INSPIRATIEKITCriticalArts-basedSustainabilityEducation(CASE)Versie1.0,oktober2020

ENGELBERTFELLINGER

Partners:

2

INHOUDWaaromdezeinspiratiekit? –3

WatisCASE? –4

Nieuweenandereperspectievenviakunst –5

Studentenzijndeonderzoekers –6

Didactischmodel –8

Creativiteitenimpact –9

Werkvormen –10

• Beeldanalyse

• Watinspireertje?

• Ziteensopdestoelvaneenander

• Manifestindeopenbareruimte

• Weeseenniet-menselijkestakeholder

• DeckofFrames

• Kunstenaarindehoek

MetenenbeoordelenbijCASE –20

Checklists –22

• Watwiljebereiken?

• Wiezijndestakeholdersenwatwillenze?

Literatuur –25

Contactenmeer –27

3

WAAROMDEZEINSPIRATIEKIT?

Klimaatverandering,microplastics,overbevolking,luchtvervuiling,watervervuiling,hebzucht,overconsumptie,pandemieën,uitstervenvandierenenplanten.Demensmaakteenrotzooivandezeplaneet.

Traditioneelonderwijsrondomduurzaamheidschetstdeverschijnselenenoorzakenvanmilieuproblemenmaarzetstudentenzeldenaantothetnemenvangerichteactieincombinatiemeteigenonderzoekenhetbestuderenenzoekenvanbijbehorendetheorie.

Dezeinspiratiekitisvoordocentendieeenpositievebijdragewillenleverenrondduurzaamheiddoormetstudentenonderliggendeoorzakenoptesporenenervarensituatiesteveranderenmetgerichteacties.

4

WATISCASE?

Kunstkanhetklimaatprobleemnietoplossen,maarkunstkanwelmenseninbewegingkrijgenominactietekomen.Dekennisindezekitverbindtarts-basedresearch,duurzaamheideninzichtenuitdekritischepedagogiektoteenvernieuwenddidactischconcept:CASE(CriticalArts-basedSustainabilityEducation).

StudentenzijnbijCASEdeonderzoekersdieviakunstenspelnieuwekennisontwikkelen,nieuweverbindingenleggenendaarmeekomentotverrassendeenconcreteresultatenomtrentduurzaamheid.

Dezeinspiratiekitissamengesteldmetin2020getestescenario’sen(online)lessituatiesaanHaagseHogeschool,minorSustainableBusinessenHogeschoolvoordeKunstenUtrecht(HKU).

Meteenaantalaanpassingen(terbeoordelingaandedocent)isdezeinspiratiekitookbruikbaarindebovenbouwvanhetvoortgezetonderwijs.

5

NIEUWEVERBINDINGENENANDEREPERSPECTIEVENVIAKUNST

Omstudententelatenervarenwaterwerkelijkgebeurtrondduurzaamheidenomdestakeholders-inclusiefniet-mensen-telerenbegrijpen,isdidactischeenuitdaging.

Kunstverteltverhalen.Kunstheeftdeeigenschapomopeenempathischniveauverbindingentemakenenuittenodigentotgesprekenreflectie.Hetvermogenomverhalentevertellenentedeleniswatonsalsmensenuniekmaakt.

Ineencreatiefprocesleerjeenlegjenieuweverbanden.LerendoortemakeneneigenonderzoekstaancentraalindedidactischeaanpakvanCASE.CASElegtdebalbijdestudentenomaandeslagtegaanmeteenconcreetthema.Eenrijkeleerervaringishetgevolg.

6

STUDENTENZIJNDEONDERZOEKERS

Hetonderzoekengebeurtmetarts-basedresearch(ABR)methodieken.Wanneerjeeenprobleemletterlijkervaartdoorzelfteonderzoeken,hebjeeenandere(directe)waarnemingenervaarjeeengrotereurgentieomhetoptelossen.Kunstalsonderzoeksmiddelkentspecifiekeeigenschappendievoorhetsocialedomeinvanbelangzijn.BaroneenEisner(2012)formulerenditalsvolgt:

‘Art-basedresearch(ABR)isanapproachtoresearchthatwedefineasamethoddesignedtoenlargehumanunderstanding…theaimistocreateanexpressiveformthatwillenableanindividualtosecureanempatheticparticipationinthelivesofothersandinthesituationsstudied.’

InvloedvankritischepedagogiekenverbandenmetkunstDeinzetvanstudentenalsonderzoekersheeftwortelsindekritischepedagogiek(Freire,1972).DestudentenstartenbijCASEhetonderzoekmethetbewustwordenvandeeigen(machts)positieendievananderen.Kunstenspelalsonderzoeksmiddelzorgenvooreendiepgaandbegripennieuweinzichtenindeervarensituaties.Kunstenspelcreëreneenaparteruimte

7

waarin(vooreven)allesmogelijkismetverbeeldingskracht,dieeigenregelskentendienaastdewaargenomenwerkelijkheidvanbuitenstaat.Dezeonderzoekbenaderingvergrootdementaleruimteomtotorigineleenongebruikelijkeideeëntekomendieresultereninverrassendeenuitvoerbareoplossingenvoormaatschappelijkevraagstukken.

Centraalindezewerkwijzestaatdatstudentendeonderzoekerszijnentijdensdelessengroeienindezerol.Dedocentbegeleidtvanuitfeitenenmeritesennietvanuitautoriteit.

PlaneetgerichtefocusopduurzaamheidBinnenCASEwordtduurzaamheidvooralgezienalsplaneetgericht.Ditvanuitdegedachtedatwatjuistisvoordeplaneetop(langetermijn)ookgoedisvoordemens.Dezeinsteekgeeftruimteencontextvoormaatschappelijkevraagstukkendieaanbodkomenindeonderzoekenvandestudenten.

8

DIDACTISCHMODEL

1. ProblematiseringIndestapvanproblematiseringkrijgenstudentenendocenteninzichtkrijgenindeeigen(machts)positieendievananderen,inclusiefniet-mensenrondomduurzaamheid.Kunstenspelwordeningezetominzichttekrijgenindeproblematiekenomnieuweverbindingentemakenopverschillendeniveaus.

2. DialoogHierwordtdoormiddelvankunstenkunstbeoefeningeendialooggefaciliteerdmetdestakeholders,inclusiefniet-mensen.Debevindingenuitdeeerstestapvormendebasisvandehandelingen.

3. PraxisActieenreflectiewordenhiergecombineerdomeenveranderingtekrijgenindeervarensituatie.Kunstenspelfungerenhieralsdrager.

Indezeinspiratiekitstaatdeeerstestapcentraal:problematisering.

9

CREATIVITEITENIMPACTDuurzameideeënkrijgenpasbetekenisalszewordengedeeldmetanderen.Omhetdelentelatenplaatsvindenzijnondernemendevaardighedenvereistomdejuistemensentebereikenentebetrekkenendaarmeeimpactengeldstromentegenereren.

DitgegevenisdoorCsikszentmihaly(1996)inzijn‘systemsmodel’uitgebreidbeschreven.Hijgaatuitvanhetdomein,veldenindividualsspelers.Hetculturelesysteeminhetmodelrepresenteertdesamenleving.Indesamenlevingspelenzakenwaarjealsmakermetjouwvisieentalentmeeaandeslaggaat.

Hetsocialesysteembestaatuito.a.debranche,investeerders,klantenenvakgenotendiejedientteovertuigen.Alsjedezehebtovertuigd,dancreëerjemethendeimpactdienodigisomhetprobleemoptelossenenverandertdesamenleving(cultureelsysteem)mededoorjouwinnovatie.

Kortom:innovatieiseenzaakvanlangeademendoorzetten.Bovendienzijnondernemendevaardighedennodigomanderenteovertuigenvanjouwduurzameidee.

10

WERKVORMEN

Creativiteitlaatzichomschrijvenalshetvermogenomietsnieuwstecreërenineenbepaaldecontext.Indecontextvandezeonderwijsvormgeeftkunstenspelmogelijkhedenomduurzaamheidvraagstukkenteonderzoekenenwordenstudentengeplaatstindepositievanonderzoekersenstakeholders.Nieuwekennisenverbindingenophetgebiedvanduurzaamheidzijnhetresultaat.

Dewerkvormenindithoofdstukzijneenaantalgetestehulpmiddelenomstudentenmetcreativiteittelatenontdekkenenkennisteatenmakenmetdeander.Bijdewerkvormenstaataangegevenofdezegeschiktzijnvooronlineofofflineonderwijs.

Waarmeeenhoedestudentenhunonderzoekdoenenbevindingendelenstaatvrijenisterbeoordelingaandedocent:spokenword,spel,muziek,dans,graphicnovell,rap,essay,studentevaluatie,video,foto,etc.Watteltisdatstudentengroeieninderolvanonderzoekersendatdegebruiktefeitenenbronnenpassenbinnendestandaardenzoalsdieinhethogeronderwijszijngeaccepteerd.

11

Beeldanalyse

Eenbeeldzegtmeerdan1000woorden.Laatdeaanwezigeneenminuutlanginstiltekijkennaareenvoorafuitgezochtbeeld.Laatvervolgensdemensenhunconclusiesopschrijvenendaarnametelkaardeleningesprek.Jezultziendaterverschillendeobservatieszijnvandezelfdesituatiediedemoeitewaardzijnomverderteonderzoeken.

Opwww.engelbert.orgzijnfoto’stevindendiegeschiktzijnvoorbeeldanalyseincombinatiemetduurzaamheid.Bepaalvantevorenderichtingvanhetduurzaamheidaspectdatjemetdestudentengaatonderzoeken.Bijvoorbeeldklimaat,ontbossing,waterkwaliteit,plasticsenzovoort.

Online,offline

12

Watinspireertje?

Ditiseenwaardenvrijeuitnodigingtotgesprekenlegtblootwatdeanderbezighoudt.Hebhetevennietoverjezelfenwatjedoet,maarvraagdeanderwaaromhijofzijietsdoet.Tip:dezeoefeningwerktookgoedbijhetontmoetenvannieuwemensenopfeestjesenrecepties.

Online,offline

13

Ziteensopdestoelvaneenander

Galetterlijkopdestoelvandeanderzittenenverwisselbeidevanpositie.Vertelvervolgensalsdezepersoondeervaringvandesituatie.Alsjeevendeanderbent,krijgjeeenverbindingopempathischniveauendoejeeenactieveinspanningomelkaartebegrijpen.

Ineenderderondegajenawaarjeelkaarnietgoedbegrijptenhoejedezesituatiekuntveranderen.Ditgeefteenuitnodigingtotconcretestappenomeenervaringofsituatieteveranderen.

Offline,onlinemetaanpassingen

14

Weeseenniet-menselijkestakeholder

Weesbijvoorbeeldeenrivierenlaatjediepgaandbevragendoordeandereaanwezigenoverjouwbelevingalsrivier.Eenantwoordalsdorst,kanhetbeginzijnvaneenonderzoeknaardeoorzakenvandeervarendroogteenuiteindelijkleidentoteenoplossingsrichting.

Online,offline

15

Manifestindeopenbareruimte

Frank Chu, San Franciso Dezewerkvormisvooravontuurlijkestudentenmetinteresseinmediaeninterventiesindeopenbareruimte.

1. Loopeenuurdoordestad,noteerwoordendiejezietrondduurzaamheid.

2. Kieseenaantalwoordenenzetdezeopeengrootbord.

3. Gamethetbordnaarminimaaldrieverschillendelocaties.

4. Demonstreeréénminuutopelkelocatie.

5. Fotografeerenfilmwatergebeurt.

Hoereagerendestakeholders?Presenteerdebevindingenvervolgensaandegroepviaeenvideovanmaximaal4minuten.

Offline,presentatiekanonline

16

DeckofFrames

WathebbenSustainableDevelopmentGoals(SDGS’s)temakenmetauto’svanTesla?IshetUTZ-keurmerkvanchocoladeechtzoduurzaam?Waaromzijnsportschoenennietterecyclen?Kandatnietanders?

DeckofFramesbehandelt42duurzaamheidsthema’sensteltvragenwaarstudenteneenduurzaamheidsanalysemeekunnenstartenvaneenproduct,eigenidee,leverancier,conceptofdienst.Dekaartenzijnmulti-inzetbaarengevenmogelijkhedenomstudentenactieftebetrekkenindeles.

17

Groepsopdracht:onderzoekvanconcreteproducten

Studentenzijnmetdezewerkvormdeonderzoekersenwordenmeteentoegewezenkaartdeskundigenvanditthemaincombinatiemeteenproduct,leverancierofdienst.Hieruitontstaatnieuwekennisenwordennieuweenveelalonverwachteverbindingengemaakt.

Online,offline

18

Audit

Eenandermanieromeenproduct,conceptofdienstteonderzoekenisomeenaudittedoen.Gade42kaartenaf,leghetkernbegripuitenvraagofhetthemaopdekaartvantoepassingisophetgekozenonderwerp.Jehebtkeuzeuitja,nee,twijfel.Dekaartenvormenverschillendeperspectievenopduurzaamheidengeveninputvoorverderonderzoekenreflectie.

Online,offline

GameWiljegebruikmakenvandecompetitieveenergieindegroep?DeckofFramesheeftookeengamevariantwaarmeedevervuilersdekaartenvandeduurzamespelerswillenafpakken.Maardeverdedigerskunnenzomaarterugslaanmetgroenealternatieven.

Online,offline

MeerwetenoverDeckofFrames?Opartsbased-research.euismeerinformatietevinden.

19

Kunstenaarindehoek

Eenvisuele,theatraleofpoëtischesamenvattingvaneenlesrondduurzaamheidgeeftnieuweperspectievengevenenlaatonverwachtetalentenvanstudentenshinen.Geeftweestudentendetaakomdestofsamentevattenopeenartistiekewijze.Enhetmagookmislukken,hetistenslotteeenleerervaring.

Online,offline

20

METENENBEOORDELENBIJCASE

VrijnaarLeavy(2018)enNorris,2011,InternationalJournalofEducationandtheArts.

HetmetenenbeoordelenvanhetstudentenwerkenhetprocesvindtbinnenCASEplaatsaandehandvanviercriteria.Doelhierbijisomtoteenfairebeoordelingtekomendiereproduceerbaaris.Eengrafischevoorstellingvandebeoordelingvandriestudententeamsstaathierboven.Erisgebruikgemaaktvaneenvijfpuntschaalinditvoorbeeld.(1=nietzichtbaar,5=zeerzichtbaar)

1. Poësis:lerendoortedoen

Wanneerjemaaktleerjedingen.Dematewaarinnieuwekennistijdenshetmaakprocesaandeoppervlaktekomtvalttebeoordelen.(Leavy,2018).

Inwelkemateheeftdestudentofgroepnieuwekennisenvaardighedeneigengemaakt?

1

2

3

4

5Poësis

Artisticiteit

Impact

Academischestandaarden

BeoordelingTeam1 Team2 Team3

21

2. Artisticiteit

Dematewaarinhetproductartistiekofkunstzinnigis.Hierbijishetbelangrijkomtebeoordelenbinnendevermogensvandegroep.Eengroepbusinessstudentenheefteenanderinstapniveaudanstudentenvaneenkunstacademie.

Inwelkematevalthetgeleverdekunstzinnigtenoemen?

3. Impact

Heeftwatisgemaaktinvloedophoewehetprobleemwaarnemen?Veranderterdaadwerkelijkietsaandeervarensituatie?Hierkomenweophetvraagstuk:leukvoorjeportfolioofdoethetechtwat.

Inhoeverreisdeervarensituatieveranderd?

4. Feiten,bronnen

Passendegebruiktefeitenenbronnenbinnendestandaardenzoalsdieinhethogeronderwijszijngeaccepteerd?

Inhoeverrezijndeacademischestandaardengehanteerd?

22

CHECKLISTSEnthousiastgeworden?VoordatjeaandeslaggaatmetCASE,probeervoorjezelfdevragenopdevolgendebladzijdentebeantwoorden.Dezeschema’s(vrijnaarPAC,2019)zijnookbruikbaarvoorstudentenominzichtenoverzichtinprojectentekrijgen.

Watishetdoel,watwiljebereiken?

.........................................................

Waaromisditprojectbelangrijkvoorje?

.........................................................

Watisdeimpactopiedereendiemeedoet?

Opstudenten?

.........................................................

Opdocenteninjeteam?

.........................................................

Opondersteunendpersoneel?

.........................................................

Opdeniet-menseninditproject?

.........................................................

Watvoortastbareresultatengaathetprojecthebben(kunstwerken,performance,publicatie,ontmoeting,etc.)

.........................................................

Hoegajedeuitkomstenmeten?

.........................................................

Hoegajedeuitkomstendelenmetdebuitenwereld(dissemineren)

.........................................................

23

Watwiljebereiken?Methetinvullenvanditschemakrijgjeeenbeeldvandeomvangvanjeprojectendeactiviteitendienodigzijn.Probeerjeactiviteitenindekerntebeschrijven.SMARTkandaarbijhelpen(Simple,Measurable,AgreedUpon,Timebound)enhoudhetKISS(KeepItShortandSimple).

Watwiljebereiken?

.......................................................

PubliekVoorwie

DoelLeerdoelenen/ofgewensteveranderingvanbestaandesituatie.

TactiekWatjewiltdoenomjedoelentebereiken

Output(tastbaar)Project,evenement,publicatie,artefact.

UitkomstHetresultaat,deleerervaring,inzicht.

ImpactKorteenlangetermijneffecten(bijvoorbeeldminderplasticopstraat)

Studenten

Team

Menselijkestakeholders

Niet-menselijkestakeholders

24

Wiezijndestakeholdersenwatwillenze?Probeerdestakeholdermatrixintevullen.Hiermeekrijgjeinzichtindebelangenvandeverschillendepartijendievanbelangzijnomjouwprojecttelatenslagen.Dezematrixkunjeaanpassennaardeeigensituatie.

Stakeholder Belangen Hoediebelangenwordenverwezenlijkt?

Hunzorgen?

Hoegaanweommethunzorgen?

Studenten

Team

Menselijkestakeholders

Niet-menselijkestakeholders

25

LITERATUUR• BaroneT,EisnerE.(eds)(2012)Artsbasedresearch,LosAngelesCA:

SagePublications

• Csikszentmihalyi,M.(1996),Creativity,thepsychologyofdiscovery

andinvention.NewYork,NY:HarperPerennial

• Fromm,E.(1941)Escapefromfreedom,NewYorkNY:Farrar&

Rinehart

• Flanagan,M.(2009)CriticalPlay:radicalgamedesign,Cambridge,

MA:MITPress

• Freire,P.(1972)Pedagogievandeonderdrukten,BaarnNL:

UitgeverijindenToren.

• John-Steiner,V.(2000)CreativeCollaboration,OxfordUK:Oxford

UniversityPress.

• Kahn,R.(2010)Criticalpedagogy,ecoliteracy,andplanetarycrisis:

theecopedagogymovement.NewYork,NY:PeterLangPublishing

• Kallenbach,T.,Koster,B.,Onstenk,J.Scheepsma,W.(2011).

OntwikkelingdoorOnderzoek.Eenhandreikingvoorleraren.Baarn,

Nederland:ThiemeMeulenhoff.

• Leavy,P.(eds)(2017)HandbookofArtsBasedResearch,NewYork

NY:GuildfordPublications

• Leopold,A.(1949)ASandCountyAlmanac:AndSketchesHereand

There,OxfordUK,OxfordUniversityPress.

• PAC(PrisonersActiveCitizenship)Erasmus+EUproject(2019),A

guidetocreatingactiveparticipationinPrisons:Brussel,BE.

• VanEs,R.(2009)Veranderdiagnose,deonderstroomvan

organiseren,Deventer,NL:Kluwer

• VanRosmalen,B.(2015),Muzischeprofessionalisering.Publieke

waardeninprofessioneelhandelen,Utrecht,Nederland:Uitgeverij

IJzer.

26

• Westra,R.(2007)Learningandteachingecosystembehaviourin

secondaryeducation,UtrechtNL:UtrechtUniversity

• Sawyer,K.John-Steiner,V.Moran,S.Sternberg,R.Feldman,D.H.,

Nakamura,J.Csikszenmihaly,M.(2003),CreativityandDevelopment.

OxfordUK:OxfordUniversityPress.

• Washington,H.(2020)WhatcanIdotohelphealtheenvironmental

crisis?LondonUK:Routledge

27

CONTACTENMEER

DezeinspiratiekitissamengestelddoorEngelbertFellingerinhetkadervandemasterKunsteducatieaanHKUin2020.

artbased-research.eu

hello@artbased-research.eu

engelbert.org