

Uitvoering (Elk gebruikt pipetpuntje is vervangen voor een ander pipetpuntje met een bijbehorende grootte 1000,

250,200 en 100 𝜇L) *

1. De automatische pipet is ingesteld op 1000 𝜇L

2. Uit het Yakultflesje is met de automatische pipet 1000 𝜇L yakult opgezogen

3. De 1000 𝜇L yakult is toegevoegd aan reageerbuisje 1

4. Met een stopje is reageerbuisje 1 afgesloten

5. Reageerbuisje 1 is op de Vortex geplaatst

6. Er is druk uitgeoefend op de bovenkant van reageerbuisje 1 opdat de Vortex de vloeistoffen goed mengt

7. Reageerbuisje 1 is van de Vortex afgenomen en het stopje is verwijderd

8. Met de automatische pipet (met de nieuwe pipetpunt) is 1000 𝜇L uit reageerbuisje 1 opgezogen

9. 1000 𝜇L oplossing is toegevoegd aan reageerbuisje 2

10. Bovenstaande handelingen (5-11) zijn herhaald tot en met reageerbuisje 7

11. 100 𝜇L oplossing is ogeogen uit reageerbuisje 7

12. 100 𝜇L oplossing is uit reageerbuisje 7 op een petrischaaltje gepipeteerd

13. Met behulp van een drigalskipatel is de oplossing uitgepreid over de voedingsbodem

14. Het petrischaaltje is afgesloten en omgedraaid

15. Bovenstaande handelingen (14-17) zijn ook voor reageerbuisjes 1 tot en met 6 herhaald tot er 14

petrischaaltjes zijn

16. De petrischaaltjes zijn met parafilm gecodeerd opdat later te herkennen is welke verdunning is

uitgeplaat.


Berekeningen:

(Verwachte aantal ontstane melkzuurbacteriekolonies uit reageerbuis 5 en 6)

Basis verdunning:

1 flesje Yakult = 65 ml = 6,5 x109 bacteriën

1 ml = 1 x 108 bacteriën

Reageerbuis nummer 5 (verdunning met factor 5):

1 x 108 bacteriën x 10-4 = 1 x 104 bacterie in reageerbuis 5 aanwezig

(0,1 van 10 ml) 0,1 x 104 bacterie = 1x 102 bacterie in 0,1 ml (dit is uitgeplaat op een petrischaal)

verwachtte aantal bacteriekolonies die zullen ontstaan = 100 kolonies

Reageerbuis nummer 6 (verdunning met factor 6):

1 x 108 bacteriën x 10-5 = 1 x 103 bacterie in reageerbuis 6 aanwezig

(0,1 van 10 ml) 0,1 x 103 bacterie = 1x 101 bacterie in 0,1 ml (dit is uitgeplaat op een petrischaal)

verwachte aantal bacteriekolonies die zullen ontstaan = 10 kolonies

Terugrekenen

(van aantal ontstane kolonies naar concentratie melkzuurbacteriën in één flesje yakult (65 ml))

verdunning plaat 1 plaat 2 gemiddelde plaat 1 en 2

berekende aantal bacteriën in één flesje Yakult (65 ml)


167 kolonies

186 kolonies

176,5 kolonies 1,14 x1010


19 kolonies

18 kolonies

18,5 kolonies 1,20 x 1010

Reageerbuis 5 (verdunningsfactor 5):

0,1 ml uitgeplaat x 100 = 10 ml dat in reageerbuis 5 aanwezig was.

Concentratie bacteriën in reageerbuis 5 x 104 is concentratie melkzuurbacteriën in 1 ml uit reageerbuis 1

1 ml uit reageerbuis 1 x 65 = 65 ml melkzuurbacterie oplossing (Yakult)

176,5 x 100 = 17650 bacteriën in 10 ml reageerbuis 5

1765 x 104 = 176500000 aantal bacteriën in 1 ml uit reageerbuis 1

17600000 x 65 = 1,14725 x1010 bacteriën in één flesje Yakult

Reageerbuis 6 (verdunningsfactor 6):

0,1 ml uitgeplaat x 100 = 10 ml dat in reageerbuis 6 aanwezig was.

Concentratie bacteriën in reageerbuis 6 x 105 is concentratie melkzuurbacteriën in 1 ml uit reageerbuis 1

1 ml uit reageerbuis 1 x 65 = 65 ml melkzuurbacterie oplossing (Yakult)

18,5 x 100 = 1850 bacteriën in 10 ml reageerbuis 6

185 x 105 = 185000000 aantal bacteriën in 1 ml uit reageerbuis 1

185000000 x 65 = 1,20 x 1010 bacteriën in één flesje Yakult


Onderzoek 2 (In Wageningen uitgevoerd) Benodigdheden

20 Eppendorf buisjes

1 Eppendorf buisjeshouder





Zoutzuuroplossing pH 3

Zoutzuuroplossing pH 2.5

Vortex

2 Entnaalden

Eppendorf Centrifuge

658ml NaCl van 0,1 Molair

72 Reageerbuisjes

72 Voedingsbodems MRSH




pH meter met magneetje

Incubatiekast 37 graden

Anoxomat 80/10/10 (Gasregelaar stikstof, koolstof en waterstof)

Vacuum pot

3 Voedingsbodemsrekjes

12 drigalskipatels

Viltstift

2 Stopwatches

3 Reageerbuisjes met gekweekte Lactobacillus Casei Shirota

2 Labjassen

Yakultflesje 65mL

Voorbereiding

1. Yakult opkweken

2. Voedingsbodem MRSH maken

3. Zoutzuuroplossing verdunnen met demiwater tot goede pH

4. Automatische pipet afstellen

5. Gasfles 80/10/10 hebben

6. Alles coderen

Uitvoering

1. De automatische pipet is ingesteld 1000 𝜇L

2. 1 mL is opgenomen uit de reageerbuisjes met gekweekte Lactobacillus Casei Shirota met de automatische

pipet

3. 1000 𝜇L is gepipeteerd in een Eppendorf buisje

4. Stap 1 t/m 3 is herhaald tot 20 Eppendorf buisjes gevuld zijn


5. 20 Eppendorf buisjes zijn geplaatst in de Eppendorf Centrifuge

6. De Eppendorf Centrifuge is gesloten en is 5 minuten laten centrifugeren

7. 20 Eppendorf buisjes zijn uit de Eppendorf Centrifuge gepakt

8. De vloeistof is uit de Eppendorf buisjes gegoten

9. De Eppendorf buisjes zijn met NaCl van 1 Molair gespoeld om de overgebleven bufferende stoffen te

verwijderen (laat dus wel de bacterie bodem zitten!)


11. 200 𝜇L NaCl is gepipetteerd in alle Eppendorf buisjes met de overgebleven Lactobacillus Casei Shirota

12. De gecentrifugeerde Lactobacillus Casei Shirota is losgemaakt met een Entnaald

13. 200 𝜇L is opgenomen uit 1 Eppendorf buisje en gevoegd bij een ander Eppendorf buisje

14. Dit proces is net zolang herhaald tot 1 Eppendorf buisje 1 mL oplossing bevat

15. Stap 16 en 17 zijn 3 keer herhaald

16. 4 Eppendorf buisjes met 1 mL oplossing zijn geplaatst in de Eppendorf Centrifuge

17. De Eppendorf Centrifuge is gesloten en heeft 5 minuten gecentrifugeerd

18. De Eppendorf buisjes zijn uit de Eppendorf Centrifuge genomen

19. De vloeistof is uit de Eppendorf buisjes gegoten

20. De Eppendorf buisjes zijn gespoeld met NaCl van 1 Molair om de overgebleven bufferende stoffen te

verwijderen (laat dus wederom wel de bacterie bodem zitten!)


22. 250 𝜇L NaCl is gepipetteerd in de 4 Eppendorf buisjes

23. Met een Entnaald is de gecentrifugeerde Lactobacillus Casei Shirota losgemaakt

24. 250 𝜇L op is uit een van de Eppendorf buisjes genomen en toegevoegd aan een van de andere

25. Diit proces is herhaald tot 1 Eppendorf buisje 1000 𝜇L Lactobacillus Casei Shirota oplossing bevatte

26. Een automatische pipet is ingesteld op 200 𝜇L

27. 200 𝜇L is opgenomen uit de oplossing en gepipetteerd deze in de zoutzuur oplossing van pH 2.5

28. Eerste stopwatch aangezet alvorens stap 27 uitgevoerd werd

29. 5 minuten is gewacht

30. Stap 27 is herhaald, maar dan voor de zoutzuuroplossing van pH 3

31. Een tweede stopwatch is aangezet nadat stap 29 werd uitgevoerd

32. Een andere automatische pipet is ingesteld op 1000 𝜇L

33. Nadat de eerste stopwatch ging is 1000 𝜇L uit de zoutzuuroplossing van pH 2.5 genomen en gepipetteerd in

reageerbuis 1

34. De eerste stopwatch werd weer aangezet

35. Reageerbuis 1 is op de Vortex gezet

36. 1000 𝜇L is opgenomen uit reageerbuis 1 en toegevoegd aan reageerbuis 2

37. Herhaal stap 33 t/m 36 voor reageerbuis 2 t/m 6

38. Een automatische pipet is ingesteld op 100 𝜇L

39. 100 𝜇L is opgenomen uit reageerbuis 1 en uitgeplaat op een voedingsbodem

40. De oplossing is over de voedingsbodem verspreid met een drigalskispatel over de petrischaal met

bijbehorende codering

41. De petrischaal is afgesloten en omgedraaid

42. Stap 38 t/m 41 is herhaald voor reageerbuis 2 t/m 6

43. Stap 38 t/m 41 is herhaald voor de oplossing van pH 3 (Vergeet niet telkens de stopwatch opnieuw aan te

zetten)

44. Alle petrischaaltjes zijn geplaatst in de voedingsrekken

45. Alle voedingsrekken zijn geplaatst in een vacuumpot

46. De vacuumpot is aangesloten op de Anoxomat 80/10/10 (Gasregelaar stikstof, koolstof en waterstof)


47. De vacuumpot met vervangen gassensamenstelling is losgemaakt van de anoxomat

48. De vacuumpot is geplaatst in de incubatiekas

Berekeningen

Berekeningen voor aanvullende conclusie:

Verdunningsreeks 5 pH 2,5

Tijd in

minuten

Aantal aangetroffen L.C.S.

melkzuurbacteriekolonies

Percentage overlevende


T= 0 50000 100%

T= 15 173 0,346%

T= 30 162 0,324%

T= 45 99 0,198%

T= 60 128 0,256%

T = 75 125 0,250%

T = 90 101 0,202%


Tijd in

minuten





T= 0 5000 100%

T= 15 21 0,42%

T= 30 23 0,46%

T= 45 14 0,28%

T= 60 8 0,16%

T = 75 6 0,12%

T = 90 4 0,08%



Tijd in

minuten





T= 0 50000 100%

T= 15 301 0,602%

T= 30 232 0,464%

T= 45 189 0,378%

T= 60 174 0,348%

T = 75 166 0,332%

T = 90 123 0,246%

Verdunningsreeks 6 pH 3

Tijd in

minuten





T= 0 5000 100%

T= 15 30 0,6%

T= 30 36 0,72%

T= 45 26 0,52%

T= 60 22 0,44%

T = 75 15 0,3%

T = 90 15 0,3%

Procentuele berekeningen van overgebleven kolonies:

Verdunning 6: x aantal getelde kolonies : 5000 x 100% = x%

Verdunning 5: x aantal getelde kolonies : 50000 x 100% = x%

* Voor T= 0 zijn de waardes uit reageerbuis 7 genomen. Op petrischaal 7 van T=0 zijn 500 cfu aangetroffen. Hierbij is

een voor petrischaal 5 en 6, waarbij de resultaten door een te hoog aantal cfu’s niet gebruikt konden worden,

berekent uit petrischaal 7. Zo is aangenomen dat op petrischaal 6 bij T=0 oorspronkelijk 5000 cfu’s aanwezig zijn en

op petrischaal 5 bij T= 0 50000 cfu’s aanwezig zijn.


Berekening hoeveelheid overlevende L.C.S. melkzuurbacteriën na 30 minuten

1) Aangetroffen overleefde melkzuurbacteriekolonies bij T= 30

2) procentueel overlevend: (zie Procentuele berekeningen van overgebleven kolonies P.68)

3) Percentage gemiddeld aantal overlevende L.C.S melkzuurbacteriën x aantal L.C.S melkzuurbacteriën in één flesje

Yakult = Aantal L.C.S. melkzuurbacteriën die het maagzuur overleeft.

1) T= 30

- pH 2,5: 162 getelde overgebleven kolonies (verdunningsfactor 5)

- pH 2,5 : 23 getelde overgebleven kolonies (verdunningsfactor 6)

(verdund met factor 6, bij verdunning factor 5 = 230)

2) Procentueel overlevend:

- verdunningsfactor 5: 0,324%

- verdunningsfactor 6: 0,460%

- gemiddeld 0,392%

3)

- In één flesje Yakult bevinden zich 6,5 x109 melkzuurbacteriën.

- 0,392% van het oorspronkelijke aantal melkzuurbacteriën overleeft

- 0,392% van 6,5 x 109 melkzuurbacteriën = 2548000000

- 2,5 x106 melkzuurbacteriën overleven het maagzuur bij het innemen van 1 flesje Yakult van 65 ml


Bijlage mail meneer Hartemink:

Yakult kolonies:

100 µl van: plaat 1 plaat 2

-4 >> >>

-5 167 186

-6 19 18

T=0

100 µl van: plaat 1 plaat 2

-5 >> >>

-6 >> >>

-7 514 485

pH 2.5 T=15 -5 173

-6 21

T=30 -5 162

-6 23

T=45 -5 99

-6 14

T=60 -5 128

-6 8

T=75 -5 125

-6 6

T=90 -5 101

-6 4

pH 3.0 T=15 -5 301

-6 30

T=30 -5 232

-6 36

T=45 -5 189

-6 26

T=60 -5 174

-6 22

T=75 -5 166

-6 15

T=90 -5 123

-6 15


Logboeken

Laura: Totaal: 125 uur en 30 minuten

wie Wat Wanneer Hoe lang Deelvraag:

Laura Oriënterend gesprek met mevr.

Vlugt

06-04-16 20 min

Laura Research lactobacillus casei +

experiment voorbeelden + vragen

opstellen globaal

06-04-16 70 min

Laura Bespreken hoofdvraag + deelvraag

in de les + artikel gekregen

07-04-16 15 min

Laura Research:

1) Yakult Pdf

2) zoutzuur

3) Ph waarde organen

4) antwoord L. Franke

08-04-16 150 min

Laura Grote pauze gesprek met andere

groepen

19-05-16 35 min

Laura Duidelijk maken wat te doen voor

22 mei

20-05-16 5 min

Laura Met Joey werken aan pws. Proeven

uitschrijven + werkverdeling maken

22-05-16 120 min

Laura Proeven verder uitschrijven, mail

naar Mvr. V.d Vlugt geschreven,

logboek gemaakt en ingevuld

22-05-16 60 min

Laura Yakulttour met Joey 03-06-16 420 min

Laura Doorspreken voordering in grote

pauze

09-06-16 30 min

Laura Overzicht benodigdheden maken +

de berekeningen

26-06-16 100 min

Laura Plan van aanpak aanpassen naar

commentaar

26-06-16 40 min

Laura Met mevrouw de Vries de

benodigdheden bespreken

28-06-16 15 min


Laura Onderzoek 1 + 2 uitvoeren 30-06-16 450 min onderzoek

Laura Gesproken + E-mail adres gegeven

aan iemand die

levensmiddelentechnologie

gestudeerd heeft en zo informatie

te vertellen heeft (ontmoet op

bruiloft)

01-07-16 45 min

(gesproken)

Laura Mail versturen naar Yakult voor

aanvraag eventueel gesprek met

deskundige voor vragen

02-07-16 5 min

Laura Planning maken voor in de grote

vakantie

02-07-16 -

Laura Aan de slag met de eerste deelvraag 02-07-16 - Wat is darmflora?

Laura Naar de bibliotheek voor boeken 02-07-16 Boeken:

Laura Naar school voor de telling van de

melkzuurbacterieculturen die

gegroeid zijn

04-07-16 200 min onderzoek

Laura Mail naar mvr van der Vlugt met

vragen over afwijkende bevindingen

04-07-16 10 min Onderzoek

Laura Naar Wageningen met Joey voor de

professor Ralf Hartemink

05-07- 16 420 min Alle deelvragen besproken

Laura lezen in het boek De mooie

voedselmachine De charme van je

darmen van Giulia Enders

11-07-16 180 min Informatie voor alle deelvragen

onderstreept.

Laura werken aan deelvraag wat is

darmflora en een aanpassing

gedaan aan het plan van aanpak.

achtergrond info over: wat is een

bacterie?

24-07-16 120 min Wat is een bacterie? Wat is

darmflora?

Laura werken aan de achtergrond

informatie wat is een bacterie? In

google drive document gedeeld met

Joey

25-07-16 120 min Wat is een bacterie?

Laura passende plaatjes zoeken ter

verduidelijking van achtergrond

infromatie: wat is een bacterie?

26-07-16 10 min Wat is een bacterie?


Laura verder schrijven aan laatste kopje

binnen deelvraag 2 wat is

darmflora?

26-07-16 30 min Hoe ontstaat Darmflora?

Laura Naar bibliotheek amsterdam voor

meer boeken scouten

26-07-16 120 min Algehele informatie

Het boek

Laura werken aan deelvraag 2 27-07-16 60 min Hoe ontstaat darmflora?

Laura

en

Joey

werken aan deelvraag 3 27-07-16 240 min wat is probiotica?


Waar in het lichaam werkt

probiotica?

Op welke manier zou probiotica de

darmflora verbeteren?

Laura Naar Body World geweest 28-07-16 250 min algehele informatie

Laura

en

Joey

werken aan deelvraag 2 en 3 31-07-16 180 min Op welke manier zouden probiotica

de darmflora verbeteren? en wat is

een melkzuurbacterie?

Laura

en

Joey

Naar Amsterdam om 10:30 naar

Micropia en naar de bibliotheek

Oba in Amsterdam

01-08-16 300 min algehele informatie

Laura werken aan deelvraag 3 04-08-16 120 min wat voor soort melkzuurbacterie is

de lactobacillus casei shirota voor

bacterie?

Laura werken aan inleiding, voorwoord

klein beginnetje en deelvraag 3 en 4

06-08-16 60 min wat voor soort melkzuurbacterie is


een bacterie?

Laura werken aan indeling pws.

Verandering “bacterie” in een

deelvraag. Duidelijke scheiding

maken tussen voorkennis

“bacterie”, “darmflora” en

“probiotica” met apart deel van de

verdieping Yakult

08-08-16 240 min Hoeveel lactobacillus casei shirota

melkzuurbacteriën claimt Yakult

dat een flesje bevat?

Laura Werken aan indeling pws, en aan

deelvraag 5

11-08-16 120 min Hoe zijn de claims ontstaan?


Laura

en

Joey

kijken hoe we opzet maken bij

deelvraag 5 en alle voorbereidende

vragen gemaakt voor Ralf

Hartemink waar we 16 augustus

naartoe gaan

13-08-16 120 min deelvraag 5 en algemene opzet

laura

en

Joey

Naar Wageningen voor de twee

onderzoeken en vragen aan Ralf

Hartemink te stellen

16-08-16 600 min algehele informatie en proef 1 en 2

Laura Deelvraag 5 maken, andere

deelvragen aanpassen. Alle zinnen

over Yakult schrappen en bundelen

in deelvraag 5. De geschiedenis

ordelijk neerzetten, logboek

bijwerken en alles nalezen.

19-08-16 420 min De Lactobacillus Casei Shirota

bacterie in Yakult.

Laura werken aan deelvraag 5 22-08-16 240 min -wat voor soort melkzuurbacterie is


een bacterie?

-wat is de geclaimde werking van

Yakult?

- hoeveel lactobacillus casei shirota



Laura

en

Joey

werken aan de materiaal en

methode voor proef 1 en 2

03-09-16 240 min hoeveel lactobacillus casei shirota

bacteriën bereiken de dunne

darm?

Hoeveel melkzuurbacteriën zitten

er in één flesje Yakult?

Laura onderzoek doen naar de

protonpompen

8-09-16 180 min wat is er anders aan de

lactobacillus casei shirota

melkzuurbacterie dat deze bacterie

wel levend uit de maag in de

twaalfvingerige darm aankomt en

een melkzuurbacterie in yoghurt

niet

Laura Onderzoek 1 en 2 beschreven 11-09-16 180 min Telling ontstane kolonies

melkzuurbacteriën


Laura werken aan thema zuurtolerantie 25-09-16 180 min Alle deelvragen betreffende het

Thema geschreven

Laura verslag afronden 01-10-16 180 min -

Laura Verslag afronden 02-10-16 60 min -

Laura Verslag afronden 07-10-16 100 min -

Laura en Joey

Verslag afronden (Aanmerkingen van mevrouw van der Vlugt opnemen in het pws)

10-10-16 200 min -

Laura en Joey


12-10-16 350 min -

Laura Verslag afronden en uitprinten 13-10-16 120 min -


Joey: Totaal: 115 uur en 20 minuten

wie Wat Wanneer Hoe lang Deelvraag:

Joey Oriënterend gesprek met mevr.

Vlugt

06-04-16 20 min -

Joey Onderzoek naar lactobacillus casei +

experiment voorbeelden + vragen

opstellen globaal

06-04-16 70 min -

Joey Bespreken hoofdvraag + deelvraag in

de les + artikel gekregen

07-04-16 15 min -

Joey Grote pauze gesprek met mevr.

Vlugt en groepen

19-05-16 35 min -

Joey Plan maken voor 22 mei 20-05-16 5 min -

Joey Met Laura werken aan pws.

Onderzoeken uitschrijven +

werkverdeling maken

22-05-16 120 min -

Joey Onderzoeken verder uitschrijven. 22-05-16 60 min -

Joey Yakulttour met Laura 03-06-16 420 min -

Joey Doorspreken voordering in grote

pauze

09-06-16 30 min -

Joey Onderzoek 1 + 2 uitvoeren met Laura 30-06-16 450 min onderzoek

Joey De bacterieculturen die gegroeid zijn

tellen

04-07-16 200 min onderzoek

Joey Naar Wageningen met Laura voor

professor Ralf Hartemink

05-07-16 420 min Alle deelvragen besproken

Joey Doorlezen deelvraag 1 en 2 25-07-16 120 min -

Joey Bronnen zoeken voor deelvraag 3 26-07-16 60 min -

Laura

en

Joey

Werken aan deelvraag 3 27-07-16 240 min wat is probiotica?



probiotica?



Joey Werken aan deelvraag 3 27-07-16 120 min wat is probiotica?




probiotica?



Laura

en

Joey

Werken aan deelvraag 2 en 3 31-07-16 180 min Op welke manier zouden probiotica

de darmflora verbeteren? en wat is

een melkzuurbacterie?

Laura

en

Joey

Naar Amsterdam om 10:30 naar

Micropia en naar de bibliotheek Oba

in Amsterdam

01-08-16 300 min algehele informatie

Joey Werken aan deelvraag 4 03-08-16 140 min wat voor soort melkzuurbacterie is de lactobacillus casei shirota voor bacterie?

Joey werken aan deelvraag 4 04-08-16 140 min wat voor soort melkzuurbacterie is


bacterie?

Joey Werken aan geschiedenis van

Minoru Shirota en Yakult

08-08-16 140 min -

Laura

en

Joey

Kijken hoe we opzet maken bij

deelvraag 5 en alle voorbereidende

vragen gemaakt voor Ralf Hartemink

waar we 16 augustus naartoe gaan

13-08-16 120 min deelvraag 5 en algemene opzet

Laura

en

Joey

Naar Wageningen voor de twee

onderzoeken en vragen aan Ralf

Hartemink te stellen

16-08-16 600 min Algehele informatie en proef 1 en 2

Joey Werken aan deelvraag 5 22-08-16 180 min -wat voor soort melkzuurbacterie is


een bacterie?

-wat is de geclaimde werking van

Yakult?

- hoeveel lactobacillus casei shirota



Laura

en

Joey

Werken aan de materiaal en

methode en resultaten voor proef 1

en 2

03-09-16 240 min hoeveel lactobacillus casei shirota

bacteriën bereiken de dunne

darm?


Hoeveel melkzuurbacteriën zitten

er in één flesje Yakult?

Joey Werken aan deelvraag 5 9-09-16 180 min -Hoe is het drankje Yakult

ontstaan?

Joey Alles opnieuw doorlezen 10-09-16 100 -

Joey Onderzoek doen naar V-type ATPase

met Laura en werken aan deelvraag

6

16-09-16 180 min -Wat zijn de functies van de maag?

-Uit welke onderdelen bestaat de

maag?

Joey werken aan globale discussie bij

proefjes

23-09-16 100 min -

Joey Beginnen aan discussies 28-09-16 140 min -

Joey Werken aan proefjes verslagen van

discussie

29-09-16 240 min -

Joey Werken aan onderzoek verslagen en

voetnoten

30-09-16 480 min -

Joey Verslag afronden, Inhoud maken

logboeken afmaken en alles globaal

checken

01-10-16 240 min -

Joey Verslag afronden, literatuurlijst maken

07-10-16 285 min -

Joey en Laura


10-10-16 200 min -

Joey en Laura


12-10-16 350 min -

Is Yakult gezondheidsbevorderend? claimt dat zich in één flesje 6,5 miljard melkzuurbacteriën...

Documents

Transcript of Is Yakult gezondheidsbevorderend? claimt dat zich in één flesje 6,5 miljard melkzuurbacteriën...