Publieke gelegenheid

Herkomst van contact als percentagevan totaal aantal contacten

Hoe bouwen we onssociaal netwerk op?

School/opleiding

Familie

Club/organisatie (sport, muziek, kerk)

Vrienden (feest, thuis, vakantie)

Buurt

Werk

Lager- versus hogeropgeleiden

Twee sociaal-cultureeluiterste families

Open grenzenpro-Europa

-vertrouwen-vertrouwen

Hoger opgeleid

Gesloten grenzenEurosceptischPolitiek wantrouwenSociaal wantrouwenLager opgeleid

NRC 301014 / EvG / Bron: SCP, WRR

7%3%

17%

10%

10%

35%

19%

6%

7%

8%

12%

14%

25%

32%

Particularisten Universalisten

Tweedeling dreigt in NederlandDrie trends uit rapport SCP en WRR over groeiende tegenstellingen tussen groepen in samenleving.

Door onze redacteurPetra de Koning

DEN HAAG. Nederland dreigt zichzelfsociaal en cultureel in tweeën te de-len. Dat blijkt uit tien ‘ve rke n n i n ge n’die het Sociaal en Cultureel Planbu-reau (SCP) en de WetenschappelijkeRaad voor het Regeringsbeleid (WRR)vandaag presenteren in het boek Ge-scheiden Werelden? Drie trends:

1Hoogopgeleiden sluiten zich opDe groeiende groep van hoogopge-

leiden, nu zo’n 30 procent, wil steedsliever op zichzelf zijn. De onderzoe-kers noemen het ‘sociale sluiting’:hoogopgeleiden kijken neer op decultuur van lageropgeleiden, ze trou-wen het liefst met elkaar. Zo woontongeveer een kwart van de academicisamen met een partner die dezelfdestudierichting heeft gedaan. De laag-opgeleiden hebben die neiging om al-leen met ‘ge l i j ke n’ om te gaan op zichniet, maar uit het onderzoek blijkt datzij voor hun netwerk vooral afhanke-lijk zijn van hun buurt en familie.Hoogopgeleiden hebben een groternetwerk, vooral door hun werk, enhun vriendenkring is losser en ‘func ti-oneler ’. „Juristen kennen altijd weleen bouwvakker. Maar bouwvakkerskennen geen jurist.”

De grootste groep Nederlandersblijft een ‘t u s s e n g ro e p’ van vooral

middelbaar opgeleiden met uiteenlo-pende ideeën en voorkeuren. Volgensde onderzoekers betekent dat nogniet dat er geen ‘sociaal-culturele te-ge n s te l l i n g ’ is. WRR en SCP onder-scheiden twee uitersten die ze ‘fami-lie s’ noemen: ‘universali sten’ en ‘par-ticulari sten’. Ze zijn minder duidelijkin te delen dan de oude ‘z u i l e n’, maarde leden van de ‘familie s’ lijken sterkop elkaar – in onderwijsachtergronden in angsten en wantrouwen, of hetgebrek daaraan.

2Europa en de wereldSinds begin jaren 70 is het ‘poli-

tiek zelfvertrouwen’ van hoogopgelei-den flink gestegen: ze geloven dat hetertoe doet wat zíj vinden en willen. Bijde lageropgeleiden is het zelfvertrou-wen juist afgenomen sinds de ontzui-ling: de identificatie met een religieu-ze groep of sociaal-economische klas-se was makkelijker dan jezelf onder-brengen bij wie slecht presteert. Wathen bij elkaar brengt, is de zorg overglobalisering en Europa: ze voelenzich bedreigd in hun sociaal-economi-sche positie. De hogeropgeleiden zienin die ontwikkeling juist kansen, mi-gratie vinden ze een verrijking. De on-derzoekers zien een ‘o p e n’ en ‘ve r -trouwende houding’ bij zo’n 22 pro-cent van de bevolking en een ‘ge slo-te n’ en ‘zeer wantrouwende houding’bij 17 procent.

Volgens het SCP en de WRR is de te-genstelling geleidelijk ontstaan sindsde ontzuiling. Er kwamen ook politie-ke partijen bij die meer pasten bij demanier waarop hoger- en lageropge-leiden in het leven staan: D66 enGroenLinks voor wie vooral voorde-len ziet van open grenzen, SP en PVVvoor wie dat bedreigend vindt. Oudet h e m a’s als euthanasie of kernenergiespelen nauwelijks nog, polarisatie iser over Europa en migratie.

3 Samen één bij het NOS JournaalEen apart hoofdstuk gaat over po-

larisatie in de VS, als het ‘slechte voor-b e e l d’: een land kan bijna onbestuur-baar worden. Zo ver is het in Neder-land nog lang niet, vinden de onder-

zoekers. Ze hebben wel zorgen overde tegenstelling: waar zijn nog ‘ge -meenschappelijke ontmoetingsplek-ke n’?

In de VS hebben de groepen ook ei-gen media, die hun wereldbeeld be-vestigen. In Nederland lezen laagop-geleiden die Europa en de globalise-ring afwijzen vooral De Telegraaf ofhet A D. Ze kijken naar commerciëleomroepen. De andere groep leestNRC Handelsblad, de Volkskrant enkijkt naar Nie uwsuur. Maar ze hebbennog steeds, anders dan in de VS, ééngemeenschappelijke ‘n i e uws a re n a’:het NOS Journaal. Uit beide groepenkijkt z o’n 80 procent.

[+] Interview onderzoekers pagina 5

Een parkje in Maastricht.Hoogopgeleiden en laagopgeleiden leven steeds meer langs elkaar heen, signaleren onderzoekers van de WRR en het SCP.

FOTO

CHRISK

Te g e n s t e l l i n g e n