INVENTARIS

van de

ARCHIEVEN

van de

HERVORMDE GEMEENTE

te

KATTENDIJKE

Gemeentelijke ArchiefdienstGoes, augustus 1987

A.J. Barth

Gedigitaliseerd door H. Kloos

Inhoudsopgave

Inleiding en verantwoording van de inventarisatie I-III

Archief van de kerkeraad.

Stukken van algemene aard.1. Notulen 12. Correspondentie 1

Stukken betreffende bijzondere onderwerpen1. Ambtsdragers 22. Lidmaten 23. Diakonie

3.1. Algemeen 33.2. Eigendommen3.21 Algemeen 33.22 Verpachtingen 33.23. Andere zakelijke rechten 43.3. Financiën3.31. Begrotingen 53.32. Boekhouding 53.33. Rekeningen, met bijlagen 53.4. Bedeling 6

Archief van de kerkvoogdij.

Stukken van algemene aard1. Notulen 72. Correspondentie 73. Archief 7

Stukken betreffende bijzondere onderwerpen1. Reglementering 82. Kerkelijk personeel 83. Eigendommen

3.1. Algemeen 83.2. Gebouwen en gronden 8

4. Financiën4.1. Begrotingen 94.2. Hoofdelijke omslag 94.3. Geldleningen 104.4. Boekhouding 104.5. Rekeningen, met bijlagen 10

Bijlage 1. Lijst van predikanten 12Bijlage 2. Uittreksel uit A. Mulder, Retroacta van de burgerlijke stand.13

INLEIDING

Het ontstaan van het dorp Kattendijke valt te plaatsen na 1134, toen als gevolg van een inundatie van Zuid-Beveland met bedijkingswerkzaamheden werd begonnen. Waarschijnlijk aan het eind van de 12e eeuw vestigdenzich monniken van de abdij Ter Doest zich in dit gebied en stichtten er een grangia: de monsterhoek.

Vanzelfsprekend is in het dorp tot aan de Hervorming de Rooms-Katholieke godsdienst gepractiseerd. Deparochie werd gesticht tussen 1216 en 1248. De kerkpatroon is onbekend. In de kerk leggen nog enkelegrafzerken getuigenis af van de voorreformatorische periode.Voorts wordt melding gemaakt van schilderingen van apostelen op het gewelf van de kerk. Aan de oostzijde vanhet "boogtgewijze" gesloten koor is op het gewelf nog een schildering te zien van de Maagd Maria.

De laatste pastoor van de parochie was Cornelis Deurloo die zich in 1577/1578 te Kattendijke vestigde. Hij zalvermoedelijk geen opvolger meer gehad hebben.

Wanneer de Reformatie exact te Kattendijke is opgetreden kon niet worden achterhaald. De eerste vergaderingvan de classis Zuid-Beveland van de Nederduits Gereformeerde Kerk werd te Kapelle gehouden op 4 mei 1579.Negen leden waren daar aanwezig. Kattendijke was er niet bij. Bij brief van 1 november 1579 schreven Gecommitteerde Raden van Zeeland aan de stads- en dorpsbesturen,dat aan de nieuwe leer geen belemmeringen in de weg gelegd mochten worden. Aan de andere kant mochtenkatholiek gebleven bestuurders, vooral in de dorpen, hun publieke ambten blijven bekleden, indien geengereformeerden voorhanden waren.De Hervorming deed namelijk geleidelijk aan intree; vooral op het platteland , met veelal katholiekeambachtsheren, hield men in eerste instantie vast aan de oude leer.

In ieder geval is in 1611 de Hervorming te Kattendijke een feit. De classis Zuid-Beveland oordeelde het toennodig, dat Kattendijke niet langer van herderlijke zorg mocht verstoken blijven. De predikant van Wemeldingekreeg opdracht om periodiek te Kattendijke preekbeurten te vervullen.

Bleef de kleine gemeente vooreerst verbonden met die van Wemeldinge, in 1648 mocht men de eerste predikantbegroetennl. nl. Nicolaas Oostdijk, die in 1651 naar Wolphaartsdijk vertrok. Vanaf dat jaar worden er doop-,trouw- en begraafboeken bijgehouden. Het is niet duidelijk of het jaar 1648 als jaar van instituering van degemeente kan worden aangehouden. Het is mogelijk, dat er al eerder ouderlingen en diakenen zijn geweest.

In 1809 drong men er van de zijde van de burgerlijke overheid op aan om aansluiting te zoeken bij gemeenten inde omgeving, daar het getal lidmaten te gering werd geacht om zelfstandig te blijven voortbestaan. De gemeentebehield echter haar zelfstandigheid. Enige groei beleefde ze toen Wilhelminadorp ontstond, na de inpolderingenaan de westzijde van Kattendijke in de periode 1809/1810. Enkele decennia later kwam er in Wilhelminadorpeen zelfstandige Hervormde Gemeente.

In het midden van de vorige eeuw bestond er te Kattendijke een groep gelovigen rond de smid CornelisDominicus, die samenkomsten hield in " een van binnen geheel rood geverfde " boerenschuur aan deMonnikendijk. Deze Dominicus, bij wie de Hervormde predikant geen huisbezoek aflegde, werd oefenaar,catechiseermeester en krankenbezoeker van een groep Afgescheidenen, die voornamelijk uit de vrije gemeentevan Budding te Goes afkomstig was. Budding kwam in 1860 tot loochening van de Drie-eenheid, hetgeen zijngemeente een respectabel aantal leden kostte.

In de groep van Dominicus werden wel de ambten ingesteld, doch tot reguliere gemeentevorming kwam het niet.in 1866 verliet een aantal leden Dominicus en stichtte te Goes de Gereformeerde gemeente onder het kruis.Omtrent de " tente van samenkomst" van Dominicus is niet veel bekend. Volgens overlevering zou dezebeweging tot de eeuwwisseling hebben bestaan. Zeker is dat niet.

De organisatie van de Hervormde Gemeente van Kattendijke week in de loop der eeuwen niet af van de binnendeze kerkelijke gemeenschap gebruikelijke. Heel lang had de ambachtsheer van Kattendijke grote invloed op deberoeping van predikanten. De kerkeraad werd gevormd door predikant, ouderlingen en diakenen. Het collegiumqualificatum was het orgaan waarbinnen beslissingen werden genomen over de voorziening in vakatures. Dekerkmeesters waren belast met de stoffelijke zorg voor de kerk.

Na de vaststelling van het Algemeen Reglement voor de Hervormde Kerk in 1816 volgt de Hervormde gemeentevan Kattendijke de organisatie zoals die door de overheid is vastgesteld. De kerkmeesters maken dan plaats voorhet college van kerkvoogden.

De diakenen vergaderden altijd tesamen met predikant en ouderlingen. Zij administreerden het goederenbezitvan de diakonie. Beslissingen van diakonale aard werden door de voltallige kerkeraad genomen.

Wanneer het kerkgebouw te Kattendijke is gebouwd is niet exact bekend. Wel weten wij, dat in 1768 het koor isafgebroken, met de noordelijke dwarskapel en de sacristie. Bij die gelegenheid werd ook het dak van de kerkvernieuwd. De triomfboog werd dichtgezet en een nieuwe consistorie kwam op de plaats van het koor te staan.Deze werd in de vorige eeuw ook als lagere school gebruikt. Bij de restauratie van 1955 werd de consistorieweer vervangen.

De toren dateert van ca. 1640. In het archief van de kerk is een bestek van ca. 1810 voor de verbouwing van detoren aanwezig.

Geschiedenis van het archief en verantwoording van de inventarisatie

Krachtens overeenkomst van inbewaringgeving berusten de archieven van deze gemeente in de bewaarplaats vande gemeente Goes.

Zowel het kerkeraadsarchief, als dat van het college van kerkvoogden is niet ongeschonden binnengebracht.Enkele onderdelen zijn aan restauratie toe. Wanneer we spreken over geschonden dan hebben we tevens het oogop de omvang van de archieven. Aan de hand van aanwezige inventarislijsten kan worden geconstateerd, dat erin de loop de tijd nogal wat archivalia verdwenen zijn. Zo zijn bijvoorbeeld de oudste kerkeraadsacta verdwenen.Veel correspondentie is er niet meer. Hetzelfde geldt voor het archief van het college van kerkvoogden.

De indeling van deze inventaris wijkt niet af van de voor deze archieven gebruikelijke.

Als bijlagen bij deze inventaris behoren een lijst van predikanten, die de Hervormde Gemeente van Kattendijkehebben gediend, alsmede een uittreksel uit de inventaris Mulder betreffende de doop- en trouwboeken vanKattendijke, die thans Rijkseigendom zijn en door het Rijksarchief in Zeeland aan de archiefdienst van Goes inbewaring zijn gegeven.

Een register van plaats- en persoonsnamen werd gelet op de geringe omvang van de inventaris niet noodzakelijkgeacht.

Goes, augustus 1987

A.J. Barth

Geraadpleegde literatuur

C. Dekker, Zuid-Beveland, De historische geografie en de instellingen van een Zeeuws eiland in deMiddeleeuwen, Assen, 1971.

A. de Smit, Beknopt overzicht van de kerkelijke geschiedenis der Bevelanden, ongepubliceerd, 1944.

A. de Smit, Kerkgeschiedenis van Zuid- en Noord-Beveland, ongepubliceerd manuscript, z.p., z.j.

I.J.E. Feleus, Kattendijke, ongepubliceerd manuscript betreffende de geschiedenis van Kattendijke, z.j.

L.J. Abelmann, De Middeleeuwse dorpskerken van Zuid-Beveland, Goes, 1983.

INVENTARIS

Archief van de kerkeraad

Stukken van algemene aard.

1. Notulen

1-4. Notulen van de vergaderingen van de kerkeraad.1684-1935.4 delen.

1. 1684 februari 2-1754 december 7N.B. Bevat ook notulen van de vergaderingen van het Collegium Qualificatum en eenlijst van lidmaten, ca. 1740-c. 1761

2. 1755 april 13-1817 januari 243. 1817 april 15-1851 december 114. 1852 januari 12-1935 november 11

N.B. Bevindt zich in zeer slechte staat.

2. Correspondentie

5-12. Ingekomen stukken en concepten, minuten en doorslagen van uitgegane stukken.1807-1964 (met hiaten)8 omslagen.

5. 1807-1810, 1814, 1816-1818, 1820, 1821, 1824-1826, 1828, 1839-18431848, 1852, 1854, 1855, 1857, 1859-1863, 1865, 1866, 1882, 1895, 18971898, 1900, 1909,. 1912, 1916, 1919, 1920.

6. 19237. 1924, 19258. 19269. 1927, 192910. 1930-193411. 1935-194312. 1951-1964

13. Register van de bij de kerkeraad ingekomen stukken.1816-1887.1 deel.

Stukken betreffende bijzondere onderwerpen

1. Ambtsdragers

14,15. Stukken betreffende de verkiezing van ambtsdragers.1906-1959.2 omslagen.

14. 1906-194315. 1944, 1945, 1958, 1959.

2. Lidmaten

--. Lijst van lidmaten.c. 1740-c. 1761.

NB. Bevindt zich in invent.nr. 1

16. Lijsten van lidmaten, met aan de keerzijde van het deel staten van gedoopte kinderen.1762-1878.1 deel.

17. Lijsten van lidmaten, alfabetisch ingericht met vermelding van de datum van ontvangen en uitgereikteattestaties.1792-1877.1 deel.

18. Lijsten van lidmaten.1878-1923.1 deel.

19. Lijsten van lidmaten (contra-lidmatenregister)1880-1923.1 deel.

20. Lijsten van aan de kinderen van gemeenteleden bediende H. Doop.1811-1879.1 deel.

21, 22 Lijsten van door de predikanten ingezegende huwelijken van lidmaten.1817-1876.2 delen.

21. 1817-1876.22. 1817-1873 (contra-trouwboek)

23. Lijst van lidmaten, die woonachtig zijn in de Wilhelminapolder.1823.1 stuk.

24. Lijsten van stemgerechtigde lidmaten.1904-1953.1 omslag.

25. Lijst van lidmaten.1959.6 stukken.

3. Aangelegenheden betreffende de diakonie

3.1. Algemeen.

26. Ingekomen stukken en doorslagen van uitgegane stukken van de diakonie.1949-1951, 1959-1964.1 omslag.

3.2. Eigendommen.

3.21 Algemeen.

27. Stukken betreffende de inschrijvingen op het grootboek van de Nationale Schuld.1864-1965.1 omslag.

28. Lijsten van bezittingen van de diakonie.1888, 1895, 1925, 1934, z.j.1 deel.

29. Stukken betreffende de verzekering van de eigendommen van de diakonie tegen brand- en stormschade.1914-1962.1 omslag.

30. Bestek voor de verbouwing van het armenhuis.z.j. (1e helft 20e eeuw).1 deeltje.

3.22 Verpachtingen.

31. Stukken betreffende de onderhandse verpachting van gronden.1820, 1828, 1835, 1849, 1880, 1884, 1934, 1936.1 omslag.

32. Afschriften van notariële akten van openbare verpachting van gronden.1856, 1863, 1864, 1877, 1906, 1911, 1924, 1925, 1933, 1935, 1943.1 omslag.

33. Afschrift van de notariële akte van uitgifte van grond in erfpacht aan M. Roose.1865 maart 7.1 katern.

34. Afschrift van de notariële akte van uitgifte van grond in erfpacht aan P. van Kleunen.1882 februari 28.1 katern.

35. Afschrift van de notariële akte van uitgifte van grond in erfpacht aan C. de Wilde Az.1882 maart 7.1 katern.

36. Afschrift van de notariële akte van uitgifte van grond in erfpacht aan J. Keukelaar.1912 juli 29.1 katern.

37. Afschrift van de notariële akte van verpachting van grond aan P. van Kleunen.1928 april 3.1 katern.

38. Afschrift van de notariële akte van verpachting van grond aan J. de Jonge Dz.1929 mei 14.1 katern.

39. Stukken betreffende de verpachting van gronden.1964, 1965.1 omslag.

3.23. Andere zakelijke rechten.

40. Afschrift van de notariële akte van aankoop van grond in Reymershoek te Kattendijke van J. de Boe,met retroactum.1924 oktober 27.2 katernen.

41. Afschrift van de notariële akte van tenuitvoerlegging van het testament van C. Staal, waarbij dediakonie een perceel grond verwerft gelegen aan het Hooge Pad en het Jan Domusweegje teKattendijke.1933 december 30.1 katern.

42. Afschrift van de notariële akte van ruiling van grond met de burgerlijke gemeente Kattendijke.1936 maart 3.1 katern.

3.3. Financiën

3.31 Begrotingen

43-51. Begrotingen van inkomsten en uitgaven.1958-1966.9 katernen.

43. 195844. 195945. 196046. 196147. 196248. 196349. 196450. 196551. 1966

3.32. Boekhouding

52. Kasboek van inkomsten en uitgaven.1947-1956.1 deel.

3.33. Rekeningen, met bijlagen.

53-65. Rekeningen van inkomsten en uitgaven.1662-1865, 1957-1964, 1966.9 katernen en 4 banden.

53. 1662-1712 (1 band)54. 1713-1761 (1 band)55. 1762-1811 (1 band)56. 1812-1865 (1 band)57. 195758. 195859. 195960. 196061. 196162. 196263. 196364. 196465. 1966

66-78. Bijlagen tot de rekeningen van inkomsten en uitgaven.1764-1965 (met hiaten)13 omslagen.

66. 1764, 1815, 1862-1866, 188567. 1916, 1926-1929,68. 1930-193269. 194970. 1950, 195171. 195772. 1958

73. 195974. 196075. 196176. 196277. 196378. 1964

3.4 Bedeling.

79. Staten van de jaarlijkse bedeling van de armen.1909-1942.1 omslag.

80. Statuten van het steenkolenfonds " De Beproeving", met aantekeningen van de door de diakonieverleende bijdragen.1928-1938.1 deeltje.

Archief van de kerkvoogdij

Stukken van algemene aard.

1. Notulen

81. Notulen van de vergaderingen van de kerkvoogdij.1906 februari 19 - 1953 november 10.1 deel.

82. Notulen van de vergaderingen van de kerkvoogdij, van de met het college van notabelen gecombineerdevergaderingen en van het college van notabelen.1943 oktober 29 - 1946 december 27.1 deeltje.

N.B. Bevat ook reglement op de verhuring van zitplaatsen in de kerk, z.j.

2. Correspondentie

83-102. Ingekomen stukken en minuten en doorslagen van uitgegane stukken.1888-1975. (met hiaten)20 omslagen.

83. 1888, 1889, 1911, 1913, 1914, 1916, 1918, 1919 84. 1920-1924 85. 1925-1929 86. 1930-1935 87. 1936 88. 1944, 1945 89. 1946 90. 19547, 1948 91. 1949 92. 1950-1954 93. 1955-1957 94. 1958, 1959 95. 1960-1962 96. 1963, 1964 97. 1965 98. 1966, 1967 99. 1968, 1969100. 1970-1972101. 1973, 1974102. 1975

3. Archief

103. Inventarissen van de archieven van de kerk.1900, 1944, z.j.4 stukken en 1 deeltje.

Stukken betreffende bijzondere onderwerpen.

1. Reglementering

104. Plaatselijke reglementen op het beheer van de kerkelijke goederen.1871, 1907, 19223 deeltjes.

2. Kerkelijk personeel

105. Stukken betreffende het tractement van de predikanten.1895, 1900, 1924, 1928.5 stukken.

106. Instructies voor de klokluider/stokman annex grafdelver.1900, z.j.2 deeltjes en 1 stuk.

3. Eigendommen

3.1. Algemeen

107. Inventarissen van de kerkelijke goederen, fondsen, baten , lasten en schulden.1873, 1896.2 deeltjes.

108. Polissen van de verzekering tegen brand van de kerkelijke gebouwen.1891, 1898.2 stukken.

109. Staat van de bezittingen en schulden van de kerk.1934.1 stuk.

3.2 Gebouwen en gronden

110. Bestek voor het bouwen van de toren.c. 1810.1 katern.

111. Stukken betreffende het onderhoud c.a. van de kerk, de pastorie en de school.1842-1882.1 pak.

112. Akte van uitgifte van twee graven op de kerkelijke begraafplaats aan de erven J. Staal.1893.1 stuk.

113. Reglementen op de verhuring van zitplaatsen.1901, z.j.1 stuk.N.B. Zie ook inventarisnr. 82.

114. Doorslagen van de huurcontracten, waarbij P. van Waarde een kamer met slaapkamer in depastorie huurt.1920.2 stukken.

115. Akte van verhuring van twee kamers aan de voorzijde van de woning grenzend aan de woninggrenzend aan de woning van F.J. Feleus aan C. Wisse.1925.1 stuk.

116. Akte van verhuring van de tuin van de pastorie aan C. Wisse.1928.1 stuk.

117. Stukken betreffende de restauratie van het kerkgebouw.1950-1957.1 omslag.

118. Bestek en tekeningen ten behoeve van de restauratie van het kerkgebouw.1953, 1954.1 pak.

119. Staten van de betaalde bedragen ten behoeve van de restauratie van het kerkgebouw.1954, 1955.1 deel.

120. Facturen ingediend door bouwbedrijf en leveranciers betrekking hebbend op de restauratie.1954, 1955.1 pak.

4. Financiën.

4.1. Begrotingen

121, 122. Begrotingen van inkomsten en uitgaven.1828-1902, 1954-1973.2 pakken.

121. 1828-1902122. 1954-1973

4.2. Hoofdelijke omslag

123. Stukken betreffende de bepaling van de bedragen der hoofdelijke omslag.1843-1850, 1852-1855, 1857-1860, 1862-1865, 1869.1 omslag.

124. Kohieren van de hoofdelijke omslag.1843-1963.1 omslag.

125. Verordeningen op de heffing en inning van de hoofdelijke omslag.1898, 1921, 1923, 1928.4 stukken en 2 deeltjes.

4.3. Geldleningen

126. Akte van geldlening van fl. 1500,- - van douarière A.J. Huijssen van Kattendijke.1882 juli 7.1 stuk.

127. Plan van de door de kerkvoogdij aan te gane geldlening ten bedrage van fl. 300,-1897.1 stuk.

4.4. Boekhouding

128. Staat van ontvangsten en uitgaven ten behoeve van het orgel in de kerk.1898.1 stuk.

129. Staat van ontvangen bedragen aan hoofdelijke omslag, huur van zitplaatsen, collecten en onderhoud vande kerkelijke gebouwen.1899-1925.1 stuk.

4.5. Rekeningen met bijlagen

130-132. Rekeningen van inkomsten en uitgaven.1713-1794, 1905-1947, 1954-1974.3 pakken.

130. 1713-1794131. 1905-1947132. 1954-1974

133-171 Bijlagen tot de rekeningen van inkomsten en uitgaven.1931-1936, 1938, 1943-1957, 1959-1975.39 omslagen.

133. 1932135. 1933136. 1934137. 1935138. 1936139. 1938140. 1943141. 1944

142. 1945143. 1946144. 1947145. 1948146. 1949147. 1950148. 1951149. 1952150. 1953151. 1954152. 1955153. 1956154. 1957155. 1959156. 1960

157. 1961158. 1962159. 1963160. 1964161. 1965162. 1966163. 1967164. 1968165. 1969166. 1970167. 1971168. 1972169. 1973170. 1974171. 1975

AANVULLING OP DE INVENTARIS VAN DE ARCHIEVEN VAN DE HERVORMDE GEMEENTE TEKATTENDIJKE

Archief van de kerkeraad

a. stukken van algemene aard

172. Register van ingekomen en verzonden stukken.1893-1948.1 deel.

b. stukken betreffende bijzondere onderwerpen

1. ambtsdragers

173. Plaatselijk reglement voor de beroeping van predikanten en de benoeming van ouderlingen endiakenen.1921.1katern.

2. lidmaten

174, 175. Lijsten van stemgerechtigde lidmaten.1936-1952.2 delen.

174. mannelijke lidmaten175. vrouwelijke lidmaten

3. diakonale aangelegenheden

3.22 verpachtingen

176. Doorslag van de notariële akte van verpachting van gronden aan J. de Jonge, B.A. vanKleunen, J. op 't Hof, F. Minnnaard, L. Heyboer, P. van Kleunen en A. Vleugel.1943 januari 25.1 katern.

3.31 begrotingen

177-179. Begrotingen van inkomsten en uitgaven.1955-1957.3 katernen.

177. 1955178. 1956179. 1957

3.32 rekeningen

180-185. Rekeningen van inkomsten en uitgaven.1866-1956.4 katernen, 1 deel en 1 omslag.

180. 1866-1947 (1 deel)181. 1942-1952 (1 omslag)182. 1953

184. 1954185. 1955186. 1956

Archief van de kerkvoogdij

Stukken van algemene aard

2. Correspondentie

187, 188. Afschriften van uitgaande brieven en staten van ingekomen stukken en verzonden brieven.1910-1984.2 delen.

187. 1910-1961188. 1961-1984

189-194. Ingekomen stukken en doorslagen van uitgegane stukken.1976-1981.6 omslagen.

189. 1976190. 1977191. 1978192. 1979193. 1980194. 1981

4. Financiën

4.1. Begrotingen

195-199. Begrotingen van inkomsten en uitgaven.1985-1989.5 katernen.

195. 1985196. 1986197. 1987198. 1988199. 1989

4.4. Boekhouding

200, 201. Kasboeken van inkomsten en uitgaven.1958-1978.2 delen.

200. 1958-1967201. 1968-1978

202. Staten van ontvangen vrijwillige bijdragen en zitplaatsengeld.1964-1983.1 deel.

4.5. Rekeningen

203. Stukken betreffende de controle op en de goedkeuring van de jaarrekeningen.1961, 1962, 1964-1968, 1972, 1973, 1975, 1977-1989.1 omslag.

204-220. Rekeningen van inkomsten en uitgaven.1971, 1973-1988.17 katernen.

204. 1971205. 1973206. 1974207. 1975208. 1976209. 1977210. 1978211. 1979212. 1980213. 1981214. 1982215. 1983216. 1984217. 1985218. 1986219. 1987220. 1988