Tijdschriften, posters, boeken, stickers, plastic tassen, T-shirts. Deze producten worden allemaal gemaakt in de grafimediabranche. Ondanks digitalisering krijgt iedereen nog regelmatig een product van een drukkerij in handen. Drukken is heel precies werk waarbij het personeel te maken kan krijgen met verschillende veiligheids- en gezondheidsrisico’s. In 2010 zijn 728 bedrijven geïnspecteerd waarvan ruim de helft ook in 2007 geïnspecteerd is. De Inspectie SZW wilde nagaan of er verbeteringen waren doorgevoerd, omdat in 2007 bij driekwart van de bedrijven overtredingen waren aangetroffen. Vooral het veilig werken met gevaarlijke machines en het omgaan met gevaarlijke stoffen waren niet op orde.

De sectorDe grafimediabranche bestaat uit ruim 2000 kleine en middelgrote bedrijven. Verreweg de grootste groep heeft als hoofdactiviteit drukken. De overige bedrijven zijn gespecialiseerd in voorbereidende werkzaamheden (prepress) of nabewerking. In totaal werken ongeveer 23.000 mensen in een drukkerij1. Reclamedrukwerk vormt samen met de druk van kranten en tijdschriften het belangrijkste product. De sector is goed georganiseerd, veel bedrijven zijn aangesloten bij de brancheorganisatie.

Tot en met 2007In het kader van het arboconvenant is in de grafische sector gewerkt aan verbetering van de arbeids­omstandigheden. Na afloop van het convenantstraject zijn in 2007 inspecties uitgevoerd om na te gaan of deze activiteiten ook in de praktijk tot voldoende maatregelen geleid hadden. Uit de resultaten kwam naar voren dat veel machines niet voldeden aan de afspraken die met de sector waren gemaakt. Het ontbreken van een goede afscherming van bewegende delen bij machines en het ontbreken van beoordeling van de blootstelling aan gevaarlijke stoffen waren hierbij de belangrijkste overtredingen. Het hoge handhavingspercentage (74%) in dit project was aanleiding om in 2010 wederom inspecties uit te voeren.

1 Grafimedia in cijfers 2011, A&O fonds grafimediabranche

ArbocatalogusDe sociale partners in de grafimedia hebben een arbocatalogus opgesteld die in de afgelopen jaren is aangevuld met nieuwe thema’s. Hierin zijn inmiddels verschillende onderwerpen opgenomen zoals werkdruk, fysieke belasting en geluid. Ook de onderwerpen machineveiligheid en gevaarlijke stoffen maken onderdeel uit van deze catalogus.

VoorlichtingVoorafgaand aan de inspecties zijn alle grafimedia­bedrijven door middel van een flyer geïnformeerd over belangrijke risico’s in de sector en waar ze aan moeten voldoen. In de arbobrochure zijn de belangrijkste arbeidsrisico’s in de grafimedia uitgebreider beschreven. Daarnaast bestond er voor de bedrijven de mogelijkheid om deel te nemen aan één van de zeven voorlichtings­bijeenkomsten waar door een ervaren inspecteur iets verteld werd over het inspectieproject. Ongeveer 145 bedrijven hebben gebruik gemaakt van deze bijeenkomsten.

InspectieonderwerpenDit inspectieproject richtte zich op een deel van de risico’s in de sector, te weten het veilig werken met gevaarlijke stoffen en het veilig werken met machines. Op basis van de omvang van de deelsectoren en de aard van de inspectieonderwerpen zijn de inspecties in 2010 uitgevoerd bij offset­ en de zeef­drukbedrijven. Het merendeel (67%) van de bedrijven maakt gebruik van de offsettechniek. Van de geïnspecteerde bedrijven is ongeveer 81% aangesloten bij de branche­vereniging Koninklijke Vereniging Grafische Ondernemingen (KVGO).

Machineveiligheid en gevaarlijke stoffenIn drukkerijen wordt een breed scala aan verschillende machines gebruikt: drukpersen, snijmachines, vouwmachines, etc. Door de draaiende en bewegende delen van deze machines is het mogelijk dat personeel bekneld raakt of gegrepen wordt. Bij het maken van drukwerk is het gebruik van gevaarlijke stoffen nog steeds noodzakelijk. Blootstelling aan gevaarlijke stoffen is echter belastend voor de gezondheid. Hoge concentraties oplosmiddelen kunnen leiden tot aantasting van het zenuwstelsel waardoor het Organisch Psycho Syndroom (OPS) kan ontstaan (zogenoemde

Veilig en gezond werken in de grafimediaInspecties naar het veilig werken met gevaarlijke machines en het omgaan met gevaarlijke stoffen in drukkerijen

Grafiek 1 Aantal overtredingen per onderwerp (N=1121)

schildersziekte). Zowel in de offset als in de zeefdruk wordt bij onder meer het reinigen van materialen en machines met oplosmiddelen gewerkt. De afgelopen jaren is hierin wel verbetering gekomen; agressieve wasmiddelen zijn bijvoorbeeld vervangen door minder gevaarlijke alternatieven.

InspectieresultatenDe Inspectie SZW heeft 728 bedrijven geïnspecteerd waarvan 63% (461) onvoldoende maatregelen had getroffen2. In de meeste gevallen (82%) kreeg het bedrijf een waarschuwing of eis om de tekortkomingen binnen een bepaalde termijn te verhelpen. Bovendien zijn er 79 stilleggingen geweest. In totaal zijn bij deze inspecties 1121 overtredingen geconstateerd. Van de geconstateerde overtredingen heeft 55% betrekking op machineveiligheid en 31% op gevaarlijke stoffen. In grafiek 1 staat op welke onderwerpen de overtredingen betrekking hadden.

2 Landelijk gemiddelde handhavingspercentage is 61% (Jaarverslag Arbeidsinspectie 2010).

MachineveiligheidDe overtredingen op het gebied van machineveiligheid hadden voornamelijk betrekking op het overbruggen van beveiligingen of het ontbreken van een bescherming om te voorkomen dat werknemers in aanraking kunnen komen met bewegende delen van de machine. In 59 bedrijven zijn bij het eerste inspectiebezoek om deze reden ook machines (in totaal 79) stilgelegd. De inspecteur beoordeelde de situatie dusdanig gevaarlijk voor de medewerkers dat verder werken aan de betreffende machine onverantwoord zou zijn. De overtredingen hadden betrekking op verschillende drukkerijmachines waaronder degelpersen, drukpersen, papiersnijmachines en vouwmachines.

Gevaarlijke stoffenOngeveer de helft van de overtredingen die betrekking hadden op het onderwerp gevaarlijke stoffen was het gevolg van het ontbreken van een beoordeling van de blootstelling in de risico­inventarisatie en ­evaluatie. Met betrekking tot blootstelling aan gevaarlijke stoffen was in een aantal offsetbedrijven het percentage isopropyl alcohol (een vluchtige schadelijke stof) in het vochtwater te hoog. Daarnaast werden soms nog reinigingsmiddelen gebruikt met een te hoog gehalte oplosmiddelen.

Machineveiligheid

Gevaarlijke sto�en

RI&E, voorlichting

Werkplek

PBM, overig

2%5%

55%

31%

7%

Conclusies en vervolgOndanks het hoge percentage bedrijven met een overtreding (63%) is er bij veel bedrijven naar het oordeel van de inspecteurs in het algemeen sprake van minder ernstige overtredingen en een goed arbobewustzijn. De naleving is ten opzichte van 2007 met gemiddeld 11% verbeterd. In tabel 1 zijn de inspectieresultaten uit 2010 vergeleken met de inspectieresultaten uit 2007.

Tabel 1 Inspectieresultaten 2007 en 2010

  Aantal Percentage

Bedrijven bezocht in 2007 en 2010 456 100

Bij inspectie in orde in 2007 en in 2010 40 9

Bij inspectie niet in orde in 2007 en wel in orde 2010 140 31

Bij inspectie wel in orde in 2007 en niet in orde in 2010 39 9

Bij inspectie niet in orde in 2007 en in 2010 237 51

Bedrijven alleen bezocht in 2010 272 100

Bij inspectie in orde 87 32

Bij inspectie niet in orde 185 68

Totaal aantal bedrijven niet in orde in 2007 (N=750) 555 74

Totaal aantal bedrijven niet in orde in 2010 (N=728) 461 63

Niet in orde landelijk gemiddelde in 2010   61

Naar het oordeel van de inspecteur heeft het merendeel van de bedrijven die ook in 2007 geïnspecteerd zijn de goede lijn weten vast te houden door verbeteringen tot stand te brengen. De verbetering in de naleving is ook te zien in het gemiddelde aantal overtredingen per bedrijf. Voor de groep bedrijven die ook in 2007 is geïnspecteerd is het aantal overtredingen gedaald van gemiddeld 2,0 naar gemiddeld 1,3 overtredingen per bedrijf in 2010. Bij bedrijven die niet eerder geïnspecteerd zijn werden naar verhouding meer overtredingen (gemiddeld 1,8) geconstateerd dan bij bedrijven die wel eerder zijn geïnspecteerd (gemiddeld 1,3).

Aanbevelingen voor de sectorDe in deze sector ruim aanwezige verbeterbereidheid, het geringe aandeel niet­willers en de ruimte voor inbreng van de werkvloer, laten zien dat deze sector open staat voor verbetering en naleving van de regels. Bij de brancheorganisatie is voldoende kennis aanwezig op het gebied van beheersing van veiligheids­ en gezondheidsrisico’s. Naar de mening van de inspecteurs ontbreekt ook de wil om maatregelen te nemen niet bij de bedrijven. Dat in de praktijk nog redelijk veel overtredingen zijn gevonden heeft te maken met de vraag of bedrijven voldoende op de hoogte zijn van de vereiste maatregelen en hoe die toe te passen. Daarom is het nodig werkgevers te ondersteunen met praktische handvatten, bijvoorbeeld door de in de arbocatalogus opgenomen oplossingen beter onder de aandacht van de bedrijven te brengen. Hierbij wordt ook een actieve rol van de werkgever gevraagd die met het treffen van maatregelen en het organiseren van toezicht moet voorkomen dat beveiligingen worden overbrugd of bescherming niet wordt toegepast. De branche­organisatie heeft toegezegd dat zij de bedrijven verder zullen ondersteunen bij de toepassing van de in de arbocatalogus genoemde maatregelen. Met betrekking tot het onderwerp gevaarlijke stoffen kan de werkgever ook gebruik maken van de instrumenten van de Inspectie SZW: zelfinspectie gevaarlijke stoffen (www.zelfinspectie.nl) en de stoffenmanager (www.stoffenmanager.nl).

De Inspectie SZWBij de bedrijven is geen onwil om maatregelen te treffen en veel bedrijven bezitten over het algemeen een goed arbobewustzijn. De Inspectie SZW is van mening dat verbetering van de arbeidsomstandigheden, via activiteiten van de brancheorganisatie, de voorkeur heeft boven hernieuwde inspecties. De Inspectie SZW maakt met de branche afspraken over het te volgen tijdpad en zal de ontwikkeling in de sector blijven volgen.

Deze factsheet is een uitgave van:

Inspectie SZWDe Inspectie SZW maakt deel uit van hetMinisterie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid

Projectnummer A966 Projectnummer A926 ProjectleiderM. Breas

ProjectsecretarisA. Geurts

S70­140589 |Maart 2012