In het nieuwe seizoen al je - De VoetbalTrainer€¦ · In het nieuwe seizoen al je trainingen...

www.devoetbaltrainer.nl

In het nieuwe seizoen al je trainingen structureel op orde?

devoetbaltrainer.nl/tp

Heel eenvoudig. Met onze online TrainingsPlanner!

Individueel abonnement : voor jezelf en je eigen team

Online toegang, altijd en overal - ook op tablet of mobiel

6- Weekse periodisering en bevat leerlijn

Trainingsvormen op te slaan (pdf.fi les) of te printen

Maak je eigen oefenvormen of voeg ze toe

Persoonlijk kant en klare oefenstofsysteem voor € 50 p.j.

Abonneer direct via devoetbaltrainer.nl/abonneren

Voor alle trainers van je club een

passend trainingsschema.

Bevat

trainingen en oefeningen)

1300+

www.devoetbaltrainer.nl/abonneren

www.devoetbaltrainer.nl/trainingsplanner

www.devoetbaltrainer.nl/trainingsplanner

www.devoetbal trainer.nl

Innovatie op alle vlakken

Met Erik ten Hag haalde FC Utrecht ruim

een jaar geleden een kleurrijke trainer

in huis, die al snel de ene na de andere

verandering doorvoerde. Spelers ma-

ken ongebruikelijk lange dagen op de

club, het trainingsveld bevat extra kalk-

lijnen om de oriëntatie van de spelers

te verbeteren en Utrecht stapte bij de

komst van Ten Hag direct af van het in

Nederland gangbare 1:4:3:3-systeem.

De Voetbaltrainer sprak uitgebreid met

de bevlogen trainer: ‘Alles wat we doen

tijdens trainingen, is direct gerelateerd

aan onze speelwijze.’

Erik ten Hag drukt zijn stempel op FC Utrecht

P R O F V O E T B A L

Toen u het stokje vorig jaar overnam,

moesten veel spelers wennen aan uw ma-

nier van werken.

Erik ten Hag: “Dat klopt. Spelers zijn

in het begin natuurlijk sceptisch: wat

levert de nieuwe werkwijze ons op?

Als ze zien dat het werkt, motiveert

dat enorm. Zelf heb ik daar nooit aan

getwijfeld. Het was hooguit afwachten

hoe snel het resultaat zou opleve-

ren. Waar spelers in het begin vooral

moeite mee hadden, waren de vele

situatieve coachmomenten tijdens

trainingen. Er is binnen de spelers-

groep wel een bepaalde acceptatie

opgetreden, maar leuk vinden ze het

nog steeds niet. We willen meerdere

spelsystemen beheersen en dat kan

alleen als je dat trainbaar maakt. Dat

doe je niet in één training en met

één videomoment, zoiets luistert erg

nauw. Een partijspel 11:11 is daarvoor

natuurlijk heel geschikt, maar het

kan ook goed in kleinere vormen. Om

beter te worden in het klein houden

van de onderlinge afstanden, zowel

in de lengte als in de breedte, kun je

bijvoorbeeld 6:6 met twee keepers

en een neutrale speler doen. Tijdens

zulke vormen leg ik spelers telkens

uit wat ik van ze verwacht als de bal

zich op een bepaalde plek op het veld

bevindt. Hoe sta je ten opzichte van

elkaar? Waar liggen de oplossingen?

Het vergt in mijn beleving tijd om zo-

iets erin te krijgen.

Fo

to:

Pro

Sh

ots

Tekst: Paul Geerars en Marco van der Heide

04-05-06-07-08-09-10-11-12-13_hag.indd 4 31-08-16 14:27


D e V o e t b a l t r a i n e r 2 2 0 2 0 1 6

Je moet als trainer wel heel goed

bewaken dat je de creativiteit van

individuele spelers de ruimte blijft

geven. Ik weet dat het mijn valkuil

is om veel voor te kauwen, waardoor

spelers soms te weinig toekomen aan

het maken van eigen keuzes. Ik moet

wel zeggen dat het helpt dat ik me

daarvan bewust ben. Aan de andere

kant biedt een bepaalde structuur, die

voortkomt uit je speelwijze, ook juist

heel veel ruimte voor creatieve spelers

om te excelleren. Dat heb ik in het

verleden gemerkt bij onder meer El-

jero Elia, Marko Arnautovic en Quincy

Promes. Als zij zich vrij voelen binnen

bepaalde kaders die je ze aanreikt,

zijn ze op hun best.

Van iedereen verwacht ik hoe dan ook

een topsportmentaliteit. Mijn spelers

zijn meerdere malen per week van 9

tot 18 uur op de club. Zo is er veel tijd

voor extra begeleiding, zoals het bekij-

ken van videobeelden en het werken

aan individuele verbeterpunten. Kijk

naar Timo Letschert: hij heeft een

toptransfer verdiend naar de Serie

A. Dat is goed voor hem en voor de

club, maar ook voor de spelersgroep

die achterblijft. Zij hebben allemaal

gezien wat Timo ervoor gedaan en

gelaten heeft. Dat daagt de rest enorm

uit. We hebben het dan over een

stukje bewustwording. Wat is ervoor

nodig om op topniveau te presteren?

Heb je de discipline om een plan uit

te voeren? En ben je in staat om, waar

nodig, bij te sturen? Daarvoor heb je

weleens een stimulans nodig van de

trainer, maar uiteindelijk moeten spe-

lers dat zelf oppakken.”

U laat wekelijks zien vernieuwend te zijn

in de speelwijze van uw ploeg. Welke

opdracht geeft u uw spelers mee bij het

nemen van een doeltrap?

Erik ten Hag: “Als wij een achterbal

nemen, willen we de tegenstander

graag ontregelen door ze voor keuzes

te stellen. Ik zeg bewust niet dat we

bij voorkeur willen opbouwen, omdat

ook de lange bal een uitstekend mid-

del kan zijn om tot een kans te ko-

men. Die optie moeten we altijd open-

houden, zeker met twee spitsen die

een bal kunnen vasthouden en een

tegenstander kunnen uitspelen. Als

wij een tegenstander die ons hoog wil

vastzetten ertoe kunnen dwingen om

achterin een-op-een te verdedigen,

dan kan een lange bal een uitstekende

keuze zijn. Maar staan ze niet een-op-

een, dan hebben wij een overtal in de

opbouw en dan willen we dat graag

uitspelen. Zoiets is altijd een wis-

selwerking. Als je meer risico neemt

in de opbouw, moet de tegenstander

meer moeite doen om druk op je te

krijgen en krijg je zelf voorin meer

ruimte. Andersom geldt dat wanneer

je spitsen continu gevaarlijk zijn, de

tegenstander waarschijnlijk gaat twij-

felen, waardoor je zelf meer ruimte

krijgt in de eerste fase van de opbouw.

Uiteraard bespreek ik met mijn team

hoe ver we in het opbouwen moeten

gaan. Als je het namelijk goed doet,

ga je controleren en domineren. Dan

is het een middel om de wedstrijd in

handen te krijgen en dat is wat je er

uiteindelijk mee wilt bereiken. Maar

uiteindelijk moeten spelers in de

wedstrijd hun eigen risicoafweging

maken. Wat ik als trainer voorname-

lijk doe, is mogelijkheden aanreiken

om onder de druk van de opponent

uit te komen. Van mijn verdedigers

verwacht ik dat ze de tegenstander

‘Er treedt met betrekking tot de vele situatieve coachmomenten tijdens trainingen een bepaalde acceptatie op, maar leuk vinden

spelers het nog steeds niet’

‘Ik zeg bewust niet dat we bij voorkeur willen opbouwen,

omdat ook de lange bal een uitstekend middel kan zijn om

tot een kans te komen’

04-05-06-07-08-09-10-11-12-13_hag.indd 5 31-08-16 14:27



voor keuzes stellen. Een van de opties

is dan uitzakken. Is punt-zestienme-

tergebied niet ver genoeg, dan kan dat

ook verder, zelfs tot op de achterlijn

(afbeelding 1). Datzelfde geldt voor

een terugspeelbal op de keeper. Hoe

ver ben je als verdediger bereid om

over te komen of uit te stappen om de

man met de bal meer opties te geven?

Stel dat wij met drie verdedigers

spelen en de tegenstander zet druk

met de 9 en de 10. Dan heb je ach-

terin je vrije man en moet je dat

kunnen uitspelen (afbeelding 2a).

Schuiven zij een speler door, dan

halen wij een extra speler terug om

het overtal te behouden. Dat kan

een middenvelder zijn, maar ook bij-

voorbeeld een back die richting het

middenveld beweegt (afbeelding 2b).

Sturen zij opnieuw een speler door,

dan komen er ergens anders ruim-

tes op het veld waarvan wij kunnen

profiteren. Zet een tegenstander ons

een-op-een vast, dan zie ik het liefst

een gerichte lange bal (afbeelding 3).

Belangrijk is om lopende mensen te

krijgen, op wie een van de spitsen

de bal kan verlengen. Dat kan de

andere spits zijn, maar ook een mid-

denvelder of zelfs een vleugelverde-

diger. We beschikken over voldoende

loopvermogen en snelheid om zulke

situaties uit te buiten. Naast spelers

die dieplopen, moeten er ook vol-

doende spelers onder de bal blijven

om de tweede bal op te vangen. En

onze verdedigers moeten aansluiten

en de afstand tot het middenveld

verkleinen. Doe je dat niet, dan ligt

het veld open en kan de tegenstan-

‘Van mijn verdedigers verwacht ik dat ze de tegenstander voor keuzes stellen.’

‘Stel dat wij met drie verdedigers spelen en de tegenstander zet druk met de 9 en

de 10. Dan heb je achterin je vrije man en moet je dat kunnen uitspelen.’

Moment uit de laatste playoffwedstrijd van vorig seizoen, waarin Heracles ten koste van FC Utrecht Europees voetbal behaalde.

1

2a

04-05-06-07-08-09-10-11-12-13_hag.indd 6 31-08-16 14:27



der met één pass iemand alleen voor

onze keeper zetten.

Die lange bal wordt bij voorkeur snel

gegeven, zodat de tegenstander nog

uit de organisatie staat. Maar soms

komt het voor dat de keeper eerst een

seintje geeft voor het spelen van de

lange bal en ervoor zorgt dat het hele

team compact staat voordat hij de bal

trapt. De formatie die we vervolgens

aannemen, hangt af van meerdere

factoren. Hebben we de wedstrijd

onder controle? Wat is de stand? Hoe

lang is er nog te spelen? Daarin reik

ik de spelers wel handvatten aan,

maar uiteindelijk moeten ze zelf de

keuze maken. Een mogelijkheid is

bijvoorbeeld om in een compacte

1:3:1:4:2-formatie te gaan staan (af-

beelding 4). Zo zijn er veel mogelijkhe-

den om diepte te pakken en eveneens

voldoende spelers onder de bal. Maar

staan we voor en is er nog weinig

resterende speeltijd, dan kan 1:3:3:2:2

een logische keuze zijn, waarbij de

vleugelverdedigers iets defensiever

staan opgesteld.”

In balbezit speelt FC Utrecht doorgaans

met één speler aan elke zijkant en acht

veldspelers die centraal staan opgesteld.

Erik ten Hag: “Die veldbezetting komt

voort uit het positiespel dat wij na-

streven. Heb je meer mensen in de as,

dan heb je meer opties om tussen de

linies vrij te komen. Bovendien is je

restverdediging een stuk beter. Je kunt

met deze veldbezetting ook veel beter

drukzetten na balverlies. In beginsel is

het vanuit een 1:3:5:2-formatie vaak zo

dat onze flankspelers de buitenkanten

bezetten. Maar ik zie graag dat daar

heel veel variatie in zit. Daar kan ook

‘Schuiven zij een speler door, dan halen wij een extra speler terug om het overtal te

behouden. Dat kan een middenvelder zijn, maar ook bijvoorbeeld een back die rich-

ting het middenveld beweegt.’

‘Zet een tegenstander ons een-op-een vast, dan zie ik het liefst een gerichte lange

bal. Belangrijk is om lopende mensen te krijgen, op wie een van de spitsen de bal

kan verlengen.’

Achterbal FC Utrecht, in de uitwedstrijd tegen Heerenveen. FC Utrecht in formatie 1:3:1:4:2.

2b

3

4

04-05-06-07-08-09-10-11-12-13_hag.indd 7 31-08-16 14:27


om het spel te maken of een indivi-

duele actie in te zetten. Daarin spelen

hun teamgenoten een sleutelrol.”

U heeft extra lijnen op het trainingsveld

laten trekken, waardoor de ‘half-spaces’

(zie ook het navolgende artikel in deze edi-

tie) zichtbaar worden (afbeelding 5). Wat

ligt daaraan ten grondslag?

Erik ten Hag: “De extra lijnen op het

veld zijn een vorm van communicatie.

Ik gebruik de term half-spaces zelden

naar de spelers toe, maar onbewust

vergroten die lijnen wel hun oriënta-

tie. Verdedigend bijvoorbeeld: hoe ver

kom ik naar binnen bij het knijpen?

Dat heeft z’n grenzen, net als door-

een middenvelder komen, of een spits.

Het is ook geen vast uitgangspunt dat

we nooit meer dan één speler aan de

buitenkant krijgen. Als we in staat zijn

om daar een overtal te creëren en te-

genstanders uit te spelen, dan moeten

we daar zeker van profiteren.

In 1:3:5:2 liggen er tegen 1:4:3:3 veel

kansen voor onze flankspelers om

hun stempel op de wedstrijd te druk-

ken. Dat zag je bijvoorbeeld in de

openingswedstrijd van het seizoen,

tegen PSV. Sofyan Amrabat, die aan

de linkerkant speelde, was vaak aan-

speelbaar. Je stelt de tegenstander

voor keuzes: moet de rechtsback door-

dekken, of blijft hij staan? Dekt hij

door, dan komen er elders op het veld

ruimtes, bijvoorbeeld in de hoek.

Wat je steeds vaker ziet, is dat tegen-

standers zich aan ons aanpassen. PSV

deed dat bijvoorbeeld in de tweede

helft en sc Heerenveen al vanaf het

begin van de wedstrijd. Vooraf hou-

den we daar rekening mee, maar je

kunt nooit precies voorspellen wat

de tegenstander gaat doen. Wat ik

wel vind, is dat zulke aanpassingen

vaak in ons voordeel zijn. Als zij met

drie centrumverdedigers gaan spelen,

wordt het voor onze spitsen makkelij-

ker: eerst moesten ze opboksen tegen

vier verdedigers en dan nog maar

tegen drie. Bovendien hebben wij

middenvelders met veel creativiteit


en loopvermogen, en snelheid aan de

zijkanten.

Wat veel tegenstanders ook doen, is

mandekking spelen op het midden-

veld. Zo kregen Younes Namli en Stijn

Schaars de opdracht om vanuit Bart

Ramselaar en Yassin Ayoub te spelen.

Om die twee toch veelvuldig te kun-

nen benutten, moet er heel veel ini-

tiatief bij de andere spelers vandaan

komen. Zij moeten Yassin en Bart in

2:1-situaties brengen. Als een speler

van ons Schaars met de bal opzoekt

vanuit de snelle spelverplaatsing, dan

moet Schaars een keuze maken. Op

die manier breng je Yassin en Bart in

hun kracht: ze krijgen tijd en ruimte

‘Bij het spelen van een lange bal is het belangrijk dat er diepte is, spelers eronder blijven voor de tweede bal en de verdedigers

het veld klein maken door op te sluiten’

IngooiErik ten Hag: “Als wij een ingooi

hebben op de helft van de tegen-

stander, hebben we in principe

een man minder, omdat de speler

die ingooit buiten de lijnen staat.

Dat maakt de kans op balverlies

relatief groot. Daarom verwacht ik

van al mijn spelers dat ze heel be-

wust bezig zijn met het bewaken

van de restverdediging. Als wij op

links ingooien, komt onze rechter

flankspeler heel ver naar binnen,

bijna tot op de lengteas van het

veld.”

‘De extra lijnen op het veld zijn een vorm van communicatie. Ik gebruik de term

half-spaces zelden naar de spelers toe, maar onbewust vergroten die lijnen wel hun

oriëntatie.’

5

04-05-06-07-08-09-10-11-12-13_hag.indd 8 31-08-16 14:27



ste strook, Thomas Müller en Julian

Draxler speelden aan de binnenkant.

Het was hun doel om via breedtespel

of via de diagonale passes van Jérôme

Boateng en Toni Kroos mensen tus-

sen de linies aanspeelbaar te maken.

Eerst ‘naar buiten toe gaan’, dan weer

‘naar binnen komen’ en daar iets af-

dwingen, dat spreekt mij enorm aan

en dat lijkt heel erg op de manier

waarop FC Utrecht dat nastreeft. Het

is jammer dat het spel van Duitsland

niet beloond werd met de Europese

titel, want die verdienden ze. Maar zo

werkt het in voetbal, de beste ploeg

wint niet altijd.”

dekken. Ook in balbezit hebben de

lijnen een functie. We willen graag

een overtal creëren op het midden-

veld, maar wel altijd gestaffeld, met

diagonale passlijnen en driehoeken.

Belangrijk daarvoor is dat er altijd één

of twee spelers diepte kiezen of daar

in elk geval mee dreigen, zodat er ach-

ter hen meer ruimte ontstaat. Die lij-

nen staan er niet in wedstrijden, maar

mijn ervaring is dat spelers wel meer

gevoel krijgen voor bepaalde situaties.

Dat is een gevolg van herhalen, her-

halen en nog eens herhalen. Daardoor

verbetert de samenwerking.

Op het Europees Kampioenschap zag

ik dat Duitsland heel bewust bezig

was om de as en half-spaces goed te

bezetten. De backs bezetten de buiten-

‘De extra kalklijnen die ik op ons trainingsveld heb laten

aanbrengen, zijn ook een vorm van communicatie’

3

Trainingsvorm 14:3+keeper in de as van het veld

Doel• verbeteren van het uitspelen van

een overtal in de as van het veld

Organisatie• tussen beide zestienmetergebieden,

zowel in de lengte als in de breedte

• 2 grote doelen, 8 rode en 6 blauwe

hesjes, 10 ballen

• 2 keepers, 6 verdedigers, 4 spitsen

en 4 middenvelders

Inhoud• de keeper trapt de bal richting de

spits op de andere speelhelft

• die legt de bal terug onder lichte weerstand van een verdediger

• als een middenvelder de bal ontvangt, volgt er 4:3+keeper richting de goal

• na een goal of bij een uitbal, speelt een trainer een tweede bal in

Coaching aanvallers• ‘Maak tempo om niet achterhaald te worden.’

• ‘Speel breed en keer terug naar de as van het veld.’

• ‘Herstel de veldbezetting als de tweede bal in het spel komt.’

Coaching verdedigers• ‘Verdedig naar voren.’

• ‘Kantel mee naar de kant van bal.’

• ‘Sluit op en kom bij elkaar als de tweede bal in het spel komt.’

04-05-06-07-08-09-10-11-12-13_hag.indd 9 31-08-16 14:27



pen komen. Een aanleiding daarvoor

kan het wedstrijdprobleem tegen de

eerstvolgende tegenstander zijn. Hoe

ga je dat trainbaar maken? De eigen

speelwijze is daarbij altijd leidend,

zelfs bij loopvormen. Ons spel vraagt

snel handelen en veel richtingsveran-

deringen, net als het internationale

voetbal. Dat integreer je dan in je

warming-up.”

Gebruikt u ook wedstrijdstatistieken om

uw speelwijze te verbeteren?

Erik ten Hag: “Alex Abresch, onze vi-

deoanalist, haalt weleens statistieken

opnieuw positie en herstellen hun

veldbezetting.

Het was pas de eerste keer dit seizoen

dat we deze trainingsvorm deden.

Ik probeer sowieso zo veel mogelijk

variaties door te voeren in mijn trai-

ningen. De reden is simpel: de mens

is een geboren aanpasser. Als je vaak

hetzelfde doet, komt de sleur erin en

wordt het brein niet voldoende ge-

prikkeld, waardoor de ontwikkeling

niet optimaal is. Als trainer moet je

dus creatief zijn en regelmatig met

nieuwe trainingsvormen op de prop-

Toen we een training van u bekeken, lag

de nadruk op het uitspelen van een 4:3-si-

tuatie in de as van het veld (trainings-

vorm 1).

Erik ten Hag: “Dat komt direct voort

uit onze speelwijze: in de as een over-

tal creëren en uitspelen. Daarbij is het

belangrijk om tempo te maken, want

in de wedstrijd komen er spelers terug

en dan is het overtal weg. De vorm

is ook gericht op de verdedigers: zij

vormen centraal in de defensie een

drietal, net als in onze basisformatie.

Ik wil dat zij naar voren verdedigen.

Wordt de bal breed gespeeld, dan kan-

telen de verdedigers naar balkant. Dat

houdt ook weer iets in voor de aanval-

lers: door de as weer op te zoeken, is

daar ruimte ontstaan. Breed spelen

om later in de as diepte te creëren. Er

zit ook een element van omschakeling

in: als de bal uit is, of er is gescoord,

dan speelt assistent-trainer Jean-Paul

de Jong direct de tweede bal in. De

verdedigers moeten snel opsluiten en

bij elkaar komen. De aanvallers kiezen

Fo

to:

Pro

Sh

ots

‘Ons spel vraagt snel handelen en veel richtingsveranderingen, dus

dat integreren we in onze warming-up’

04-05-06-07-08-09-10-11-12-13_hag.indd 10 31-08-16 14:27



om het schieten, dan loop je eigenlijk

een kans op een betere kans mis. Zo’n

statistiek bevestigt in dit geval wat

je graag ziet. Zoiets kun je gebruiken

naar je ploeg: waarom doen we wat

we doen en wat is het gewenste ef-

fect? Je wilt ze het vertrouwen geven

dat waar je mee bezig bent ook daad-

werkelijk werkt. Spelers moeten zich

niet laten afleiden door scorebordjour-

nalistiek.”

FC Utrecht zet druk met drie spelers voor-

op, die centraal blijven spelen. Vanwaar

die keuze?

Erik ten Hag: “Wij zijn een van de

weinige ploegen die vanuit zones en

ruimtes verdedigen en niet vanuit

een directe tegenstander. Binnen

mandekking is het fijn om met twee

man voorop te spelen. Wordt een back

ingespeeld, dan gaat het ‘treintje’ lo-

pen. Dat kan heel goed werken, mits

de uitvoering goed is. Maar wij kiezen

voor een andere manier. Als we met

drie man voorop drukzetten, komt er

een middenvelder tussen onze twee

spitsen. Is de bal in de as, dan bezet-

ten onze spitsen de half-spaces en

onze nummer 10 de middelste strook.

Cruciaal is dat zij er met z’n drieën

voor zorgen dat de passlijnen naar

de middenvelders van de tegenstan-

der worden afgeschermd. We willen

geen balbezit in de as van het veld

toestaan. Als we op deze manier ver-

dedigen, kan de tegenstander heel

moeilijk 2:1 creëren in de eerste fase

van de opbouw.

Wat we willen, is de tegenstander

naar de zijkant dwingen om daar druk

te zetten. Spreken we vooraf af dat we

de tegenstander het liefst over onze

linkerkant willen dwingen, dan kun-

nen onze voorhoedespelers al zo gaan

staan dat over rechts spelen voor de

tegenstander de meest logische optie

uit wedstrijden. Op welk gedeelte van

het veld hadden we balbezit? Hoeveel

duels wonnen en verloren we, zo-

wel over de grond als door de lucht?

Hoeveel passes speelde een bepaalde

speler vooruit, achteruit, opzij of di-

agonaal? Bij data gaat het om twee

dingen. Ten eerste is de juiste inter-

pretatie cruciaal. Wat zeggen bepaalde

statistieken? Daarnaast is de kunst

om datgene wat je uit de statistieken

haalt, weer trainbaar te maken of in

elk geval op je ploeg over te dragen.

Ik hoor trainers vaak zeggen: ‘Ik had

het gevoel dat…’. Maar ik ben niet op

zoek naar een gevoel, ik zoek naar

feiten. In sommige gevallen kunnen

data jou die informatie verschaffen.

Een voorbeeld: vorig seizoen waren

wij een van de meest effectieve ploe-

gen in het omzetten van schoten in

goals. Dat is geen toeval. Ik ben voor

schieten, maar dan moet er wel een

reële kans zijn op een goal. Schiet je

Trainingsvorm 2Afschermen passlijnen

Doel• verbeteren van het afschermen

van passlijnen naar het midden-

veld als blok van drie voorop

Organisatie• veld van ongeveer 35 meter lang

en 45 meter breed

• 1 grote goal, 3 kleine goaltjes

• 4 blauwe hesjes, 3 rode hesjes, 10

ballen

• 4 verdedigers, 2 aanvallers, 1

aanvallende middenvelder

Inhoud• de verdedigers starten de op-

bouw en kunnen scoren op de drie kleine goaltjes

• zij mogen niet direct uit een pass scoren, maar moeten de bal altijd eerst aannemen

Coaching• ‘Zorg ervoor dat de onderlinge afstanden klein blijven.’

• ‘Houd de passlijn naar een goaltje waar mogelijk dicht.’

• ‘Maak een keuze tussen de as afschermen en een drukmoment pakken.’

‘Wie drukzet op de back van detegenstander, hangt af van hoe

hoog we staan, hoe detegenstander speelt en hoe de

onderlinge afstanden zijn’

04-05-06-07-08-09-10-11-12-13_hag.indd 11 31-08-16 14:27



pen’ op de flanken. Dat laatste kun je

natuurlijk alleen doen als je dan ook

daadwerkelijk druk kunt zetten op de

man met de bal, anders is het voor de

tegenstander een koud kunstje om te

scoren.

Deze trainingsvorm is erg geschikt

voor onze controlerende middenvel-

der. Als de rechtshalf uitstapt, volgt

hij hem (2a, 2b en 2c in trainingsvorm

3). Is er geen druk op de bal, dan moet

onze nummer 6 continu bezig zijn

de passlijn naar de spits eruit te ha-

len (1a, 1b en 1c in trainingsvorm 3).

Wordt de spits toch aangespeeld, dan

kunnen er bij de tegenstander spelers

bijsluiten en afronden. Om het moei-

lijker te maken, maakte ik het veld op

een gegeven moment 20 of 25 meter

langer, waardoor het voor het verde-

digende team nog meer aankwam op

compact staan, schuiven en drukmo-

menten kiezen. Overigens is dit een

manier van drukzetten die heel inge-

wikkeld is; het is niet op ieder niveau

toepasbaar. Als ik een inschatting

moet maken, dan kan het wellicht nog

net in de Derde Divisie, maar daar-

onder wordt het toch wel te complex.

Het is wel de trend in het internatio-

nale voetbal. Als je zuivere mandek-

king speelt, en er wordt iemand uitge-

speeld, dan heb je een probleem.”

Wat wilt u terugzien in de omschakeling

van verdedigen naar aanvallen?

Erik ten Hag: “In elk geval dat er

diepte is zonder bal. Als een spits de

ruimte benut achter de defensie, kan

hij wellicht met een pass worden

gelanceerd. Maar kan dat niet, dan

verwacht ik toch dat hij die loopac-

tie maakt. Op die manier neemt hij

vaak een of twee verdedigers mee

en rekt hij het veld in de lengte uit.

Daardoor ontstaat er onder de spitsen

meer ruimte om te voetballen. Zak je

naar de buitenkant uit, dan beweeg je

bovendien weg van het doel. Op die

manier wordt het bijna onmogelijk

om voor de goal te zijn als de bal daar

komt. Verdedigers en middenvelders

die in de counter worden aangespeeld,

moeten maar de keuze maken of ze

ook gebruikmaken van de diepteloop-

actie van onze spits(en). Zij maken de

afweging tussen diep spelen en de bal

in de ploeg houden.”

schermen we de as van het veld af?

Zulke aspecten uit je speelwijze kun

je met zo’n verkleinde vorm goed

trainbaar maken.”

Mocht de tegenstander in de wedstrijd

onverhoopt toch een middenvelder aanspe-

len, wat verwacht u dan van uw spelers?

Erik ten Hag: “Dat is afhankelijk van

de veldbezetting op dat moment. Mis-

schien kan een spits terugkomen of

een flankspeler assisteren. Er zou ook

een centrumverdediger kunnen uit-

stappen. Een voorwaarde daarvoor is

dat we compact staan in de breedte,

maar vooral in de lengte van het

veld. Stapt bijvoorbeeld onze linker

centrumverdediger uit, dan is dat het

signaal voor de overige twee centrum-

verdedigers en de flankspelers om een

tijdelijke viermansdefensie te vormen

en de onderlinge afstanden klein te

maken. Zo sta je weer compact. Een

nadeel is wel dat je achteruit moet.

Dat is ook de afspraak: is er geen druk

op de bal en heeft de tegenstander

tijd en ruimte om een pass te geven

vanaf het middenveld, dan loopt onze

defensie iets achteruit, want anders

wordt de bal in onze rug gespeeld. Is

er wel druk op de bal, dan kunnen on-

ze verdedigers opsluiten. Hoe verder

je van je eigen goal af verdedigt, hoe

moeilijker het voor de tegenstander

wordt om te scoren.”

U geeft aan het drukzetten ook in 7:7 te

trainen. Hoe geeft u dat vorm?

Erik ten Hag: “Ik zal een voorbeeld

geven van een trainingsvorm die we

vorig seizoen een keer deden. Het was

iets groter dan 7:7, maar wel verkleind

vanuit de 11:11 (trainingsvorm 3). De

training ging uit van de basisformatie

1:4:4:2 met een ruit op het midden-

veld. Het team dat drukzette, speelde

met twee backs, vier middenvelders

en twee spitsen. De tegenstander,

die van achteruit opbouwde, met alle

spelers, met de kanttekening dat de

spits, als neutrale man, ook bij de

andere partij hoorde als die ploeg in

balbezit was. We begonnen met een

half veld, wat makkelijker is voor het

verdedigende team omdat de afstan-

den kleiner zijn. Wat je traint, is het

compact staan, schuiven, het zoeken

naar drukmomenten en het ‘aanlo-

is. Wordt de rechtsback aangespeeld,

dan is er voor ons een aantal opties

om hem onder druk te zetten. Dat

hangt onder meer af van hoe hoog

we drukzetten, hoe de tegenstander

speelt en hoe de onderlinge afstanden

zijn. Willen we de tegenstander tot

op de eigen achterlijn vastzetten, dan

kan mijn linkerflankspeler ‘aanlopen’

op de rechtsback. Dat betekent voor

de andere flankspeler dat hij naar bin-

nen komt. Zetten we lager druk, dan

kunnen het ook een middenvelder of

spits zijn die hem onder druk zetten.

Dat heeft allemaal te maken met hoe

compact we staan, zowel in de lengte

als in de breedte.”

Als de bal in de as is, kun je op het mid-

denveld in ondertal komen. U geeft aan

dat de spitsen in dat geval de passlijnen

dienen af te schermen. Hoe maak je zoiets

trainbaar in verkleinde vormen?

Erik ten Hag: “Zoiets gaat het gemak-

kelijkst in 11:11, maar kan ook zeker

in kleinere vormen. Een partijspel 7:7

bijvoorbeeld, maar ook nog kleiner.

Ik heb dat in dit specifieke geval nog

niet gedaan, maar misschien is het

interessant om er eens hardop over

na te denken hoe je zoiets vorm zou

kunnen geven. Je wilt dat je spitsen

en je nummer 10, die ertussen komt,

een blok vormen om een pass naar

het middenveld te voorkomen. Om

dat te verbeteren, heb je dus in elk

geval die drie spelers nodig. Zet je

daar vier verdedigers tegenover, dan

krijg je een situatie die niet helemaal

honderd procent wedstrijdecht is,

maar wel in de buurt komt. In plaats

van middenvelders, zou je een aantal

kleine goaltjes kunnen neerzetten.

Gebruik je de volledige breedte van

het veld, dan is het waarschijnlijk

niet te belopen. De back houdt het

breed en schiet de bal, al dan niet

direct, in een van de goaltjes. Om dat

te voorkomen, maak je het veld wat

smaller en leg je de backs een restric-

tie op: niet direct scoren, maar altijd

aannemen. Dat geeft de aanvaller iets

meer tijd om hem onder druk te zet-

ten en/of de passlijn naar het doeltje

eruit te halen (trainingsvorm 2). Met

die keuze zijn spelers vaak bezig: is

dit een drukmoment, waarbij we een

poging doen de bal te veroveren, of

04-05-06-07-08-09-10-11-12-13_hag.indd 12 31-08-16 14:27


Trainingsvorm 38:10 + neutrale speler

Doel• verbeteren van het drukzetten op

de helft van de tegenstander

Organisatie• half speelveld

• 1 groot doel, 2 kleine doelen

• 9 blauwe, 8 rode en 1 wit hesje

• 1 keeper, 6 verdedigers, 7 midden-

velders, 4 aanvallers en 1 spits of

centrumverdedige (neutrale man)

Inhoud• blauw begint met de bal en pro-

beert te scoren op de kleine goals

• de witte speler hoort bij de balbezittende partij en mag zijn vak niet uit

Coaching• ‘Kies als flankspeler het juiste moment om druk te zetten op een back.’

• ‘ Is er druk op de bal, sluit als nummer 6 dan bij in de rug van de speler die drukzet.’

• ‘ Is er geen druk op de bal, haal dan als nummer 6 de passlijn naar de spits eruit.’


OmturnenWillem Janssen speelt tegenwoordig als centrumverdediger. Hoe kwam u tot die keuze?

Erik ten Hag: “Nood breekt wetten. In de play-offs tegen Heracles Almelo hadden we weinig opties en besloten we Wil-

lem daar te posteren. Dan kijk je wel eerst naar zijn kwaliteiten op die positie, en zijn potentie. Willem heeft spelinzicht,

kan organiseren, zowel over de grond als door de lucht duelleren en heeft een goede inspeelpass van achteruit. Bepaalde

dingen kan hij nog niet, dus moet je een situatie creëren die voor hem veilig is. Het is ook vooral een kwestie van erva-

ren. Een spits die een duwtje geeft bijvoorbeeld, daar leer je je op een gegeven moment tegen wapenen. Als trainer moet

je dan de inschatting maken of hij dat kan oppikken, ja of nee. Bij Willem geloof ik daar zeker in. Er komt overigens nog

een andere factor bij kijken: hoe kijkt de speler er zelf tegenaan? Bij Go Ahead Eagles wilde ik van Khalid Karami een

middenvelder maken na het vertrek van Joey Suk, maar hij zag dat zelf totaal niet zitten. Dan houdt het op.”

Samenvatting:• Om meerdere spelsystemen te

leren beheersen, maakt Ten Hagveel gebruik van situatieve coa-ching tijdens trainingen.

• In de opbouw wil FC Utrecht detegenstander tot keuzes dwin-gen, via de opbouw dan wel hethanteren van de lange bal.

• FC Utrecht speelt met veel men-sen die centraal staan opgesteldom daar meer spelers te hebbendie tussen de linies vrij kunnenkomen.

• Het trainingsveld van FC Utrechtbevat extra kalklijnen om de ori-

entatie van de spelers te verbe-teren.

• Elke trainingsvorm die Ten Haggeeft, is direct gerelateerd aande beoogde speelwijze van zijnelftal.

• De kunst van het gebruik vanwedstrijdstatistieken is de inter-pretatie ervan en het trainbaarmaken van de verkregen infor-matie.

• FC Utrecht zet met drie spelersvoorop druk om zo beter in staatte zijn de as van het veld af teschermen en de tegenstandernaar de zijkant te dwingen.

Abonnees op de TrainingsPlanner

vinden daar nu de beelden van de

trainingsvormen van Erik ten Hag

bij FC Utrecht.

04-05-06-07-08-09-10-11-12-13_hag.indd 13 31-08-16 14:27


CounterpressingSteeds meer internationale topclubs hanteren counterpressing in de omschakeling van aanval-

len naar verdedigen. Het was een van de belangrijkste pijlers onder het succes van het Borussia

Dortmund van Jürgen Klopp en ook FC Barcelona gebruikt die strategie al jaren. Tevens kwam

het begrip ter sprake in het hoofdverhaal van deze editie. René Maric, die als analist voor ver-

schillende Duitse profclubs werkt, legt zeer gedetailleerd uit wat counterpressing inhoudt en

hoe je het als elftal effectief kunt toepassen. ‘Met de juiste counterpressing ben je als team

proactief en verbeter je je defensieve stabiliteit.’

Topanalist René Maric over krachtig wapen in omschakeling

T A C T I E K

René Maric: “Counterpressing

is de gegroepeerde pressie

direct na balverlies. Het hele

team jaagt op de bal en wint

die in het ideale geval met-

een terug. Counterpressing

kent twee hoofddoelen: het

heroveren van de bal en het

voorkomen van een doeltref-

fende counter van de tegen-

stander.

Het meest voorkomende alternatief

voor counterpressing is als team di-

rect terugplooien in de afgesproken

defensieve formatie. Het nadeel daar-

van is dat er relatief weinig druk op de

bal is. Daardoor wordt de tegenstan-

der veel tijd en ruimte gegund en kan

er veel terreinwinst worden geboekt

in korte tijd. Datzelfde geldt voor een

ander alternatief: zo snel mogelijk

diagonaal achter de bal komen; niet

per se in de defensieve formatie, maar

tussen bal en eigen doel. Een andere

mogelijkheid in de omschakeling na

balverlies is ‘gokken’: je zo positio-

neren dat je op een ideale plek staat

voor een counter, mocht een teamge-

noot de bal heroveren. Deze drie alter-

natieven verschillen van counterpres-

sing omdat het doel niet zozeer is om

de bal snel terug te veroveren.

Een van de aspecten die komt kijken

bij counterpressing is het moment

waarop het team stopt met gegroe-

peerde pressie en teruggaat naar de

reguliere defensieve formatie. Het ge-

geven dat de bal doorgaans in bewe-

ging is, maakt het lastig om daarvoor

het juiste moment te bepalen. Veel

trainers hanteren de vijfsecondenre-

gel: aan de spelers wordt verteld dat

zij de tegenstander na balverlies vijf

seconden afjagen. Als de bal dan nog

niet heroverd is, plooien zij terug in

de afgesproken verdedigende organi-

satie.

Dat kan een manier zijn om het elf-

tal houvast te bieden. Een nadeel is

wel dat het ideale aantal seconden

verschilt per team en vooral per situ-

atie. Het kan verstandig zijn om ook

pressie te blijven zetten als de vijf

seconden al voorbij zijn. Soms kan het

juist beter zijn om de hevige pressie al

in een vroegtijdiger stadium te staken.

Uiteindelijk gaat het er vooral om dat

spelers leren herkennen wanneer zij

de bal kunnen heroveren en wanneer

ze de counterpressing beter kunnen

staken. Trainers die de vijfseconden-

regel hanteren, doen er daarom goed

aan naar de spelers te communiceren

dat vijf seconden geen vaststaande

Tekst: Marco van der Heide

‘Counterpressing is de gegroepeerde pressie direct na balverlies’

12-13-14-15-16-17-Maric.indd 12 05-01-16 15:52



René Maric: “Iedere actie die een speler op het veld maakt, heeft zowel een

aanvallende als een verdedigende component. Daarom is de speelwijze in

balbezit nauw verbonden met de omschakeling van aanvallen naar verde-

digen. Als de onderlinge afstand ten opzichte van een teamgenoot groot is,

kun je elkaar moeilijk ondersteunen, zowel in balbezit (voor het creëren van

een afspeelmogelijkheid) als na balverlies (om te assisteren bij counterpres-

sing). Als je juist dicht bij elkaar in de buurt staat, zal een pass van de ene

speler naar de andere weinig aan de situatie veranderen. Tegelijkertijd kan

één pass van de tegenstander beide spelers uitspelen. Zowel voor de speel-

wijze in balbezit als voor de counterpressing is het dus belangrijk dat de on-

derlinge afstanden niet te groot en niet te klein zijn. Bayern München is daar

onder Pep Guardiola een meester in. Hun veldbezetting is geschikt voor korte

combinaties en goed positiespel, maar ook voor effectieve counterpressing.

De verbindingen die Bayern maakt als het balbezit heeft, maken het mogelijk

om de bal gemakkelijk rond te laten gaan, maar ook om snel te anticiperen

op balverlies en onmiddellijk druk op de bal te zetten.”

regel is, maar een houvast waar ze

van af kunnen wijken als de situatie

daarom vraagt.”

Algemene uitgangspuntenRené Maric: “Om counterpressing ef-

fectief toe te passen, is het belangrijk

om een aantal algemene uitgangs-

punten mee te geven aan de spelers.

De meest beslissende factor is de

positionering van het elftal op het mo-

ment dat de bal wordt verloren. Als de

onderlinge afstanden klein zijn, wordt

het veel gemakkelijker om gezamen-

lijk pressie uit te oefenen en de bal

terug te veroveren. Anderzijds moeten

twee spelers ook niet té kort op elkaar

staan, omdat ze dan dezelfde ruimte

bespelen. De ideale veldbezetting voor

counterpressing heeft dus consequen-

ties voor de speelwijze die je als trai-

ner in balbezit uitstippelt. (zie kader)

Met voldoende spelers in de as van

het veld en rondom de bal wordt het

gemakkelijker de bal terug te verove-

ren en met voldoende mensen achter

de bal krijgt de tegenstander minder

kansen op een doeltreffende counter.

Een simpele trainingsvorm die spelers

het belang van een goede restverde-

diging laat inzien, is trainingsvorm 1.

Beide doeltjes, waarin het team dat de

bal verovert kan scoren, worden aan

één kant geposteerd. Het team dat op

balbezit speelt, staat voor een keuze:

maken we het veld heel groot of spe-

len we dicht bij elkaar om effectiever

te kunnen omschakelen van aanval-

len naar verdedigen? En wie blijven er

tussen de doeltjes en de bal voor het

geval er balverlies wordt geleden?

Daarnaast is het bij counterpressing

belangrijk dat de omschakeling ra-

zendsnel plaatsvindt. Om tijdwinst te

boeken, helpt het als spelers al in be-

weging zijn op het moment dat de bal

wordt verloren. Om dat voor elkaar te

krijgen, moeten zij leren herkennen

wanneer er balverlies dreigt. Naarma-

te de kans toeneemt dat een teamge-

noot de bal inlevert bij de tegenstan-

der, dient een speler meer rekening te

houden met de ideale positie op het

veld voor effectieve counterpressing.

Voor de rechtsback betekent dat bij-

voorbeeld dat hij alvast iets meer naar

binnen komt als er aan de linkerkant

balverlies dreigt.

Een ander algemeen uitgangspunt

is het afdekken van het midden

van het veld. Op dat gedeelte van

het speelveld heeft de tegenstander

meer opties als het gaat om rotatie,

gezichtsveld en passes. Het geniet

de voorkeur om de tegenstander die

in balbezit is richting de zijlijn te

dwingen, of liever nog achteruit. Een

pass die een snelle counter in gang

kan zetten moet in elk geval worden

vermeden. De genoemde algemene

uitgangspunten kunnen worden toe-

gepast in verschillende varianten.

Daarbij wordt er telkens op een an-

dere manier voor gezorgd dat de bal

wordt heroverd of dat de tegenstan-

der niet kan counteren.”

‘Een nadeel van de vijfsecondenregel is dat het ideale aantal seconden verschilt

per situatie’

‘Om sneller te kunnen schakelen, zijn spelers alvast in beweging als

er balverlies dreigt’

12-13-14-15-16-17-Maric.indd 13 05-01-16 15:52


T A C T I E K

1. Mandekking

René Maric: “Een eerste variant is het

hanteren van mandekking. Jupp Heync-

kes paste dit toe bij Bayern München.

(zie afbeelding 1) Elke speler zorgt er-

voor dat hij na balverlies zo snel moge-

lijk een tegenstander dekt. Daarbij kan

ervoor worden gekozen om een cen-

trumverdediger over te houden als extra

slot op de deur en een speler van de

tegenstander (in dit geval de linksback)

vrij te laten. Als er voldoende pressie is

op de man met de bal, op de afbeelding

door Bastian Schweinsteiger, bestaat er

een goede kans om de bal te heroveren.”

2. Passlijnen blokkeren

René Maric: “Een tweede mogelijk-

heid is het blokkeren van passlijnen.

Pep Guardiola hanteerde deze manier

van counterpressing in zijn tijd bij FC

Barcelona. (zie afbeelding 2) Spelers

kiezen er niet voor hun tegenstander

kort te dekken, maar gaan tussen de

speler met de bal en hun directe te-

genstander in staan. Daardoor staan

zij in vergelijking met mandekking

dichterbij de speler die in balbezit

is en kunnen zij, als de onderlinge

afstanden klein zijn, doorjagen op de

man met de bal.”

3. Massale pressie op bal

René Maric: “Een derde optie is het

massaal afjagen van de tegenstander

die in balbezit is door alle spelers die

enigszins in de buurt staan. Ajax en

het Nederlands elftal hanteerden deze

variant in de jaren zeventig (zie af-

beelding 3), vaak in combinatie met de

buitenspelval. Deze vorm van coun-

terpressing wordt met maximale snel-

heid en agressiviteit uitgevoerd. Een

groot nadeel is wel dat het team erg

kwetsbaar wordt als de tegenstander

in staat blijkt om onder de druk uit te

voetballen. De veldbezetting laat dan

Afbeelding 3: het Nederlands elftal onder Rinus Michels. Na balverlies

wordt massale pressie op de man met de bal gezet.

Afbeelding 1: Bayern München onder Jupp Heynckes. Na balverlies dekt

iedereen zo snel mogelijk een tegenstander.

Afbeelding 4: Borussia Dortmund onder Jürgen Klopp. Na balverlies

bewegen de spelers die in de buurt staan richting de bal en de directe

omgeving van de bal.

Afbeelding 2: FC Barcelona onder Pep Guardiola. Na balverlies scher-

men de spelers passlijnen naar tegenstanders af.

12-13-14-15-16-17-Maric.indd 14 05-01-16 15:52



vanwege de massale oriëntatie op de

bal te wensen over.”

4. Gedeelte speelveld af-jagen

René Maric: “Een manier van counter-

pressing die als een vernieuwde ver-

sie van de massale pressie op de bal

kan worden gezien, werd door Jürgen

Klopp gebruikt in zijn tijd bij Borussia

Dortmund (zie afbeelding 4): de speler

aan de bal wordt gegroepeerd afge-

jaagd, maar daarbij houdt het team

ook oog voor diens directe omgeving.

Daardoor kan een nabije teamgenoot

die de bal krijgt toegespeeld ook direct

onder druk worden gezet. Er is verge-

leken met de massale pressie op de

bal minder focus op de (speler met de)

bal en meer op zijn directe omgeving.”

MixRené Maric: “Een team kan een van

de bovenstaande vier varianten ge-

bruiken als hoofdstrategie. Het is wel

aan te raden om daar op bepaalde

momenten van af te stappen: als

de situatie daar om vraagt, kunnen

spelers beter een andere variant van

counterpressing hanteren. Zo kan een

team dat doorgaans voor mandek-

king kiest er soms goed aan doen om

op bepaalde momenten passlijnen

af te schermen. Dat kan bijvoorbeeld

voorkomen als er in de omschake-

ling al veel spelers tussen hun directe

tegenstander en de speler met de bal

in staan. Het is dan niet bevorderlijk

om allemaal bij de speler met de bal

weg te bewegen om een tegenstander

kort te gaan dekken. De algemene

uitgangspunten - de juiste veldbezet-

ting, razendsnel omschakelen en het

afdekken van het midden van het veld

- blijven bij het incidentele switchen

van variant wel van kracht.”

VoordelenRené Maric: “Het belangrijkste voor-

deel van counterpressing is het ver-

groten van de defensieve stabiliteit. In

het moderne voetbal wordt de counter

een steeds belangrijker wapen, omdat

het team dat de bal verliest zich nog

in een ongeorganiseerde situatie be-

vindt. Counterpressing is een effectie-

ve manier om die snelle tegenaanval

in een vroegtijdig stadium in de kiem

te smoren.

Counterpressing kent ook een be-

langrijk aanvallend voordeel. Op het

moment dat de bal wordt verloren,

denkt de tegenstander aan counteren

en zullen er spelers naar voren sprin-

ten. Als het elftal er op zo’n moment

in slaagt de bal weer te heroveren,

staat de tegenstander uit positie en is

je eigen aanvallende organisatie nog

deels intact. Bovendien wordt de bal

bij counterpressing vaak hoog op het

veld veroverd. Daardoor biedt het veel

kansen om zelf te scoren in de ‘tegen-

counter’.

Een ander voordeel is het gegeven

dat je als team proactief verdedigt

in plaats van reactief. Door direct de

jacht op de bal in te zetten nadat die

verloren ging, dwing jij de tegenstan-

der tot keuzes. Als je ervoor kiest om

direct in te zakken en weer achter de

bal te komen, geef je het initiatief juist

aan de tegenstander. Counterpressing

stelt jouw elftal in staat om proactieve

keuzes te maken.”

Overbrengen op spelersRené Maric: “Het is niet raadzaam om

de gehele theorie achter counterpres-

sing van A tot Z aan spelers uit te

leggen. Het werkt contraproductief

als je als trainer te veel ingaat op alle

details en mogelijke varianten. Voor

spelers is het vooral belangrijk om te

weten welke actie ze moeten uitvoe-

ren op welk moment. Daarbij kun je

ze, om de motivatie te vergroten, wel

uitleggen wat het doel is van counter-

pressing. Zo kun je ze vertellen dat ze

als team een counter kunnen voorko-

men door meteen druk te zetten. En

dat ze zelf kunnen scoren door de bal

hoog op het veld te heroveren. In de

wedstrijdbespreking kun je dat in een

emotionele context plaatsen door bij-

voorbeeld te spreken van ‘We moeten

de bal sámen heroveren’ en ‘We moe-

ten elkaar helpen na balverlies.’

Individuele gesprekken zijn een goed

middel om verbeterpunten in counter-

pressing met spelers te bespreken. Zo

komt het vaak voor dat spelers te snel

achteruit lopen. Als dat gebeurt, wor-

den de ruimtes te groot en is het lasti-

ger om de bal snel te heroveren. Daar-

naast schakelen spelers soms te traag

om, werken ze niet samen als team of

laten ze gaten vallen die de tegenstan-

der kan gebruiken om onder de druk

uit te komen. Daarnaast zie je vaak

dat verdedigers de ruimte achter zich

niet altijd goed bespelen, waardoor

een lange bal van de tegenstander ge-

vaarlijk kan worden. Door ingedraaid

te staan en op het moment van spe-

len explosief één of twee meter naar

achteren te bewegen, kan de diepte

eruit worden gehaald. Een andere

valkuil kan zijn dat het team te lang

doorjaagt als de bal richting de keeper

van de tegenstander wordt gespeeld.

Het elftal wordt dan in de lengte van

het speelveld uit elkaar getrokken. Als

de keeper van de tegenstander kiest

voor een lange bal, zijn de onderlinge

afstanden groot en is de kans op het

winnen van de tweede bal kleiner.

‘Counterpressing stelt het elftal in staat om proactieve

keuzes te maken’

Omschakelen van aanvallen naar verdedigen

• Zo snel mogelijk terugplooien in defensieve

formatie

• Diagonaal tussen bal en eigen goal komen

• ‘Gokken’ op balherovering voor eigen counter

• Counterpressing

12-13-14-15-16-17-Maric.indd 15 05-01-16 15:52


T A C T I E K

Uiteindelijk kan ieder team leren om

counterpressing te hanteren, al zit er

uiteraard verschil in het niveau van

uitvoering. Dat de kwaliteit van coun-

terpressing spectaculair kan worden

verbeterd, toonde Klopp aan bij Bo-

russia Dortmund. Zowel het team als

individuele spelers maakten daarin

tussen 2008 en 2013 grote stappen.

De snelheid waarmee spelers om-

schakelen is deels genetisch bepaald,

maar kent ook veel trainbare aspecten

zoals anticipatie en reactievermogen.

Daarbij zijn niet alleen de fysieke ei-

genschappen relevant; denkvermogen

is minstens zo belangrijk. Het beste

voorbeeld daarvan is Sergio Busquets.

Zijn topsnelheid ligt relatief laag,

maar toch is hij een van de beste

spelers in de wereld als het gaat om

counterpressing. Je zou kunnen zeg-

gen dat zijn ‘voetbalsnelheid’ hoog

ligt, ondanks dat hij een matige tijd

zou neerzetten op de honderd meter

sprint.”

TrainingenRené Maric: “Daarnaast zijn de trai-

ningen een belangrijk middel om te

schaven aan counterpressing. Het

helpt om voor een training, waarbij

het accent op de omschakeling van

aanvallen naar verdedigen ligt, het be-

lang van counterpressing te benadruk-

ken. Tijdens oefenvormen gebruik ik

vaak de coachopmerkingen ‘jagen’ en

‘drukzetten’ als triggers. Een van de

manieren die ik gebruik om counter-

pressing te trainen, is het spelen van

positiespel op een heel klein veld. De

intensiteit is dan hoog, er zijn veel

duels en er is een hoge focus in het

brein op het veroveren van de bal.

Daarbij komen spelers vaak in de situ-

atie waarbij ze tegenstanders dekken,

passlijnen afschermen en drukzetten

op de tegenstander met de bal. Ver-

volgens doe ik dezelfde trainingsvorm,

maar dan in een grote ruimte. Ik eis

dezelfde honger en intensiteit van

de spelers, ook al is het moeilijker

geworden om counterpressing uit te

voeren. Als de bal uit is, speel ik die

willekeurig ergens terug in het veld,

zodat spelers daar direct op moeten

anticiperen.

Een simpele vorm om op counterpres-

sing te trainen is een positiespel 4:4+3

vanuit de positie. (trainingsvorm 2)

Het blauwe team speelt op balbezit,

samen met de drie witte, neutrale

spelers. Als rood de bal verovert, scha-

kelt blauw zo snel mogelijk om door

naar binnen te sprinten en druk te

zetten op de bal. Het rode team pro-

beert samen met de neutrale spelers

onder die druk uit te combineren en

de posities aan de zijkanten in te ne-

men.

Trainingsvorm 1: het blauwe team speelt op balbezit en houdt de restverdediging in de gaten. Rood

kan na balverovering scoren op de twee kleine goaltjes.

Trainingsvorm 2: blauw speelt samen met wit op balbezit. Als rood de bal verovert, schakelt blauw

razendsnel om en zet het druk op de bal. Rood probeert met hulp van wit onder de druk uit te combi-

neren en neemt de posities aan de zijkanten in.

12-13-14-15-16-17-Maric.indd 16 05-01-16 15:52



Trainingsvorm 3 is een vervolg hierop.

Het rode team valt aan richting de gro-

te goal en mag gebruikmaken van de

neutrale spelers in het wit. Het blauwe

viertal plus keeper probeert doelpun-

ten te voorkomen. Als blauw de bal

verovert, horen de keeper en de neu-

trale spelers bij blauw. Om het recht

van aanvallen te verkrijgen, moet de

witte kaatser op de achterlijn worden

aangespeeld. Rood kan dat voorkomen

door razendsnel om te schakelen.

Trainingsvorm 4 kent twee verschil-

lende momenten voor counterpres-

sing; een voor beide teams. Het

blauwe team speelt 4:2 in het kleine

vierkant in het midden. Als het rode

tweetal de bal verovert, speelt het sa-

men met de vier rode spelers aan de

buitenkanten 6:4 in het grote vierkant.

Blauw probeert de bal zo snel mogelijk

te heroveren. Als dat lukt, kan blauw

scoren op een van de twee grote goals.

Dan is het dus aan rood om counter-

pressing toe te passen.”

Samenvatting:• Counterpressingiseenstrategie

waarbij het team gegroepeerdjaagt na balverlies om een coun-ter te voorkomen en de bal teheroveren.

• Essentieelzijneengoedeveld-bezettingbijbalverlies,desnel-heid van omschakelen en het af-dekken van het midden van hetspeelveld.

• Counterpressingkentverschil-lendevarianten:mandekking,hetafschermenvanpasslijnen,mas-sale pressie op de bal en pressierichting een speelveldgedeelte.

• Degrootstevalkuilenzijnach-teruitlopen,langzaamschake-len,nietalsteamopereren,ga-ten laten vallen en de diepte erniet uit halen.

• Metdejuisteuitlegenoefen-vormenkaniederteamzichontwikkelen in het hanteren vancounterpressing.

Trainingsvorm 3: rood speelt met hulp van de twee neutrale spelers richting de grote goal. Als blauw

de bal verovert, kunnen zij het recht van aanval halen bij de neutrale speler op de achterlijn.

Trainingsvorm 4: blauw speelt op balbezit tegen het rode tweetal in het midden. Als rood de bal ver-

overt, speelt het samen met de vier andere roden 6:4. Verovert blauw de bal, dan kunnen zij scoren

op de grote goals.

12-13-14-15-16-17-Maric.indd 17 05-01-16 15:52


Verbeteren door variatieLang is aangenomen dat een speler het meest leert door een bepaalde han-

deling vaak te herhalen. Steeds vaker wordt echter beweerd dat juist vari-

atie in trainingsvormen uiteindelijk het beste resultaat oplevert. Laat een

speler onder wisselende omstandigheden een actie uitvoeren, en hij wordt

er beter in. Adrie Poldervaart, trainer van BVV Barendrecht en vorig jaar

uitgeroepen tot Amateurtrainer van het Jaar, toonde het in zijn demonstra-

tie op het Trainerscongres en vertelde er daarna over aan de redactie van

De Voetbaltrainer: differentieel leren in de praktijk.

Adrie Poldervaart (BVV Barendrecht), differentieel leren

T R A I N E R S C O N G R E S

Baas aan de balTijdens uw demonstratie noemde u een

aantal keren het woord ‘voldoening’.

Blijkbaar is winnen voor u niet genoeg,

maar wilt u dat bereiken met mooi voet-

bal. Wat is voor u mooi voetbal?

Adrie Poldervaart: “Ik wil niet af-

hankelijk zijn van geluk. Dat geeft

me geen voldoening, zelfs niet als

we dan winnen. Waardering is mijn

belangrijkste drijfveer. Als mensen

zeggen dat ze iets moois gezien heb-

ben, ben ik met mijn team kennelijk

in staat geweest ze te vermaken. Mijn

visie is sterk beïnvloed door Cruijff en

Guardiola, door Ajax en Barcelona en

tegenwoordig Bayern München.

Wat doet een speler die op het trai-

ningsveld een bal ziet liggen? Die pakt

die bal en gaat ermee aan de slag.

Koester die bal! Degene die de bal

heeft, is de baas. Wat dat betreft denk

ik sterk volgens de ‘Nederlandse’

spelopvattingen. Ik geloof absoluut

dat je het verschil kunt maken aan

de bal. Dat vraagt een goede techni-

sche uitvoering, dus ik ben als trainer

steeds op zoek naar manieren om die

handelingen onder grotere druk goed

uit te kunnen voeren. Wetenschap-

pelijk is vastgesteld dat je dit kunt

bereiken door spelers in verschillende

situaties te brengen waarin zij die

handelingen moeten uitvoeren.

Het is natuurlijk ook niet zo dat het

balbezit op zich heilig is. Het moet

wel ergens toe leiden. In feite is ie-

dere bal vooruit die een kans oplevert,

goed. Dit betekent dat mijn spelers

best voor een gerichte lange bal naar

voren mogen kiezen en zeker niet

verplicht zijn balbezit tot doel te ver-

heffen in plaats van het als middel

te zien om wedstrijden te winnen.

Balbezit is een methode om kansen te

creëren en te scoren.”

Een kernelement in het spelen op balbezit

is, zo hebben we ook kunnen vaststellen

in uw demonstratie, het spelen tussen de

linies.

Adrie Poldervaart: “Het is de bedoe-

ling dat mijn spelers steeds buiten

het gezichtsveld van de tegenstanders

komen. Word je immers aangespeeld

met een tegenstander in je rug, kun

je vaak alleen kaatsen en is het ver-

dedigen relatief eenvoudig. Daarom

vraag ik van mijn spelers om zélf in

de rug van de tegenstander te komen

en aanspeelbaar te worden. De lijnen

moeten dan open gelegd worden,

waardoor die tegenstander in de pro-

blemen komt.

Wat doe jij wanneer jouw tegenstan-

der zich áchter jou opstelt? Waar-

schijnlijk ga je naar achteren lopen

om die tegenstander te dekken. Er

ontstaat ruimte. Er zit minder druk

op de passer. Bovendien kun je vanuit

de rug van de tegenspeler beter weg

bewegen. En daar gaat het natuur-

lijk om, dat je steeds bezig bent om

aanspeelbaar te worden en de tegen-

stander steeds meer voor moeilijke

keuzes stelt. Daarom zit dit in al mijn

trainingen. We beginnen met een

rondo. Dat breiden we dan uit met

weerstanden, en soms nemen we die

weerstanden weer weg om variatie te

creëren. Zie bijvoorbeeld de manier

waarop ik dit tijdens de demonstra-

tie heb gedaan: tussentijds moesten

de spelers een parcours afleggen

met loop- en springbewegingen, ver-

Tekst: Ruud Doevendans

14-15-16-17-18-19_poldervaart.indd 14 23-05-16 12:11



zwaard door het gebruik van gewich-

ten. Daarna dan weer de rondo, en

dan moet die ondanks de vermoeid-

heid nog steeds op het hetzelfde hoge

niveau worden uitgevoerd.”

Differentieel lerenHet woord ‘weerstand’ valt. U hecht veel

waarde aan differentieel leren. Waar

vindt dat zijn oorsprong?

Adrie Poldervaart: “Het is eigenlijk

heel natuurlijk gegaan, feitelijk aan

mijn eigen brein ontsproten maar

later wel bevestigd vanuit de weten-

schap. Als ik in het verleden een

rondo gaf, dan liep dat wel goed en

dus begon ik me af te vragen hoe ik

dat nu moeilijker kon maken. Uiter-

aard kan dat door het speelveld te

verkleinen, maar het kan ook door

een speler moe te maken. Wanneer

een speler moe is, wil hij niet in het

midden staan. Dus moet hij aan de

buitenkant, derhalve in balbezit, zijn

handelingen beter gaan uitvoeren.

Dat is niet eenvoudig bij vermoeid-

heid. Druk je maar eens twintig keer

op en probeer dan je naam netjes te

schrijven. Dat is echt heel moeilijk.

Door dat te blijven trainen, krijg je

meer controle over je handelingen.

Ik koos er daarbij dus uit eigen erva-

ring al voor om spelers een bepaalde

vorm van kracht te laten gebruiken

en ze ‘moe’ te maken, alvorens ze

de technische handeling moeten uit-

voeren. Dat kun je in verschillende

vormen zien: opdrukken, iets met

gewichten, bepaalde loopvormen. En

daarna breng ik ze terug in de spel-

vorm. Ik ben bevestigd in mijn opvat-

tingen door opleidingen die ik heb

gevolgd op het gebied van kracht en

coördinatie.”

Op welke wijze past u de beginselen van

differentieel leren toe?

Adrie Poldervaart: “Er zijn drie va-

riabelen. Dat zijn het individu, de

activiteit en de omgeving. Telkens

als je een van deze drie variabelen

verandert, beïnvloedt dat het leren

van een speler en wordt op termijn de

uitvoering daar beter van. De speler

moet hetzelfde principe immers in

een andere situatie toepassen. Dat

Fo

to’s

: P

ro S

ho

ts

werkt veel beter dan iemand telkens

dezelfde oefening op exact dezelfde

wijze te laten uitvoeren. Situaties

zijn namelijk nooit identiek. Daarbij

komt dat het lichaam zó snel moet

beslissen en handelen, dat dit door

het brein vaak niet meer aangestuurd

kan worden. Je moet het dus als het

ware automatiseren. Het lichaam zal

moeten wennen aan die altijd weer

veranderende omstandigheden en

dus in verschillende situaties toch de

goede keuzes moeten kunnen maken.

Dat kun je trainen. En daarmee leer

je de activiteit beter uitvoeren.

Het verhaal is bekend en terug te zien

op YouTube, dat een kogelstoter eerst

zeven weken met telkens dezelfde

aanloop en worp trainde, en daarna

zeven weken met die twee elementen

ging variëren. Na die ‘gevarieerde’

weken gooide hij twee meter verder.

En bij Excelsior, waar ik als fysiothe-

rapeut actief ben, pas ik ditzelfde

principe toe. Daar laat ik spelers de

ingooi trainen met ballen of attribu-

ten van verschillende gewichten. Dat

varieert van een handdoek tot aan

een skippybal en een bal van acht

kilo. Uiteindelijk gaan ze daar verder

door gooien. Je praat dan dus niet

over krachtontwikkeling. Wanneer je

een grotere biceps wilt trainen, zul je

gaandeweg naar zwaardere gewichten

moeten. Nee, je praat over het opti-

maliseren van de beweging die nodig

is bij die ingooi. Van daaruit boek je

progressie en ga je verder gooien.

Ik laat ook van tijd tot tijd een posi-

tiespel of een partijspel spelen zonder

hesjes. Normaliter is een oogopslag

voldoende om te zien of iemand

groen dan wel oranje draagt en je

speelt hem in. Zonder hesjes wordt

dat toch een heel ander verhaal. Je

moet echt gaan kijken, zelfs al voor-

dat je de bal hebt, welke speler je in

het vizier hebt. Op die manier bouw

je ook een moeilijkheidsgraad in. Kun

je zonder hesjes goed samenspelen

omdat je het overzicht hebt, zal jou

dat tijdens de wedstrijd als er na-

tuurlijk maar twee kleuren zijn, zeker

helpen.”

KlikoEerder in dit gesprek gaf u aan er groot

belang aan te hechten ‘mensen iets mee te

geven’. Dat gold ook voor uw demonstra-

tie: geen min of meer standaard oefening

van drukzetten of opbouwen.

Adrie Poldervaart: “Ik heb er echt

naar gestreefd iets te laten zien wat

niet vaak wordt toegepast en daarom

trainers misschien kan inspireren.

De passoefening is een vorm onder

weerstand. Spelers moeten de bal

tussen twee barrières doorspelen. Je

hoeft daarvoor als trainer niet altijd

over perfecte middelen te beschik-

ken. Waar ik nu, hier in het IJsseldelta

Stadion van PEC Zwolle, de beschik-

king had over poppen, gebruik ik in

Barendrecht regelmatig kliko’s als

weerstand. Daar kun je eindeloos mee

variëren. En dan wordt het geen kwes-

tie van alleen maar tussen die kliko’s

door spelen, maar zet je er ook een



tegenstander tussen. Dit betekent voor-

deel voor drie spelers. De speler die

aangespeeld moet worden, moet de lijn

open leggen. De tegenstander moet dit

voorkomen en de man aan de bal moet

op het juiste moment de juiste pass

spelen, met de juiste snelheid.”

Op welke wijze zou je deze oefening nog

kunnen uitbouwen?

Adrie Poldervaart: “Ik houd er erg van

om uiteindelijk ook in dit soort oefe-

ningen in de eindfase terecht te ko-

men, bijvoorbeeld via vleugelwisselin-

gen. Wat je zou kunnen doen, is het

volgende: de speler die aangespeeld

wordt, draait weg en opent op de

andere kant. Zie het als een opening

van rechtsback naar linksbuiten. Deze

komt met de voorzet, de speler die de

pass gaf, komt voor het doel.

Maar dan komt het: voor dat doel zet-

ten wij dan wel weerstand neer, bij-

voorbeeld weer in de vorm van kliko’s

of poppen. Want anders wordt het

eenvoudig: een voorzet en afwerken

maar. Nu moet je keuzes gaan maken.

Een natuurlijke reflex van de buiten-

speler is om de voorzet hoog te geven,

zodat er gekopt kan worden. Maar je

moet het niet onnodig moeilijk ma-

ken. Als er niets tussen staat, waarom

dan niet gewoon een lage pass? Na-

tuurlijk kun je deze vorm ook spelen

met echte tegenstanders, maar het

probleem is dat je dan vaak niet aan

afwerken toekomt. Ik kies daarom

soms liever voor statische obstakels.”

Uw visie om tussen de linies te spelen,

hoe vertaalt zich die in de wedstrijd en

welke rol is daar met name in weggelegd

voor uw middenvelders?

Adrie Poldervaart: “Wij spelen het

liefst in een 1:4:3:3-formatie, waarbij

we op het middenveld met de punt

naar achteren spelen. In de opbouw

laat ik mijn rechtsback vaak ver voor-

uit staan en de rechter centrale verde-

diger trekt naar rechts. Zo bouwen we

met drie man achteraan op. Er ont-

staat een situatie waarin deze twee

spelers sterk moeten gaan samen-

werken. Immers, wordt de rechter

centrale verdediger onder druk gezet

door de linksbuiten, zal de rechtsback


Nederlands voetbalOp dit moment ligt het Nederlands voetbal onder de loep. ‘We’ zijn voorbijgestreefd door voorheen mid-

delmatige voetballanden. Hoe beschouwt u dit thema vanuit het land van de wereldkampioen?

Ton Lokhoff: “Het verraste mij niet dat bondscoach Louis van Gaal tijdens het WK koos voor

een systeem met vijf verdedigers. We roepen al jaren dat de laatste Nederlandse échte ver-

dediger Jaap Stam is geweest. Landen als IJsland of Tsjechië zijn niet meer bang voor Neder-

land. Ze zien altijd kansen. Nederland is misschien wel slachtoffer geworden van de wet van

de remmende voorsprong. Andere landen hebben goed gekeken wat we in Nederland goed

deden, waaronder de doordachte manier van trainen en de tactisch uitgekristalliseerde speel-

wijze. Ook Duitsland heeft hier de vruchten van geplukt.

Toevallig heb ik dan te maken met een trainer die erg gecharmeerd is van de Nederlandse

voetbalcultuur, maar er zijn meer ploegen in de Bundesliga die aantrekkelijk voetbal spelen

en tijdens trainingen echt driekwart mét de bal zullen doen. Het tempo in de Bundesliga ligt

erg hoog. Wil je daar in mee als team, maar ook als individu, dan zul je fysiek top moeten

zijn. Die basis wordt ook in trainingen gelegd. Rondom de wedstrijden tegen PSV voor de

Champions League spelen wij onder meer tegen Bayern München voor de beker (1-3 verlies,

red.), Bayer Leverkusen (2-1 winst) maar ook tegen Darmstadt op een knollentuin (0-1 winst).

Je kunt je voorstellen dat dit veel van de spelers vraagt in hun voetbalbeleving. Ze moeten er

iedere keer maar weer staan, onder steeds andere omstandigheden. Als staf kunnen we dit

ook eisen van de spelers, want de concurrentie is enorm. Iedere positie is dubbel bezet, en

goed bezet ook. Daarin zijn de mogelijkheden in Duitsland niet te vergelijken met die in Ne-

derland en dat heeft vooral te maken met geld natuurlijk.

Ook is het zo dat er bij ons soms maanden voorbijgaan zonder dat er sprake is van een rust-

dag. Zeker bij midweekse wedstrijden leef je van wedstrijd naar wedstrijd, met de nodige

reizen en onderhoudende trainingen daartussenin. Een wedstrijd voor de Champions League

tegen PSV in Eindhoven is voor ons eigenlijk niet veel anders dan een uitwedstrijd in de com-

petitie, waarbij we ook geregeld moeten vliegen en in een hotel zitten. Na de wedstrijd tegen

PSV op dinsdagavond komen we op woensdag rond twaalf uur terug in Wolfsburg. Dan trai-

nen we direct aansluitend op woensdag en op donderdag dan in de middag weer een training.

De vrijdagtraining is om vier uur waarna we direct doorvliegen naar Mainz voor de volgende

competitiewedstrijd aldaar op de zaterdag. En zondags vliegen we dan weer terug. En zo gaan

we van wedstrijd naar wedstrijd. Alleen tijdens de interlandweken kunnen we wel eens een

dag vrij geven aan de spelers die niet uitgevlogen zijn.”

moeten zorgen aanspeelbaar te zijn.

Dat kan aan de zijlijn, maar evengoed

aan de binnenkant (zie tekening 1).

Het is een variant die je ook regelma-

tig toegepast ziet worden door Bayern

München. Aangenomen dat we in

staat zijn om op deze manier door die

eerste linie heen te spelen, zal de te-

genstander een keuze moeten maken.

Dan zijn we eigenlijk waar we willen

zijn. Een van hun middenvelders zal

vermoedelijk uitstappen, waardoor

onze eigen middenvelders in de open-

vallende ruimtes kunnen lopen.

Maar wat nu als wij er niet in slagen

op deze manier door hun druk heen

te spelen? Dan is er altijd nog een op-

lossing met onze centrale verdedigers.

Voorheen leerde je op vrijwel elke

trainerscursus, dat de 3 en de 4 ‘punt-

zestien’ moesten gaan staan. Maar

als zij dichterbij hun eigen achterlijn

gaan staan, trekken ze het spel na-

tuurlijk nog veel meer uiteen. Ervan

uitgaand dat de tegenstander achterin

niet direct één-op-één zal gaan spe-

len, speelt mijn team inclusief onze

keeper op eigen helft 8:6 in een zo

‘De rechtsback kan zich zowel aan de zijlijn als meer centraal aanbieden.’

‘Met de centrale verdedigers meer richting de achterlijn maak je het veld nog groter.’’

1

2




groot mogelijke ruimte. (zie tekening

2). Daarmee moeten wij in staat zijn

door hun linies heen te spelen. Dekt

de tegenstander wel vroeg door, dan

ontstaat ruimte bij onze aanvallers.

Dan heeft mijn keeper de opdracht

de lange bal te spelen. Met voldoende

mensen achter de bal is dat voor ons

dan een aanvaardbaar alternatief.

Maar alleen indien het met voetbal

over de grond écht niet kan.”

Andere veldbezettingWijkt u met uw team weleens af van de

voorkeursformatie 1:4:3:3?

Adrie Poldervaart: “Zeker, wanneer

de tegenstander ons met drie aanval-

lers tegen onze drie opbouwers direct

vastzet. Dan kiezen wij voor een

1:3:4:1:2-formatie, die je overigens ook

best 1:3:5:2 of 1:5:3:2 kunt noemen.

Onze backs worden dan in feite de

vrije mensen. (zie tekening 3). De te-

genstander kan dat alleen voorkomen

door met hun backs helemaal door

te dekken. Hierdoor ontstaat in de

hoeken ruimte voor onze aanvallers.

Hun centrale verdedigers worden uit

positie gespeeld, waardoor ze in een

heel groot gebied komen te spelen,

hetgeen ze doorgaans erg vervelend

vinden.

Een ander alternatief is het opgeven

van een centrale verdediger en die

inruilen voor een extra middenvel-

der. In feite staan wij dan in de op-

bouw één-op-één dus de rol van die

extra middenvelder wordt essentieel.

Die moet steun blijven verlenen aan

zijn verdedigers als de tegenstander

de bal heeft, en bij balbezit gaan lo-

pen waar hem dat goed dunkt, als hij

maar aanspeelbaar wordt. (zie teke-

ning 4). Hoe het ook gaat, de tegen-

stander zal keuzes moeten maken.

Kijk maar eens wat er gebeurt wan-

neer mijn extra middenvelder zich

aan de zijlijn gaat aanbieden. Dan

moet een middenvelder van de oppo-

nent uitstappen en ontstaan er ruim-

tes. Dát is het idee. We zijn inmid-

dels zo bedreven in het uitspelen van

overtalsituaties, dat de tegenstander

er vaak al niet meer voor kiest om

door te jagen op onze keeper. Bang

als ze zijn elders een man tekort te

komen.

Ik ben geen trainer die elke wedstrijd

wat anders gaat proberen. Maar een

wedstrijd zit weleens op slot en dan

is het de taak van de trainer om te

proberen een oplossing te verzinnen.

Soms is het handig om tijdens de

wedstrijd van formatie te veranderen.

Dan spreek ik bijvoorbeeld met mijn

spelers af dat we na tien minuten

van 1:4:3:3 overgaan naar 1:3:4:1:2. En

dan maar eens kijken hoe dat uitpakt.

Het is een spel: de tegenstander ver-

wacht een bepaalde opstelling, komt

na een lange busreis bij ons terrein

aan en ziet inderdaad die namen.

Sterker nog, we starten in de formatie

die ze verwachten. De trainer denkt:

‘Mooi, mijn huiswerk goed gedaan.’

En dan gaat het opeens heel anders.

We hebben weleens een tegenstander

gehad waarvan de trainer na afloop

zei: ‘Tactisch geweldig gespeeld. We

zagen het, hebben zitten dubben hoe

we het snel konden oplossen maar we

hebben de sleutel niet tijdig gevon-

den.’”

‘Als de backs van de tegenstander doordekken op de backs van de aanvallende ploeg, ont-

staat ruimte in de hoeken.’

‘Wanneer de vierde middenvelder zich richting de zijlijn aanbiedt en een tegenstander

“meetrekt”, ontstaat ruimte voor de andere middenvelders.’

3

4



Mijn overtuiging is dat je die hogere

intensiteit heel goed kunt combineren

met kracht- en coördinatie-oefenin-

gen, die ik daarna omzet in voetbal-

vormen en dus mede gebruikt worden

bij het differentieel leren. Daarnaast

gebruik ik lichte kracht- en coördina-

tie-oefeningen uit preventief oogpunt

voor de stabiliteit van het bekken.

Dit is tijdens de demonstratie te zien

geweest. Daarmee komt een betere

uitvoering onder hogere druk binnen

handbereik. En als we nu vasthouden

aan onze ‘Nederlandse’ manier van

voetballen en we stoppen daar veel

meer tijd en moeite in, dan komen we

echt heel ver.”

Samenvatting:• Adrie Poldervaart is van mening

dat een team het verschil kanmaken in balbezit.

• Om zijn team te ontwikkelen,gebruikt Poldervaart veel variatiein zijn trainingen: differentieelleren.

• Differentieel leren doe je niet al-leen door variatie in te brengen,maar ook door spelers ondervermoeidheid de handelingen telaten uitvoeren.

• Poldervaart laat zijn team somstijdens de wedstrijd volgens af-spraak in een andere formatiespelen.

• Poldervaart vindt dat in hetNederlandse voetbal in het al-gemeen harder en gerichter ge-traind zou moeten worden, metbehoud van de ‘Nederlandse’spelcultuur.

Meer investerenWe hebben het nu eigenlijk steeds over

het opbouwen en aanvallen. Dat is logisch

gezien uw demonstratietraining, maar

lijkt ook bij de trainer Poldervaart te pas-

sen.

Adrie Poldervaart: “Ik wil graag

onderscheidend zijn, omdat de te-

genstander zich moet aanpassen

als wij initiatief nemen. Bovendien

denk ik dat je door goed aanvallen

het verschil kunt maken. Neem nu

de wedstrijd tussen Bayern Mün-

chen en Atletico Madrid (halve finale

Champions League, Atletico Madrid

ging ondanks 2-1 verlies door, red.).

Natuurlijk is het ontzettend knap dat

Diego Simeone zijn team zover krijgt

dat ze precies uitvoeren wat hij ver-

langt. Maar de kans dat Bayern Mün-

chen die tweestrijd in zijn voordeel

beslist, is toch veel groter? Ze hebben

niet gescoord, maar dat wil niet per

se zeggen dat Atletico Madrid zo per-

fect verdedigd heeft. Er waren kansen

voldoende.

Een ander voorbeeld: Nederland-Italië


op het EK 2000. Nederland verliest

die wedstrijd na strafschoppen, tegen

tien Italianen omdat Zambrotta al in

de eerste helft tweemaal geel kreeg.

Het werd 0-0. ‘De Italianen hebben

weer goed verdedigd’, riepen de ana-

lytici. Maar Nederland had een hand-

vol kansen en miste al in de reguliere

speeltijd twee penalties. In veruit de

meeste gevallen wint Nederland de

wedstrijd eenvoudig. Ik kies dan voor

die grote kans om te winnen, en mis-

schien scoren we dan een keer niet.

Dat kan gebeuren.

Al die mensen die roepen: het gaat

om kracht, om snelheid, om fysiek –

natuurlijk allemaal erg belangrijk. Ik

denk echter dat we vooral qua tijd en

moeite moeten investeren in beter

voetballen. Meer en beter, harder en

gerichter trainen. Dan kun je het ver-

schil maken. Ga maar eens in Spanje

kijken, hoe intensief zelfs kinderen

daar al trainen. Daar gebruiken ze

misschien wel heel andere (periodise-

rings)modellen dan wij.

‘Door met je 3 en 4 niet“punt-zestien” te gaan staan,maar dichterbij de achterlijnmaak je het veld nog groter’

Extra fragmenten van het in-

terview met Adrie Poldervaart

vinden abonnees op deze service

in de Mediatheek van De Voetbal-

trainer.




Voor de videobeelden van de

trainingsvormen van Adrie Pol-

dervaart verwijzen we naar de

TrainingsPlanner en Mediatheek.

Demonstratietraining Adrie Poldervaart

Deel 1Spelers spelen twee rondo’s, resp. 5:2

en 6:2. Vervolgens werken zij twee

circuits af met stabiliteit- en coördina-

tievormen alsmede richtingverande-

ringen, moeilijker gemaakt doordat zij

gewichten dragen. Vervolgens spelen

zij vermoeid opnieuw de rondo’s.

Deel 2Pass- en trapvorm onder weerstand

Doelstelling• het spelen tussen de linies verbeteren

Inhoud• speler A speelt speler B in, die weg

beweegt van een fictieve tegenstan-

der (pop of kliko)

• speler B draait open en speelt de bal

tussen twee poppen of kliko’s door

• een tegenstander C mag de bal on-

derscheppen

• speler D ontvangt en maakt een

eentweecombinatie met speler E

• Stroomvorm, speler E dribbelt door

naar de tweede organisatie waar het-

zelfde plaatsvindt

Deel 3Positiespel 7:7 + 1 neutrale speler en

twee kaatsers (keepers)

Doelstelling• verbeteren spelen tussen de linies,

lijnen open leggen

Inhoud• Positiespel 7:7

• 1 neutrale speler

• 2 kaatsers aan de korte zijde

• 4 poppen/kliko’s als weerstand

• Na 2,5 minuut wordt verder gespeeld

op een dubbel zo groot speelveld

• Als variatie worden na verloop van

tijd de weerstanden weggehaald, spe-

len de ploegen eerst weer op het klei-

ne veld en daarna op het grote veld.



Passing over de grondHet was de trainingsdemonstratie waarbij misschien wel de meeste aan-

wezige toeschouwers in het stadion van PEC Zwolle in een actieve houding

schoten. Niet toevallig, want Peter Hyballa - vanaf komend seizoen hoofd-

trainer van NEC - wil niets anders zien op het veld: trainen op honderd pro-

cent, anders hoeft het van hem niet. Meerdere keren legde hij de training

stil om een actievere houding te bewerkstelligen bij zijn spelers. De training

betrof het verbeteren van de passing over de grond.

Peter Hyballa (Bayer Leverkusen onder 19)


Peter Hyballa: “Ik geef regelmatig de-

monstratietrainingen en ik heb dus

eigenlijk twee teams om te coachen of

aandacht te geven: de spelersgroep en

de geïnteresseerde trainers op de tri-

bune. Daarom koos ik voor een hoog

tempo door de verschillende variaties

binnen de oefeningen, omdat ik denk

dat trainers vooral daar belangstel-

ling voor hebben. Als ik zelf De Voet-

baltrainer lees, dan kijk ik altijd als

eerste naar de variaties in een trai-

ningsvorm. Het basisidee dat iemand

wil trainen is al snel helder, maar ik

wil zelf ook geïnspireerd worden door

variaties op het basisthema.”

PrincipesPeter Hyballa: “Vandaag stond de

passing over de grond centraal, in

Duitsland hebben we het dan over

‘Schnittstellen-Bälle’. Laten we eerst

eens naar de wedstrijdsituatie kijken

(zie tekening 1), waarin dit van be-

lang kan zijn. We bouwen op eigen

helft op en willen vandaag het liefst

verzorgd diep spelen door middel

Fo

to’s

: P

ro S

ho

ts

Tekst: Paul Geerars

20-21-22-23-24-25_hyballa.indd 20 25-05-16 13:27



Goed voorbeeldPeter Hyballa: “Momenteel vind

ik Borussia Dortmund het beste

voorbeeld van het voetbal dat ik

zelf ook zou nastreven. Het team

van trainer Thomas Tuchel is erg

goed in staat om te variëren tus-

sen countervoetbal met bijvoor-

beeld Marco Reus als gevaarlijke

speler, en het spelen van een

sterk positiespel waarbij echt op

balbezit wordt gespeeld en gedul-

dig wordt gewacht op een moge-

lijkheid die zich voordoet. Als je

beide benaderingen beheerst, kun

je je dus wapenen tegen tegen-

standers die ofwel inzakken ofwel

hoog drukzetten.”

van passes over de grond. Er moet

dan worden vrijgelopen en de spelers

moeten op zoek naar open passlijnen.

Drie meter naar links, twee meter naar

rechts of juist even ín de bal komen

kan dan al het verschil maken binnen

je positiespel. In het voorbeeld van

de tekening gaat de ene verdedigende

middenvelder wat meer naar voren

om ruimte te maken, terwijl de andere

Passing over de

grond tijdens

de opbouw op

eigen helft.

1

Waarom de grondpass?• Goed naar voren spelen;

• De tegenstander uitlokken;

• Geduldig spelen – tot je de juiste

ruimte creëert;

• De tijd uitspelen;

• Dominant spelen;

• Toeval minimaliseren;

• De supporters vinden het heer-

lijk;

• Opleiding;

• De speler die de bal krijgt, kan

de bal beter meenemen;

• De speler die passeert, heeft

meer opties.

Voordelen van de grondpass:• Snelle combinaties;

• Grondpasses zijn makkelijk te

gebruiken;

• Grondpasses in de loop geven je

meer dynamiek;

• Is eenvoudiger in balbezit te

blijven;

• De tegenstander wordt moe;

• Hoge ballen zijn moeilijker aan

te nemen.

juist schuin in de bal komt. Een vari-

atie kan zijn dat de rechter vleugelver-

dediger hoger gaat en ruimte laat voor

de rechter middenvelder om in de zo-

ne rechtsachter vrij te komen. Hoe dan

ook, het gaat om de goede timing van

het bewegen ten opzichte van elkaar,

waarbij we de onderlinge afstanden

goed in de gaten houden. Ook is het

belangrijk om elkaar voortdurend aan

de juiste kant (speelrichting, weg van

tegenstander) aan te spelen.”

BasisvormenPeter Hyballa: “Om deze principes te

trainen zijn we in vereenvoudigde oe-

feningen begonnen. Ik noem dat ba-

sisvormen (zie trainingsvorm 1, vanaf

pagina 23, red.) ‘Weg bewegen van

de pylon’ wordt ‘weg bewegen van je

20-21-22-23-24-25_hyballa.indd 21 25-05-16 13:27


medespeler of tegenstander’ en dat

wordt steeds complexer gemaakt in

de grotere trainingsvormen die later

in de training of in het seizoen plaats-

vinden. In dat laatste geval moeten

spelers bijvoorbeeld weg bewegen van

de ruimtedekking of mandekking. Het

wordt daarmee steeds wedstrijdech-

ter.”

PositiespelPeter Hyballa: “Het tweede deel van


de demonstratietraining was een po-

sitiespel met twee omgekeerde doelen

op de as van het veld. Eerst even te-

rug naar de wedstrijdsituatie (zie te-

kening 2). We hebben balbezit rond de

middencirkel. Meestal zijn daar veel

spelers (tegenstanders) te vinden en

sta je onder druk. Ben je dan in staat

de juiste keuze te maken, om balbezit

te houden? Heb je een afspeelmo-

gelijkheid, creëer je een afspeelmo-

gelijkheid, of zie je een medespeler

vrijlopen zoals in de tekening? Deze

zaken stonden centraal in het posi-

tiespel 4:4 met twee neutrale spelers

en met de twee omgekeerde doelen

met 2:1 plus keeper voor ieder doel

(zie trainingsvorm 2, vanaf pagina 25,

red.) Later werd dit 5:5 in het midden-

vak en voerde ik de tijdsdruk op. En

ook hier kun je weer verder gaan met

variëren in zowel het middenvak qua

aantallen, spelregels of de aanspeel-

vakken voor de aanvallers.

Als ik meer tijd had gehad, dan had

ik daarna nog een volgende oefening

laten zien waarbij beide doelen op de

zestienmeterlijnen hadden gestaan ‘in

de juiste richting’ (zie tekening 3). Ik

maak dan verschillende zones en er

moet door middel van passing over de

grond naar een volgende zone worden

gespeeld. In de eindzone moet er (vrij)

worden afgewerkt op doel met kee-

per. Variaties liggen bijvoorbeeld in

het aantal keer raken, het al dan niet

overslaan van een vak etc.”

Peter HyballaPeter Hyballa (http://peterhyballa.org/) is het

enige Duitse lid van de Nederlandse vereniging

Coaches Betaald Voetbal. Zijn trainersloopbaan

begon op zestienjarige leeftijd bij de jongere

jeugdteams van Borussia Bocholt, in zijn ge-

boorteplaats. Hij was later onder meer trainer

in de jeugdopleiding van SC Preussen Münster,

Arminia Bielefeld, VfL Wolfsburg en Borussia

Dortmund (Onder 19). Bij dat laatste team had

hij onder meer Mario Götze in de gelederen.

Vervolgens verkaste hij naar Alemannia Aachen

dat uitkwam in 2. Bundesliga, gevolgd door een

half seizoen Red Bull Juniors Salzburg. Het sei-

zoen 2012/2013 was Hyballa trainer bij Sturm

Graz op het hoogste niveau in Oostenrijk. Nu is

hij al een aantal seizoenen trainer van de A-junioren van Bayer Leverkusen.

Ook loodste hij de eerste selectie als assistent-trainer in de laatste vijf wed-

strijden van het seizoen 2013/2014 naar de Champions League, zo konden we

al in VT 204 lezen.

2

In balbezit rond de middenlijn, onder druk: wie is in staat de juiste keu-

zes te maken?

Een extra trainingsvorm die ook geschikt is om de passing over de

grond te trainen.

3

20-21-22-23-24-25_hyballa.indd 22 25-05-16 13:27



Trainingsvorm 1

1

2

3

Bal volgen, dus met

loopactie. In dit geval

door de bal heen trap-

pen en met de eigen

pass zelf ook al in

voorwaartse richting

gaan.

Basisvorm voor het

naar elkaar overpas-

sen.

Met een korte felle

loopactie en combi-

natie (tiki taka) van

het tweetal dat de bal

ontvangt.

20-21-22-23-24-25_hyballa.indd 23 25-05-16 13:27



Trainingsvorm 1

Organisatie• Vier keer twee groepjes van mini-

maal tweetallen staan ofwel 5 ofwel

10 meter uit elkaar

• bij ieder viertal een bal

Inhoud• basisvorm voor het naar elkaar over-

passen (zie tekening 1)

• na iedere herhaling van ongeveer

30 seconden, als groep wisselen van

lange naar korte zijde of andersom

Coaching• ‘Goede balsnelheid.’

• ‘Goede balrichting.’

• ‘Aannemen indien nodig.’

Variatie• bal volgen, dus met loopactie. In

dit geval door de bal heen trappen

en met de eigen pass zelf ook al in

voorwaartse richting gaan (zie teke-

ning 2).

• met een korte felle loopactie en

combinatie (tiki taka) van het twee-

tal dat de bal ontvangt (zie tekening

3).

• nu werken twee groepjes in dezelfde

hoek samen. Er wordt zo veel mo-

gelijk one touch football (tiki taka)

gespeeld. Korte, snelle vrijloopacties

(zie tekening 4).

• twee groepjes werken nu kruislings

met een ander groepje door elkaar

heen. Er moet dus nu beter gekeken

worden of de passlijn wel ‘open’ is

(zie tekening 5).

• twee groepjes werken nu samen,

maar er is nu veel meer ‘kruisend

verkeer’ van andere groepjes. Groep-

je A met G, E met C, B met H en F

met D (zie tekening 6).

4

5

6

20-21-22-23-24-25_hyballa.indd 24 25-05-16 13:27



Trainingsvorm 2

Organisatie• 2 omgekeerde doelen een paar meter

buiten de middencirkel

• een rechthoek om de middencirkel

heen

Inhoud• positiespel 4:4 plus 2 neutrale spe-

lers

• voor beide doelen spelen 2 aanval-

lers tegen 1 verdediger (en keeper)

Methodiek• in het middenvak: positiespel 5:5

zonder neutrale spelers

• 1:1 in plaats van 2:1 voor de doelen

• grootte van middenvak aanpassen

(groter is makkelijker in balbezit)

Variatie• zonder verplichte grondpass, maar

juist de passing door de lucht en/of

de wisselpass stimuleren; dan mag

er dus ook over het doel gepasst

worden richting de spitsen

• zonder doelen, maar met drie aan-

speelpunten die na aanspelen bij-

voorbeeld een 1:1-duel aangaan (zie

tekening 8), al dan niet met tijdsdruk

voor de aanvaller

7

8

Voor de videobeelden van de trai-

ningsvormen van Peter Hyballa

verwijzen we naar de Trainings-

Planner en Mediatheek. Extra fragmenten van het inter-

view met Peter Hyballa vinden

abonnees op deze service in de

Mediatheek van De Voetbaltrainer.

20-21-22-23-24-25_hyballa.indd 25 25-05-16 13:27


Masterclass: De vleugelverdediger

Elk nummer van De Voetbaltrainer staat vol met coachopmerkingen. Termen als doordekken,

spelers aan elkaar overgeven en knijpen worden vaak gebruikt. Maar is het wel zo terecht dat die

coachopmerkingen gemaakt worden? De Voetbaltrainer spreekt met iemand die voetbalsituaties

vanuit de praktijk meemaakt: de speler. Pelé van Anholt, speler van SC Heerenveen, geeft ons

een inkijkje in de wereld van een vleugelverdediger.

Pelé van Anholt (sc Heerenveen)

Situatie 1: De keeper neemt een doeltrap.

Wat is op dat moment jouw rol? Wan-

neer blijf je diep weg en wanneer bied je

je aan?

LoerenPelé van Anholt: “Zodra de keeper

de bal neerlegt om een doeltrap te

nemen, let ik vooral op wat mijn di-

recte tegenstander doet. Soms speel

ik tegen een 11 die echt loert op het

moment dat de 3 wordt aangespeeld

en er dan als het ware tussen gaat

spelen. Eljero Elia van Feyenoord doet

dat bijvoorbeeld. De 3 kan in zo’n ge-

val kaatsen op de keeper, maar kan

er ook voor kiezen om wat meer naar

binnen te dribbelen met de bal (zie te-

kening 1). Dan dwingt hij de 11 tot een

keuze: dóórlopen naar het centrum of

blijven staan. Als de 11 doorloopt, zak

ik in om aanspeelbaar te zijn. Als de 3

wat naar binnen dribbelt, zal de 4 ook

wat naar links moeten gaan en de 5

gaat wat dieper.”

T A C T I E K Tekst: Gerjos Weelink

PaspoortKingsley Pelé van Anholt

Geboortedatum: 23 april 1991

Geboorteplaats: Sneek

Clubs: CAB Bolsward (jeugd)

SC Heerenveen (jeugd)

FC Emmen (2010-2011)

SC Heerenveen (2011-heden)

Pelé van Anholt speelde voornamelijk als aanvaller en middenvelder in de

jeugd van CAB uit Bolsward. Op zijn elfde kwam hij bij SC Heerenveen bij de

voetbalschool en tekende in 2009 zijn eerste contract bij de club. Van Anholt

debuteerde op 22 oktober 2011 in de met 1-4 gewonnen wedstrijd tegen FC

Utrecht. Trainer Marco van Basten zag in de geboren Sneker een vleugelver-

dediger. Ondanks dat het uitschakelen van de directe tegenstander volgens

Van Anholt nog steeds de prioriteit is voor een vleugelverdediger, kan hij op

die positie door zijn aanvallende kwaliteiten inmiddels ook goed uit de voe-

ten.

Fo

to’s

: P

ro S

ho

ts

26-27-28-29-30_anholt.indd 26 03-03-16 09:04



1 2

3 4

DieperPelé van Anholt: “Een tweede optie is

dat ik een diepere beginpositie aan-

neem (zie tekening 2). Als de 11 dan

kort gaat zitten op een 3, kan de kee-

per een lange bal op mij geven. Ook

in deze situatie zullen andere spelers

moeten opletten wat er gebeurt. Zodra

de keeper de lange bal op mij geeft,

gaat onze 6 wat meer naar links om

ruimte te maken voor mijn aanname.

De 8 van de tegenpartij zal waar-

schijnlijk meelopen met de 6 in plaats

van gelijk druk te zetten op mij. Ook

de 7 zal diep moeten blijven staan om

ervoor te zorgen dat de 5 van de te-

genpartij niet doorstapt op mij om het

duel aan te gaan.”

UitlaatPelé van Anholt: “Bij een tegenstan-

der die wat meer inzakt, willen wij de

bal zo lang mogelijk in de as houden,

omdat we van daaruit de meeste af-

speelmogelijkheden hebben. Voor mij

heeft het dan geen zin om gelijk al uit

te zakken. Pas als de 3 naar het mid-

denveld dribbelt en geen opties ziet

om vooruit te spelen, kan ik me laten

inzakken en eventueel de keeper weer

inspelen. We noemen dat de uitlaat.

De keeper kan vervolgens weer ope-

nen op links, omdat daar de ruimte

ligt (zie tekening 3).”

Situatie 2: Je hebt de bal aan de zijkant

van het veld. Wat kun je vertellen over

het vervolg? Op welke afspeelmogelijkhe-

den richt je je?

CrossenPelé van Anholt: “Het ligt misschien

voor de hand om de 7 aan te spelen,

maar omdat die een tegenstander in

de rug heeft, doe ik dat maar zelden.

Ik probeer in de aanname de bal al zó

neer te leggen dat ik schuin naar vo-

ren verder kan voetballen. Ik richt me

daarbij op de 9 of, afhankelijk van hoe

hoog de verdediging van de tegenpar-

‘Door naar binnen te dribbelen, dwing ik hun 2 om meer te

knijpen’

‘De 3 kan in dit geval kaatsen op de keeper, maar kan er ook voor

kiezen om wat meer naar binnen te dribbelen met de bal.’

‘Pas als de 3 naar het middenveld dribbelt en geen opties ziet om vooruit te

spelen, kan ik me laten inzakken en eventueel de keeper weer inspelen.’

‘Ik probeer in de aanname de bal al zó neer te leggen dat ik schuin naar

voren verder kan voetballen.’

‘Een tweede optie is dat ik een diepere beginpositie aanneem. Als de 11

dan kort gaat zitten op een 3, kan de keeper een lange bal op mij geven.’

26-27-28-29-30_anholt.indd 27 03-03-16 09:04


tij staat, eventueel de crosspass op de

11 (zie tekening 4). Bij die laatste vari-

ant dribbel ik als het kan eerst naar

binnen, zodat de 2 van de tegenpartij

ook wat naar binnen komt. Dat lijkt

een detail, maar is wel degelijk van in-

vloed op het vervolg. Door mijn drib-

bel naar binnen is bij de tegenpartij de

noodzaak tot knijpen groter, omdat ik

door naar binnen te komen de kans

op een steekbal vergroot. Er ontstaat

dan in elk geval ruimte bij onze 11,

waardoor de crosspass een goede op-

tie is geworden.”

Situatie 3: Als een 3 of 4 doorstapt naar

het middenveld, kom je achterin 1-op-1 te

spelen. Wat is er bij dat 1-op-1 belangrijk

en hoe lossen jullie dat op?

AlertPelé van Anholt: “In situaties dat we

1-op-1 komen te spelen is alertheid

erg belangrijk. Als de 3 de bal krijgt

en indribbelt (zie tekening 5), ga ik

gelijk wat naar binnen. Onze eerste

taak is dan om niet te veel ruimte weg

te geven aan de tegenstander en dat

betekent dat we met de achterste drie

dicht bij elkaar gaan spelen. Maar het

heeft onze voorkeur dat onze 6 zich

laat inzakken zodat we toch met vier

verdedigers achterop spelen. Bij het

1-op-1 spelen is het inschatten van

situaties belangrijk, waarbij je let op

de kwaliteiten van je directe tegen-

stander. Stel dat mijn 11 snel is, moet

ik zorgen dat ik niet te dicht op hem

sta omdat de kans groot is dat ik dan

in de diepte geklopt word. Tegelijker-

tijd moet ik juist wel kort zitten op

het moment dat de 11 in de voeten

aangespeeld wordt, zodat ik bij de eer-

ste aanname het duel kan aangaan.

Na die eerste aanname moet je wél

zorgen dat je in het duel komt, want

anders kan een 11 op snelheid komen

en dat mag je niet laten gebeuren.”

Situatie 4: De 7 krijgt aan de rechterkant

van het veld de bal. Wat zijn dan voor jou

momenten om ‘er overheen’ of ‘eronder’ te

komen?

VoorwaartsPelé van Anholt: “Om te bepalen of

ik onder of bij de 7 kan komen, is

de vraag of hij de bal onder controle

heeft van belang. Als de 7 nog in

duel is, mag ik niet inlopen. Want als

ik wél onder de 7 kom en hij de bal

kwijtraakt, staat mijn 11 nog vrij (zie

tekening 6). Niet elke buitenspeler

verdedigt mee. Dat kan een voordeel

zijn als je de bal in bezit houdt en dus

een overtalsituatie hebt gecreëerd,

maar een nadeel als de bal verloren

wordt en ik in een voorwaartse bewe-

ging ben.”

VerrassenPelé van Anholt: “In wedstrijden ge-

beurt het wel dat ik naast of schuin

onder de 7 in balbezit kom op het

middenveld. Wanneer de bal bij ons

T A C T I E K

5

6

‘Als de 3 de bal krijgt en indribbelt, ga ik gelijk wat naar binnen.’

‘Als de 7 nog in duel is, mag ik niet inlopen. Want als ik wél onder de 7 kom en hij de bal kwijtraakt, staat

mijn 11 nog vrij.’

26-27-28-29-30_anholt.indd 28 03-03-16 09:04



via de 5 naar de 4 en de 3 gaat, pro-

beren we de 7 in te spelen ter hoogte

van de middenlijn (zie tekening 7). Ik

maak dan een schuine loopactie naar

het middenveld, waarbij ik uit de rug

van de 11 probeer weg te lopen. Onze

7 staat rondom de middenlijn geregeld

vrij, omdat de 5 van de tegenpartij

het lang niet altijd aandurft om zover

door te dekken. De 5 gaat namelijk erg

ver uit positie lopen als hij helemaal

meeloopt tot aan de middenlijn. De 7

kan de bal op mij afleggen en ik kan

op het middenveld een overtalsituatie

uitspelen of een steekbal geven op een

aanvaller. De middenvelders moeten

dan ruimte maken voor mij. Dus in

plaats van buitenom te gaan bij onze

7, ga ik juist voor de actie binnendoor.

We merken dat we tegenstanders hier

geregeld mee verrassen.”

Situatie 5: De tegenstander bouwt op via

hun rechterkant. Jij moet kantelen, maar

tegelijkertijd moet je ook je directe tegen-

stander en je medeverdedigers in de gaten

houden. Hoe doe je dat en waar let je op?

AfwachtenPelé van Anholt: “In eerste instantie

let ik op diepgaande middenvelders.

Die zijn gevaarlijker dan mijn directe

tegenstander, want de afstand die ze

nog hebben te overbruggen tot aan

het doel is korter. In het geval dat de

bal nog bij de back is, heb ik liever dat

hij de bal cross speelt op de 11 dan

dat hij de diepe bal op een diepgaande

8 geeft (zie tekening 8). De afspraak

is dat ik in elk geval vóór de 3 en 4

moet blijven om buitenspel niet op te

heffen. Door te knijpen wil ik voor-

komen dat de 8 diep gaat en tegelij-

kertijd raak ik het contact met de 11

niet kwijt, want ik weet wel ongeveer

hoe ver hij van mij afstaat. Als ik dus

geknepen heb en hun 2 besluit om

de crossbal op 11 te geven, heb je als

verdediger twee opties: het duel aan-

gaan op het moment dat de 11 de bal

wil aannemen of even wachten totdat

die eerste aanname is geweest. Ik kies

zelf meestal voor het laatste, omdat ik

me daar het prettigst bij voel. Ik wacht

totdat de 11 de bal aanneemt en zit

er dán gelijk heel kort op. Dat kan na

een aanname met de voet, borst of

hoofd zijn. Als een aanname niet he-

lemaal goed is, heb ik de meeste kans

om het duel te winnen. Je hebt ook

verdedigers die niet willen dat een 11

aanneemt en er gelijk bovenop zitten.

Natuurlijk is dat een optie, maar stel

dat je het duel dan verliest kan de 11

vrij de diepte in lopen.”

Situatie 6: De tegenstander bouwt op via

hun linkerkant. Hoe kort sta je op je di-

recte tegenstander en waar let je op?

DrukPelé van Anholt: “De mate van dek-

ken heeft hier onder andere te maken

met het type speler dat tegenover mij

staat. Is de 11 heel snel, dan neem ik

7

8

‘Ik maak hier een schuine loopactie naar het middenveld, waarbij ik uit de rug van de 11 probeer weg te lopen.’

‘In het geval dat de bal nog bij de back is, heb ik liever dat hij de bal cross speelt op de 11 dan

dat hij de diepe bal op een diepgaande 8 geeft.’

26-27-28-29-30_anholt.indd 29 03-03-16 09:04


eerst even wat afstand en ga er kort

op zitten zodra hij in de voeten wordt

aangespeeld (zie tekening 9). Zodra

die aanname geweest is, ga ik heel

kort zitten. Natuurlijk kun je al in

een eerder stadium kiezen om korter

op de 11 te gaan staan. Een absolute

voorwaarde voor mij is dan wel dat er

voorin druk is op de bal. In tekening 9

is dat bijvoorbeeld niet het geval. Als

er geen druk is en ik zit kort op de 11,

kan ik in de diepte verslagen worden

op snelheid. Dus bij het kort zitten let

je ook op de bal en op de mate van

druk die we geven.”

Samenvatting:• Bij het positie kiezen in de op-

bouw let Van Anholt op wat de11 doet.

• Als een centrale verdediger in-dribbelt, laat Van Anholt zichzakken om de bal uit te kunnenhalen.

• Aan de bal zoekt hij de 9 of geefteen crosspass op de 11.

• Door met de bal aan de voetnaar binnen te dribbelen, dwingthij de tegenstander tot het ma-ken van keuzes.

• Van Anholt wacht de aannamevan de 11 af en gaat dan gelijkkort zitten.

T A C T I E K

9

‘Natuurlijk kun je al in een eerder stadium kiezen om korter op de 11 te gaan staan. Een absolute voorwaarde

voor mij is dan wel dat er voorin druk is op de bal. In deze tekening is dat niet het geval.’

26-27-28-29-30_anholt.indd 30 03-03-16 09:04


In het nieuwe seizoen al je trainingen gestructureerd op orde?

devoetbaltrainer.nl/tp

Heel eenvoudig. Met onze online TrainingsPlanner!

Individueel abonnement : voor jezelf en je eigen team Online toegang, altijd en overal - ook op tablet of mobiel 6- Weekse periodisering en bevat leerlijn Trainingsvormen op te slaan (pdf.fi les) of te printen Maak je eigen oefenvormen of voeg ze toe Persoonlijk kant en klare oefenstofsysteem voor € 50 p.j. Abonneer direct via devoetbaltrainer.nl/abonneren

Bevat ruim 500

complete trainingen

en 800 trainingsvormen!

Altijd oefenstof op maat

(van senioren tot mini-pupillen)

www.devoetbaltrainer.nl/abonneren

https://www.devoetbaltrainer.nl/trainingsplanner-voor-voetbaltrainers/




Tekst: Yves Brokken

‘Spelen om te winnen, niet om niet te verliezen’Net als het Italiaanse nationale elftal hebben ook de Italiaanse clubs een

aparte manier van werken. De Voetbaltrainer ging op de koffie bij Mi-

chele Santoni, volbloed Italiaan maar na acht jaar Amsterdammer in hart

en nieren. Santoni staat sinds dit seizoen aan het hoofd van de Onder 17

van Lazio Roma. Een gesprek over visie, de poging om die te doorbreken,

videoanalyse en veel meer.

Michele Santoni leidt Lazio Roma onder 17

Het Italiaanse voetbal staat bekend

om zijn lage attractiviteit en veelvul-

dig defensief en georganiseerd voetbal,

met weinig doelpunten en spektakel tot

gevolg. Lazio Roma probeert iets te ver-

anderen aan die gedachtegang en stelde

daarom onze landgenoot Joop Lensen

(ex-KNVB, ex-AZ, ex-Fenerbahce) aan als

Hoofd Jeugdopleidingen. In zijn kielzog

nam hij Michele Santoni mee naar de Ro-

meinse topclub.

Michele Santoni: “Bij Italiaanse clubs

bestaat de filosofie eruit dat alle

voetballertjes tot de Onder 12 zich

vrij kunnen inschrijven voor de voet-

balschool van de professionele clubs.

Vanaf Onder 12 wordt er pas echt een

selectie gemaakt en mogen de beste

spelers blijven. Het gebeurt eigenlijk

maar heel weinig dat ook daarna

jeugdspelers worden gescout en naar

de club worden gehaald. Zelfs bij de

Onder 17 die ik nu train, komen op-

een-na alle spelers uit de brede regio

rond Rome zelf. Vanaf de Onder 19

worden pas echt spelers weggeplukt

bij andere clubs.

We introduceren nu 1:4:3:3 en willen

dat beleid doortrekken naar de jon-

gere leeftijden. Aan de methodologie

hebben we niet al te veel veranderd.

We willen trainers niet forceren om

iets nieuws te doen, maar ze eerst

doen begrijpen waarom we dingen

willen veranderen. Zij moeten er ook

in geloven en deel uitmaken van het

project. We willen hen vooral een-

voudiger training laten geven. Dat

klinkt misschien vreemd, maar in

Italië spreken ze graag met moeilijke

woorden en proberen ze de zaken te

ingewikkeld voor te stellen. Dat is zo-

wat de teneur die heerst bij jeugdtrai-

ners over het hele land. Het moet niet

efficiënt zijn, als het er maar moeilijk

genoeg uitziet. Ze verzinnen vaak

niet-onderbouwde regeltjes waardoor

de aandacht voor het basisprobleem

naar de achtergrond wordt gescho-

ven. Ik geef een voorbeeld. De trainer

Onder 13 liet zijn spelers een partijtje

4:4 spelen in het zestienmetergebied.

Toen een speler de bal kreeg en die

direct in het doel schoot, bedacht

hij een regel dat rechtstreeks scoren

niet mag. Terwijl hij de tegenpartij

net had moeten leren hoe de speler

in balbezit goed en efficiënt onder

druk had kunnen worden gezet. Gelet

op het wedstrijdechte aspect is er in

principe namelijk niets verkeerd aan

rechtstreeks scoren.

We willen nu vooral een organisa-

tie neerzetten: telkens progressief

opbouwen wanneer de bal wordt

heroverd in het veld, en niet alleen

wanneer de keeper de bal heeft. Pure

looptraining zonder bal willen we

in de jeugdopleiding niet meer zien,

terwijl dat in Italië heel frequent

voorkomt. Fysiektrainers hebben

vaak meer inspraak omdat ze so-

wieso goed opgeleid zijn, terwijl dat

voor trainers veel minder geldt. De

trainersdiploma’s in Italië zijn niet

van de kwaliteit zoals we die in Ne-

derland en België kennen. Door de

De Jeugd VoetbalTrainer

‘Het is verrijkend om tegen andere formaties te voetballen, want

daardoor leren spelers zelf oplossingen bedenken’

40-41-42-43-44-45_santoni.indd 40 03-03-16 11:01



druk van de lokale media, die de hele

dag door over Lazio en Roma praten,

heerst er een resultaatgerichte voet-

balcultuur. Dat is natuurlijk funest

voor elke jeugdopleiding. Typisch

Italiaans, alleen AC Milan - en nu dus

ook Lazio - doet er niet (meer) aan

mee. Het is de manier waarop er ge-

wonnen wordt die telt.”

Formaties herkennenMichele Santoni: “Ook qua tactiek

moet het voetbal in Italië veel simpe-

ler. Je kan op training wel 3:2 spelen

in een vierkant, maar er moet een

idee achter zitten. Dat is te weinig

het geval, een mentaliteitsprobleem

bij de coaches, andermaal. Aan de

andere kant dienen trainingsvormen

wel aangepast te worden aan de spel-

stijl van de komende tegenstander. In

Nederland en België is het veel mak-

kelijker omdat zo goed als alle teams

in de jeugd 1:4:3:3 spelen. In Italië

ligt dat anders. Ik heb hier al een he-

leboel opstellingen gezien, van een

1:3:5:2 tot een 1:4:4:2 in een ruit of

met een viermansmiddenveld op één

lijn. Er moet dus ook getraind worden

op het bespelen van een team in zo’n

formatie. Je kan wel stellen dat je in

de jeugdopleiding spelers hun eigen

spel moeten laten spelen, maar dat

vind ik toch dubbel. Het is zelfs ver-

rijkend om tegen andere formaties te

voetballen, want daardoor leren spe-

lers zelf oplossingen bedenken. Als je

elke week tegen een team in 1:4:3:3

speelt, dan sleept er een soort auto-

matisme in de manier van voetballen.

Maar als je dan internationaal aan de

bak moet en plots tegen een 1:4:4:2

moet gaan voetballen, dan moet je

toch anders gaan denken. Als de

tegenstander bijvoorbeeld met drie

spitsen voetbalt, kan je makkelijk

via het centrum opbouwen omdat je

quasi altijd in een 2:1 overtal komt te

staan. Maar als de tegenstander met

twee spitsen en een 10 speelt, dan

vind je centraal nooit ruimte. Als je

jaar-in-jaar-uit elke week tegen een

team in 1:4:3:3 voetbalt, herken je die

situatie niet meteen en vind je ook

niet meteen een oplossing voor die

nieuwe situatie. In dat opzicht vind

ik het Italiaanse jeugdvoetbal wel

uitdagend als opleidingscompetitie,

omdat spelers diverse spelformaties

moeten erkennen. Als trainer van de

Onder 17 ben ik heel erg bezig met

spelers die verschillende spelsituaties

te leren herkennen. Zij moeten dan

zelf weten wat te doen. Daar heb je

natuurlijk wel spelers voor nodig met

voetballend vermogen en inzicht. Ik

heb een centrale verdediger in mijn

categorie die werd gezien als een van

de beteren in de competitie, maar

het enige waar hij goed in is, is duels

winnen en bikkelen om de bal. Wel,

bij mij speelt hij nauwelijks omdat hij

niet kan opbouwen. Die kan wel een

goed jaar draaien bij de Onder 17 en

misschien ook wel bij de Onder 19,


40-41-42-43-44-45_santoni.indd 41 03-03-16 11:01


maar daarna is het gedaan met hem.

Want kwaliteiten om in het A-team

te spelen, dat onder hoofdtrainer Ste-

fano Pioli trouwens ook 1:4:3:3 speelt,

heeft hij niet. En uiteindelijk leid je

toch spelers op die het in zich hebben

om het op het hoogste niveau waar

te maken.

In het kader van de ontwikkeling van

jeugdspelers hebben we daartoe de

Onder 17 en Onder 16 samengevoegd.

Bij mijn groep zitten dus de betere

spelers van 15 jaar oud. Zij leren heel

snel veel bij, waardoor ze hun poten-

tieel sneller en op een hoger niveau

kunnen ontwikkelen. Ik heb drie

spelers van de Onder 16 die al met

de Onder 19 hebben gespeeld. Er is

dus zeker progressie in de opleiding

van spelers. Daarnaast speelt ook de

instelling van voetballers een rol. Wij

willen een houding waarbij de wil

om te winnen groter is dan de schrik

om te verliezen. In Italië is dat toch

ietwat baanbrekend. Wat scouting

betreft komen alle spelers uit Rome

zelf. We hebben nu wel een Slowaak

gehaald van 16, maar die is zo goed

dat die meteen bij de Onder 19 zal

terechtkomen.

Voor het scoutingsapparaat bij Lazio

is het echt het jaar nul. We moeten

het nog volledig gaan uitbouwen,

maar de opzet staat er wel al. Som-

mige spelers zijn laat rijp en krijgen

in Italië veel minder kansen. De re-

denering is dan al vlug dat ze niet

voldoen aan de vereiste normen van

hun leeftijdscategorie. Zo hebben

we een linksback die bij de Onder

15 moeite heeft met grotere tegen-

standers, omdat hij nog heel klein

is. Maar hij kan heel goed voetbal-

len. Die jongens geven we nu tijd om

lichamelijk te groeien. Zo’n jongen

komt er wel, zij het wat later. Als je

hem de kans geeft, heb je daar als

club en jeugdopleiding ook meer aan

dan dat je hem gewoon laat gaan.

De klemtoon ligt op voetballend ver-

mogen, en niet op gestalte. Scouting

gebeurt nu ook positiegericht, ter-

wijl voorheen gewoon goede spelers

werden gehaald. Wat er dan mee ge-

beurde, werd later wel bekeken. In de

oren van een Nederlandse jeugdtrai-

ner kan dat vreemd klinken, maar in

Italië is dit maar al te vaak realiteit.

We willen echt duidelijke keuzes

gaan maken. In Italië gaat er heel

wat talent verloren omdat trainers

geen keuzes maken en zo een kern

opbouwen van dertig spelers, terwijl

er eigenlijk maar twintig echt speel-

gelegenheid krijgen. De rest kan nooit

wedstrijdritme opbouwen. We speel-

den eens tegen Internazionale en die

hadden vier keepers mee, dan weet

je het wel. En het is ook niet zo dat

er een mooie roulatie is. Sommigen

zullen af en toe spelen, maar anderen

helemaal nooit. Dat is zonde van het

talent. Daarom bakenen we onze ker-

nen af tot een dubbele bezetting van

elke positie. Als je rechtsbuiten bent,

en je zit op de bank, dan weet je dat

de concurrent op jouw positie beter

is. Op die manier kan de speler zijn

focus houden, hij weet met andere

woorden wat hij moet doen om toch

in de ploeg te kunnen komen. Als een

speler daarentegen pas derde keuze

is, dan verliest die zijn focus. Ons se-

lectiebeleid is dus danig aangepast.”

Pass- en trapvormenMichele Santoni: “We willen bij Lazio

vanaf de C1 de filosofie over de hele

lijn doortrekken. In Italië is het de ge-

woonte van trainers om spelers iets

aan te leren zonder dat ze daar eigen-

lijk zelf over hoeven na te denken.

Dat gedachtegoed willen we over-

boord gooien. Spelers moeten in de

wedstrijd zelf problemen zien en daar

geschikte oplossingen voor kunnen

vinden. Dat is een bepaalde verant-

woordelijkheid die we hun geven. Al-

les begint bij de passen trapvormen,

waar spelers meerdere opties moeten

krijgen zodat ze zelf leren nadenken

alvorens ze hun beweging uitvoeren.

Ze moeten ruimtes leren zien en hun

eigen keuze maken in het spelmo-

ment zelf. Weg dus met de klassieke

Y-vorm, om maar een herkenbaar

voorbeeld te geven. De spelers die

de bal niet hebben, moeten in bewe-

ging zijn zodat er constant nieuwe

ruimtes en afspeelmogelijkheden

ontstaan. Afhankelijk van het niveau

van de groep moeten spelers twee,

drie of meer keuzemogelijkheden

hebben. Hoe hoger het niveau, hoe

meer opties.

In een gewone passen trapvorm

gaan spelers pas bewegen als ze aan

de beurt komen, maar in de wed-

strijd moet je iets kunnen creëren

om op het juiste moment op de juiste

plaats te zijn. Dat lukt niet vanuit een

stilstaande positie. De 5 W’s komen

aan bod: wie, wat, waar, wanneer en

waarom. ‘Wanneer’ vinden wij de be-

langrijkste factor. Timing is cruciaal,

want anders kan er geen goede ver-

volgactie komen. Daarom zijn loopbe-

wegingen zo belangrijk en integreren

we ze in passen trapvormen. We

houden bij elke passen trapvorm

rekening met breedte en diepte. We

oefenen doorgaans in een vierkant

van 15 bij 10 meter met drie spelers

in het vierkant. Zij krijgen geen vaste

positie. Een van hen moet de bal op-

vragen en de andere twee moeten de

ruimte creëren zodat de vervolgpas-

ses kunnen worden gegeven. De spe-

ler die in de bal komt, kaatst terug op

een derde speler en die geeft dan op

zijn beurt een lange pass, waarna het

opnieuw begint. De spelers die weg-

lopen van de bal moeten er bij de vol-

gende pass weer onderdoor komen.

Na elke pass moeten alle spelers in

het midden een bepalende keuze

maken. De drie in het midden blijven

drie minuten staan en dan wordt er

geswitcht.

Belangrijk is dat we meer doen dan

alleen passen, er komt bij een oefen-

vorm meestal ook een tactisch aspect

kijken. We doen bovenstaande oefen-

vorm dan ook als opbouw en als aan-

val. In de opbouwende vorm staan

de twee centrale verdedigers aan de

zijlijn. Een van hen speelt de bal in

en de tweede kaatst, waarop de cen-

trale verdediger de lange bal speelt.

De speler die hier in de bal komt, is

de meest defensieve middenvelder,

dus doorgaans de 6. Er kunnen hierbij

bepaalde beperkingen worden opge-

legd, zoals het direct spelen van de

bal. De spelers moeten zo snel mo-

gelijk de diepe spits (9) op de zijlijn

aan de overkant bereiken, maar alle

spelers in het veld moeten wel bal-

contact hebben gehad. Als de bal bij

de diepe spits is, moet er een speler

in het veld zich onmiddellijk weer

aanbieden en wordt dezelfde oefe-


40-41-42-43-44-45_santoni.indd 42 03-03-16 11:01



ning in de tegenovergestelde richting

uitgevoerd. De coaching focust op het

opeisen van de bal, bewegen zonder

bal, snel beslissingen nemen en in-

spelen op de juiste voet. Het accent

ligt voorts op snel spel. (tekening 1)

Nemen we aanvallen als tactische

insteek, dan posteren we twee ex-

tra flankspelers met een vrije rol in

het midden en wordt de combinatie

gezocht tussen een middenvelder

en een buitenspeler. Tactisch gezien

willen we een roulatie invoeren op

de flank, want alles draait om ruimte

creëren en op het juiste moment de

juiste pass spelen. In dat geval wil-

len we eerst de buitenspeler inspelen

die naar binnen trekt. Die moet dan

de bal kaatsen op de 6 die eronder is

gekomen om vervolgens de back in te

spelen die opkomt, om zo een over-

lapping te maken. (tekening 2)

In een verdere fase kun je dan naar

vier spelers centraal gaan. Dan is het

niet verplicht dat elke speler steeds

de bal raakt, maar je laat de speler

een keuze maken, altijd gerelateerd

aan de ruimte en het juiste moment.

Als twee spelers zich aanbieden, is

het bijvoorbeeld van de balaanname

afhankelijk welke speler het best kan

worden ingespeeld. Als volgende stap

kun je ook een verdediger in het mid-

den plaatsen om invloed uit te oefe-

nen op de juiste keuze.”

PeriodiseringMichele Santoni: “In Italië wordt

doorgaans elke training de helft met

een fysieke trainer en de helft met de

voetbaltrainer gewerkt. Dan wordt er

fysiek hard gewerkt gedurende drie

kwartier en vervolgens wordt er drie

kwartier gevoetbald in een lager tem-

po. Dat hebben we nu aangepast. We

werken alleen met bal, dat is veel in-

tensiever en spelers hebben zelfs een

betere fysieke conditie. We gebruiken


Een passoefening om de opbouw door het centrum te trainen.

Een passoefening om de opbouw over de flank te trainen.

2

1

40-41-42-43-44-45_santoni.indd 43 03-03-16 11:01


voor alle jeugdteams de theorie van

Raymond Verheijen. Het verschil

tussen een voetballer in de Serie A

en een jeugdspeler is het handelen

in tijd en ruimte. Vanuit die filoso-

fie tonen we dat spelers explosiever

moeten worden en die explosiviteit

moeten kunnen behouden over een

langere inspanning. Dat kan je met

voetbalspecifieke vormen trainen. De

jeugdteams van Lazio die drie keer

per week trainen, hanteren de zeswe-

kenperiodisering: twee weken fysieke

prikkel 11:11, twee weken 7:7 en twee

weken 4:4 en 3:3. Met de Onder 17

trainen we vier keer per week en pe-

riodiseren we over twee weken. Wij

spelen altijd op zondag en ik verkies

ook wekelijks een training op de dag

na de match. De spelers die weinig of

niet gespeeld hebben, krijgen op die

manier een fysieke prikkel. Op dins-

dag hebben we vrij en op woensdag

spelen we 7:7 of 4:4, elke week afwis-

selend. De donderdag brengt dan elke

week een prikkel 11:11 en vrijdag is

er de wedstrijdvoorbereiding.

De theorie is één ding, het interes-

sante is om spelers ook tactisch be-

ter te maken zonder die partijen al

te vaak stil te leggen. Die tactische

elementen moet je natuurlijk vooraf

inoefenen, zodat de spelers ze vlot

kunnen uitvoeren tijdens de fysieke

prikkel. Op dat vlak kunnen we zelf

nog heel wat stappen zetten, maar de

progressie is tot hiertoe wel aanzien-

lijk. Snelheid, explosiviteit en kracht

worden bij ons met bal getraind. Wij

noemen dit aspect Soccer Fitness. De

looptrainers worden vooral ingezet

wanneer spelers zich in de groep

moeten integreren of wanneer ze

terugkomen uit blessure. Omdat alle

trainingen individueel gemonitord

worden, kunnen we andere trainers

ook laten zien dat er wel degelijk fy-

sieke progressie is.

Vaak speel ik over de lengte van

een heel veld en de breedte van het

zestienmetergebied 6:6 + twee kee-

pers met posities 3 en 4 (centrale

verdedigers), 6, 8 en 10 (centrale mid-

denvelders met punt naar voren), en

9 (diepe spits). (tekening 3) De derde

ploeg doet ondertussen loopvormen.

We voetballen drie keer zeven minu-

ten, zodat elk team twee keer zeven

minuten kan voetballen en één keer

zeven minuten de loopvormen doet.

De GPS-gegevens leren ons dat de

spelers die op het veld staan een-

zelfde tempo aanhouden. De spelers

die de loopvormen doen, gaan de eer-

ste zeven minuten intensief te werk,

maar de tweede zeven minuten pres-

teren ze al dertig procent minder. Dat

is puur een mentale kwestie, maar


‘We speelden eens tegen Internazionale en die hadden vier keepers mee, dan weet je het wel’

Het spel door de as oefenen, zowel verdedigend als aanvallend.

3

40-41-42-43-44-45_santoni.indd 44 03-03-16 11:01



het leidt wel tot minder efficiëntie.

Via monitoring kan je tevens de pro-

gressie van spelers volgen op mid-

dellange termijn. Ik heb gemerkt dat

spelers uit mijn Onder 17 meer lopen

dan de spelers van de Onder 19, die

nog op de klassieke Italiaanse manier

trainen.”

VideoanalyseMichele Santoni werkte vier jaar als

videoanalist bij Ajax en mocht tijdens

Euro 2012 in Polen en Oekraïne voor de

NOS wedstrijden diepgaander belichten

aan de hand van videobeelden. Ook bij

Lazio Roma onder 17 wordt videoanalyse

op een specifieke manier toegepast.

Michele Santoni: “Videoanalyse wordt

steeds populairder, maar de kunst is

wel om het simpel te houden. Ik vind

dat je het bij de jeugd niet moet gaan

gebruiken om statistieken bij te hou-

den. We filmen nu bij Lazio onder 17

alle wedstrijden en trainingen. Daar-

voor heb ik vanuit Nederland zelfs

een paal van zeven meter hoog laten

overkomen. In mijn ogen is videoana-

lyse een perfect evaluatie- en com-

municatiemiddel. Na elk duel bekijk

ik de wedstrijdvideo en dan plaats ik

via SoccerLab een compilatie online

voor alle spelers. Rekening houdende

met de doelstellingen van de week

ervoor en de week erna gaat dat bij-

voorbeeld over het verdedigen van de

rechtstreekse tegenstander. Voor de

verdedigers is dat meestal een ander

filmpje dan voor de middenvelders

of de aanvallers. Ik geef er geen com-

mentaar bij, want de bedoeling is dat

spelers zelf gaan kijken en fragmen-

ten van zichzelf opmerken die goed

en niet goed zijn. Ze moeten er drie

momenten naar eigen keuze uithalen

en daar moeten ze dan commentaar

bij geven. In de eerste fase waren dat

algemene momenten, maar nu ze

vertrouwd zijn met het systeem en

de manier van voetballen, gaat het

om specifieke momenten.

Ik geef nog een voorbeeld. Onze

linksback is niet zo goed in het ver-

dedigen op één lijn. Dan kan hij via

een videomoment laten zien dat hij

zich daarin ontwikkeld heeft en hoe

hij het nu wel efficiënt aanpakt. Be-

langrijk is dat spelers leren om zelf

die momenten te herkennen. Als

trainer kom ik daar niet tussen. Op


die manier leren ze het voetbal beter

begrijpen en ontleden en kunnen ze

bijgevolg op een meer effectieve ma-

nier aan hun tekortkomingen werken.

Spelers leren zo ook het onderscheid

te maken tussen wat belangrijk is en

wat niet.

Na hun inbreng maak ik dan de eva-

luatie met de spelers erbij. Dit is een

individuele sessie. Op die manier

krijgen ze nog eens extra advies over

hoe iets nog beter kan. Wat ik vaak

fout zie gaan bij het toepassen van

videoanalyse, is dat de trainer zelf

gaat praten en daar blijft het dan bij.

Dan weet je nooit hoe je spelers zelf

denken en of ze wel op dezelfde lijn

zitten. En spelers zeggen zelden uit

zichzelf dat ze het niet eens zijn met

jou als trainer. Dat kan wel als je ze

individueel laat meedenken, waar-

door je tot een beter resultaat komt.

Als je dat systeem goed toepast, ver-

hoog je echt de betrokkenheid van

spelers.

In het begin verplichtte ik iedereen

om met drie spelmomenten te komen

aanzetten, terwijl ze nu uit zichzelf

soms met vijf interessante spelfases

komen opdraven. Als je zo’n situatie

kunt creëren, gaat het rendement

omhoog. Er is daarnaast nog een an-

dere truc die ik geregeld toepas om

spelers hun interactie te vergroten.

Na een wedstrijd geef ik spelers cij-

fers op verschillende onderdelen. Af

en toe geef ik dan eens iemand een

veel lager cijfer dan hij in werkelijk-

heid verdient. Dan staat die speler op

en komt hij zelf met een uitleg waar-

om hij meer verdient. Dat geeft spe-

lers ook het nodige vertrouwen dat ze

zichzelf verder kunnen ontwikkelen.

Een speler moet hier niet alleen met

woorden komen, maar dit ook met

bewuste wedstrijdfragmenten kun-

nen aantonen.”

Samenvatting:• Santoni vindt dat trainers in

Italië proberen de zaken te inge-wikkeld voor te stellen, terwijler juist een duidelijk idee achtertrainingsvormen moet zitten.

• Lazio onder 17 focust op opbou-wen van achteruit, maar ookmeteen bij elke balverovering.

• In Italië leren jeugdspelers inen tegen verschillende formatiesvoetballen.

• Bij oefenvormen hoort ook eentactische insteek.

• Het juiste gebruik van videoana-lyse leert spelers het voetbal be-ter begrijpen.

Michele SantoniMichele Santoni (1980) is de zoon van een Itali-

aanse vader en een Nederlandse moeder. Hij werd

geboren in het noorden van Italië, nabij Verona.

Door een blessure op zijn 20ste ging hij aan de slag

bij de Onder 17 van een plaatselijke amateurclub,

waarna hij naar Nederland kwam om zich verder

te ontwikkelen als voetbaltrainer. Hij organiseerde

toen al trainerclinics bij Ajax. Via Patrick Ladru,

nu werkzaam bij Ajax, kon hij aan de slag als as-

sistent bij de A1 van Haarlem. Martin Jol gaf hem

vervolgens de kans om onder meer te scouten en

videoanalyses te maken bij Ajax. Daar werkte hij

anderhalf jaar onder Jol en drie jaar onder Frank de

Boer. In 2014 kon hij als assistent met voormalig

Vicenza-speler Domenico Di Carlo naar Livorno en

het daaropvolgende seizoen werkten beiden samen

bij Cesena. Op vraag van Joop Lensen, die Hoofd

Jeugdopleiding bij Lazio was geworden, ging San-

toni aan de slag als coach bij de Onder 17.

OnlineLazio Roma onder 17:

http://iturl.nl/snRZ2

40-41-42-43-44-45_santoni.indd 45 03-03-16 11:01


Tekst: Tjeu Seeverens

Löw en Duitslandleveren topprestatieNiet altijd wint het beste team een EK of WK. In Nederland weten we dit

al pijnlijk goed sinds 1974. Duitsland werd er tijdens dit EK zelf mee gecon-

fronteerd. In Frankrijk leek de eindzege voor het team van Joachim Löw

vanwege het surplus aan kwaliteiten lang een vanzelfsprekendheid. Totdat

het thuisland in de halve finale het gebrek aan scorend vermogen en crea-

tiviteit in de Duitse frontlinie, samen met wat hulp van de scheidsrechter

en de tegenwerking van de voetbalgoden, afstrafte. Wat ging er fout, maar

vooral: wat ging er desondanks goed?

Ondanks uitschakeling in halve finale

D U I T S L A N D

BegeleidingsteamAan de voorbereiding lag het in elk

geval niet. Teammanager Oliver Bier-

hoff en Joachim Löw zorgden ook deze

keer voor een uitstekend begeleidings-

team van liefst 38 (!) specialisten.

Bijvoorbeeld twee fitnesstrainers met

een verleden bij Athletes Performance

in Phoenix, het instituut dat sinds de

periode-Klinsmann meedenkt over de

fitheid van ‘die Mannschaft’. Verder

vier artsen en evenveel fysiotherapeu-

ten, zeven media- en drie videospeci-

alisten en drie scouts. Drie DFB-me-

dewerkers hielden zich naast Oliver

Bierhoff dagelijks bezig met allerlei

organisatorische klussen. De Duitse

tv-kok Holger Stromberg zorgde weer

voor het eten. Ook een chauffeur, en-

kele materiaalverzorgers en een apar-

te beveiligingsman ontbraken niet.

Voor de geestelijke ondersteuning op

afroep was psycholoog Hans-Dieter

Hermann steeds ter plekke. Tijdens de

afgelopen EK’s en WK’s vervulde hij

op de achtergrond een belangrijke rol

als de druk te hoog leek op te lopen.

Als de spelers daar behoefte aan had-

den, mochten ook externe specialisten

worden ingevlogen. Zoals yogatrainer

Patrick Broome voor Mario Gómez en

enkele jongere spelers. Vanuit Neder-

land kwam fysiotherapeut Hub West-

hovens. Hij heeft in zijn praktijk in

Limburg een eigen methode ontwik-

keld voor de behandeling van vooral

klachten aan rug, nek en het bewe-

gingsapparaat. Westhovens behandelt

bijna dagelijks topsporters onder wie

Leiderschapsstijl

Teampsycholoog Hans-Dieter Hermann over Joachim Löw: “De kracht van

Joachim Löw is dat hij zowel in de dagelijkse omgang als naar de buitenwe-

reld uitstraalt dat de resultaten van die Mannschaft altijd de verdienste van

alle spelers en begeleiders zijn. In 2014 voelde iedereen zich daardoor na af-

loop van het WK wereldkampioen en niet alleen de basiself.

Onze bondscoach beseft dat de dagelijkse communicatie op ooghoogte met

alle spelers en begeleiders daarin het belangrijkste is. Dus niet alleen met

de spelers die tijdens de volgende wedstrijd in het veld staan. Dan krijgt

iedereen het gevoel dat hij een eigen bijdrage kan en moet leveren aan het

uiteindelijke succes. Invallers kunnen alleen op het juiste moment pieken

als zij vooraf het zelfbewustzijn hebben ontwikkeld dat zij hoe dan ook een

belangrijke rol binnen de selectie vervullen. Löw weet hoe hij dat gevoel

bij iedereen kan oproepen. Zijn voorganger Jürgen Klinsmann had dezelfde

leiderschapsstijl. Hij vertelde me eens hoe belangrijk hij het vond wat de

lichaamstaal van de buschauffeur is als de spelers voor een belangrijke wed-

strijd in de bus stappen. En ja, ook die buschauffeur binnen het begeleidings-

team moet het gevoel hebben dat hij op zijn manier een wezenlijke bijdrage

kan leveren aan het einddoel.”

66-67-68-69-70-71_duitsland.indd 66 19-07-16 11:29



Fo

to:

Pro

Sh

ots

Arjen Robben. Tijdens het EK meldde

hij zich, op voorspraak van de Bayern

München-kern, voor elke wedstrijddag

bij het Duitse team om met gebles-

seerde spelers aan de slag te gaan.

AccommodatieDe accommodaties tijdens de voor-

bereiding in Zwitserland en het EK in

Zwitserland waren weer perfect uit-

gekozen en aangepast aan de wensen

en eisen van met name teammanager

Oliver Bierhoff. Het bewijs leverden

de spelers zelf met hun dagelijkse en-

thousiaste selfies, foto’s en video’s op

Facebook, Instagram en Twitter.

In eerste instantie was 23 mei de da-

tum waarop die voorbereiding in het

Zwitserse Ascona zou beginnen. Maar

door de onverwachte uitschakeling

van Bayern München in de halve finale

van de Champions League hoefde Löw

bij de start alleen Kroos (CL-finale met

Real Madrid) te missen als hij ervoor

koos een dag later te beginnen. Zo

geschiedde. Aan het Meer van Genève

werd vooral individueel getraind met

de nadruk op herstel en fitness, omdat

de spelers fysiek zo verschillend het

seizoen bij hun club hadden afgesloten.

Tijdens het EK was de uitvalbasis voor de Duitse

selectie het zwaar beveiligde en afgesloten hotel

Ermitage in Evian-les-Bains met het trainingsveld

Stade Camille Fournier op een kilometer afstand

en een vliegveld redelijk in de buurt. Niet zomaar

een snelle keuze. Voor enkele medewerkers van de

Duitse voetbalbond was dit een project van twee

jaar. Dertig accommodaties werden op geschiktheid

getest. Het ene hotel bleek niet goed genoeg af te

schermen, het andere lag te ver van een vliegveld,

soms viel het naburige trainingsveld tegen of was

er onvoldoende ruimte voor het eigen medisch of

fitnesscentrum. Ermitage voldeed wel aan alle eisen.

Dat was pas het begin. Er waren negen grote trucks

nodig om alle materialen te vervoeren, waarvan

twee alleen al voor de eigen fitnesstenten en -ap-

paraten. Voor de golfliefhebbers onder de spelers

werden er in het park bij het hotel door de DFB ei-

gen chippingsgreens aangelegd en ook een nieuwe

jeu-de-boules baan. Uit de vrachtwagens kwamen

verder massagetafels, complete keukenapparaten,

basketbalspelen, biljart-, snooker- en tafeltennis-

tafels, dartborden en vooral heel wat Playstations.

Voor de vluchten naar de speelsteden waren twee

vliegtuigen beschikbaar. Eentje van 48 zitplaatsen

voor de spelers en de staf en een tweede voor de

rest van het begeleidingsteam en de DFB-delegatie.

De evaluatie van het WK 2014 zorgde voor een

aanpassing van het dagprogramma tijdens dit EK.

Twee jaar geleden was er nog ruimte voor allerlei

sponsoractiviteiten, die tegelijk voor wat afleiding

zorgden. Dat ging mis toen op een rallycircuit plot-

seling een toeschouwer overstak op het moment

dat enkele Duitse selectiespelers in een sportauto

van een belangrijke sponsor, met Nico Rosberg

achter het stuur, met hoge snelheid voorbij race-

ten. Tijdens dit EK werd het aantal sponsoractivi-

teiten daarom verminderd en aangepast.

Fo

to:

Pro

Sh

ots

‘

66-67-68-69-70-71_duitsland.indd 67 19-07-16 11:29


Jérôme Boateng, de meest complete verdediger tijdens dit EK.

Inspiratiebron GuardiolaOok tijdens dit EK bewees Joachim

Löw een toptrainer te zijn, die zijn

team weet te overtuigen van zijn

voetbalideeën. Die zijn vaak geba-

seerd op het gedachtegoed van Pep

Guardiola en dus al in de wedstrijden

op het hoogste niveau toegepast door

de Bayern-kern van het Duitse team.

Laten we de tactische keuzes van

Löw en Guardiola eens toetsen aan de

prestaties van het Duitse team tijdens

dit EK.

Het belangrijkste uitgangspunt is het

streven naar attractief, aanvallend

voetbal gebaseerd op goed positiespel

en een snelle balcirculatie. Hoe kun je

dat bereiken?

• Beide toptrainers gaan uit van een

denkbeeldige verdeling van het

speelveld zoals dat in Duitsland ook

door de DFB wordt gepromoot: vijf

in plaats van drie stroken. Het trai-

ningsveld van Bayern München is

ook zo ingedeeld:

- Rechts en links zijn de twee zones

aan de flanken. Uitgangspunt bij bal-

bezit is dat hier zich maar één speler

van het eigen team mag bevinden.

- De meeste spelers bevinden zich na-

tuurlijk in de bredere centrale zone.

Maar daardoor zijn in die zone de

ruimtes erg klein, zeker bij de verde-

digend ingestelde tegenstanders.

- Meer ruimte is er in de zogenaamde

halfspaces, de twee stroken tussen

de centrale zone en de flanken.

• In de opbouw bevinden zich daar

een verdediger of verdedigende mid-

denvelder en dieper kómt in diezelf-

de zone de aanvallende middenvel-

der of de buitenspeler, die naar bin-

nen komt als bijvoorbeeld de back

heel diep speelt. Het goed benutten

van die halfspaces is essentieel in de

speelwijze van Duitsland.

• Vanuit die halfspaces heb je meestal

de ruimte en tijd om:

- de diagonale openingspass naar de

andere flank te spelen.

- een combinatie aan te gaan met de

speler op de dichtstbijzijnde flank.

- of voor deze speler de ruimte voor

een 1:1-situatie te creëren.

• Ook is de afstand naar de centrale

zone geschikt om vanuit die halfspa-

ces een verantwoorde horizontale

pass te geven.

• De speler die vanaf de flanken de

loopactie naar de halfspace maakt,

komt vaak in een goede positie voor:

- een schot op doel.

- een combinatie met of (steek)pass

naar de spits.

- een combinatie met of (steek)pass

op een diepgaande middenvelder

in de centrale zone of in de andere

halfspace.

• Positioneert de tegenstander op de

flanken nog steeds twee spelers

t.o.v. de ene speler van Duitsland,

dan ontstaat er hoe dan ook een

overwicht in de halfspaces en/of de

centrale zone. Kiest de tegenstander

D U I T S L A N D

Net als Guardiola verafschuwt Joachim Löw het op eigen helft rondspelen om het rondspelen.

Vooral de twee centrale verdedigers en de speler(s) voor de verdediging of in de halfspaces

moeten hun medespelers tussen de linies en op de flanken kunnen vinden met:

• hard ingespeelde passes over de grond als die medespelers tussen de linies staan;

• diagonale passes, die ook over grotere afstand precies op maat de flankspelers bereiken.

Vooral centrale verdediger Jérôme Boateng bleek daarin enorm gegroeid te zijn. Dat maakte

hem tot de meest complete verdediger tijdens dit EK. Razendsnel, beresterk, duelkracht, goede

timing en een perfecte sliding worden nu ook nog eens gekoppeld aan uitstekende opbou-

wende kwaliteiten.

Fo

to:

Pro

Sh

ots

66-67-68-69-70-71_duitsland.indd 68 19-07-16 11:29



daar niet voor, dan creëert Duitsland

aan de flanken steeds een 1:1-situ-

atie.

• Bij balverlies mag het nooit zo zijn

dat de spelers van Duitsland grote

afstanden moeten overbruggen om

weer in balbezit te komen. Dat heeft

als consequentie dat voor de spelers

van Duitsland twee ‘gouden’ Guardi-

ola-regels gelden:

• De 5 seconden-regel. Er moeten

zoveel spelers in de buurt van de

balbezittende speler van de tegen-

stander zijn, dat de bal weer in die

vijf seconden kan worden heroverd.

Dat betekent bij balverlies vol erop,

maar wel op een slimme manier.

Een goede uitvoering van de 5

seconden-regel vraagt mentale en

fysieke alertheid, het herkennen van

het moment én samenwerken. Je

kunt er niet zomaar invliegen. In het

komend seizoen wil Peter Bosz bij

Ajax deze regel bij balverlies ook na-

streven. Hij deed dat al eerder met

succes bij Vitesse. Guardiola intro-

duceerde deze aanvallende manier

van verdedigen het eerst toen hij in

2008 trainer van FC Barcelona werd.

• De 15-passen regel. Als je weer snel

in balbezit bent, is dat vaak niet het

startsein voor een supersnelle coun-

ter. In de eerste vier EK-duels kwam

de ploeg van Löw tot welgeteld één

doelpoging uit zo’n snelle omscha-

keling. Spelers krijgen opbouwend

en aanvallend eerst de kans om de

juiste posities in te nemen. Op basis

van analyses moet de bal ongeveer

vijftien keer zijn rondgespeeld voor-

dat een team volgens deze voetbal-

visie in de juiste offensieve orga-

nisatie staat, die bij balverlies ook

weer meteen garant staat voor druk

op de balbezittende speler.

Noot: meer Duitse trainers passen de

5 seconden-regel toe. Maar iemand

als Jürgen Klopp gebruikt die regel om

vervolgens bij balbezit meestal in het

allerhoogste tempo te kunnen counte-

ren. Voor Löw en Guardiola is dus het

doel van beide regels om tot dominant

positiespel te komen en bij balverlies

opnieuw weer snel in balbezit.

Duitsland tegen Frankrijk.

Duitsland tegen Italië.

2

1

Hoe zagen we dit bij Duitsland terug op het EK?Bijvoorbeeld tegen Frankrijk speelden

bij balbezit voornamelijk de backs

Hector en Kimmich hoog op de flan-

ken, Kroos en Draxler in de halfspace

op links, Can en Özil in de halfspace

op rechts en Neuer, Höwedes, Boa-

teng, Schweinsteiger en Müller in de

centrale zone (zie tekening 1).

Tegen Italië liep het in balbezit een

deel van de eerste helft niet door

een tactische doodzonde in deze

visie: Höwedes, Schweinsteiger en

Kimmich stonden in de eerste helft

regelmatig in een bijna verticale lijn

samen in de zone aan de rechterflank

gepositioneerd. Daardoor klopte de

veldbezetting een fase niet. (zie teke-

ning 2)

66-67-68-69-70-71_duitsland.indd 69 19-07-16 11:30


Tegen Noord-Ierland en Slowakije

kreeg Duitsland met tegenstanders te

maken waarvan je vooraf kon inschat-

ten dat zij zich massaal zouden terug-

trekken. Joachim Löw besloot daarom

voor een extreem aanvallende variant

bij balbezit te gaan: 1:2:2:5:1. Dat was

nog nooit vertoond op dit niveau en

zou tegen gelijkwaardige tegenstan-

ders een onverantwoorde keuze zijn

geweest door de grote ruimtes die je

weggeeft. Maar ook bij de keuze van

dit zo vernieuwende concept bleef de

verdeling in en de basisafspraken over

de vijf zones gehandhaafd. Bekijk op

de tekening maar de basisveldbezet-

ting tegen Noord-Ierland: weer op bei-

de flanken 1 speler (Hector/Kimmich),

2 spelers in elke halfspace (Hummels/

D U I T S L A N D

Duitsland tegen Noord-Ierland.

3

Duitsland in de extreem aanvallende variant, in dit geval tegen Slowakije.

Götze en Boateng/Müller) en 5 spelers

(Neuer/Kroos/Khedira/ Özil/ Gomez)

in de centrale zone. (zie tekening 3 en

de foto)

Uiteraard is dit geen statisch gegeven.

Ook binnen deze veldbezetting kun je

de tegenstander nog meer pijn doen

door bijvoorbeeld tempovariaties, het

combineren in een hoog ritme, veel

positiewisselingen en het durven aan-

gaan van het duel.

De statistieken wijzen ook uit dat

Duitsland tijdens het EK de twee gou-

den Guardiola-regels goed toepaste:

• De balbezit-fase duurde bij Duits-

land tot aan de halve finale gemid-

deld 22.2 seconden. Op dat onder-

deel was Duitsland met afstand het

beste team.

• Duitsland stond de minste passes bij

de tegenstander toe.

• Vanuit elke positie werden gemid-

deld de meeste passes door Duits-

land verstuurd.

Kritiek op LöwMeer nog dan de verloren halve finale

tegen Frankrijk blijft de in de eindfase

zinderende kwartfinale tegen Italië

vanuit het Duitse perspectief in de

herinnering. Na afloop ontstond er

desondanks in Duitsland een medi-

arel over die Mannschaft. De aanlei-

ding is bekend. Ook Duitsland kent

het fenomeen van ex-voetballers en

-trainers die voor en na afloop van

topwedstrijden in de tv-studio worden

uitgedaagd met scherpe analyses te

komen. Duitsland heeft op dat gebied

nog een grotere historie dan ons land.

Tijdens het WK in 2014 speelde ex-

Bayernspeler en huidige ARD-analist

Mehmet Scholl al op de man door

Mario Gomez op een persoonlijke ma-

nier aan te vallen. Deze keer gebruikte

hij een tweetachtige quote om Urs

Siegenthaler, naast assistent vooral

verantwoordelijk voor de analyses van

de tegenstander, ervan te beschuldi-

gen dat hij Löw de verkeerde tactische

oplossingen had ingefluisterd. Op ba-

sis daarvan zou Löw ten onrechte de

beslissing hebben genomen om tegen

Italië in een 1:3:5:2- formatie te star-

ten. De Johan Derksen-achtige formu-

lering van dat standpunt door Scholl

zorgde voor veel ophef, zoals ook zijn

recente, ongenuanceerde aanval op

al die ‘laptop-trainers’. Een dag later

reageerde Löw zoals je dat van een

trainer op dit niveau kunt verwachten:

“Natuurlijk heeft iedereen het recht

om te zeggen en schrijven dat hij het

niet eens is met de gekozen tactiek,

maar ik laat niet toe dat men een

waardevolle medewerker uit mijn staf

persoonlijk aanpakt.”

Door alle tumult over die provoce-

rende uitspraak van Scholl was er

nauwelijks aandacht voor zijn zinnige

opmerking tijdens diezelfde analyse:

66-67-68-69-70-71_duitsland.indd 70 19-07-16 11:30



de uitschakeling van Duitsland in de

halve finale een beter Duitsland had

gezien dan in 2014 toen het in Brazilië

wereldkampioen werd. “Zelden heb ik

een Duitsland gezien dat zijn tegen-

standers zo zijn wil kon opleggen.”

Maar terecht voegde hij daar meteen

aan toe: “Uiteindelijk moet je wel al

die gecreëerde kansen meer benut-

ten.”

ToekomstOp basis van wat er al staat, in com-

binatie met de zeer talentvolle lich-

ting die eraan komt, moet Duitsland

in staat zijn om over twee jaar zijn

wereldtitel met succes te verdedigen.

Mits er onder die talenten nog zo’n

creatieve speler op rechts komt als

Draxler nu op links en er een nieuwe

koele afmaker opstaat. Met Joachim

Löw nog steeds aan het roer. Hij liet

in Frankrijk elke wedstrijd Duitsland

herkenbaar voetbal spelen. Niet al-

tijd met een overtuigende uitvoering,

maar steeds op basis van de eigen vi-

sie met veel Guardiola-elementen. Dat

kan van veel coaches op dit EK niet

worden gezegd.

Löw heeft nog ruim de tijd om na te

denken over de vraag of zijn Duits-

land zoveel kwaliteiten heeft dat je

als coach van zo’n topteam ook op

mondiaal niveau de basishouding mag

aannemen dat de tegenstander zich

maar aan jou moet aanpassen.

“Löw had er ook voor kunnen kiezen

om de belangrijkste passlijnen bij de

Italianen af te schermen. Daar is dit

Duitse team tactisch volwassen ge-

noeg voor. Dan had hij zijn speelwijze

niet zo hoeven af te stemmen op de

Italianen en net als eerder in het toer-

nooi vooral aanvallend kunnen den-

ken en handelen.”

Heeft hij daarmee een punt? Al-

lereerst kon de aanpassing van Löw

tegen Italië voor een Duitse analist

onmogelijk verrassend zijn. Tijdens

een vriendschappelijke wedstrijd in

maart van dit jaar besloot Löw ook al

om tegen het elftal van Antonio Conte

1:3:5:2 te spelen. De gedachte achter

die keuze: “We hebben meer indivi-

duele kwaliteiten dan de Italianen.

Daarom winnen wij als er een tactisch

evenwicht op het veld ontstaat. Dus

kopieer ik hun systeem, zeker omdat

mijn spelers daarmee bekend zijn.” De

4-1 overwinning in dat oefenduel zal

ongetwijfeld een rol hebben gespeeld

bij de herhaling van die strategie tij-

dens het EK.

Joachim Löw kreeg ook in 2012 en

zelfs tijdens het zo succesvolle WK

in 2014 het verwijt dat hij zijn team

te veel aanpast aan de tegenstander.

Toch ging Löw er tijdens dit EK anders

mee om. In het verleden maakte Löw

vaker de klassieke fout om bij een

uitgedachte tactische aanpassing met

de spelers van de ‘ideale’ basisforma-

tie te gaan schuiven. Mede ingegeven

door angst zie je vaker coaches naar

geforceerde oplossingen zoeken om

toch maar de sterren te kunnen la-

ten spelen. Op die manier kwam in

Oranje ooit Wesley Sneijder links op

het middenveld terecht. En koos Di-

dier Deschamps er tijdens dit EK in

eerste instantie voor om zijn aanval te

laten bestaan uit drie centrumspitsen.

Daardoor kwam bijvoorbeeld Griez-

mann op de rechterflank nauwelijks

tot zijn recht en dat gold ook voor

de wat vreemde positie van Pogba in

de eerste poulewedstrijden. Pas toen

de Franse coach aan het einde van

die eerste speelronde weer voor het

vertrouwde 1:4:2:3:1 koos en op elke

positie voor een speler die niet op ba-

sis van zijn naam maar kwaliteiten de

bijhorende taken kon uitvoeren, liep

het ook bij de Fransen veel beter.

Joachim Löw ging daar tijdens dit

toernooi al vanaf de start anders mee

om. Hij ging niet geforceerd schuiven

met zijn beste spelers, maar vulde

elke tactische aanpassing in met spe-

lers die daarvoor ook de kwaliteiten

hadden. Het is het bewijs dat Joachim

Löw blijft doorgroeien en daarmee

zijn team. Icoon Rudi Völler zei na

afloop van het EK dat hij ondanks

Hoog drukzetten

Een andere aanvallende manier van ver-

dedigen zag je bij Duitsland terug als de

keeper van de tegenpartij een doeltrap

wilde nemen. Door een slimme opstel-

ling voorkwamen de drie aanvallers van

Duitsland rondom het zestienmeter-

gebied dat de vier verdedigers van de

tegenstander in balbezit konden komen.

Daarachter stonden twee middenvelders

half-half zodat die zowel in de as als op de flanken druk konden uitoefenen

als de doelman daar een speler vanaf de vijfmeterlijn inspeelde. (zie http://

iturl.nl/snjDuYp)

Op het YouTube-kanaal van De Voet-

baltrainer plaatsen we, gratis voor

iedereen, een aantal videobeelden

van Duitsland tijdens dit EK.

In de Mediatheek van De Voetbal-

trainer vinden abonnees op deze

service extra videobeelden van Die

Mannschaft tijdens het EK.

66-67-68-69-70-71_duitsland.indd 71 19-07-16 11:30

In het nieuwe seizoen al je - De VoetbalTrainer€¦ · In het nieuwe seizoen al je trainingen...

Documents

Transcript of In het nieuwe seizoen al je - De VoetbalTrainer€¦ · In het nieuwe seizoen al je trainingen...