INLEIDING TOT HET RECHTPRIVAATRECHT

1ste bac PSW – academiejaar 2005-06

Prof. dr. Rogier de Corte

Inleiding Thema 3b

14 november 2005

Thema 3b

Regelproducenten

I - Waarover het gaat

wat zijn rechtsbronnen?

wie maakt de regels?

zijn alle bronnen even belangrijk?

wat?

organen&procedures

aanwijzing gezagsorganen die rechtsregels kunnen uitvaardigen uitwerken procedures die moeten gevolgd worden

de controle op de bevoegdheid van de organen en de naleving van de procedures is, in een democratische samenleving een noodzakelijkheid

wie

wetgever

rechter

rechtsleer

gewoonterecht

billijkheid

rechtsbeginselen

vreemd recht

private regelgeving

het belang

bindend

wetgevergewoonterechtrechtsbeginselenvreemd recht

gezaghebbend

rechterrechtsleer

II - Wetgever - wet

een schriftelijke rechtsregel in gestandaardiseerde vormgemaakt door

hetzij één van de wetgevershetzij door de uitvoerende macht

A - materiële & formele wet

wet in formele zin

een akte met de naam wet, decreet of ordonnantie

wet in materiële zin

een akte (ongeacht de naam) met een algemene draagkracht

wet, decreet, KB, MB, besluit gemeenteraad, ….

- KB wegverkeer- wet op het erfrecht van de langstlevende echtgenoot

door één van de wetgevers gemaakt, ongeacht de inhoud - wet op het erfrecht van de langstlevende echtgenoot- wet houdende naturalisatie

B - soorten & benaming

grensoverschrijdende rechtsnormen

interne rechtsnormen

§ 1. grensoverschrijdend

klassiek verdragsrecht

europees recht

beneluxrecht

klassiek verdragsrecht-1

benaming verdrag, traktaat, handvest …..

kenmerk geen souvereiniteitsoverdracht

klassiek verdragsrecht-2

met zonder

rechtstreekse / directe werking

verdrag waarvan de bepalingen rechtstreeks of direct rechten geeft aan burgersbijv. EVRM

verdrag waarvan de bepalingen zich tot de staten richten

europa-1

kenmerken

benaming

souvereiniteitsoverdrachtdirecte werking

europa-2

verordening

richtlijn

beschikking

art. 249, 2 - heeft een algemene strekking en is rechtstreeks bindend

art. 249, 3 - is enkel verbindend voor de lidstaten wat het resultaat betreft

art. 249, 4 - een individueel bindende beslissing

Hof van Justitie

benelux

dezelfde wetten in de drie landen - dit noemt men «uniforme beneluxwetten»

WAM

Modellenwet

Merkenwet

Dwangsom (art. 1385bis tot nonies Ger. W.)

Commoriëntes (art. 721 B.W.)

Benelux-Gerechtshof

§ 2. intern

wetskrachtige bepalingen

verordeningen

door de grondwetgeverdoor de federale wetgeverdoor de deelstatelijke wetgever

door de uitvoerende machtdoor de lokale besturendoor andere administratieve overheden

wet in de formele zin

1 - wetskrachtige bepalingen

de bevoegdheid van de wetgever, in tegenstelling tot de uitvoerende macht, is een primaire bevoegdheid - de wetgever handelt op eigen gezag

grondwet grondwetgeverwet federale wetgeverdecreet Vlaams parlement, Waals gewestparlement,

Frans gemeenschapsparlement,Duitstalig gemeenschapsparlement

ordonnantie Brusselse hoofdstedelijke parlement

totstandkoming federale wet

initiatiefrecht

parlementaire behandeling

bekrachtiging

afkondiging

wetsontwerp -- Raad van State

wetsvoorstel -- in overwegingneming

verplichte omzetting

commissiewerkzaamheidplenaire vergaderingstemmingen

totstandkoning

2 - verordeningen

akten van de uitvoerende macht s.l. - de uitvoerende macht put zijn bevoegdheid uit een hogere macht

koninklijk besluitministerieel besluitbesluit van de Vlaamse regeringprovincieraadsbesluitbesluit van een burgemeester ….

3 - publicatievereiste

art. 190 G.W

4 - presentatie van wetgeving

consolidatie

coördinatie

codificatie

het aanpassen van een betsaande wettekst die gewijzigd werddit levert ene geconsolideerde tekst op

een geconsolideerde tekst her-ordenen en her-nummeren

een omvangrijke wettekst verwerken in de vorm van een wetboek

5 - kwaliteit van wetgeving

reglementering

ex ante

- vaststellen van doeleinden, oplossingsmodel en methode (clear objectives)- transparantie, consultatie en informatie (groenboek)- legistieke redactie en juridische inpassing

evaluatie ex post

D - hiërarchie

E - toetsing

toetsen wil zeggen: controleren of- norm door het bevoegde orgaan is genomen

bevoegdheidscontrole- norm niet strijdig is met hogere norm

wettelijkheidscontrole

bevoegdheidscontrole

federale wetgever - deelstatelijke wetgever

verordeningen

Arbitragehof

Raad van state

wettelijkheidscontrole

intern recht vs verdrag

wet vs de grondwet

verordening vs de wet

elke rechter, eventueel prejudicieel geschil

enkel het Arbitragehof in beperkte gevallen

- Raad van State: vernietigen- gewone rechter: niet toepassen

II - Rechtspraak

twee mogelijkheden

- precedentenrechtspraak: vonnissen van hogere rechters binden lagere rechtersdan is rechtspraak een formele bron van recht

- partijrechtspraak: vonnissen gelden enkel tussen partijendan is rechtspraak ten hoogste een argument

regel

art. 6 Ger. W. De rechters mogen in de zaken die aan hun oordeel onderworpen zijn, geen uitspraak doen bij wege van algemene en als regel geldende beschikking.

- vonnissen van hogere rechters binden de lagere rechters niet, zelfs de arresten van het Hof van Cassatie binden de lagere rechter niet- rechters mogen hun beslissing niet enkel steunen op een andere uitspraak

uitzondering

na een tweede cassatie op dezelfde gronden

Beneluxgerechtshof

Hof van Justitie

EHRM

prospective ruling

werkelijkheid

de rechtspraak heeft een uitermate grote betekenis bij de rechtsvorming:rechtspraak niet in de zin van een vonnis of een arrest, maar in de zin van een constante rechtspraak in België

IV - Rechtsleer

wat

inhoud & vormen

V - Gewoonterecht

wat

voorbeelden

VI - Billijkheid

billijkheid bij het maken van de normenintrinsieke billijkheid

billijkheid bij het toepassen van bestaande normen

externe billijkheid

VII - Algemene rechtsbeginselen

wat

verbod van rechtsmisbruik

vertrouwensleer

A. wat

fundamentele rechtsregels ontwikkeld door de rechtspraak (en door de rechtsleer beschreven) die bepalen hoe rechtsnormen moeten worden toegepast

bijv. het recht van verdediging

B. rechtsmisbruik

a - burgers krijgen bevoegdheden waar ze naar eigen inzicht gebruik kunnen van maken,de rechter zal een bepaald gebruik van deze rechten verbieden, omdat hij stelt:dit is geen gebruik, maar een misbruik

introductie van de moraal in het rechtof de socialisering van het recht

rechtsmisbruik-1

b - de rechter controleert het eigendomsrecht door een bepaald gebruik als misbruik te bestempelen en dus te verbieden

art. 544 B.W.Eigendom is het recht om op de meest volstrekte wijze van een zaak het genot te hebben en daarover te beschikken, mits men er geen gebruik van maakt dat strijdig is met de wetten of met de verordeningen.

eigendomsrecht is een indifferente bevoegdheid

rechtsmisbruik-2

c - dit gebeurt in de loop van de geschiedenis stapje per stapje, tot men op een gegeven ogenblik vaststelt dat door deze evolutie een nieuwe rechtsregel is ontstaan m.n. het verbod van rechtsmisbruik

d - het bereidt zich ook uit buiten het eigendomsrecht in de andere domeinen van het recht

schoorsteenarrest-3

Cour de Cassation (Fr) 2 mai 1855

het gebruiken van een recht enkel om iemand anders te schaden, is verboden

reclamepaneel-arrest-4

Cass. 12 juli 1917, Pas. 1918, I, 65Innovation vs Vaxelaire

indien een recht op verschillende manieren kan worden uitgeoefend, dan moet het worden uitgeoefend op die wijze die voor derden minst nadeel teweeg brengt

grensoverschrijdend gebouw-5

Rb. Namen 24 december 1935

wanneer de uitoefening van een recht aan een derde een onredelijk groot nadeel berokkent, gelet op het beoogde voordeel, wordt de uitoefening verboden (belangenafweging)

redelijke verwachting-6

wanneer de titularis van een recht m.b.t. de uitoefening van dit recht redelijke verwachtingen bij derden opwekt, moet hij deze verwachtingen honoreren

het uitoefenen van zijn rechten tegen de geschapen verwachting in is niet geoorloofd

overzicht-7

vrij gebruiken van toegekende rechten

niet om te schaden

minst nadelig voor derden

onredelijk nadeel voor derden

redelijke verwachtingen

C. vertrowensleer

verbintenissen onstaan wanneer partijen akkoord gaan om zich te verbinden: geen akkoord, geen verbintenis

soms ontstaan verbintenissen zonder akkoord, wanneer de tegenpartij in redelijkheid mocht «vertrouwen» dat de andere partij akkoord ging met de verbintenis

VIII - Vreemd recht

in België moet door de Belgische rechter soms buitenlands recht worden toegepasthet IPR, dat o.m. verwijzingsregels bevat, regelt deze aangelegenheid

vreemd recht is recht

vreemd recht moet in België worden toegepast zoals het in het land van oorsprong zou worden toegepast

IX - Private regelgeving

art. 1134 B. W.Alle overeenkomsten die wettig zijn aangegaan, strekken degenen die deze hebben aangegaan, tot wet.

contracten

cao's verbindend verklaard bij K.B.