0302

TEKST CAROLINE LUDWIG FOTOGRAFIE ILYA VAN MARLE, JERONIMUS VAN PELT (PORTRET ILYA)

DE PSYCHOLOGIEVAN HETPORTRET

FOTOGRAAF ILYA VAN MARLE

FAMILIEPORTETDe Haagse familie Van der Borch van Verwolde liet zich door Ilya van Marle

vastleggen in het voormalig familiehuis in het Gelderse Laren. “Met deze foto zijn wij een maand bezig geweest. Hij heeft echt mijn handtekening.” De gerenommeerde

National Portrait Gallery exposeerde deze tot half februari in Londen. “In Engeland wordt portretfotografie serieuzer geno-

men dan hier. Dat schept een uitdagende omgeving voor fotografen met ambities”

VOOR DE HAAGSE FOTOGRAAF ILYA VAN MARLE IS HET MAKEN VAN EEN PORTRET IETS ANDERS DAN EVEN EEN FOTOOTJE SCHIETEN. HIJ INVESTEERT HEEL VEEL TIJD IN DE COMMUNICATIE EN HET CONTACT. “PORTRETFOTOGRAFIE IS EEN HEEL INTIEME EN INTIMIDERENDE AANGELEGENHEID.”

0504

wilde komen, ik nog meer moest investeren. Fy-siek was ik toen al overbelast, ik had last van een schouderblessure en van mijn benen. Toen ik doorhad dat ik het niet ging redden, was mijn motivatie snel weg.”

GEËNGAGEERDIlya groeide op in een geëngageerd gezin. Zijn moeder is artistiek onderlegd. Zijn vader was medicus en zette zich in voor het openbaar on-derwijs; beide ouders waren nauw verbonden bij het Humanistisch Verbond. “Mijn zus en ik leerden dat de wereld verder reikt dan je kleine ik. Mijn zus nam dat heel serieus en correspon-deerde via Amnesty International met gevange-nen.”Later zou Amnesty één van Van Marle’s eerste opdrachtgevers worden. En tot op de dag van vandaag doneert hij een deel van zijn tijd aan de organisatie voor mensenrechten.

n alles wat Ilya van Marle (37) aanpakt, gaat hij tot het uiterste. Topondernemers die maar een kwartier in hun agenda wil-len inruimen voor een foto weigert hij re-soluut. Ilya: “Tot drie jaar geleden durfde ik er niets van te zeggen, maar voor een verdieping in mijn beelden is absoluut

meer tijd nodig. Ik wil echt contact maken met de persoon die ik portretteer en dat lukt niet als de volgende afspraak alweer op de gang zit te wachten.”

GLOEDVOLOm die tijd te claimen, speelt hij in op het ge-voel van de vaak hooggeplaatste heren. “Dan vraag ik: Stel dat dit je laatste portretfoto is, met welk beeld zou je dan herinnerd willen worden? Waarschijnlijk niet met de beelden die nu in het bedrijfs- of privéarchief zitten.”Wijt zijn houding niet aan arrogantie, dat is het

I

OLYMPISCH ZEILSTER LISA WESTERHOF“Vijf jaar lang fotografeerde ik voor het magazine Volkskrant Banen het Interview. Lisa Westerhof is Olympisch zeilster en daarnaast pilote voor KLM, ze is verkeersvlieger in een Boeing 737. Een bijzonder gedreven persoonlijkheid. Ik wilde haar statig portretteren als verkeersvlieger, niet als sporter. Ik ben een fanatiek zeezeiler. ’s Zomers zeilen we veel wedstrijden, mijn vrouw Tessa stuurt. We hebben de ambitie om goed te varen, maar het blijft op recreatief niveau. Scheveningen en de zee is onze achtertuin.”

niet. Het is de gedrevenheid van de Haagse foto-graaf die hem tot het uiterste doet gaan. Voor dit interview maakt hij ook alle tijd. Plaats van han-deling: zijn woonhuis aan de Obrechtstraat, waar hij samen met vrouw Tessa woont. Hoewel hij er twee uur voor in zijn agenda had gereserveerd, beslaat het gesprek een halve ochtend en een hal-ve middag. Aan de werklui die door het huis lo-pen, de schilders die de deuren in de lak zetten en de thermostaat die van slag is - het is daardoor nogal fris - lijkt hij zich niet te storen. Het weer-houdt hem er niet van een gloedvol betoog te houden over zijn manier van werken, zijn - niet afgemaakte - foto-opleiding, ontwikkelingen in de fotografie en zijn sportcarrière voordat hij ach-ter de camera belandde.

EENZAME WEGZijn tomeloze ambitie kwam voor het eerst tot uiting op de tennisbaan in zijn geboorteplaats

Uden. Als kind kon hij al snel een aardig balle-tje meppen. “Toen ik een jaar of tien, elf was, dacht ik dat ik daar groot in zou worden. Ik

stond vijf dagen per week op de baan, op een gegeven moment had ik een trainer/coach. Ik was bloedfanatiek.” Zijn bevlogenheid ging ver. En ja, hij was wel-eens driftig. “Maar als ik een kostbaar racket had kapotgeslagen, moest ik zelf een nieuwe be-talen. Geld was vroeger geen vanzelfsprekend-

heid. Ik liep twee krantenwijken om bij te dragen in de kosten. Handen uit de mouwen was het motto bij ons thuis. Ik ben tot de juni-

oren B2 gekomen, niet in de buurt van de gro-te jongens. Op jonge leeftijd aan semitopsport doen, heeft als nadeel dat het gewone leven een beetje langs je heen gaat. Het was een eenzame weg; op feestjes kende ik bijna niemand. Een gesprek met mijn trainer op mijn zestiende was een wake-up call. Hij zei dat als ik echt verder

TABLEAU VIVANT HAAGSE SCHOONFAMILIE “Dit is een geënsceneerd beeld van mijn – voor de helft Haagse – schoonfamilie. Oma Nita staat centraal. Dat sommigen met iets anders bezig zijn en dat niemand in de camera kijkt, vind ik geen enkel probleem.”

“ALS IK IETS DOE, DOE IK HET MANISCH”

0706

“In dezelfde tijd dat ik het tennissen afbouw-de, raakte ik in de greep van fotografie. Mijn vader maakte vroeger altijd de vakantiefoto’s, tot het moment dat ik het beter deed. Ik vond die fijne techniek intrigerend. Ik ging in een fo-

tozaak in Uden werken en deed daarnaast MTS Elektronica. Al snel realiseerde ik mij dat ik iets anders wilde: naar de fotoacademie. In 1994 meldde ik me aan bij de opleiding aan de Tar-

Foto linkerpagina

BENNO TEMPELBenno Tempel, directeur van het Gemeentemuseum

ANNE-FLOOR NOLET“Met het portret van Anne-Floor Nolet en haar zus sloeg ik een nieuwe weg in. Simpel, puur en eenvoudig.”

wekamp in Den Haag. De school zat net in de overgang van MTS Fotografie naar de Acade-mie van Beeldende Kunsten. Van technisch ge-oriënteerd naar au to nome kunst. Dat zag je ook terug in de studenten: het ene deel wilde toege-

paste fotografie, de anderen wilden kunstenaar worden. Ik wilde vooral de reclamekant op, vermoedde dat daar mijn honger en techniek het best gestild konden worden. Ik ben van de

lichting Jo Misdom, docent en reclamefoto-graaf. Hij zei dat als het voor de perfecte foto nodig was om een lantaarnpaal om te zagen, je dat ook moest doen. Hij leerde me dat je ver moet gaan om het goed te krijgen.”Uiteindelijk is Ilya niet afgestudeerd. Een con-flict met de schoolleiding over een vrijstelling deed hem besluiten om zonder diploma de prak-tijk in te gaan. Hij kreeg op drachten van Am-nesty en liep stage bij Oliveiro Toscani, de fotograaf van de bekende Benettoncampagnes en Jaap Vliegenthart in Amsterdam.

ANGST VOOR DE CAMERASinds zijn studietijd is er veel veranderd in de fo-tografie. “Nieuwsfotografie zit in zwaar weer. En op het web en in bijvoorbeeld brochures voor auto’s zijn acht van de tien beelden niet meer gefotografeerd, maar met de computer door multimedia designers en 3D-specialisten

VAN MARLE BEREIDT EEN PORTRETSESSIE VOOR ALS EEN

TENNISWEDSTRIJD

008

09

Ilya van Marle, geportretteerd door collega Jeronimus van Pelt. In zijn huis wordt volop verbouwd

gemaakt. Daardoor gaat een hele markt verlo-ren.” Zelf koos hij voor een andere richting: de portretfotografie. “Gelukkig kunnen ze met de computer nog geen mensen namaken, maar dat zit er wel aan te komen. Fascinerend. Portretfo-tografie is een onderschatte discipline. Toch kwam in 2010 21% van de omzet van fotogra-fen uit portretten.” Voor hem is portretfotografie iets anders dan even een fotootje maken. “Het gaat om com-municatie, om de ontmoeting, om het vastleg-gen van het contact. Negen van de tien mensen vinden het eng om geportretteerd te worden. Het is een heel intieme aangelegenheid.”Zijn voorbereiding is gedegen. Hij vraagt eer-dere beelden van de te portretteren persoon op, maakt schetsen van de gelaatstrekken en loopt in zijn hoofd vooraf alle scenario’s door. Net

zoals hij vroeger een tenniswedstrijd voorbe-reidde. “Ik visualiseer het verloop van de shoot. Daarom heb ik aan een half uur ook niet ge-noeg. Het is net alsof je zonder te oefenen een wedstrijd moet dansen. Ik ben degene die moet leiden en ik moet jou meenemen. Ik vind foto-grafie heel intimiderend. Een mooi compliment dat ik laatst kreeg is: ‘Ik vond het eng, maar heb het als prettig ervaren.’”

FAMILIEPORTRETHij fotografeert voor kranten, tijdschriften, gro-te bedrijven en particuliere klanten. “Ik ben het sterkst één-op-één. Het gaat om echt contact maken. Veel fotografen vinden dat las-tig, daarom staan ze achter de camera. Ik kom altijd zonder camera binnen, die houd ik zo lang mogelijk buiten beeld. Dat toestel is alleen maar

“IK KOM ALTIJD ZONDER CAMERA

BINNEN”

een middel om het contact vast te leggen. Ik ga in gesprek met mensen, vraag ze van alles, bij-voorbeeld of ze op hun vader of moeder lijken. Fotograferen gaat ook over gunnen.”Hij zegt gefascineerd te zijn door familiebanden. In het vrije werk dat hij de laatste jaren maak-te, staat familie centraal. “Dat begon met een opdracht voor het fotograferen van de zusjes Nolet. Pure, simpele portretten, die ik helemaal naar eigen inzicht mocht maken. Ik wil een nieuwe invulling geven aan het familieportret. Vorig jaar februari maakte ik het portret van de familie Van der Borch van Verwolde. Dat beeld is echt een familieverhaal met in beeld veel ver-wijzingen naar de familiegeschiedenis. Samen met een team heb ik de sfeer helemaal uitge-dacht. Ik wilde echt iets vertellen met dit beeld. Deze foto heeft duidelijk mijn handtekening.”