INSPIRATIEWAAIER VRAAGGERICHT OPENBAAR VERVOER

EEN OVERZICHT VAN KANSRIJKE IDEEËN EN CONCEPTEN ALS MAATWERKVERVOEROPLOSSING FORSETI PROVINCIE NOORD-BRABANT SRE

! ! ! ! !!!!!

!! !!

!!!

!

! !!!!

!!

!!

!

!!! ! !

!

! !! !!!

! ! ! ! ! ! ! ! !! !!

!!

!!

! !

!

!!

! !! !

!

!

!

! !

! !

!

!

!

!

!!

! 3

Voorwoord Deze inspiratiewaaier biedt een overzicht van mogelijke mobiliteitsoplossingen die een bijdrage kunnen leveren bij het aanpakken van vervoerlacunes als gevolg van het meer vraaggericht inrichten van het openbaar vervoer, maar ook andere maatschappelijke ontwikkelingen kunnen leiden tot een noodzaak om op zoek te gaan naar alternatieve mobiliteitsoplossingen. Deze lijst is zeker niet uitputtend, maar geeft wel een gevarieerd overzicht van mogelijkheden en voorbeelden uit Brabant en daarbuiten. Niet ieder voorbeeld of idee is per definitie succesvol of overal toe te passen. Er zijn tevens ongetwijfeld allerlei mitsen en maren bij ieder voorbeeld te bedenken. Hier is in de overzichten echter nadrukkelijk niet bij stil gestaan. De inspiratiewaaier heeft namelijk als doel om te inspireren en te laten zien wat er allemaal mogelijk is om knelpunten in mobiliteit aan te pakken zonder direct stil te staan bij de barrières die bij de implementatie geslecht moeten worden. De concepten zijn hierna ingedeeld in een aantal categorieën:

Aanpassingen op bestaande OV- en doelgroepenconcepten Door aanpassingen in de manier waarop het bestaande OV- en doelgroepenvervoer is georganiseerd en wordt aangeboden, kan een vervoerproduct worden geboden dat beter aansluit op de specifieke wensen of problemen die ergens kunnen ontstaan. Voorbeelden en ideeën opgenomen in deze inspiratiewaaier:

• Scandinavisch model • De Zweedse Flexlinjen • Servicebus • Ketenmobiliteit • Maatwerk indicatie Wmo-vervoer

Vormen van besloten vervoer Met besloten (niet voor iedereen toegankelijke) vormen van vervoer kan voor specifieke doelgroepen een oplossing geboden worden voor specifieke vervoerknelpunten in gebieden, op tijdstippen of specifieke motieven. Voorbeelden en ideeën opgenomen in deze inspiratiewaaier:

• Boodschappenbus • Dorpsbus • De Witte Raaf • Vervoer bedrijventerreinen

! 4

Vormen van individueel vervoer Een oplossing voor knelpunten in collectief vervoer hoeft niet altijd ook in collectief vervoer gevonden te worden. Personen kunnen ook geholpen worden in het vinden en/of creëren van een oplossing op individueel niveau. Voorbeelden en ideeën opgenomen in deze inspiratiewaaier:

• Deelauto • Haltevoorzieningen voor fiets en scootmobiel • OV-Fiets

ICT-oplossingen In sommige gevallen kan een oplossing gevonden worden in mogelijkheden om een lastig te organiseren verplaatsing overbodig te maken. ICT toepassingen vormen hierin in toenemende mate kansen voor. Voorbeelden en ideeën opgenomen in deze inspiratiewaaier:

• Diensten op afstand • Marktplaats • Onderwijs op afstand

Informeren en leren over het openbaar vervoer Soms ontstaat een knelpunt niet omdat er geen vervoeraanbod is maar omdat mensen niet in staat zijn zelfstandig de ‘weg’ te vinden. Om te voorkomen dat dure en onnodige alternatieven opgezet worden kan uitleg over het huidige een reeds aanwezige openbaar vervoer de oplossing vormen. Voorbeelden en ideeën hiervoor opgenomen in deze inspiratiewaaier:

• MEE op weg • OV-advies • OV-ambassadeurs • OV-educatie

We hopen dat de voorbeelden uit deze waaier personen en partijen inspiratie geven en een stapje verder brengen in de uitdaging om samen met overheden zoals de provincie en gemeenten maar ook met andere belanghebbende organisaties de mobiliteit van alle Brabanders te blijven waarborgen. Namens Provincie Noord-Brabant, SRE en Forseti.

! 7

Aanpassen OV-product: Servicebus Wat is het? Een servicebus is een vorm van openbaar vervoer dat optimaal is afgestemd op de behoeften en beperkingen van specifieke doelgroepen. Laagdrempeligheid is (letterlijk en figuurlijk) het sleutelwoord. De servicebus biedt een op maat gemaakt vervoerconcept waarbij optimaal wordt geluisterd naar de wensen van de gebruikers en de gebruikers ook zelf het concept in overleg kunnen vormgeven en verbeteren. De bus rijdt langs concentraties van woonvoorzieningen en diverse populaire bestemmingen zoals ziekenhuizen en winkelcentra. De servicebus rijdt in enkele middelgrote steden zoals Middelburg, Assen en Delfzijl. In Eindhoven heeft in 2011 buslijn 100 (Rondje Woensel) op proef gereden. Deze bus bood extra comfort speciaal voor reizigers met een fysieke beperking. De proef is gestopt vanwege gebrek aan geld, maar was volgens de gemeente wel geslaagd.

Doelgroep: " ouderen " mensen met een

mobiliteitsbeperking " alle reizigers voor lokale

verplaatsingen Bijdrage oplossing: De inzet van een servicebus verhoogt de mobiliteit, ontsluit specifieke ouderenbestemmingen en kan leiden tot een verlaging van het regiotaxigebruik.

Financiering De kosten van een servicebus liggen hoger dan een reguliere bus. Er dient duidelijk voldoende vervoerwaarde aanwezig te zijn. Voor de opzet kan gekeken worden naar co-financiering met de gemeente vanuit Wmo-middelen. Wellicht zijn bestaande buslijnen om te vormen tot servicelijn en/of kunnen lijnen worden gestrekt, waarbij de servicebus de bediening tot de deur overneemt. De reizigerstarieven kunnen verschillen. Sommige gemeenten kiezen ervoor om het vervoer gratis aan te bieden. Doorgaans betaalt de reiziger het reguliere OV-tarief.

Rollen en verantwoordelijkheden: De bestaande servicebussen vallen onder de OV-concessie en zijn dus de verantwoordelijkheid van de OV-autoriteit. Voor de organisatie van een servicebus ligt een samenwerking tussen gemeente en provincie voor de hand, gezien de doelgroep en het lokale karakter van de bus. Startpunt is een stad of regio met een duidelijke vervoerbehoefte en/of het gebrek aan vervoeraanbod. Dit inzicht kan worden verkregen door een analyse van de rijpatronen binnen regiotaxi.

! 11

Besloten vervoer: De dorpsbus Wat is het? Het komt nu en in de toekomst voor dat het niet mogelijk is om in kleine kernen regulier openbaar vervoer tegen een acceptabele kostendekking aan te bieden. Om toch in de aanwezig mobiliteitsvraag te voorzien kan een dorpsbus worden ingezet. In het Zeeuwse Ellewoutsdijk laat de Stichting Dorpsbusje Ellewoutsdijk een busje rijden om scholieren naar de dichtstbijzijnde basisschool te brengen. Directe aanleiding is de sluiting van een school in het dorp. Het busje wordt ook ingezet voor vervoer naar de wekelijkse markt. In Burdaard rijdt de vrijwilligerscentrale Welzijn Middelsee met vrijwilligers met een 8-persoons busje. Zij vervoert scholieren van/naar een centrale bushalte en vervoert cliënten van/naar zorginstelling Interzorg. Tussendoor is het voertuig beschikbaar voor andere reizigers.

Doelgroep: " scholieren " ouderen " overige inwoners

Bijdrage oplossing: " oplossing voor vervoerprobleem

kleine kernen " bevorderen participatie " leefbaarheid platteland

Financiering De provincie of gemeente kan de kosten dragen van een aan te schaffen voertuig. Door de inzet van eigen inwoners als vrijwilliger, kunnen de kosten voor de uitvoering (onderhoud en coördinatie) worden beperkt. De kosten kunnen worden opgevangen door een kleine reizigersbijdrage en een financiële bijdrage vanuit het dorp, bijvoorbeeld via sponsoring.

Rollen en verantwoordelijkheden: Vanuit de gemeenschap dient een duidelijke gebundelde vervoervraag aanwezig te zijn. Het initiatief moet van de bewoners zelf komen. Dus niet ‘ik heb een probleem’, maar ‘wij zetten ons in voor een gezamenlijke oplossing’. De rol van de provincie of gemeente kan beperkt zijn/blijven tot een bijdrage aan het voertuig. Het beheer van het voertuig kan liggen bij een op te zetten stichting (Ellewoutsdijk) of een bestaande vrijwilligerscentrale (Burdaard).

! 18

ICT: Zorgvoorelkaar biedt marktplaats voor mobiliteit Wat is het? Er is altijd sprake van een groep die graag van A naar B wil, maar geen vervoer kan organiseren en mensen die toch bepaalde ritten maken en iemand kan meenemen of graag andere met mobiliteit helpt. Om deze doelgroepen met elkaar in contact te brengen is een soort ‘marktplaats’ voor mobiliteit nodig. Ruim 10 jaar geleden is er in diverse kernen in Noordoost Brabant een proef geweest met Ho & Go. Vrijwilligers vervoerden met de eigen auto mensen die bij een centrale een verzoek hadden ingediend. Met de toegenomen mogelijkheden van internet biedt dit concept nieuwe kansen. Op de website is deze functie beschikbaar voor diverse mantelzorgactiviteiten, waaronder ook hulp met vervoer. In Brabant is dit al actief in Breda, Etten-Leur, Geldrop-Mierlo, Vught, Eindhoven en Den Bosch.

Doelgroep: " ouderen " inwoners van kleine kernen " in potentie iedereen

Bijdrage oplossing: " oplossen van mobiliteits-

problemen bij lastig te maken verplaatsingen,

" gebruik maken van de mogelijkheden om met anderen mee te rijden

Financieel Omdat het bij zorgvoorelkaar gaat om een bestaand platform en er geen investeringen nodig zijn in hardware of andere ICT voorzieningen, zullen de kosten beperkt zijn. Het initiatief is gratis voor gebruikers en vrijwillige mantelzorgers. Het is echter wel denkbaar dat voor een succesvolle toepassing van dit concept uitleg en begeleiding nodig is.

Rollen en verantwoordelijkheden: Zorgvoorelkaar is een initiatief dat nu in enkele gemeenten beschikbaar is. Er ligt een rol voor lokale overheden en belangenorganisaties om ook op andere plekken zorgvoorelkaar of een ander vergelijkbaar platform beschikbaar te maken. Daarnaast is communicatie nodig om het concept bij meer mensen bekend te maken.

Meer informatie: www.zorgvoorelkaar.nl

! 24

Dit is een greep uit onze inspiratiewaaier. Wilt u meer voorbeelden zien of bespreken, neemt u dan contact op met Jacky Lodewijks, j.lodewijks@mobycon.nl, (073) 523 10 65.