j u l i2012 > nr 02

Innovatiefen slim lab

Dow debuteert op Olympische Spelen

Glutenvrijmet smaak

DOW MAGAZINE november2009 > nr 03

Voorbereidop griep?

Chemie onmisbaarvoor beter klimaat

Tapijt = voedsel?

®

DOW 09M 23-10-2009 09:32 Pagina 1

DOW MAGAZINE januar i2009 > nr 01

Techniek- onderwijs in de lift

Op wintersport met Dow

Goedevoornemens

®

DOW 08M4 17 12 2008 09:30 Pagina 1

j u l i2011 > nr 02

Hoe belangrijk is water voor jou?

In gesprek met Zeeuwse wethouders

Vakantiewerk bij Dow

november2010 > nr 03

Chemie is hypermodern

Met Dow de baan op

Carrière in techniek iets voor jou?

DOW MAGAZINE a p r i l2010 > nr 01

Dow Energie-prijs 2009

Bijdragen aan eenbetere wereld

Nieuwe voor-zitter CAP

®

DOW 10M1 19-03-2010 10:13 Pagina 1

december

2011 > nr 03

Duurzaamheidbeloond

Werken en leren combineren

Dow down under

j u l i2010 > nr 02

Verrassende flora en fauna

Bijzondere werkplekken

Zon, zee, zand…en kunststof

m aar t2012 > nr 01

Terug naar de roots

Alternatieve grondstoffen

Wat vind jij van Dow Magazine?

Inhoud 03 Voorwoord/NieuwS > Voorwoord Dieter Schnepel > Voedselbank Zeeland grote winnaar open donatieprogramma 2012

04/05 olympiSche SpeleN > Dow maakt olympisch debuut tijdens zomerspelen

06/07 iNNoVatie > Chemische reacties in innovatief lab

08 JeuGdpaGiNa > Chris laat rozijnen dansen > Proefje: dansende rozijnen > Puzzel

09 actueel > Jonge Zeeuwen ontdekken de wereld van techniek

10 StraatiNterViewS > Hoe houd jij je hoofd koel deze zomer?

11 product > Het antwoord op glutenvrije en smaakvolle producten

12 techNiek of chemie, ietS Voor Jou? > Weet jij al wat je na de zomer gaat studeren?

De chemiesector in Nederland heeft de komende vijf tot tien jaar te maken met een flinke vergrijzing. De vraag naar goed opgeleid personeel is groot. Dow zet zich hiervoor in door kinderen al op jonge leeftijd kennis te laten maken met de wereld van chemie en techniek. Wist je dat Dow in Terneuzen een van de grootste Research & Development afdelingen van Dow in Europa heeft? Hier vind je het innovatieve, hoogstaande HTR-lab. In dit laboratorium werkt Dow aan de ontwikkeling, het testen en de optimalisatie van katalysatoren. Meer weten? In dit nummer lees je er alles over.

Redactie: public affairs, dow Benelux, lievens communicatie, Middelburg Fotografie: duo foto, Heikant Ontwerp en Opmaak: Studio raven, Groede Druk: drukkerij Bareman, Terneuzen

VOOR OMWONENDENDow Magazine wordt gemaakt voor de inwoners van Zeeuws-Vlaanderen. Op deze manier houdt Dow je op de hoogte van de ontwikkelingen bij en rond Dow in Terneuzen. Dow gaat ook regelmatig het gesprek aan met vertegenwoordigers van omwonenden, verenigd in de klankbordgroep. Deze groep kijkt kritisch mee over de schouder van Dow en staat open voor vragen en opmerkingen van andere omwonenden. Kijk voor meer informatie op www.dowterneuzen.com onder ‘Dow in de regio’. Je kunt de klankbordgroep bereiken via mpeters@schipperoaz.nl.

Heb je opmerkingen over dit nummer of suggesties voor een volgend nummer? Laat het ons dan weten via beneluxinfo@dow.com.Dow Magazine wordt samen met het ZVA verspreid door AREK uit Sint Jansteen.

Cover: Duizenden atleten schitteren deze zomer op de olympi-sche zomerspelen in Londen. Dit jaar maakt ook Dow haar debuut. In 2010 trad Dow toe tot het Olympische Partners Programma en mag zich tot 2020 wereldwijd officieel chemie-partner van de Olympische Spelen noemen. In dit magazine lees je waarom Dow een logische partner is.

Dow Magazine goed gewaardeerdin het vorige nummer riepen we alle lezers van dow magazine op een enquête in te vullen. hieraan is massaal gehoor gege-ven. we willen iedereen die de enquête heeft ingevuld, hartelijk bedanken!

Uit de resultaten blijkt dat jullie Dow Magazine waarderen en de informatie graag blijven ontvangen. Hier zijn we uiteraard erg blij mee. Dit stimuleert ons om Dow Magazine nog beter af te stemmen op de wensen en behoeften van onze directe omgeving. Uit de enquête blijkt dat vooral de nieuwspagina en de straatinterviews favoriet zijn. De komende maanden gaan we aan de slag met het verwerken van de resultaten. We houden je op de hoogte!

Onder degenen die de enquête hebben ingevuld, hebben we tien Dow-voetballen verloot. De winnaars zijn (in willekeurige volgorde): Annemarie van den Hurk uit Hoek, Jo-ann Trom-melen uit Terneuzen, Christianne de Boeij uit Vogelwaarde, Gerrit Huisman uit Terneuzen, John Denys uit Groede, Marijn de Feijter uit Biervliet, Anika Duitemeijer uit Terneuzen, Theo Colsen uit Axel, Sarike van Es uit Terneuzen en Dylan Huisman uit Terneuzen. De winnaars hebben hun prijs inmiddels thuis-gestuurd gekregen.

03NIEUWS

Jaarlijks stelt dow een flink deel van haar totale donatiebudget beschikbaar voor aanvragen van verenigingen, stichtingen en clubs uit de omge-ving. door dit open donatieprogramma komen de beste projecten boven drijven, waarover een jury beslist. dit jaar kende de jury opnieuw € 100.000 toe aan tien projecten. de hoogste bijdrage was voor Voedselbank Zeeland. Zij ontvangt een donatie van € 20.000 voor een nieuwe cabine voor de koelwagen.

Emmy de Kraker, voorzitter van Voedselbank Walcheren (onderdeel van Voedselbank Zeeland), is blij verrast met de bijdrage. “Als voedselbank zijn we volledig afhankelijk van wat we krijgen. Iedere euro helpt, maar dit is echt fantastisch. Zo’n groot bedrag hadden we zelf nooit bij elkaar kunnen krijgen.” Met het geld vervangt Voedselbank Zeeland deze zomer de cabine van haar koelauto. “Dat is hoognodig. Nu staat onze koelauto af en toe met pech langs de weg en kunnen we onze cliënten niet voorzien van zuivel en vlees. De bijdrage van Dow helpt ons letterlijk en figuurlijk weer op weg. De distributie van diverse producten aan alle voedselbanken in Zeeland, en daarmee aan 500 Zeeuwse gezinnen, is voor de komende jaren weer gegarandeerd.”

Open donatieprogrammaDoor het geven van financiële steun geeft Dow nét dat extra zetje om regionale projecten mogelijk te maken. Een divers samengestelde jury – met leden van de Dow klankbordgroep en de wethouders so-

ciale zaken uit de Zeeuws-Vlaamse gemeentes en de gemeente Borsele – beoordeelt alle aanvragen die in een periode van zes weken aan het begin van het jaar kunnen worden ingediend. Het maatschappelijk nut, de meerwaarde voor een grote doelgroep en het effect op de lange termijn zijn criteria waar de jury extra kritisch op let. Projecten die het verschil ma-ken, worden beloond met een donatie. Zij ontvangen een diamanten (€ 20.000), een gouden (€ 15.000), een zilveren (€ 10.000) of een bronzen donatie (€ 5.000). Doordat het donatieprogramma open is voor alle verenigingen, stichtingen en clubs uit de omgeving, ontving Dow dit jaar veel verschillende en kwalitatief goede aanvragen. Volgend jaar hoopt Dow op minstens zoveel inschrijvingen.

Kijk voor meer informatie over het donatiebeleid van Dow, criteria en voorbeelden op de website www.dowbenelux.com, onder ‘Dow en de omgeving’.

Dow helpt voedselbank op weg

Emmy de Kraker, voorzitter van Voedselbank Walcheren: “De bijdrage van Dow helpt ons letterlijk en figuurlijk weer op weg”

winnaars open donatieprogramma 2012• VoedselbankZeeland € 20.000•WijkverenigingZandstraat € 15.000• Classic!FeverNisse € 15.000• ZorgboerderijNieuwvliet € 10.000• BeurtvaarderFransNaereboutGoes € 10.000• KinderboerderijClinge-Terneuzen € 10.000• StichtingPalazzolli € 5.000• ZorgSaamZeeuws-Vlaanderen € 5.000• PodiumZaamslag € 5.000• PodiumTerneuzen € 5.000

Beste lezer,

Het belooft een mooiesportzomer te worden. Naast het EK voetbal,Wimbledon en de Tour de France vindt het sportieve hoogtepunt van deze zomer plaats in Londen tijdens de Olympische Spelen. Met ingang van dit jaar mag Dow zich tot 2020 officieel wereldwijd chemiepartner van de Olympische Beweging noemen. Daar zijn we natuurlijk trots op! De Olympische Spelen in Londen moeten de meest duurzame spelen ooit worden. Het partnerschap sluit dan ook goed aan bij onze inzet voor specialistische, innovatieve en duurzame oplossingen. Tijdens de spelen zie je de toepassingen van Dow onder andere terug in het stadion en in de sportvelden. Benieuwd welke dat zijn? Lees dan verder op pagina 4 en 5.

Dow denkt niet graag in problemen, maar juist in oplossingen. De afgelopen jaren heeft Dow zich ontwikkeld tot een bedrijf dat we-tenschap en techniek inzet om uitdagingen het hoofd te bieden, zowel op grote schaal als dichter bij huis. ‘Het nieuwe Dow’, noemen we dat. Om de organisatie nog beter toe te spitsen op het nieuwe Dow en om te gaan met de onzekere economische situatie, heeft Dow in april dit jaar een wereldwijde reor-ganisatie aangekondigd. De gevolgen voor Dow Benelux hangen vooral samen met de moeizame situatie in de bouwsector in heel Europa. Bij Dow in Terneuzen is de productie van het isolatiemateriaal StyrofoamTM daar-om tijdelijk stil gelegd. Voor de bijna dertig medewerkers van de StyrofoamTM fabriek in Terneuzen hebben we passend werk bin-nen Dow kunnen vinden. Van gedwongen ontslagen is gelukkig geen sprake, maar het is natuurlijk wel jammer dat er voor langere tijd geen StyrofoamTM meer uit Terneuzen zal komen. Om ervoor te zorgen dat Dow tot de top van de Nederlandse chemische industrie blijft behoren, zijn we voortdurend op zoek naar nieuw talent. Op pagina 11 kun je lezen dat we het belangrijk vinden om kinderen al op jonge leeftijd met het vak chemie en tech-niek in aanraking te laten komen. We stel-len onze deuren daarom regelmatig open voor scholieren om hen een kijkje achter de schermen te geven. Daarnaast heeft een aantal van onze medewerkers zich aange-meld als ‘techniekambassadeur’. Geregeld geven zij gastlessen op scholen en zijn zij aan-wezig op open dagen. Ben of ken jij iemand die binnenkort voor de keuze staat van een nieuwe opleiding? Wellicht is een studie in de chemie of techniek een optie. Je kunt er in ieder geval alle kanten mee op. Je leest er meer over op pagina 12.

Fijne (sport)zomer!

Dieter Schnepel,Directeur Dow Terneuzen

04

begin!

OLYMPISCH PARTNERSHIP

Let the games

Van 27 juli tot en met 12 augustus vin-

den in Londen de olympische zomer-

spelen plaats. Elke vier jaar strijden

de beste atleten ter wereld om een

felbegeerde gouden medaille. En dit

jaar schittert voor het eerst ook Dow

als olympische partner op het groot-

ste sportevenement ter wereld...

dow topsponsor van Olympische Spelen

05OLYMPISCH PARTNERSHIP

De olympische vlag wappert al geruime tijd bij alle vestigingen van Dow in de wereld. Dow is in 2010 toegetreden tot het unieke Olympisch Partners Pro-gramma en mag zich wereldwijd tot 2020 officieel chemiepartner van de Olympische Spelen noemen. En daarzijnwetrotsop!TopsponsorvandeOlympischeSpelen word je immers niet zomaar. Dow schaart zich met het topsponsorschap in een rijtje met grote namen als Coca Cola, Samsung, Visa en McDonalds. Dat doet Dow natuurlijk niet zomaar.

Duurzame spelenHet partnerschap sluit goed aan bij Dows betrokken-heid bij duurzaamheid en de aanpak van wereldpro-blemen. De kernwaarden van Dow komen sterk over-een met de olympische gedachte. Dat maakt Dow een logische partner. Er zijn steeds minder natuurlijke

bronnen beschikbaar op aarde. Dow werkt continu aan oplossin-gen voor dit probleem. Bijvoorbeeld door slimme, duurzame materialen te be-denken, te ontwerpen en te produceren. Ook het Internationaal Olympisch Comité draagt haar steentje bij. De Olympische Spelen in Londen moeten de meest duurzame spelen ooit worden. En Dow gaat zedaarbijhelpen!

OplossingenAan de Olympische Spelen doen 17.000 atleten mee. Er komen 10.000 journalisten op af en er zul-len honderdduizenden supporters afreizen richting Londen. Voor al die mensen moet natuurlijk wel plek zijn, zowel langs de lijn als in de stad. De immense infrastructuur die daarvoor nodig is, biedt moge-lijkheden voor Dow-toepassingen. Deels worden er bestaande producten van Dow gebruikt, maar er zijn ook een aantal unieke milieuvriendelijke oplossingen bedacht. Die helpen de Olympische Spelen in 2012 de meest duurzame spelen ooit te maken.

Olympisch Stadion krijgt Dow-jasjeEen van de meest in het oog springende bijdragen van Dow wordt de zogenaamde ‘stadionwrap’ rond-om het nieuwe Olympisch Stadion. Om het stadion aan de buitenkant een mooier aanzien te geven, wordt het door Dow bekleed met 336 kleurrijke panelen van speciaal ontwikkeld lichtgewicht polyester textiel

met een polyolefin coating. De panelen zijn elk 25 meter hoog en 2,5

meter breed.Het nieuwe textiel is ondanks het lichte gewicht enorm sterk, flexibel enbrandveilig en het wordt bedrukt met een milieu-vriendelijke UV-inkt.

Op die manier krijgt het stadion

een mooi uiterlijk op een duurzame manier.

Het wordt een ware eye-catcher. Na gebruik worden de

panelen gerecycled en krijgen ze een nieuwe bestemming.

Perfecte veldenOok de hockeyvelden op het olympisch park zijn aangelegd met behulp van Dow. De velden bevatten blauwe en paarse kunstgrasvezels die onder andere gemaakt zijn van DowlexTM-polyethyleen. Dit product wordt onder andere op de vestiging in Terneuzen geproduceerd. Het kunstgras heeft zowel voor de spelers als voor de organisatie de best mogelijke eigenschappen. Het is duurzaam, slijtvast en zorgt ervoor dat spelers veilig kunnen vallen, zonder dat het nare schaafwonden tot gevolg heeft. En dat is wel nodig, aangezien er in drie weken tijd meer dan 76 wedstrijden op het veld gespeeld worden door 380 spelers. Voor de kleur van het veld is bewust gekozen voor blauw en paars, omdat deze ook

terugkomen in het logo van de Olympische Spelen van 2012 in Londen.

Onzichtbaar isolerendNaast zichtbare oplossingen levert Dow ook veel on-zichtbare producten tijdens de spelen. Zo is in bijvoor-beeld daken van appartementgebouwen het bekende blauwe isolatiemateriaal StyrofoamTM gebruikt. Sty-rofoamTM wordt vanwege de goede isolerende eigen-schappen al jaren bij de spelen in allerlei gebouwen verwerkt. In vloeren en daken wordt FloormateTM gebruikt, isolatieplaten met goede schok- en geluid-dempende eigenschappen. De isolerende producten zorgen er tevens voor dat het energieverbruik daalt. Een belangrijk streven voor de organisatie van de Olympische Spelen.

OpbrengstenDow hoopt natuurlijk dat het topsponsorschap de komende tien jaar ook wat opbrengt. De oplossings-gerichte toepassingen laat Dow tijdens de Olympische Spelen ter plekke zien aan (potentiële) klanten. Op die manier vormen de spelen een geweldig platform om nieuwe markten aan te boren. Daarnaast versterkt het het imago van Dow als innovatieve bedenker van oplossingen. Eén ding is zeker: de komende jaren schittert de Dow–diamant tijdens de Olympische Spelen als nooittevoren!

olympische zomerspelen 2012

• Indriewekentijdvindener26ver-schillende olympische sporten plaats.

• Daarbijwordtintotaalom302goudenmedailles gestreden.

• Desportenwordenafgewerktop32verschillende locaties in en rondom Londen.

• ‘Wenlock’en‘Mandeville’,zohetendeolympische mascottes dit jaar.

• 8.000personenbrachtendeolympische vlam vanuit Olympia, Griekenland, naar Londen.

Ook op de Londense taxi’s vind je Dow deze zomer terug. Als partner van de Olympische Spelen toont Dow haar betrokken-heid bij duurzaamheid en de aanpak van wereldproblemen.

DowheeftdebuitenkantvanhetOlympischStadionbekleedmet336kleurrijkepanelen,eenwareeyecatcher!

06 INNOVATIE

Wat is een katalysator precies?“Een katalysator is een hulpstof die de snelheid van een chemische reactie beïnvloedt, zonder zelf verbruikt te worden. Zonder katalysator zou het in sommige gevallen eindeloos duren voordat er tus-sen twee stoffen een chemische reactie plaatsvindt. Eigenlijk fungeert een katalysator als een soort ‘hu-welijksmakelaar’, die twee stoffen dichter bij elkaar brengt en ze met elkaar laat reageren. Daardoor kan

Kun je wat voorbeelden geven van katalysatoren die we allemaal kennen?

“Bijna iedere auto die rijdt op benzine of diesel, heeft een katalysator in het uitlaatsysteem. Het bestaat uit een keramisch blok met vele kanaaltjes, zoals een honingraat. Deze kanaaltjes zijn aan de binnenkant bedekt met een laagje waarin zich onzichtbaar kleine platina- of palladiumdeeltjes bevinden. Op het mo-ment dat de motor is opgewarmd, werken deze me-talen als katalysator die schadelijke stoffen in de uit-laatgassen omzetten in niet-schadelijke stoffen. Ook in je lichaam wemelt het van de katalysatoren. Zo zorgen eiwitten zoals enzymen ervoor dat je lichaam zelf in staat is om suiker te verbranden.”

Is het moeilijk om een katalysator te ontwikkelen?

“Vergelijk het maar met het bakken van een speciaal soort brood. Allereerst moet je een goed idee hebben en bedenk je welke ingrediënten je wilt gebruiken. Daarna schrijf je verschillende recepten waarin je met de volgorde van de stappen en de hoeveelheden van de ingrediënten varieert. Dat is bepalend voor

het chemische proces sneller en dus energiezuiniger verlopen. Een ander voordeel is dat een katalysator de reactie naar het gewenste product stuurt. Dat betekent dat er minder zuiveringsstappen nodig zijn, waardoor er minder bijproducten geproduceerd worden en er dus sprake is van minder afval. Inmiddels is een katalysator voor ruim 90% van de chemische processen onmisbaar geworden.”

het htr-lab: het toppunt van innovatieBij Dow zijn we voortdurend bezig met het verbeteren van bestaande processen en het ontwik-

kelen van nieuwe toepassingen. De afdeling Research & Development (R&D) speelt daarin een

belangrijke rol. Terneuzen heeft de grootste R&D-afdeling van Dow in Europa en beschikt

over een bijzonder laboratorium, het ‘High Throughput Research lab’, beter bekend als het

HTR-lab. Hier worden katalysatoren ontwikkeld, getest en geoptimaliseerd voor alle vesti-

gingen van Dow wereldwijd. Wat een katalysator precies doet? Garry Meima, R&D-leader

van het HTR-lab, legt het uit en vertelt wat het HTR-lab zo uniek maakt.

Een katalysator bestaat vaak uit metaalzouten van

bijvoorbeeld nikkel, ijzer en kobalt. De impregnatie-

robot lost de benodigde metaalzouten op in (gekleurd)

water en brengt dit mengsel vervolgens aan op een

‘drager’: een tablet of korrel gemaakt van materiaal

dat niet reageert met andere chemicaliën, maar puur

dient om de metalen aan zich te laten hechten.

07INNOVATIE

BRANDWEER

de uiteindelijke smaak en kwaliteit van het brood, net als de manier waarop en hoe lang je het afbakt. Bij het maken van katalysatoren gaat het net zo. In veel gevallen weten we van tevoren wat bepaalde stoffen kunnen doen. Combinaties van verschillende stoffen leveren echter vaak nieuwe en verassende eigenschappen op. Door verschillende recepten uit te proberen, zoeken we naar de optimale samenstelling. Het ontwikkelen van een katalysator is een tijdro-vende en intensieve klus. Het kan jaren duren om de perfecte katalysator samen te stellen, te testen en uiteindelijk op grote schaal in gebruik te nemen.”

Uit welke stoffen bestaat een katalysator?“Bij het samenstellen van een katalysator kunnen we van bijna alle elementen van het scheikundige perio-dieke systeem gebruik maken. In het HTR-lab houden we een uitgebreide database van chemicaliën bij. Daarin staat precies hoeveel we van welke stof in huis hebben. Voor het samenstellen van een kataly-sator maken we vaak gebruik van metaalzouten van nikkel, ijzer en kobalt, maar ook van kostbare edelme-talen zoals goud, platina en palladium.”

Wat komt er allemaal kijken bij de ontwikkeling van een katalysator?

“Om te beginnen lossen we de ingrediënten op, waar-na we ze aanbrengen op een zogenaamde ‘drager’. Dit is een tablet of korrel gemaakt van materiaal dat niet reageert met andere chemicaliën, maar puur dient om de metalen aan zich te laten hechten. Omdat we veel verschillende recepten tegelijkertijd willen maken, gebruiken we robots die al deze recepten nauwkeu-rig voor ons uitwerken. Het toevoegen, mengen en roeren van de stoffen gebeurt volledig automatisch. Een andere methode die wij hanteren, is om van de opgeloste metaalzouten een bezinksel te creëren, dat we vervolgens wassen en drogen. De volgende stap is het bakken van de drager met het aangebrachte mengsel of het bezinksel. Dit doen we in een calci-neringsoven, een soort broodbakmachine. Tempera-tuur en tijd spelen daarbij een heel belangrijke rol. Deze factoren bepalen de uiteindelijke grootte en de dichtheid van de deeltjes. De deeltjes op de drager hebben in veel gevallen een doorsnede in de orde van grootte van ongeveer een miljoenste millimeter. Dat is zó klein, dat je speciale microscopen nodig hebt om de deeltjes afzonderlijk te kunnen bekijken. Omdat ze zo klein zijn, beschikken al deze deeltjes samen over een gigantisch groot oppervlak. Dat is heel belang-rijk voor het laten plaatsvinden van de reactie. Als de ruwe katalysator uit de oven komt, is deze klaar om te testen. Daarvoor moet het materiaal eerst nog wel geperst, gemaald en gezeefd worden, zodat het de gewenste deeltjesgrootte heeft voor onze HTR-reactoren.”

Hoe gaat dat testen in z’n werk? “Het testen van de katalysatoren gebeurt in een van onze drie HTR-reactoren. Elke reactor is opgebouwd uit 48 minireactoren. Hierin testen we hoeveelhe-den van slechts honderd milligram. Zo kunnen we een groot aantal katalysatoren gelijktijdig op kleine

schaal testen en kunnen we met meerdere condi-ties variëren. Alle minireactoren zijn aangesloten op computers die het proces regelen en de enorme hoeveelheid data razendsnel opslaan, verwerken en weergeven. In korte tijd krijgen we ontzettend veel gegevens binnen en kunnen we de katalysatoren direct beoordelen. Daarbij nemen we ook de samen-stelling van onze katalysatoren onder de loep. We kijken bijvoorbeeld hoe de stoffen in het mengsel zijn verdeeld. Als je een rozijnenbrood bakt, wil je im-mers ook dat alle rozijnen gelijkmatig door het brood verspreid zitten. Als we tevreden zijn over de testre-sultaten, worden de katalysatoren op grotere schaal exact nagemaakt en getest. Dit gebeurt meestal door andere afdelingen binnen Dow. Onze collega’s in het Texaanse Freeport bijvoorbeeld, beschikken over speciaal gebouwde testfabrieken, waar zij tientallen kilo’s katalysator tegelijkertijd kunnen testen.”

Wat maakt het HTR-lab zo bijzonder? “Het HTR-lab is uniek in zijn soort. Een groot deel van de apparatuur is speciaal voor Dow ontwikkeld, zodat we het hele proces van bereiden, testen en analyseren

van katalysatoren kunnen doorlopen. We werken bo-vendien met geavanceerde robots die grote aantallen experimenten gelijktijdig en zeer nauwkeurig kunnen uitvoeren.Het zijn echtefijnproevers!Deze innova-tieve apparatuur heeft een grote aantrekkingskracht op onze medewerkers, voornamelijk hoger opgeleiden waarvan zo’n 75% uit het buitenland komt. Enkelen van hen zijn aan een Nederlandse universiteit gepro-moveerd. Het werken in zo’n internationaal gezel-schap is erg waardevol. Dat maakt het aantrekkelijk voor nieuwe medewerkers en we kunnen bovendien veel van elkaar leren.”

Wat heeft het HTR-lab tot nu toe bereikt?“In de zes jaar dat het HTR-lab bestaat, hebben we al een aantal grote successen geboekt. Zo hebben we de katalysator van de ethyleenoxide fabriek geopti-maliseerd door de selectiviteit ervan te verbeteren. Inmiddels is deze katalysator op grote schaal getest in Freeport en zijn er verschillende risicoanalyses gedaan. De resultaten zijn positief en de katalysator wordt binnenkort in productie genomen.”

“Een katalysator werkt als een soort ‘huwelijksmakelaar’. Het brengt stoffen dichter bij elkaar en laat ze met elkaar reageren.” Garry meima, r&d-leader htr-lab

Hè Chris, wat ben je aan het doen?

Ik kijk naar mijn dansende rozijnen.

Dansende rozijnen?

Als je soda met schoonmaakazijn mengt, onstaan er belletjes van koolzuurgas. Dat komt door de chemische reactie tussen de soda en azijn.

De belletjes stijgen op en nemen de rozijnen mee.

Kijk! Daar gaan de rozijnen weer naar beneden!

Bovenaan spatten de belletjes uit elkaar en dan zinken de rozijnen weer.

Koolzuurgas zit ook in frisdrank. Ha, dan dansen de

rozijnen nu in je buik!

Wat heb je nodig?Glas met waterSodaEetlepelSchoonmaakazijn6 rozijnen

Wat moet je doen?Vul het glas voor de helft met water.Voeg een halve eetlepel soda toe.Goed roeren.Voeg 3 eetlepels schoonmaakazijn toe.Doe de 6 rozijnen in het glas.Even wachten en dan….

Wil je weten wat er gebeurt? Kijk dan op www.expeditionchemistry.nlonder Proe�es.

Bij deze puzzel begin je bij 0 en daar tel je steeds 2 bij op. Je moet dus van 0 naar 2 naar 4 naar 6 enz. Wat is het hoogste getal dat je dan kunt bereiken? Je mag wel een vakje naar links of rechts opschuiven of naar boven of beneden. Dus niet schuin! Je mag elk vakje maar 1 keer gebruiken!

o de oe�es.

Wist je dat rozijnen eigenlijk druiven zijn? Ze worden net als gewone druiven geplukt en dan in de zon gelegd om te drogen. Door het drogen worden de rozijnen donkerder van kleur en smaken ze zoeter dan gewone druiven.

08

Stuur de goede oplossing met je naam, adres en leeftijd naar Dow Benelux B.V.,

t.a.v. Public Affairs, Postbus 48, 4530 AA Terneuzen, of stuur een e-mail naar

beneluxinfo@dow.com. Onder de goede inzendingen verloten we drie chemiesets

van Professor Ein-O waarmee je zelf scheikundige proefjes kunt uitvoeren.

De oplossing van de opgave uit de vorige Dow

Magazine was ‘‘Kunststof is cool’’. De volgende

slimmeriken stuurden het juiste antwoord in:

Stephanie Goethals uit Sint Jansteen, Lenique

Smijs uit Sluis en Fatmanur Gunes uit Terneuzen.

Gefeliciteerd, jullie hebben de cd-bon inmiddels

thuisgestuurd gekregen.

JEUGDPAGINA

Hè Chris, wat ben je aan het doen?

Ik kijk naar mijn dansende rozijnen.

Dansende rozijnen?

Als je soda met schoonmaakazijn mengt, onstaan er belletjes van koolzuurgas. Dat komt door de chemische reactie tussen de soda en azijn.

De belletjes stijgen op en nemen de rozijnen mee.

Kijk! Daar gaan de rozijnen weer naar beneden!

Bovenaan spatten de belletjes uit elkaar en dan zinken de rozijnen weer.

Koolzuurgas zit ook in frisdrank. Ha, dan dansen de

rozijnen nu in je buik!

Wat heb je nodig?Glas met waterSodaEetlepelSchoonmaakazijn6 rozijnen

Wat moet je doen?Vul het glas voor de helft met water.Voeg een halve eetlepel soda toe.Goed roeren.Voeg 3 eetlepels schoonmaakazijn toe.Doe de 6 rozijnen in het glas.Even wachten en dan….

Wil je weten wat er gebeurt? Kijk dan op www.expeditionchemistry.nlonder Proe�es.

Bij deze puzzel begin je bij 0 en daar tel je steeds 2 bij op. Je moet dus van 0 naar 2 naar 4 naar 6 enz. Wat is het hoogste getal dat je dan kunt bereiken? Je mag wel een vakje naar links of rechts opschuiven of naar boven of beneden. Dus niet schuin! Je mag elk vakje maar 1 keer gebruiken!

o de oe�es.

Wist je dat rozijnen eigenlijk druiven zijn? Ze worden net als gewone druiven geplukt en dan in de zon gelegd om te drogen. Door het drogen worden de rozijnen donkerder van kleur en smaken ze zoeter dan gewone druiven.

09ACTUEEL

Gezocht: technische toppers (m/v)

Girlsday Nieuwsgierige meisjes die, gehuld in een witte laborato-riumjas, geconcentreerd in de weer zijn met badschuim, lipgloss en haargel: dat was Girlsday 2012. Speciaal voor meisjes uit groep 7 en 8 organiseert Dow jaarlijks een techniekmiddag. Dit doet zij samen met industriële bedrijven in de Kanaalzone zoals Yara, Cargill, Elocoat, Elopak, Rosier, ICL en Outokumpu. Op woensdag 18 april vierde Girlsday haar eerste lustrum in Bio Base Terneuzen. Met interactieve opdrachten en spannende proefjes ontdekten zestig Zeeuws-Vlaamse meisjes wat chemie nu eigenlijk is én dat je het voortdurend om je heen tegenkomt. In duurzame tasjes, gemaakt van oude spijkerbroeken, namen de meiden de zelfgemaakte producten mee naar huis.

Studenten op bezoek Peter Goossen, productveilig-heidsspecialist bij Dow, geeft een dag per week het vak Chemie & Veiligheid op de HZ University of Applied Sciences in Vlissingen. Peter: “Ik geef mijn studen-ten kennis mee over onderwerpen als toxicologie, regelgeving en veiligheid bij branden en explosies. Ik licht dit zoveel mogelijk met praktijkvoorbeelden toe. Dat is interessant en blijft het beste hangen.” Een kijkje in de keuken van een bedrijf dat deze lesstof in praktijk brengt, mag natuurlijk niet ontbreken. Half april brachten de studenten een bezoek aan de afdeling Research & Development (R&D) van Dow. Peter: “Dit is een veel groter laboratorium dan ze gewend zijn. Aan hun enthousiasme merkte ik dat de studenten het een leerzame ervaring vonden. Bovendien stelden ze goede vragen aan mijn collega’s. Dat is ook leuk voor mij, want zo weet ik dat ik ze de juiste lesstof bijbreng.”

Roefeldag Twaalf jongens en meisjes kwamen half april bij Dow ‘rondsnuffelen’ tijdens de jaarlijkse Roefeldag. Na een presentatie over Dow en een rondrit over het terrein, zetten zij de veiligheidsbrillen op en trokken ze de handschoenen aan. Onder begeleiding van drie Dow-medewerkers onder-zochten de kinderen als echte wetenschappers allerlei soorten water. Wat is de pH-waarde? Hoe hoog is het zoutgehalte? En wat kunnen we zeggen over de troebelheid? Anneli Deij, Office Professional en coördinator van de Roefeldag, blikt tevreden terug: “De jongens en meisjes stelden slimme vragen. Dankzij deze leuke groep kinderen en de inzet van vrijwilligers konden we opnieuw spreken van een geslaagde editie.”

Vrouwelijke rolmodellen “O, werkt dat zo?” is een veelgehoorde reactie van kinderen en ouders wanneer Linda de Groene, Unit Coördinator bij Dow, een filmpje laat zien over de procesindustrie. “Over techniek bestaat nog veel onwetendheid. Ik maak deel uit het van het netwerk ‘Vrouwen in Techniek’. Binnen dit netwerk bundelen vrouwelijke medewerkers van Dow de krachten. We laten onder andere jonge meisjes zien dat er ook voor vrouwen leuke banen in de techniek zijn. Zo gaf ik eind april voorlichting op het Reynaertcollege in Hulst. Met wat meegenomen materiaal mochten de brug-klasleerlingen zelf een leiding in elkaar zetten. Te oordelen naar de enthousiaste reactieswasdateengeslaagdeopdracht!”

De vraag naar technisch opgeleide vakmensen is groot, ook bij Dow.

Daarom laat Dow scholieren al op jonge leeftijd kennis maken met de

wereld van techniek, zodat we ook in de toekomst verzekerd zijn van

goed geschoolde medewerkers. “De technische beroepen bij Dow

liggen op jonge leeftijd niet zo voor de hand. Het beroep automonteur

spreekt jongeren meer tot de verbeelding dan een baan als procesope-

rator of onderhoudstechnicus”, legt Herbie Krocké, trainingscoördinator

bij Dow, uit. “Wat er gebeurt achter onze poort is voor mensen on-

duidelijk. Door voorlichting te geven, willen we jongeren interesseren

voor een technische opleiding en een goede baan bij Dow.” Daarom

is Dow actief aanwezig op open dagen van scholen en organiseert ze

excursies voor scholieren en docenten. Maar dat is nog niet alles!

10 STRAATINTERVIEWS

marga riemens (62) en kleinzoon fedde (1,5) uit terneuzen“Voor mij kan het niet warm genoeg zijn, ik ben een echte zonaanbidder. Ieder jaar gaan mijn man en ik voor een paar weken naar een warm land. Portugal of Griekenland bijvoorbeeld, daar vind ik het klimaat heerlijk. Deze zomer gaan we twee weken naar Spanje. Eens in de vijf jaar nemen we onze kinderen en klein-kinderen mee op een zonvakantie. Dit jaar gaat Fedde voor het eerst mee. Die kan dan lekker afkoelen in het peuterbadje.”

Sohrab Nurzai (28) uit rotterdam“Ik heb een eigen bedrijf en in de zomer ga ik graag wat drinken op een terras, mits het werk dat toelaat. Het liefst een glas fris of een heerlijk koel biertje. De Nederlandse zomers zijn over het algemeen niet zo heet als je ze vergelijkt met Dubai, waar ik een jaar heb gewoond. Daar kan het wel 45 graden Celsius worden. Ze hebben daarom echt overal airconditioning inDubai.Zelfsindebushokjes!”

mark merk (45) uit Breskens“Ik vind het belangrijk dat mijn vis goed koel blijft. Daarom is de hele viskraam gekoeld, tot en met de werkbank aan toe. De vis in de vitrine blijft koud en vers door het ijs dat eronder en erop ligt. Gemiddeld gebruik ik op een marktdag ongeveer negen viskisten met ijs. In de zomer komen daar nog eens zeven kisten bij, om het ijs gedurende de dag aan te kunnen vullen. Als het buiten erg warm is, leggen we ter isolatie ook nog deksels van piepschuim op de vis. Dat houdt de kou binnen, en de warmte buiten.”

Bianca koster (44) uit philippine“Ik heb een cabrio en op warme zomerdagen rijd ik altijd met open dak rond. Met de wind door mijn haren koel ik dan heerlijk af. Als ik thuis ben, zit ik graag in de schaduw van onze kleine boomgaard. Soms zetten we er een zwembad neer. Dat vinden mijn kinderen erg leuk. Zelf zit ik graag in de schaduw met mijn laptop op schoot. Als mijn vriend zijn gitaar er dan ook nog bij pakt, wordt het gegarandeerd een mooie zomermiddag.”

els teunnissen (64) uit des moines, iowa, Verenigde Staten“Op dit moment ben ik voor familiebezoek in Nederland. Ik geniet hier ontzettend van het Nederlandse eten, zoals versgebakken kibbeling van de markt. In mijn woonplaats zijn de zomers een stuk warmer dan hier. Ik houd mijn hoofd dan koel door iedere dag te mediteren. Dit duurt niet lang, zo’n tien tot vijftien minuutjes per keer. Ik vind het heerlijk om de dag met meditatie te beginnen. Zo heb ik een frisse start. En ’s avonds sluit ik de dag op dezelfde manier weer af.”

andries dekker (58) uit waterlandkerkje“Ik zit na een warme zomerdag graag met mijn voeten in het water, het liefst pas als het donker wordt. Dan begint het af te koelen en wordt de lucht vochtiger. Het geluid dempt en er ontstaat een speciaal sfeertje. Ik zit dan zomaar een beetje te mijmeren. Zo kom ik helemaal tot rust. Soms zit ik met mijn voeten in de modder. Ook dat werkt heel rustgevend en verkoelend.”

In het lichaam spelen zich allerlei chemische reacties af.

Deze zorgen er bijvoorbeeld voor dat je lichaam een constante

temperatuur van 37 graden Celsius heeft, ook als het buiten

warm is. Zelf kun je daar natuurlijk ook iets aan doen. Daarom

stelden we de bezoekers van de weekmarkt in Terneuzen de

volgende vraag: ‘Hoe houd jij je hoofd koel deze zomer?’

Hoe houd jij je hoofd koel deze zomer?

11PRODUCT

Gluten is een eiwit dat van nature voorkomt in granen en vind je terug in veel producten. Onder meer in brood, pizza, pasta, koek, taart, sauzen, soepen en bier zitten gluten verstopt. Het geeft elasticiteit aan producten en zorgt er bijvoorbeeld voor dat brood goed rijst. Door gluten te eten, beschadigen men-sen met coeliakie het slijmvlies van de dunne darm. Hierdoor werkt de darm niet meer goed en ontstaan klachten als buikpijn, vermoeidheid en gewichtsverlies. Coeliakie is een chronische ziekte waarvoor geen me-dische oplossing bestaat. Een strikt glutenvrij dieet is de enige remedie. Dat betekent dat mensen de manier waarop ze winkelen, eten en leven compleet moeten aanpassen. Ook gezinsleden en vrienden moeten re-kening houden met de allergie van de patiënt.

Een volwaardige vervangerDow ontwikkelde een plantaardige cellulose die het waterabsorberende en structurele vermogen van gluten nabootst: Wellence™ Gluten Free. In tegen-stelling tot andere glutenvervangers doet Wellence™ Gluten Free geen afbreuk aan de smaak, het uiterlijk en de structuur. Het voorkomt dat gebak en brood inzakt tijdens het bakken en het geeft de gewenste vorm en volume aan producten. Door deze eigen-schappen is het een volwaardige glutenvervanger. Voedselfabrikanten kunnen met Wellence™ Gluten Free kwalitatief de beste producten maken voor de consument. Hierdoor maakt Dow een betere, gezondere leefstijl voor mensen met coeliakie mogelijk.

Dow brengt smaak Kun je het je voorstellen? Een verjaardag

zonder gebak, een sandwich zonder brood,

of een pizza zonder korst? Mensen met een

intolerantie voor gluten, oftewel coeliakie,

hebben weinig keus. Zij moeten zich levens-

lang houden aan een strikt glutenvrij dieet,

met vaak droge en smaakloze alternatieven.

Een glutenvervanger die brood, pasta en

deeg net zo goed laat smaken als een pro-

duct mét gluten zou een uitkomst zijn. Dow

heeft het antwoord.

Ontdek hoe goede ideeën rijzen. ScandeQR-code!

weetjes over coeliakie•Geschatwordtdatzo’n160.000Nederlanderslasthebbenvancoeliakie.Slechts25.000mensenzijndaarvan

op de hoogte. Coeliakie wordt daarom ook wel de meest onbekende volksziekte van Nederland genoemd.•Mensenmetcoeliakiekrijgenbijhetetenvanglutenklachtenalsdiarree,verstopping,gewichtsverlies,

vermoeidheid en ijzertekort. Bij kinderen kan coeliakie ook voor groeiachterstand zorgen.•Veelvanbovenstaandesymptomenkomenookvoorbijandereallergieënofbijstress.Hierdoorwetenveelmen-

sen niet dat ze coeliakie hebben. Op www.deglutentest.nl kun je testen of jouw klachten wijzen op coeliakie.•Mensenknappendoorgaanssnelopvaneenglutenvrijdieet.Dereceptenopwww.glutenvrijerecepten.nl

bieden inspiratie voor een gevarieerd dieet.

Als je een glutenallergie

hebt, dan is het niet altijd

eenvoudig om smaakvol

brood te vinden. Dow ont-

wikkelde een volwaardige

vervanger.

Duizenden scholieren staan op dit moment voor de keuze: wat ga ik na de zomer studeren? Heb je, net als deze Zeeuwen, al eens gedacht

aan een carrière in de (proces)techniek, chemie of engineering? Dow is voortdurend op zoek naar nieuw talent. Succes verzekerd dus!

Techniek of chemie, iets voor jou?

Dow Benelux B.V.

Herbert H. Dowweg 5

4542 NM Hoek

DowMagazineiseenuitgavevanDowBeneluxB.V.onderverantwoordelijkheidvandeafdelingPublicAffairs,tel.0115672700,

beneluxinfo@dow.com. Zie ook: www.dow.com en www.dowbenelux.com. Aan de artikelen van Dow Magazine kunnen

geen rechten worden ontleend. ® Geregistreerd handelsmerk van The Dow Chemical Company

Dick Geuze, student International Maintenance Management, HZ University of Applied Sciences

Studeren vanuit de praktijk“Het onderhoudsvak is ontzettend belangrijk. Het houdt vliegtuigen in de lucht en schepen kunnen er-door blijven varen. Dat vind ik interessant. Daarom heb ik vorig jaar gekozen voor de studie International Maintenance Management. Deze studie is vanuit de praktijk ontstaan: bedrijven zitten verlegen om onderhoudsmanagers en hebben samen met de HZ en Avans de opleiding opgezet. We leren veel over het onderhoudsvak en krijgen goede management- vaardigheden mee. Tijdens het vak ‘Human Factors’ leren we bijvoorbeeld dat een klein menselijk foutje al kan leiden tot een grote crisis. Hoe ga je hiermee om? Regelmatig bezoeken we bedrijven zoals Enexis, Philip Morris en Dow. Met mijn diploma ga ik op zoek naar een mooie baan in de luchtvaart.”

Peter van der Heide, hoofddocent Energie- en Procestechnologie, HZ University of Applied Sciences

Leren door te ontdekken“De opleiding Energie- en Procestechnologie is uniek in Nederland. Het biedt studenten een combinatie van energie- en procestechnologie, elektrotechniek, werktuigbouwkunde én bedrijfskunde. Genoeg ingre-diënten voor een uitdagende studie, waarbij leerlin-gen zicht hebben op een interessante management-functie in de energiesector of procesindustrie. Als docent streef ik ernaar dat de studenten leren door te ontdekken. Zo gingen we begin dit jaar op zoek naar hernieuwbare energievormen tijdens de GasTerra Transitie Jaarprijs. Een zoutaccu voor auto’s, waarbij de warmte van uitlaatgassen wordt omgezet in ener-gie, was het resultaat. Dit soort opdrachten is enorm motiverend voor zowel studenten als docenten.”

Bart Rijksen, Lead Engineer bij Material Science & Engineering, afdeling R&D bij Dow

Onderzoeken en verklaren“Scheikunde was zonder twijfel mijn favoriete vak op school. Het is dan ook niet toevallig dat ik bij het maken van mijn studiekeuze uitkwam bij de opleiding Moleculaire Wetenschappen aan de Universiteit Wageningen. Deze studie biedt studenten een brede basis: ik kreeg een mix van wiskunde, scheikunde, natuurkunde én biologie. Uiteindelijk ben ik gespecia-liseerd in ‘fundamenteel’ modelleren. Hierbij probeer ik met behulp van computermodellen de eigenschappen van atomen en moleculen te voorspellen. Per toeval stuitte ik op mijn huidige functie bij Dow in Terneuzen, waar ik me dagelijks volledig richt op het modelleren van chemische reacties.”