©TROUW SS

1

Kankercellen worden weggesnedenChirurgie

endeldarmmetkankercellenendeldarmmetkankercellen

dunne darmdunne darm

dikke darm

Kankeroperatie: drie in één

DINSDAG 26 JANUARI 2016 TrouwdeVerdieping2

Twee dagen voorde operatie“Ik zat net bij de kapper en vroeg me af: ik voelme nu goed, moet ik hier echt aan beginnen?”,zegt Mathilde Groenman (48) door de telefoon.Over een week wordt ze verwacht in het Eind-hovense Catharina Ziekenhuis. Voor niet deeerste operatie nadat vijf jaar terug darmkan-ker bij haar werd geconstateerd. Na heel watomwegen ging de tumor eruit, en latere uit-zaaiingen eveneens. Tussen de operaties wasGroenman al verteld dat ze snel dood zougaan. Haar tweeling was toen nog geen tienjaar oud.Twee jaar was Groenman, die samen met

haar man een bedrijf heeft nabij Rotterdam,schoon. Maar begin dit jaar waren er weertumoren, en nu ook weer op dezelfde plaats.Zo’n recidief op zo’n kwetsbare plek is door-gaans extra gevaarlijk. De tumoren zitten bo-vendien deels bij vitale organen, zoals blaas enzenuwen, volledige bestraling is daardoor nietmogelijk.Haar eigen chirurgen konden niet veel meer

doen. Maar Groenman neemt daar geen genoe-gen mee. Ze wil haar kinderen langer meema-ken, en ze had gehoord van de ‘intra-operatie-ve radiotherapie’: operatie en bestraling tege-lijkertijd. In het ziekenhuis in Eindhoven, eenvan de weinige plekken waar dit gebeurt, kanze aan het einde ook nog een warme chemo-therapie krijgen (hipec, zie kader). “Ik ver-wacht er bont en blauw uit te komen.”Groenman weet dat de kansen beperkt zijn.

“Ze vertelden me dat vijf jaar na de operatieiets minder dan de helft van de mensen nogleeft.”Een ding vreest ze het meest: dat ze kort na-

dat de operatie is begonnen, alsnog weer wordtwakker gemaakt. “Dat zou betekenen dat detumor te veel is verspreid. Dat zie je pas tijdensde ingreep. In dat geval heeft zelfs deze opera-tie geen zin meer.”

In een dagafrekenenmet kanker

Chirurgie, bestraling en chemotherapie, allemaal binneneen dag. Mathilde Groenman maakte deze nieuwekankeroperatie-plus mee. Die geeft haar een laatste kans.TEKST Edwin Kreulen

‘Ze is ingoede conditieenze is slank.Datkan inhaarvoordeeluitpakken.’

‘Ikweetdat revalidatietijdnodigheeft.Maar ikbennuzoafhankelijk,zo snelmoe.’

Operatiedag,9.45 uurMathilde Groenman is al ruim een uur onderzeil. Chirurg Vic Verwaal weet met zijn handin de opening in haar buik – een dikke 30 cen-timeter van onder naar boven – dat haar groot-ste angst al weggenomen kan worden. “Als iknu overal kleine korrels zou voelen , tumor-delen, dan zouden we niks kunnen doen enmoesten we de buik direct weer dichtmaken.”Een van de spannendste momenten van deoperatie is al voorbij, constateert Verwaal voor-dat hij de dunne darm inspecteert met zijn col-lega Harm Rutten. Die memoreert hoe hij eenuur geleden Groenman de hand schudde. Zehad hem gevraagd: ‘Als je met twee mensenopereert, krijg je dan geen strijd?’Rutten: “Dat vragen ze niet vaak.” Collega Ver-waal lacht. “Dat zal gelukkig niet snel gebeu-ren, we weten wat we aan elkaar hebben.”Rutten heeft net in de koffiekamer de vraag

beantwoord die Groenman zich bij de kapperstelde: waarom zou ze niet afzien van de ope-ratie? “Dan is de kans groot dat ze binnen eenpaar maanden is overleden.” Gemiddeld is deoverleving vijf jaar na deze operatie nog klei-ner dan Groenman zelf inschatte, zegt Rutten:bij dit recidief 40 procent. “Maar ze is in goedeconditie, en ze is slank. Dat kan juist weer inhaar voordeel uitpakken. Wij hoeven niet doorveel vet heen te snijden en wie voor de opera-tie verder gezond is, herstelt vaak beter.”Bij Groenman gaat het niet om de grootte

van de tumor. Eén grote plek is makkelijk wegte snijden. Op haar dunne darm zitten kleinewitte puntjes verspreid in de verklevingen tus-sen de darmdelen. Die gaan eruit, in de potjesnaast de operatietafel. Als het nodig is, kan ermateriaal naar het lab – om met enige zeker-heid te zeggen of er kwaadaardige cellen in zit-ten. De apparaten van de anesthesiologen –‘bupisuf’ staat erop – zorgen ervoor dat Groen-man niets meekrijgt.

2 3

Gerichte bestraling op de plek Spoeling van de buik met chemoIORT (intra-operatieve radiotherapie) Hipec (hypertherme intraperitioneale chemotherapie)

constructie diebuik openhoudt

chemotoevoer

chemoafvoer

DINSDAG 26 JANUARI 2016Trouw deVerdieping 3

Operatie mettwee extra’s

I ntra-operatieve radiotherapie(IORT) bestaat uit een eenmaligebestraling tijdens de operatie.Voordeel is dat de stralingsdosisnauwkeuriger kan worden ge-

richt dan wanneer het door de huidheen gebeurt. Bovendien bespaarthet patiënten een groot deel van deziekenhuisbezoeken als men meer-dere keren moet worden bestraald.Deze aanpak wordt in Nederland

vooral toegepast bij complexe ofplaatselijke, teruggekeerde endel-darmkanker en borstkanker. Hetziekenhuis in Eindhoven en hetMedisch Centrum Haaglanden wer-ken met een speciaal bestralingstoe-stel, de Rotterdamse Daniël denHoedkliniek en het AmsterdamseAvL bieden een variant.Vooralsnog komt in het geval van

borstkanker alleen een heel specifie-ke groep vrouwen in aanmerking. Bijeen patiënt ouder dan zestig jaar,zonder aangetaste klieren in de okselen met een hormoongevoelige tu-mor, kan de IORT de hele uitwendigebestraling overbodig maken. Dat be-spaart ook een hele reeks zieken-huisbezoeken voor de bestraling.Het UMC in Groningen, dat ooit on-

derzoek begon naar IORT, stopte ertwintig jaar geleden mee omdat hetlastig vergelijken bleek. Ook nu debestraling ingrijpend is verbeterd,zijn de Groningse specialisten nogniet overtuigd van de voordelen vaneen nieuwe kostbare operatiekamer.

De chirurgen in Den Haag en Eind-hoven zoeken nu uit of IORT een (be-taalbaar) alternatief is voor de borst-besparende operatie met bestraling.LUMC, AvL en Radbouduniversiteitonderzoeken het nut van brachy-therapie, een andere vorm van in-wendige bestraling, die ook bij de en-deldarm ingezet kan worden.

Hipec (Hypertherme Intraperitonea-le Chemotherapie) is een combinatievan chirurgie en chemotherapie. Nahet verwijderen van zichtbare kan-kercellen wordt de buik gespoeldmet een verwarmde vloeistof. Dechemo daarin moet ook de kleinereuitzaaiingen doden, die de artsenniet met het blote oog zien. Ook vandeze aanpak is het voordeel dat an-dere organen niet worden geschaaddoor de chemo. Hipec wordt in hetCatharina, maar ook in een beperktaantal andere ziekenhuizen, ingezetbij darmkanker met (niet al te veel)uitzaaiingen.De combinatie van IORT en Hipec

komt weinig voor. Patiënten moetenin goede conditie zijn, want bestra-ling en chemo hebben afzonderlijkal flinke bijwerkingen.

10.26 uurPopzender Q-Music speelt nog steeds door. “Wekunnen gaan opbouwen”, zo luidt het aan deoperatietafel. Alle zichtbare kankercellen zijnuit de buik van Groenman. Een ernstig aange-tast deel van haar darm –met het gevreesde re-cidief – is weggesneden, de darm zit weer aanelkaar. Maar ook op haar blaas en baarmoedermoesten cellen worden weggesneden – dat zieje pas wanneer je echt in de buik kunt kijken.Door al dat snijden verloor Groenman ander-

halve liter bloed. Met een machine kan datdeels weer worden teruggefilterd in haar li-chaam, maar het bloed dat mogelijk kanker-cellen kan bevatten is definitief afgevoerd.Daarom heeft ze ook een transfusie gekregen.Er staan acht mensen rondom Groenman –

behalve de operateurs nog drie assistenten,twee anesthesiemedewerkers en een aanko-mend chirurge. Twee medewerkers voor debestraling komen daar nu bij. Met vereendekrachten rollen ze Groenman op de tafel onderde ronde cilinder voor de bestraling.Dan volgt iets ongewoons voor de operatie-

kamer: iedereen gaat de kamer uit en alleende patiënte blijft achter. Op de schermen in dekamer ernaast wacht iedereen tot de intensie-ve bestralingsdosis haar lichaam heeft bereikt.De cilinder is vooral afgesteld op het gebiedonderin de buik waar de kanker terugkwam –dat gevreesde recidief. “Als het nodig is, zijnwe binnen een paar tellen bij haar”, zegt Rut-ten. De muren van deze kamer zijn een meterdik: de straling moet binnenblijven.Na de bestraling krijgt Groenman een con-

structie van stalen buizen over de buik. Hier-mee bouwen artsen het zogeheten Colosseum:een kuipvorm waarin Groenman dan als laat-ste de chemotherapie zal krijgen. Die zit in dewarme vloeistof waarmee haar buik gespoeldgaat worden, en die de laatste kankercellenzoveel mogelijk moet doden.

Vijf weken na deoperatie“Heel slecht. Veel slechter dan ik vooraf dacht.Alsof overal in mijn lijf messen zijn gestoken.”Zo voelt Mathilde Groenman zich. Ze is netweer thuis: achtereenvolgens een lekkage aande darm en blaas en een ontsteking zorgdenvoor een nieuwe ziekenhuisopname. Een nieu-we operatie was gelukkig niet nodig. Het keer-punt kwam toen chirurg Vic Verwaal in haarstatus keek hoeveel Groenman eigenlijk at.“Nogal weinig. Ik hou normaal van lekkereten, maar ik kreeg het nu niet naar binnen.”Met sondevoeding sterkt ze inmiddels aan.Het is nooit honderd procent zeker of de kan-

ker inmiddels helemaal weg is. “Ik ben blij datveel van de tumorplekjes weg zijn en ik weetdat revalidatie tijd nodig heeft. Maar ik ben nuzo afhankelijk, zo snel moe: ik zou graag ietsmeer van mezelf willen terugkrijgen. Ik wildezeker een paar jaar erbij, in goede conditie, totnu toe geldt dat nog niet. Maar ik blijf positief:ik ga ervan uit dat ik me over een paar wekenweer meer Mathilde voel.”

De patiënte in dit verhaal wil niet dat zij en haarman voortdurend worden aangesproken op haarziekte, ook door zakelijke contacten. Daarom iseen gefingeerde naam gebruikt. Haar volledigenaam is bij de redactie bekend.