Familie Joosten-van Loon, portret van een schôn, grote familie pagina 1

In 1986 vierde de familie Joosten-van Loon, langdurig woonachtig aan het Deurnesch Kanaal, aan deLage Brug, een 3e familiereünie. Bij die gelegenheid bracht de jongste zoon Piet een boek uit onder detitel “60 jaar Familie Joosten-van Loon, portret van een skôn, grote familie”.Een van de hoofdstukken handelde over de aanloop naar de 2e wereldoorlog, de oorlog zelf en dewederopbouw, in het algemeen en in het bijzonder over de lotgevallen van het gezin Joosten.In het kader van de bevrijdingsherdenking 75 jaar wil Piet belangstellenden in de gelegenheid stellenvan dit verhaal kennis te nemen .

IIIMOBILISATIE, OORLOG EN WEDEROPBOUW

(1939-1950)De 20e eeuw is, wanneer je de geschiedenisvanaf het begin van onze jaartelling inogenschouw neemt, zonder meer een van detijdvakken die eruit springt, zowel inpositieve als in negatieve zin. De positievekant van deze eeuw is ongetwijfeld deenorme industriële en technischeontwikkeling die, helaas maar voor eenklein deel, grote vooruitgang bracht, in veleopzichten.In negatieve zin hebben de beidewereldoorlogen diepe sporen getrokken doorde geschiedenis van deze eeuw.

Was ons land tijdens die eerste wereldbrand(1914-1918) door haar neutraliteitspolitiekbuiten de gevechtshandelingen kunnenblijven, een tweede maal zou dit niet lukken.Wat was er na de 1e wereldoorlog gebeurd?De ontwikkelingen van de wereldeconomiewaren aan het einde van de twintiger jarenverre van positief te noemen.Bedrijfsinkrimpingen, faillissementen enmassaontslagen waren aan de orde van dedag. Een duidelijk signaal hiervan was het"instorten" van de New Yorkse effecten-beurs in 1929. Ook in Europa sloeg de crisistoe. Hoewel elke regering daartoe pogingenondernam was deze wereldcrisis als golf vanellende niet te stuiten. Zo ook in hetDuitsland van voor de 2e wereldoorlog.Daarbij kwam dat dit land nog steeds haarwonden van de 1e wereldoorlog likte.

In deze sfeer van armoede maar vooral ookvan ontevredenheid kon Hitler in 1933 demacht grijpen. Hij slaagde erin een grootdeel van het Duitse volk te activeren en aanzijn kant te krijgen. Dit lukte hem in 't

bijzonder door ze één groot Duits Rijk voorte spiegelen, waarin het Germaanse Ras (hetzogenaamde Arische Ras) verheven zou zijnboven alle anderen.Door deze (im)morele injecties wist hijzowaar in Duitsland de industrialisatie weerop gang te krijgen. Dat deze in hoge matebestond uit een gigantische oorlogs-machinerie hadden velen toen nog niet door.Met dit oorlogsmaterieel en een grotebevolkingsgroep die als één man achterHitler stond begon deze een politiek vanbluffen, ophitsen en op brute wijze hetvertrappen van internationale regels enverdragen. De spanningen namen ziender-ogen toe. Toch meende onze Regering geengevaar te zien en verzuimde dan ookdienovereenkomstig te handelen, hetgeenwil zeggen dat ze ons leger liet in de staatwaarin het al lang verkeerde, een nauwelijksgetrainde groep van goedwillende soldatendie zelfs nog met kanonnen uit de vorigeeeuw (een aantal moest zelfs uit het museumworden teruggehaald) hun taak moestenvervullen.

In deze toestand werd desondanks toch op29 Augustus 1939 de algehele mobilisatieuitgeroepen. Wat was er gebeurd?Nadat Hitler al eerder Oostenrijk hadingelijfd, zij behoorden immers ook tot hetGermaanse ras, en Tsjecho-Slowakije oplaffe wijze had overrompeld en ook opandere wijzen zijn agressieve bedoelingenhad kenbaar gemaakt ondernam hij eindAugustus 1939 een "Blitzkrieg" tegen Polen.Dit was voor zowel Engeland als Frankrijkhet moment om hun aartsvijand, Duitslandde oorlog te verklaren. Nederland geloofde

Familie Joosten-van Loon, portret van een schôn, grote familie pagina 2

nog in haar neutraliteit maar ging toch overtot mobiliseren.

Wat hield die mobilisatie in? Allebeschikbare soldaten werden opgeroepen ennaar hun bestemming gedirigeerd. Tegelijkwerd begonnen met de aanleg van een aantalverdedigingswerken, die de vijand, mochtdie onverhoopt toch ons land gaanaanvallen, zonder twijfel zouden kunnentegenhouden. Een simpele gedachte, maardesondanks……..Bij deze verdediging had men vooral de"Vesting Holland" op het oog. Eigenlijk hetwesten van ons land, waarin de 4 grotesteden vielen, inclusief het geheleregeringsapparaat. Heden ten dage noemenwe dit gedeelte van het land de "RandstadHolland".Er werden 5 grote verdedigingswerkenontworpen, waaronder de later zo heldhaftigverdedigde Grebbelinie. Als verdedigings-lijn werden, logischerwijs, vaak natuurlijkeobstakels gekozen, in 't bijzonder derivieren, waaraan ons land zo rijk is. Zo wasde Maas strategisch gelegen, voor hetZuiden van Nederland een eerste linie waarachter het Hollandse Leger de vijand zouopvangen. Toch was men daar nog niethelemaal gerust op, reden waarom men nogeen 2e linie ontwierp, de zo genaamde“Peel-Raamstelling”

Deze verdedigingslinie liep vanaf deBelgische grens onder Weert tot aan Grave,waar ze in zekere mate aansloot op de eerdergenoemde Grebbelinie. Ook deze lijn hadeen aantal natuurlijke hindernissen en welde Zuid-Willemsvaart, de Noordervaart, debeide Peelkanalen en voorts het in allerijlgegraven Defensiekanaal wat liep vanGriendtsveen tot aan Mill. Daarnaast wasuiteraard het Peelgebied zelf een moeilijkdoordringbare omgeving. Het zal delezer(es) duidelijk zijn dat de plek waar onsgezin in 1937 was neergestreken midden indeze Peel-Raamstelling lag.

Cisca en An tussen de militairen (winter 39/40)

Zo kon het gebeuren dat in de loop van demaand September 1939 het gehelePeelgebied gonsde van activiteit. Overalwerden Nederlandse militaireningekwartierd, scholen werden gevorderd.Zo werd ook ons huis aan het kanaalaangewezen als kwartier voor een groepsoldaten. In eerste instantie was dit het 27eregiment waarvan de meesten uit Rotterdame.o. kwamen. In een ommezien lag het helehuis en stal vol met soldaten. Wim verteldemij hierover het volgende: “Naast de groepdie bij ons was ingekwartierd was lagen erook vele soldaten in Helenaveen. Dezekwamen dagelijks aangemarcheerd om tewerken aan de stellingen en aanleg van dekazematten. Met vrachtauto's werden dematerialen hiervoor aangevoerd. De bouwzelf werd onder regie van de firma vanRossum uit Den Haag uitgevoerd.

De kazematten stonden in het algemeengeconcentreerd bij de toegangswegen. Zoook de grote kazemat die op ons erf werdgeplaatst, met daarin geschut dat loodrechtstond gericht op de weg naar Helenaveen.De bouw van deze kazemat vond plaats palvoor de latere inval en had bouwkundig nogal wat voeten in aarde. Onkundig als menwas, wilde men zo, boven op het nauwelijksuitgegraven veen de beton gaan storten.Vader toonde de boterige massa aan dooreen betonnen staaf zo’n 1½ meter in degrond te duwen. Op zijn aanwijzing werdenuiteindelijk 18 putringen, twee op twee, alsfundering gebruikt”Naast deze kazemat, die later in de oorlognog meermalen als veilige schuilplaats werdgebruikt, waren er kortbij nog meerdere, die

Familie Joosten-van Loon, portret van een schôn, grote familie pagina 3

ook o.m. op het "Oude Kanaal” warengericht. Deze kazematten vormden eenverdedigingslinie, samen met een 20 meterbreed mijnenveld en een prikkeldraad-versperring. Deze mijnen waren volgens eenpatroon met een pin in de grond geplaatst,met bovenop een plankje. Vlak voor deinval werden deze op scherp gezet door erde beveiligingskurk uit te trekken. In debuurt van de familie Pijnenburg (d'n thuisvan Hein) kwam hierbij een Hollandsemilitair om het leven. Als derde werk werdhet gehele Peelgebied met paaltjes vol gezet,waartussen prikkeldraad werd gespannen.Vervolgens voerde men het waterpeil in hetkanaal op en stak de dijken door. Zodoendeliep het gehele gebied onder water, waarnamen de gaten weer met zandzakken vulde enhet water in het kanaal weer op peil bracht.

Het was een en al bedrijvigheid aan hetkanaal, iets wat we eigenlijk niet zo gewendwaren. Zoals vele veranderingen zaten ookhier wel negatieve kanten aan. Zo dreigdenVader en Moeder direct al hun slaapkamerkwijt te raken maar door zich standvastig opte stellen wisten ze dat te voorkomen. Hunpersoonlijke vrijheid waren ze echter welvolkomen kwijt.Toch zaten er ook wel leuke en positievekanten aan. De kinderen keken hun ogen uiten waren dan ook niet bij de soldaten weg teslaan.

De eerste boerderij (1939) Moeder is aan het hakken

Ze gingen dan ook regelmatig voor desoldaten te voet naar het dorp om bijLindere Nella sigaretten te gaan halen,ondermeer fifty-fifty, voor de prijs vanƒ 0,20 per pakje. Ze kregen dan een stuiver

voor de moeite.Zo kwam ook Pietje van Rijt (“Vuil Pietje")vanuit Helmond als marskramer naar destellingen met o.m. chocolade in zijn koffer.De kinderen kregen van de soldaten dewikkels en als ze er zes hadden kregen zeeen gratis reep. Moeder gunde haar kinderendit extraatje. Zelf was ze toch ook wel goedmet deze inkwartiering. Ondanks dat desoldaten niet slecht te eten hadden was het algauw alom bekend dat Moeder Joosten aande Lage Brug bijzonder lekkerepannenkoeken (streuf) kon bakken. Hetduurde dan ook niet lang of ons Moederstond dagelijks uren achter het fornuis, datroodgloeiend werd gestookt, met tweepannen met daarop een grote deksel om destreuf bijtijds om te draaien.De kinderen waren continu in de weer omturf aan te slepen, d'n afwas en vele anderedingen te doen, kortom om ons Moeder "d'rrestaurant" zo goed mogelijk te laten lopen.Zo stond ze dan achter het fornuis, een groteblauwgeruite schort voor met daarop eengrote "tes" om daarin de dubbeltjes te doen.Want, voor niets gaat alleen de zon op. Elkepannenkoek kostte 10 cent, met suiker 12cent. Daarnaast werd er koffie geschonken,zwart 3 cent, met melk en suiker 5 cent. Zowaren er wel dagen dat Moeder meer dan120 pannenkoeken bakte. Om te zorgen datde dubbeltjes ook allemaal betaald werdenhad Moeder veel steun aan Rinus Luyten,een van de soldaten waarmee ons gezin eenbijzondere band had. Hij speelde als hetware voor kelner.

De kinderen in 1939: Staande Wim en Leo, zittende

Cisca, Miet, Riena, Rien en An met Dora

Familie Joosten-van Loon, portret van een schôn, grote familie pagina 4

Na het genoemde 27e regiment werd bij onshet 30e regiment ingekwartierd. Hiervankwamen vele soldaten uit Midden en WestBrabant. Hiertoe behoorden ook de eerdergenoemde Rinus Luyten, korporaalv.d.Wijngaarden, Louis de Wien en Adriaan(Janeke) Populiers. Vooral deze laatste tweehebben ook nog na de oorlog vaak contactmet onze familie onderhouden, in 'tbijzonder Janeke, die regelmatig, zeker eensper jaar, vanuit Tilburg op z'n brommer naarde Peel kwam om z'n voormalige gastgezinopnieuw te ontmoeten en fijneherinneringen op te halen. Dit is hij blijvendoen tot aan zijn dood in 1980. Zijn beidezusters bij wie hij tientallen jaren alsvrijgezel gastvrijheid genoot, hebben dezefakkel, samen met hun echtgenotenovergenomen, zodat deze band, in 1939gesmeed, nog altijd bestaat.

Moeder genoot in soldatenkringen allerespect. Ze werd dan ook alom het"soldatenmoedertje” genoemd. Zo werdbijvoorbeeld de proviand in de kelderopgeslagen, waarbij een wacht met hetgeweer in de aanslag werd geplaatst. Alleenons Moeder had toestemming om in dekelder te komen. Ook met de wachtpostenaan de brug waren vele contacten. Het wastraditie dat tweemaal per dag door Moedereen pot koffie werd gebracht, voor niets.

Mobilisatie 1939/40. Wim, Leo, Cisca en An

Daar stand tegenover dat er nogal wat eten,

kuch en andere resten hun weg vonden naarde stal, waaraan de varkens zich tegoedkonden doen. Vooral ook op zondag, als dewarme hap vanuit de centrale keuken uitHelenaveen naar de brug werd aangevoerd,viel er voor de familie Joosten vaak wat meete eten, want de hofmeester keek vaak nietop 'n schep meer of minder. Het vlees wastoen nog volop voorradig, dus was het vaaksmullen. Het bakken van ons Moederbeperkte zich niet tot pannenkoeken alleen.Zo zijn er in die tijd, als de soldaten metverlof naar huis gingen, vele eigengebakkenmikken mee naar Tilburg, Breda, LageZwaluwe, Rotterdam en andere plaatsengegaan.

Hoe verging het de kinderen in die tijd? Anwas in 1939 van school gekomen enaanvankelijk thuis tewerk gesteld. Met hetgrote gezin (8 kinderen inmiddels) konMoeder er best wat extra hulp bij gebruiken.Maar, toen eenmaal de mobilisatie wasafgekondigd en de omgeving volstroomdemet militairen vonden Vader en Moeder hetniet zo raadzaam om zo 'n opgroeiendmeiske bloot te stellen aan de gevaren diezoveel soldaten met zich meebrachten. Duswerd ze als dienster uitbesteed bij BertOom,Moeders broer, die een boerenbedrijf hadaan de Snoertsebaan te Liessel.Had An thuis altijd al behoorlijk mee aanmoeten pakken, in haar nieuwe dienst moestze werken als een volwassene. ‘s Morgensom zes uur op, de koeien melken, 10manden mangelwortelen draaien, 4kippenhokken uitdoen, meehelpen dorsen enga maar door. U zult het niet vreemd vindendat het meiske ‘s avonds bij het bidden vanhet rozenhoedje als een blok in slaap viel.Net als d'r moeder, werken en nog 'nswerken, en dat voor ƒ 30,-- per jaar.Daarnaast kreeg ze ƒ 0,10 zondagsgeld, watomdat ze zo goed d'r best deed werdverhoogd tot ƒ 0,15.Toen ze na een jaar weer thuis kwam had zehiervan ƒ 12,-- bijeen gespaard verzameld ineen eenvoudig buismanpotje. Lang heeft zedeze rijkdom niet kunnen koesteren wantVader wist haar over te halen om het

Familie Joosten-van Loon, portret van een schôn, grote familie pagina 5

beschikbaar te stellen voor het kopen vanbeetje kunstmest; alle beetjes hielpen.De kinderen die thuis waren geblevenmaakten zoals eerder gezegd eenenerverende tijd mee. Zo was Miet een echtsoldatenpopje, een peuter van circa 3 jaardie overal mee rondsjouwde. Rietdaarentegen had 't d'r vaak niet zo op.Soldaat van Mierlo maar ook officier Redernoemde Riet "bruinoog", dit vanwege haarstrakke blik in d'r bruine oogjes. Maar Rietjehad 't daar niet zo op begrepen en vluchttedan vaak naar boven.Wim werd in het najaar van 1985 weer aandeze tijd in de stellingen herinnerd toen hijmet zijn vrouw An het documentair stuk"Griendtsveen, als klot en moer zijnverdwenen" bezocht. In dit stuk werd o.m.een scène vertoond waarin de soldaten, zijaan zij, met het papier in de hand zongen enals een koor over de Peel klonk:

"In het Zuiden van ons landje,in het hartje van de Peel.Liggen duizenden soldaten,als maar wachtend op hun deel.

Weggerukt van vrouw en kinderen,weggehaald van al hun werk.Maken zij, daar is het nodig,maken onze grenzen sterk.

Jan Soldaat, de trouwe wachter,in 't belang van ’t vaderland.Is gelijk, aan alle anderen,en dus ook gelijk van stand.

Dat de wereld zich bezinne,en het bij wachten laat.Dat de vrede moge blijvenis de wens van Jan Soldaat"

Samen op de bank voor het huis, 1939: vlnr. Cisca, Miet, Vader, Wim, Riena, Riet, Leo, Moeder, Dora en An

Dat het leven in en om de stellingen tochook beslist geen lolletje was moge ookblijken uit de weersomstandigheden in dieperiode. Tegenwoordig zegt men wel 'ns :

"vroeger, toen had je pas winters" Welnu,die van 39-40 mocht er wezen. Het vroorongekend fel, van half december tot eindmaart, met daarbij nog regelmatig een dik

Familie Joosten-van Loon, portret van een schôn, grote familie pagina 6

pak sneeuw. Het was een winter zoals er invijftig jaar geen was geweest. Maar,... zoalskomt er weer een lente. Begin mei was hetal een heerlijk voorjaarsweer. Van allekanten begon het groen weer uit te schietenen de natuur weer op z'n mooist te komen.Zo ook in 1940.Maar, in die tijd had men andere dingen aanhet hoofd. Al wekenlang gonsde het vangeruchten. Het stond voor vrijwel iedereenvast dat “het” eens moest gebeuren, alleenmen wist niet hoe en wanneer. Hitler lietniet lang meer op zich wachten. In deochtendschemer van vrijdag 10 Mei 1940lanceerde hij zijn grote aanval op hetWesten. De veldtocht tegen Nederland,België, Luxemburg en Frankrijk wasbegonnen. Toen 's morgens vroeg eenzwerm Duitse vliegtuigen wasovergekomen, op weg naar de "VestingHolland" wist men ook daar dat de oorlogwas uitgebroken. Een officier van hetNederlandse leger raadde Vader aan om methet gehele gezin elders onderdak te zoeken,bevreesd als men was dat deze burgersmiddenin de verwachte gevechten terechtzouden komen.

Al ging het Vader en Moeder aan het hart

om vrijwel hun hele have en goed zichachter te laten, veel keus had men niet.Dat het menens was bij de legerleidingbleek uit een aantal maatregelen die werdengetroffen om de verdedigingslinie zoduidelijk mogelijk te markeren. Zo werd debrug over het kanaal in de loop van de dagmet dynamiet vernield, alle turfaken werdentot zinken gebracht. Daarnaast werden allebestaande gebouwen aan de huidigeVuurlinie in brand gestoken. Zo raakten o.a.de gezinnen Heldens, Seelen en Pijnenburgdakloos. Laat ik me tot de gebeurtenissenaan de "Lage Brug" beperken.

Doordat ons huis net achter hetdenkbeeldige front lag werd dat gespaard.Later zou het anders uitpakken!Inmiddels hadden Vader en Moederbesloten om naar Liessel, naar BertOom tetrekken, immers daar verbleef dochter An.Men had dan, wat er ook gebeurde, in iedergeval het gezin compleet., Op een 4-wieligewagen van eveneens vluchtende mensentrok men naar Liessel.Wim herinnert zich dat men onderweg deHollandse militairen met hun geweer zagschieten op overkomende Duitsevliegtuigen. Blijkbaar dachten ze op diemanier de vijand te kunnen uitschakelen.Omgekeerd kon men toen voor het eerst debarbaarsheid van de Moffen meemaken dievanuit diezelfde vliegtuigen niet alleen opJan Soldaat schoot maar evenzeer op devluchtende burgers.

Duitse militairen passeren de Peel Raamstelling

Familie Joosten-van Loon, portret van een schôn, grote familie pagina 7

Diegenen onder U die het persoonlijkhebben beleefd dan wel op een andere wijzeer kennis van hebben genomen weten dat eruiteindelijk bij de Peel Raamstelling, enzeker in het Peelgedeelte, nauwelijksgevechten zijn geleverd. Door een list,waarbij nabij Mill een Duitse pantsertreinwas doorgebroken dreigden onzeverdedigers in de rug aangevallen teworden. Men trok zich schielijk terug achterde volgende Linie, de Zuid-Willemsvaart,waar daarentegen hier en daar wel flinkwerd gevochten, totdat ons land zich na dehevige bombardementen op ondermeerRotterdam op 15 Mei 1940 noodgedwongenmoest overgeven. De capitulatie was eenfeit.

Duitse militairen op weg naar de overwinning

Gedurende het Pinksterweekeinde had onsgezin in Liessel verbleven maar op 2ePinksterdag vond Vader het tijd om weernaar huis te gaan. Tinus van BertOom brachtde hele familie op de kar terug. Daar trofmen het huis weer aan, gelukkigonbeschadigd. er was slechts één ruit stuk,tengevolge van het springen van de brug.Uit de woning werd echter wel het een enander vermist. Daar stond tegenover dat ereen fiets van een van de Hollandsemilitairen was blijven staan. Vader enMoeder, eerlijk als ze waren, geboden de

kinderen daar vanaf te blijven, totdat hijweer opgehaald zou worden. Maar, zoals datvaak gaat, als je ouders iets verbieden,wordt de uitdaging alleen maar groter. Zoook voor Wim. Op een zaterdagmiddag wisthij de fiets heimelijk mee te nemen en ginger, samen met zijn vriendjes, lekker op"rakken". De oren van Wim zullen nu noggloeien als hij aan zijn terugkomst thuisdenkt!

De stellingen die eertijds met zoveel zorg eninzet waren vervaardigd waren nu volkomenverlaten. Slechts de restanten van eeninderhaast vertrokken leger werdenaangetroffen. Wapens waren, mede uitfrustratie in de Peelkanalen geworpen. In destellingen zelf vond men met name nogal watdekens. Er was echter verordonneerd dat alleswat in de stellingen was aangetroffen directmoest worden ingeleverd, dit op straffe vaneen geldboete en gevangenisstraf. HoewelVader het gevaar er wel degelijk van inzag,wist hij samen met Corneel (Koerke) van Rijteen aantal van die dekens mee te nemen.Beide gezinnen konden die immers goedgebruiken. Ze werden voorlopig op destrozolder opgeslagen, niemand mocht er ietsvan weten. Buiten medeweten van dekinderen, die zouden dat immers kunnenverraden, hebben ze er samen nadien eenaantal "gestikte" dekens van gemaakt. Dat wilzeggen, om te voorkomen dat het ontdekt zoukunnen worden overtrokken ze telkens tweedekens met stof dat ze eerder op rol gekochthadden. Dit alles in het diepste geheim,Moeder achter de handnaaimachine, Vadertrekkend aan het stof en dekens, omdat demachine daar eigenlijk niet op berekend was.Zo ging ons gezin, samen met zo vele dorps-en landgenoten een zware tijd tegemoet. Zogoed en zo kwaad als dat ging hernam hetnormale leven zich. Vooral het eerstebezettingsjaar was, gelet op de situatie nogniet het zwaarste. Daarentegen werd onsgezin in die eerste winter onder het juk van debezetter door diep leed getroffen.Nadat op 8 september 1940 het gezin wasverblijd met opnieuw een meisje, Jokegenaamd, sloeg deze blijdschap op 14

Familie Joosten-van Loon, portret van een schôn, grote familie pagina 8

december van datzelfde jaar om in droefenistoen Moeder 's morgens de 3 maanden oudebaby dood aan trof in het bedje, gestorven aaneen sterk heersende en gevreesde ziekte:difterie een als gevolg van een besmettelijkebacil opzetten van de slijmvliezen in keel enmond, dat, indien niet tijdig onderkend eningegrepen grote ademhalingsmoeilijkhedenen zelfs verstikking tot gevolg kan hebben.Als een engeltje stond Joke in de gangopgebaard, omgeven door zilveren sterretjes.Hoewel Vader door het zware leven ookgevoelsmatig was gehard had hij in die dagenmoeite om z'n emoties te bedwingen. Echter,juist dergelijke droeve gebeurtenissen brengtde mensen nader tot elkaar, men heeftbehoefte aan steun, iets wat zeker in diemoeilijke tijd nodig was.

Schoolfoto 1941: Cisca, Riet en Riena

De kinderen gingen inmiddels vrijwel allennaar school, terwijl An en Cisca metzogenaamde "losse" arbeid hun best dedeneen bijdrage aan het gezinsinkomen televeren. Voor An betekende dit opnieuw veelboerenwerk bij (Teune) Piet Goorts, korenbinden, bijeenrijden en later dorsen, mangelsuitdoen enz. Cisca werkte veel in dehuishouding bij They Geris, Driek Verheyenen Knelis van der Zwaan. Samen gingen zeook regelmatig werken bij Oom Henri inLiessel, dit als tegenprestatie voor het werkendoor diezelfde oom met paard, kar en ploegop ons bedrijf.De gevreesde difterie sloeg in 1942 opnieuwtoe. Een leeftijdgenote van An, Bertha vanRijt was thuis aan deze ziekte overleden.Omdat An hier ook al eerder had gewerktwerd ze nu ingeschakeld voor het ontsmettenvan het gehele huis. ben ze weer thuis kwam

bleek ze zelf ook met het virus besmet te zijn.Gelukkig liet de huisarts haar, samen metRien, die het ook te pakken had, in hetziekenhuis opnemen Toen ze na enige wekenweer thuis kwamen moest het kleine Rietjemet dat zelfde verschijnsel naar het Deurneseziekenhuis. Ook zij verbleef daar ca. 4 weken.Het kanaal was ook in die tijd vaak ook plekvoor ontspanning. Hoewel het eigenlijk nietwas toegestaan werd er veel gezwommen envanaf de brug gedoken. Wim zwom,overigens als enigste, al als 4e klasser als eenwaterrat. Hij leerde dat in de 2e wiek waar jetot borsthoogte door kon waden. Leodaarentegen word tijdens dat zelfdezwemmen eens met natte zand bekogeld,hetgeen hem zo aan het schrikken deedmaken dat hij voor lange tijd grote angst voorhet water kreeg. Het zedelijk klimaat, dat pasvele jaren na de oorlog wat veranderde, stondniet toe dat de meisjes zich in zwemkledingvertoonden, hoe graag ze ook wel ‘ns in hetwater hadden "gepoelied".

Riet in Deurne in het ziekenhuis (1942) herstellendevan difterie

Zo moesten de kinderen op dit punt vaak ookafzien. Terwijl ze op het land moesten werkenhoorden ze klas- en dorpsgenoten pret makenaan en in het kanaal. Vader kende echter geenpardon en voor hen was er slechts ruimte omte ontspannen als het werk ‘s avonds wasgedaan, dan wel op de zondagen. Ook dewinterpret, zoals glijden en schaatsen op hetijs, kon men om diezelfde reden maar metmondjesmaat beoefenen.De eerste oorlogsjaren waren verderbetrekkelijk rustig. Allengs begonnen welallerlei zaken schaars en op de bon te

Familie Joosten-van Loon, portret van een schôn, grote familie pagina 9

geraken. Zo moesten de kinderen wel eens,als de rechterklomp was gesneuveld met tweelinker klompen naar school. En er sneuveldenog al 'ns een klomp als men aan de wagenvan Tinus Derks ging hangen en de klomponder het wiel terecht kwam. Waren dekinderen onderweg dan hadden zo ook, zovertelde Riena me, de instructie om bijnaderend gevaar, vooral vanuit de lucht,direct in een sloot te kruipen. Ook in deschool zelf waren ze duidelijk geïnstrueerd.Het naderend gevaar werd via luchtalarm(sirene) aangekondigd. De juf of onderwijzergaf dan via tikken op de lessenaar de bevelen.1e tik: opstaan; 2e tik: de lessenaar van debank omhoog en bij de 3e tik: op de hurkenonder de banken. Dit gaf nooit geenproblemen, want alle kinderen waren zeergedisciplineerd.

Omdat op het bedrijfje de tuinbouw-activiteiten toenamen was Vader in dewinterdag een tuinbouwcursus gaan volgen.gegeven door o.a. Meester Linden (theorie),Janus Erkelens (fruitteelt) en KeesCrommentuyn (groente en klein fruit). Ditwas nodig om de kennis te vergroten maarook om de benodigde teeltvergunning teverkrijgen want dit was in die tijd aan eenaantal beperkende maatregelen verbonden.Inmiddels was er opnieuw gezinsuitbreidinggekomen met de geboorte van de 8e dochter.Uit dierbare herinnering aan het eerdergestorven kind werd dit opnieuw Jokegenoemd, naar de peettante Hanneke Smeets-v.d.Beek, met wie onze ouders vanaf hetbegin een goede relatie hadden opgebouwd.Wat in vrijwel elk gezin wel in meer ofmindere mate voorkomt was ook bij ons, dekleinste was ieders troetelkind. Toch heeft hetkleine Joke iedereen eens danig de schrik ophet lijf gejaagd. Op ‘n middag waren ze dekleine meid kwijt en al naar gelang menoveral ging zoeken en niets vond groeide deongerustheid. Wim moest zelfs zijn zwempakaantrekken en in het kanaal duiken. Tot iedersgrote opluchting bleek Joke binnen op eenzitbank achter de tafel in slaap te zijngevallen.

Toch school in dat water wel degelijk eniggevaar, hoewel we ons daar toen nooit zoveelvan bewust zijn geweest. Achteraf beschouwdmogen we ons gelukkig prijzen dat, gezienook de weinige zwemmers, er nooit iemand inernstige moeilijkheden is gekomen. Dat hetnoodlot ook wel ‘ns werd getart bewees An,de zwemkunst eveneens niet machtig, doormet de kano van Poel Geris toch het kanaalop te gaan. Sloeg ze om dan had ze toch detegenwoordigheid van geest om zich aan dekano vast te klampen en zo de kant tebereiken.In de loop van 1942 werd de oorlog intoenemende mate dagelijks merkbaar.Omdat de aanvliegroute van de Tommy’s ookboven Zuid Oost Brabant lag kon men ‘savonds vaak getuige zijn van boeiende maarvooral ook dramatische luchtgevechten. DeDuitsers hadden overal zoeklichten opgestelddie, zodra er op Duitsland gevlogen werd, dehemel aftastten op zoek naar een prooi.Wanneer zo een slachtoffer in de bundelingvan stralen was gevangen en gehouden kwameen Duitse jager die jammer genoeg in te veelgevallen het Engelse vliegtuig wist neer tehalen, waarbij maar al te vaak de bemanningom het leven kwam.In die tijd stonden Vader, Wim en Leo danook vaak buiten om dit gade te slaan. Vlak bijDriek Dielissen, ook een boerderij nabij bet“Molentje” is zo eens 'n vliegtuigneergekomen, waarin daags nadien, toen menging kijken de verongelukte bemanning nogwerd aangetroffen. Dat dit op iedereen eendiepe indruk maakte spreekt voor zich.

Schoolfoto 11 april 1942: Wim en Leo

In deze tijd werkte Vader in de Peel, waar

Familie Joosten-van Loon, portret van een schôn, grote familie pagina 10

ondanks het harde werken een karig loonwerd betaald. Om hierin verandering tebrengen was bij op het idee gekomen omvoor eigen rekening voor de boerenpeelveldjes te gaan steken en verwerken. Hijplakte z'n bericht op het aanplakbord bij dekerk en kreeg diezelfde zondag al 13peelveldjes aangeboden. Met behulp van,wederom de oudste kinderen, stak vader zijn13 veldjes. Het werk van de kinderenbestond vooral uit bet slichten van betveldje, het bonken, wegkruien en na hetdrogen bet verwerken van de turf ook noghet uitkruien, dat alles buiten de schooltijd,dag in, dag uit.Aan de jongens had Vader, als ze goedmeehielpen een visroei beloofd. Toen ze dienadat het karwei was geklaard mee inHelmond mochten gaan halen was hetvisseizoen inmiddels voorbij en moesten zehem in de kast laten staan.

Omdat Vader eind september slechts,indien hij zich voor de directeur van hetGemeentelijk Veenbedrijf letterlijk op deknieën zou werpen, iets wat z'n collegaeerder was overkomen, en vergiffenis zouvragen zou hij weer aan de slag kunnen,weigerde hij dit. Dat ging z'n trotse gevoelte boven. Zo kwam hij op Mariaveen tewerken, waar hij daarenboven ook nog meerbleek te kunnen verdienen. Omdat Vaderzijn vroegere collega's hierop wees werd dithem van de zijde van de Gemeente niet indank afgenomen en werd hij bij gelegenheidals 'opruier' gekwalificeerd, hetgeenvolkomen onterecht was. De man kwamalleen op voor de zorg voor vrouw enkinderen, iets wat bij de uitbaters van 'hetGoud van de Peel’ bepaald niet vooropstond. Dat Vader in alle opzichten voor zijngezin opkwam en daarbij mogelijke gevarenniet schuwde bleek toen hij op ‘n morgen inalle vroegte naar d’n Boerenbond ging, hetwas nog donker, om clandestien, want datwas door de bezetter verboden, een zakgraan te laten malen, zodat Moeder met hetbakken weer even vooruit zou kunnen.Ongelukkigerwijs werd hij door 2 politie-agenten aangehouden en gecontroleerd. Of

de politie een en ander door de vingers zagis niet bekend, maar uiteindelijk kreeg hijslechts een verbaal omdat hij zijnpersoonsbewijs niet bij zich droeg.In de loop van 1944 begon het juk van debezetter steeds zwaarder voelbaar te zijn.Van de andere kant begon op allerlei wijzen,van geruchten tot berichten vanuit de veelbeluisterde uitzendingen van Radio Oranjeduidelijk te worden dat een tegenaanval nietlang meer op zich zou laten wachten. Devraag was alleen wanneer en hoe.Welnu, op 6 juni 1944, “D-day" kwam hetantwoord. Met een reusachtige vloot metmanschappen en materieel ondernamen deAmerikanen, Engelsen, Canadezen,Schotten en gesteund door nog anderegroepen (o.a. de Polen) een poging om eenbres te slaan in de verdedigingslinie die deDuitsers langs de gehele kust van WestEuropa hadden aangelegd.Het mag bekend worden verondersteld datdeze poging, ondanks grote verliezen,vooral aan jonge mensenlevens, is gelukt.De bres was er, de opmars kon beginnen.Alom was groot enthousiasme te bespeurendat het einde van deze ellendige jaren inzicht was, het kon niet snel genoeggebeuren.Maar, in deze opwinding vergat men maaral te vaak dat de bezetter zich niet zonderslag of stoot wenste over te geven. Zo ginger al direct na de landing in Normandië veeltijd verloren, aleer gesproken kon wordenvan bevrijd gebied waaruit verdere operatieskonden worden uitgevoerd. Nadat deopmars uiteindelijk de bevrijding van Parijsop 25 Augustus en die van Brussel op 3September 1944 tot stand bracht stonden degeallieerden op 17 September aan dezuidgrens van ons land.

Familie Joosten-van Loon, portret van een schôn, grote familie pagina 11

De (bijna) voltallige familie op 29 juni 1944, samen met

enkele neven en nichten (Moeder en Miet waren

afwezig; zij waren bidden voor de vrede)

Bij het opperbevel onder leiding vanEisenhower en Montgomery was hetstoutmoedige plan bedacht om met een soortbliksemaanval enerzijds de vijand via deDuitse hoogvlakte in haar kern aan te vallenen anderzijds het nog in Nederlandaanwezige bezettingsleger de pas af tesnijden. Dit alles zou geschieden onder decodenaam: “Market-Garden” .Dat deze aanval, ondanks gedeeltelijkesuccessen in zijn uiteindelijke doelstelling ismislukt mag bekend worden verondersteld.Laat ik me verder tot de regionale enplaatselijke gebeurtenissen beperken.

Nadat op zondag 17 September de eersteluchtlandingen hadden plaatsgevonden, ditalles onder een prachtige najaarszon, begonde infanterie met ondersteuning van diversepantserdivisies aan hun opmars waarbij zezich via Valkenswaard een weg baandennaar Eindhoven dat daags nadien, opmaandag 18 September het zoet van debevrijding mocht smaken.Terwijl een gedeelte van hetbevrijdingsleger de eigenlijke corridor dieliep via Son, Veghel, Grave en Nijmegennaar Arnhem stap voor stap trachtte teveroveren kwamen met name de Tommy’saan de oostflank hiervan opzetten. Zo wistenzij op woensdag 20 September Someren tebereiken waar halt moest worden gehouden.Immers, een natuurlijk obstakel, de ZuidWillemsvaart hield hen tegen. Het zalduidelijk zijn dat de bezetter de brug bijSluis XI inmiddels dusdanig had vernielddat ze niet meer te gebruiken was. In de

daarop volgende nacht en dag wisten deEngelse genietroepen een “Baileybrug” inelkaar te zetten die in de donderdagnachtwerd gelegd, dit alles onder een geweldigspervuur van granaten, afgevuurd op Asten,waar zich de vijand op allerlei plaatsen hadverschuild. Tijdens deze beschietingenhadden eenheden van de infanterie al via desluisdeuren de overkant weten te bereikenen daar enig terrein bezet. Toen de brugeenmaal lag werd met tanks enpantservoertuigen gepoogd om op hetAstense een bruggenhoofd te vormen omvan daaruit de bevrijdingsslag door tezetten.Ik kan U verzekeren dat dit gepaard isgegaan met ware heldenmoed, maar ook metenorme verliezen, aan beide zijden.Daarnaast hadden Asten en vooral ookOmmel veel te lijden gehad van debeschietingen die van achter de ZuidWillemsvaart waren uitgevoerd. Van hetkerkdorp Ommel werd het grootste gedeelte(37 van de 53 gebouwen) , inclusief defraaie kerk door granaatvuur en doorbranden verwoest. Direct en indirectkwamen hier 82 personen om het leven.Zo werden Asten en Ommel op vrijdag,respectievelijk op zaterdag bevrijd. Zomoest dorp voor dorp, soms zonder slag ofstoot maar soms ook onder geweldiggranaatvuur bevrijd worden. Voor Liesselgebeurde dit op zondag de 24e, evenalsvoor Deurne dat er goed was afgekomen. Zoook Helmond, dat dankzij de omsingelendebewegingen van de geallieerden zonder veelschade op maandag 25 September bevrijdkon worden.

Hoe was de situatie inmiddels in deNeerkant en met name aan het kanaal? Metblijdschap was ook daar bekend gewordendat de bevrijders in aantocht waren. Al dehele week had men de troepenbewegingenvan de Duitsers kunnen gadeslaan en opafstand getuige kunnen zijn van de allesvernietigende beschietingen.Op zondag 25 September kwamen laat in denamiddag een aantal Duitsers vanuitHelenaveen, waarop men zich inmiddels had

Familie Joosten-van Loon, portret van een schôn, grote familie pagina 12

teruggetrokken, naar de brug toe. Men gingdeze laten springen om zodoende eenbarrière op te werpen. De kinderen werdenin allerijl naar Hanneke gebracht, waarnaVader en Moeder in grote spanning deverdere gebeurtenissen afwachtten. Met eengeweldige knal zakte de brug door haarophanging en een vormloze massa staalbleef achter, waarna de Duitse soldaten zichweer terugtrokken. Vader en Moederdachten "Nou, daar zijn we goed van afgekomen, het huis en have hebbennauwelijks schade opgelopen" Dat het daagsnadien tot dramatische ontwikkelingen zouleiden konden ze toen nog niet voorzien.

De volgende morgen, het was inmiddelsmaandag 25 September werd de geheleomgeving opgeschrikt door een aantalenorme knallen gepaard gaande met grotestofwolken boven het centrum van Meijel.De "kathedraal van de Peel' waaraan door deMeijelse bevolking jarenlang was gewerktwas gereduceerd tot een rokende puinhoop.Duitse barbaren hadden deze prachtige kerkopgeblazen, zogenaamd voor “weg-versperring". Een zinloze daad van doellozemensen.

Wat overbleef van de eens zo fraaie Meijelse Kerk

Omstreeks een uur of negen kwam een grotegroep Duitse soldaten weer vanuitHelenaveen aanzetten maar hun doorgangwerd belemmerd door de ruïne van de brugdie zij daags voordien hadden vernield. Opallerlei manieren probeerde men het kanaalover te steken. Zo ook met een kano die daarnog lag. Wim werd gesommeerd om hem

over te zetten maar hij vond het raadzamerom de kano een zetje te geven en zelf aan deandere kant te blijven. Een Duitserprobeerde zo over te steken maar ginghalverwege kopje onder. Waren ze dat maarallemaal gegaan!

Uiteindelijk werd vanuit Helenaveen eenlange ladder aangevoerd die over debruggenhoofden werd gelegd. Zo wisten zetenslotte de overkant te bereiken, waarMoeder werd gesommeerd om eieren tebakken. Ook de aanwezige eigengebakkenmik werd in beslaggenomen, maar op lastvan een officier weer teruggegeven. Toen zegoed en wel z’n buik vol gevreten haddenkwam voor de dag waarvoor ze gekomenwaren. De bewoners moesten "furtmachen"en maar naar “Mayel” gaan, ze kregen "EineStunde, dan wird das Feuer ins Hausangelegt"

Daar sta je dan, machteloos, want zij hebbende wapens en bepalen wat er gebeurt,inwendig kokend van woede, uiterlijkproberend toch zo kalm mogelijk te blijven,want Vader wist dat elk verzet tevergeefszou zijn, ja zelfs averechts uit zou pakken.In deze situatie waren deze barbaren totalles in staat. Het enige middel was om teproberen wat tijd te winnen. Met man enmacht werd gepoogd om zoveel mogelijk uithuis en bedrijf mee te krijgen. Er werd noggepoogd om in de Neerkant een wagenbeschikbaar te krijgen om zodoende zoveelmogelijk inventaris mee te kunnen nemen.Maar helaas, niemand durfde blijkbaar indeze situatie een gezin in de hoogste noodde helpende hand toe te steken. Men bleefdus aangewezen op pendax en kruiwagen.Met vereende krachten wist Vader, samenmet de jongens de zware stukken zoals dekleerkasten buiten te krijgen. De grotestukken werden in de sloot gedeponeerd, inde hoop dat ze aldus gespaard zoudenkunnen blijven. Helaas, 2 maanden latervond men slechts de brokstukken vernielden verregend terug. Slechts het H.Hartbeelden ook "Jezus en Sint Janneke” werdenonbeschadigd aangetroffen. Deze beeldjes

Familie Joosten-van Loon, portret van een schôn, grote familie pagina 13

staan nu, ruim veertig jaar nadien, nog bijLeo in de huiskamer.Al het overige, zoals kleding en dergelijkewerden zoveel mogelijk op de kruiwagen enpendax geladen, een kinderbedje werdvolgestouwd. In dit verband dient nogvermeld te worden dat Moeder in haar zorgvoor haar gezin al eerder op een dergelijkesituatie had gerekend. Reeds lange tijd lagvoor ieder kind een kussensloop, gevuld metwat kleren, ondergoed, sokken enzovoortklaar, om, indien het nodig zou zijn, debeschikking te hebben over wat elementairezaken. Nou, het was nodig!Iedereen sjouwde de spullen bij elkaar. Hetvee, 1 koe en 3 varkens werdenmeegedreven. Een mank varken moest in dewei worden achtergelaten en werd langnadien, ten dele gevild, in de Duitsestellingen aangetroffen. Men probeerdezoveel mogelijk dingen tegelijk mee tenemen, bevreesd als men was dat eentweede keer niet mogelijk zou zijn.

Zo ploeterde men richting Neerkant. Eerstde mand met schoenen l00 meter vooruit,dan terug voor de kruiwagen, stukje voorstukje. Zelfs het kleine Joke, 2½ jaar oud,zag je met wat broeken van Vader sjouwen,de bretels erachteraan slepend. Zo bereiktemen het dorp waar men bij They Gerisaanbelandde. Deze bood spontaan onderdakaan maar Vader besloot om naar enHanneke en Tinus Smeets te gaan. Diehadden een kleiner gezin en in hun boerderijwas meer ruimte die dan ook spontaan werdopengesteld. Nadat Vader diezelfde dag nogeenmaal was teruggeweest wou hij daagsnadien opnieuw terug naar het kanaal om tezien of het manke varken nog te redden was,maar halverwege floten de Duitse kogelshem om de oren, waardoor hij spoorslagsmoest omkeren.Inmiddels was het huis en de schop in brandgestoken, waarna men ‘s middags, omdathet toch niet zo branden wou, met dynamietde hele zaak liet ontploffen. Alleen deschoorsteen bleef nog staan en werd nadieneen mikpunt voor granaatvuur. Later werdbij het afhakken van de stenen ten behoeve

van de barak door An nog circa l00 pakjesonontplofte springstof tussen de restantengevonden.

Vader en Moeder hadden het er maarmoeilijk mee. Het is ook een harde slag alsje vrijwel al je have en goed moetachterlaten en ziet vernielen. Daar tegenoverbeseften ze terdege dat ze hun allerhoogstegoed, hun gezin bijeen en behouden haddenweten te houden.

Zo ging ons gezin meerdere angstige wekentegemoet. Had men aanvankelijk degedachte dat het een kwestie van enkeledagen zou zijn, al gauw bleek dit eenmisvatting. Nadat, zoals eerder werdvermeld, Liessel op 25 September wasbevrijd stokte het geallieerde offensiefalthans in onze omgeving. Mede doordat deoperatie “Market-Garden” vooral bijArnhem vast dreigde te lopen en ook omdatook aandacht geschonken ging worden aanWest Brabant en de Zeeuwse eilanden, dehaven van Antwerpen had men immersdringend nodig, werden de offensieveactiviteiten van de voorbije week gestaakt.Er bleef slechts een kleine troepenmacht, ineerste instantie Engelsen, nadien afgelostdoor eenheden van de 7e Amerikaansedivisie.Door deze strategie werden zowel Neerkantals Meijel tot "niemandsland" verklaard.Enerzijds had je de Duitsers die zich achterde kanalen hadden verschanst en van daaruitverkenningstochten, vaak in de nacht,ondernamen naar deze dorpen. Het spreektvoor zich dat vooral in die weken enormveel geroofd werd uit de inmiddels her ender al verlaten woningen. De geallieerdetroepenmacht had zijn kampementopgeslagen in Asten, Deurne en Liessel enbeperkte hun activiteit veelal tot het van tijdtot tijd patrouilleren in de omgeving waar ‘snachts de vijand rondspookte.

In deze situatie verbleef ons gezinvoortdurend bij Hanneke en Tinus. Waarmoesten ze immers ook heen? De scholenwaren dicht, het dagelijks leven lag

Familie Joosten-van Loon, portret van een schôn, grote familie pagina 14

grotendeels stil. Door Vader en Moederwerden, samen met Tinus en Hanneke, allezeilen bijgezet om de vele mondjes dagelijkste kunnen vullen. Meerdere malen werd,soms in alle rust, soms ook onder dreigendegevaren naar het dorp gegaan om bepaaldeboodschappen te doen, zoals het malen vangraan en dergelijke. Tot dat moment wasons gezin in de Neerkant het enigste gezinwat dakloos was geworden. Inmiddels wasdaardoor het huis van Peer Manders (waarnu de huidige Boerenleenbank staat)toegewezen, waarnaar inmiddels ook al watbezittingen naar toe gebracht waren.Maar zoals zo vaak, de geschiedenis staatniet toe dat ze door mensen wordt geregeld.Zo ook nu niet. Vader kreeg niet degelegenheid om zijn gezin, zij het tijdelijkweer een redelijke huisvesting te geven,want op vrijdagmorgen 27 Oktober 1944brak, aleer het licht geworden was, de hellos. De al dagen verwachte en ookgevreesde tegenaanval van de Duitsers wasbegonnen.

Schema van de Duitse tegenaanval

Al vanaf 20 Oktober 1944 wisten degeallieerden dat de Duitsers aan de overzijdevan de kanalen iets aan het uitbroedenwaren. Het ronken van tanks en andere

voertuigen werd steeds luider gehoord envia de plaatselijke ondergrondse vernammen dat massa's munitie werd aangevoerd.Eind Oktober had de vijand circa 14.000man van de 344e Panzerdivisie achter dekanalen in stelling gebracht. Zij stondenonder leiding van maarschalk Model. Hetaanvalsplan zelf was van Von Rundstedt.Tegenover deze overmacht stonden slechtsenkele Amerikaanse bataljons die een langeen onregelmatige frontlinie moesten zien tehouden.Vanuit meerdere uitvalshoeken werd deaanval ingezet. Bij Nederweert / Ospel,onder Meijel aan de Roggelse en HeldenseBrug, onder Liessel bij de Hoge Brug maarook via de doorgang bij de Lage Brug.Onder een oorverdovend lawaai vanartillerievuur, afgeschoten lichtkogels en hetgeratel van tanks kwam de ene golf na deandere vanachter de kanalen te voorschijnen wierp zich in de aanval. Ze kwamen overde velden, door de sloten en langs deheggen. Her en der werden de korenmijtenin brand geschoten waarbij derookontwikkeling voor extra dekkingzorgde. In alle paniek was iedereen in deschuilkelder gevlucht. Een schuilkelderwaarvan men zich overigens niet te veelmoet voorstellen. Een ruimte van ca.20 m²met een plankenzolder en een raam bovende grond, waarom heen een aardewal. Maargoed, altijd nog veiliger dan waar elders.We zaten nu weer midden in de oorlog,overal lagen de Duitse soldaten verscholen,een mitrailleurvuur van de Tommy’s, metlichtkogels ertussen, zweefde over het veld,net of een schoorsteen aan het uitbrandenwas.Op ellebogen en knieën kropen de Duitserser onderdoor. Zo geleidelijk werden dezeposten dan ook opgeruimd, zodat alle nogkomende soldaten weer lopend verderkonden, allen en dat waren er velen, richtingfront. Toen het volop licht geworden waswaren de aanvalsgolven grotendeels geluwden begon het wat rustiger te worden.Vluchten was er vanaf dat moment nietmeer bij. Het strijdtoneel had zich meerverplaatst naar de Heitrak, Sloot en

Familie Joosten-van Loon, portret van een schôn, grote familie pagina 15

Dennendijk.Zo tegen de avond van die vrijdag haddende Tommy’s de Duitse troepenmacht alweer een heel stuk richting kanaalteruggedrongen, zodat we degevechtswagens van de Tommy’s kondenzien schieten op de hoge rand. Maar toen!!!!Toen kwamen de Tiger-tanks, ten oostenvan Neerkant, dwars door het veld vanafMeijel, met 'n tiental tegelijk; de Tommy’swaren rap verdwenen. Op een van die Tigersstond in de open koepel een officier diezwaaide en schreeuwde "Versammeln" enhet was net of de Duitse soldaten uit degrond omhoog kwamen, met drommen vanhonderden tegelijk rondom deze tanks. Menverzamelde zich bij de boerderijen vanGrard Crommentuyn en Verdeuzeldonk. Hetis onvoorstelbaar hoeveel granaten er in dattijdsbestek daar terecht gekomen zijn. ‘sAvonds ca. 10 uur zag men deze tanks weervertrekken, onder het vage lichtschijnsel vannog steeds brandende korenmijten richtingdorp, richting Neerkant. Wat daar die nachtis gebeurd is met een pen te beschrijven,aldus Wim die me dit welhaastooggetuigenverslag aanleverde.

De gehele nacht hebben de Tommy’s hunkanonnen gericht op dit weerloze dorp,duizenden granaten werden losgelaten, metalle gevolgen van dien. Toen het tegen demorgen weer rustig werd is Vader weer doorsloten en greppels, zoals hij dat ook aleerder deed, naar het dorp gegaan, voor hethalen van wat levensmiddelen. Wat hij daarzag is nadien nog vaak door hem verteld. Erwas geen enkel huis onbeschadigd, velelagen in puin, bijna niemand van de eigenbevolking was te bespeuren.

Massale beschietingen vanuit Asten op Meijel

en Neerkant

De Duitsers waren druk in de weer huneigen doden te verzamelen, wel een helevrachtauto vol.(Denk aan het tijdelijkemassagraf bij de eierbond). Naar men laterzei circa 90 personen. Bij Sjefke v.d. Mulderzoekt Vader tussen de kalk en glas eenaantal mikken uit de rekken bij elkaar endaarna, nu het nog stil was, rap naar huis.Maar dat duurt niet lang goed en wel hetdorp uit of de granaten gieren weer in hetrond, dus weer rap de sloot in. Hier liggendkijkt hij hoe Neerkant en vooral dekerktoren het moet ontgelden; rondom is hetzwart van de rook van ontploffende granatenen binnen een half uur is de kerktorenverdwenen en de gehele kerk, zo blijkt later,doorschoten. Neerkant was in Duitsehanden, dus moest de kerktoren alsuitkijktoren door de Tommy’s opgeruimdworden. In één nacht en morgen tijds werdons dorp door het oorlogsgeweld vernietigd,met daarbij de burgerslachtoffers die later tebetreuren waren. Gelukkig waren al veleburgers reeds op vrijdagmorgen, toen hetnog kon, naar veiliger oorden gevlucht.

In de loop van zaterdag en zondagverplaatste het strijdtoneel zich in derichting van de Heitrak, waarbij vanuit onzewoonplek nog veel waargenomen konworden. Ter plaatse waren een aantalboerderijen met strodak waarin de Duitserszich verschanst hadden. Deze pandenwerden door vliegtuigen met fosforbommenin brand geschoten, waarna keer op keer de

Familie Joosten-van Loon, portret van een schôn, grote familie pagina 16

vluchtende Duitsers vanuit de lucht metmitrailleursalvo's werden beschoten. ”Dasist kein Krieg, was der Tommy macht”zeiden de Rode Kruis soldaten bij Hanneke.Maar wij dachten, aldus Wim, aan de invalin 1940, toen de Mof hetzelfde deed opvluchtende burgers in het Brabantse land.Achteraf beschouwd was het een geluk datvanaf zondag de boerderij als Duitse RodeKruispost werd ingericht. Aan alle zijdenwaren Rode Kruisvlaggen geplaatst,herkenbaar voor zowel de ambulances als devliegtuigen.

De zaterdag werd echter fataal voor Marinusvan Mullekom, de buurman van de familieSmeets. Ik laat hier Leo aan het woord:“ Die morgen deelde Marinus, zelf toch niethelemaal bij de pinken, appels uit aan deDuitsers, ondanks dat het ook op zijn erfdanig te keer ging. Hun huis had al eenvoltreffer gehad. Zijn vrouw Trui was metzoon Noud al kruipend door de boomgaardrichting Hanneke gekropen, Marinus zounog wel komen. Maar Marinus kwam niet.Naarmate de tijd verstreek groeide deongerustheid. Vader zou eens polshoogtegaan nemen. Langs dezelfde weg kroop hijdoor de boomgaard naar het huis vanv.Mullekom, maar hij trof Marinus nergensaan. Alleen hun hondje zat nog in de kelder,waar ook z'n jas nog hing. Daarin zat zijnportefeuille, die Vader mee terugnam.Nadien ging \/ader nogmaals op onderzoekuit, maar Marinus bleef onvindbaar. Degehele nacht was men diep ongerust.In de loop van de zondagmorgen kwam eenandere buurman, Koerke van Rijt, heelmistroostig bij Hanneke aan. In de keukenvroeg hij aan Hanneke en aan Vader:“Missen jullie Marinus niet?” Ja, gisterenzijn we hem tot twee keer toe gaan zoeken.Nou, die ligt daar dood op de weg" Marinuswas blijkbaar, blind voor het gevaar, rechtoplopende naar Hanneke gegaan. Onderwegwerd hij door kogelvuur geraakt en viel,dodelijk getroffen, voorover in dekarrensporen, zijn tabakstrommel nog onderzijn arm geklemd. Ondanks dat in deschuilkelder inmiddels ook het gezin Goorts

(Teune Piet) en ook Thijke en Toon Koolenwaren neergestreken moest Vader alleen,want de anderen durfden niet met dekruiwagen het dode lichaam op gaan halen.Marinus werd in een kippenhok onder eenlaken gelegd. Zo heeft hij daar nog ongeveereen week gelegen, totdat hij door deTommy’s tijdelijk tussen tweekippenhokken in begraven werd. Menplaatste daarbij een foto van Tinus Smeetsmet z'n paard, in de veronderstelling dat dedode Tinus was. In de Neerkant verteldemen dat boer Smeets begraven was.

Omdat de schuilkelder inmiddels met circa30 personen meer dan vol was, was er voorKoerke van Rijt en zijn gezin, hoe zeer mendat ook gewild had, geen plaats meer. Zijzijn toen via de Koeweideweg richtingLiessel gevlucht, vaak onder geweldiggranaatvuur.Op het strijdveld intussen sneuvelden desoldaten bij bosjes. De doden bleven achter,terwijl de gewonden naar de RodeKruisposten, zoals de boerderij van Smeetswerden afgevoerd. Hoewel vooral de jongstekinderen van deze gewonde en soms ookdanig verminkte soldaten werdenweggehouden ving men hier en daar tochwel een glimp op en moest soms ook wel dehelpende hand worden toegestoken. Anvertelde mij in dit verband dat ze voor eenernstig verminkte soldaat een glas melkmoest gaan halen en aanreiken. Bij hetaanschouwen van deze ellende zuchtte ze 'nsdiep. De luitenant van het Rode Kruis zagdat en zei "Angst?" Ja knikte An schuchter."Das ist der Krieg" was zijn kille antwoord.Dat ook sommige Duitse soldaten het metdeze oorlog moeilijk hadden bleek toen menbuiten een huilende soldaat aantrof, metJoke op z'n knie. Hij vertelde zelf ook tweekleine kinderen te hebben. Het was hemallemaal teveel geworden.

Familie Joosten-van Loon, portret van een schôn, grote familie pagina 17

De Schotten rukken op naar Neerkant en Meijel

Ondanks dat deze schuilgelegenheid alsRode Kruispost enige bescherming genootwaren de burgers voor menige Duitser eendoorn in het oog. Regelmatig werdenpogingen gedaan om hen daar weg tekrijgen. Zo gebeurde het dat iedereen uithuis werd gehaald en op 'n rij voor het huiswerd neergezet, met daarbij een soldaat methet geweer in de aanslag.An herinnert zich ook dat op 'n dag eenDuitse officier voor de kelderdeur verscheenen iedereen beval eruit te komen. Vader,niet bang, vertelde dat er zieken waren, mettbc. Hiervoor waren ze beducht en trokkenzich schielijk terug. Riena heeft nu noggrote bewondering voor de moed van Vader,warmee hij vastberaden de vijand tegemoettrad, zonder overigens het gevaar op tezoeken. Een moedig gedrag dat zondertwijfel door de andere kinderen zal wordenonderschreven en er mede de oorzaak van isgeweest dat ons gezin persoonlijk onheilbespaard is gebleven.

Moed en vooral ook tact waren er nodigtoen een dag voordat onze bevrijders zichlieten zien een bende, veelal dronken,Duitsers op de terugweg ook bij Hannekeaanbelandde. Ze namen alles mee wat vanwaarde was, zo ook het laatste varken vanHanneke. Heel begrijpelijk wilde zij zichmet alle middelen daar tegen verzetten.Vader echter doorzag het gevaar van ditprotesteren en belette haar dit door ze vasthouden en haar mond krachtig dicht tedrukken.

Op het slagveld zelf had het inmiddels ookdanig “gekruld”. In hun opmars hadden deDuitsers, ondanks hun overwicht inmanschappen en tanks een geweldigetegenstand ontmoet van de bataljonsAmerikanen en Engelsen. Hun heldenmoedten spijt konden ze deze ongelijke strijd nietvolhouden, mede doordat de Duitse Tiger-en Panthertanks reusachtige wapens blekente zijn t.o.v. de mediumtanks waarover zezelf beschikten. Toch mag volgens mijgerust gesteld worden dat de tegenstand diezij de eerste twee dagen gegeven hebbenvan beslissende invloed is geweest op hetuiteindelijk mislukken van deze Duitsetegenaanval. Immers, in die tijd kon hetdanig geschrokken opperbevel de frontlinieversterken.

Zo kwam op zondagmorgen de 15e Schotsedivisie in allerijl uit Tilburg, welke stad zijjuist tevoren hadden bevrijd. De slag omLiessel, waar de vijand inmiddels tot in hetLoon en op de Leensel was doorgedrongen,kon beginnen. Allerheiligen, 1 November,opnieuw een dag van mist en regen, eenweer waarin de Schotten zich vermoedelijkthuis gevoeld hebben. Een ware stortregenvan granaten werd ook op dit al eerdergetroffen dorp neergelaten. Geen record omjaloers op te zijn maar in die dagen werdenmaar liefst 35.000 granaten, alleen al vangeallieerde zijde afgevuurd, Ongeacht hetaantal wat de Duitsers hadden verschoten ennog zouden verschieten. Toren, kerk huizen,boerderijen, alles had enorm geleden. Zoook de Neerkantse kerk, een kleinere kopievan de Liesselse, die al een week eerderdoor de beschietingen was getroffen. Toennadien een wagen met door de geallieerdenverzamelde munitie in haar omgevingontplofte werden ook de murenonherstelbaar beschadigd en moest de kerk,tot grote droefenis van de Neerkantsebevolking, worden afgebroken. Een schraletroost was dat haar restanten dienden om deLiesselse kerk weer enigszins op teknappen.

Familie Joosten-van Loon, portret van een schôn, grote familie pagina 18

De fraaie Neerkantse kerk vóór haar verwoesting op 28

okt.1944

In Liessel lagen in die dagen ongeveer 240doden begraven, waarvan ongeveer de helftDuitsers. Ook de burgerij had zwareverliezen. In totaal waren er 32 doden tebetreuren. Dit aantal bedroeg in de Neerkant11.Keren we terug naar de plek waar ons gezingedurende deze spannende week verbleef,de boerderij van Tinus en Hanneke Smeets.In de grootste spanning had men daaropnieuw de komst van de bevrijdersafgewacht. Vooral die laatste dagen warenvan haast onmenselijke spanning geweestwant juist een vluchtend leger, degeschiedenis is wat dat betreft aleeuwenoud, is tot de meest gruwelijkedingen in staat. De bevrijding op 2November was dan ook letterlijk enfiguurlijk een “ware bevrijding”.Maar,... een zware vlucht naar echt bevrijdgebied zou nog moeten volgen. Omdat devijand nog in de nabije omgeving verkeerde,geheel Meijel was immers nog bezet,vonden de Tommy’s het raadzaam dezeburgers naar veiligere oorden over tebrengen, alleen er was totaal geen vervoerbeschikbaar.

De geallieerden rukken op naar het centrum van

Neerkant nov.1944 (nabij de tuinbouwloods i.d.

Moostenstraat)

En weer moest het gezin Joosten, voor de 3emaal, op de vlucht, ditmaal via Liessel naarDeurne De pendax werd weer tevoorschijngehaald en volgeladen. In een oudekinderwagen die was blijven staan werd eenkoffer alsmede de geldkist van Hannekegeborgen, daar bovenop het inmiddels ziekeJoke. Cisca verloor onderweg een klomp enmoest op een klomp en een schoen verder.Miet verloor al gauw de elastiek uit d'rbroek en mocht op de pendax plaatsnemen.Zo zeulde het gezelschap richting Liessel,over een totaal vernielde weg. Overal dodesoldaten, dood vee, uitgebrande tanks,vernielde en afgebrande huizen. Nu konmen pas echt waarnemen hoe fel degevechten waren geweest en welkeverliezen men had moeten lijden, aan beidezijden.In de late namiddag kwam vanuit deNeerkant een stroom vluchtelingen inLiessel aan, waar een trailer van deBoerenbond gereed stond om de mensennaar Deurne over te brengen. Leden van deO.D. (Ordedienst) waren hierbij de mensenbehulpzaam en gaven aanwijzingen. Ookonze neef, Nard van Bert-Oom was daarbijen An kan nu nog kwaad worden als ze eraan denkt dat Nard wou verhinderen datonze pendax met bezittingen ook zouworden opgeladen. Het enigst materiëlebezit van zijn Neerkantse familie notabene!An dreigde resoluut zelf te voet naar Deurnete gaan, dat kon er ook nog wel bij. Hetbleek uiteindelijk toch te regelen.

Familie Joosten-van Loon, portret van een schôn, grote familie pagina 19

In Deurne op de Markt werd weer afgeladenen vond enige registratie plaats. In de Zwaanwerden de vluchtende en hongerige mensenonthaald op eigengebakken mik, roggebrooden boterhammen met suiker, wat eenlekkernij. Cisca en An waren inmiddels naartante Tona in de St. Jozefparochie gegaanom te vragen of ze daar onderdak kondenkrijgen. Ondanks dat deze familie daar aleen groot gezin vormde werd hun huis metveel hartelijkheid opengesteld voor hunvluchtende familie uit de Neerkant.

Vader overigens had deze barre tocht nietmeegemaakt. Hij was, samen met Tinus, inde Neerkant achtergebleven om toch nietdiens bedrijf helemaal onbeheerd achter telaten. Tegen de avond begon Tinus er tochniet gerust op te worden en ze beslotenalsnog hun families op te zoeken. Op defietsen van de familie Smeets, die hadden zesteeds verborgen weten te houden,vertrokken ze via de Koeweideweg richtingLiessel. Onderweg werden ze door deTommy’s onderschept en voor spionnenaangezien. Ze werden naar Liesselopgebracht maar door tussenkomst van deO.D. al weer spoedig losgelaten.Tegen elf uur in de avond kwam \/aderuiteindelijk aan in de St.Jozef. De vreugdeover een behouden overkomst was uiteraardgroot. Zo groot zelfs, zo wil de overleveringen door Moeder later meerdere malenspontaan verteld, dat daar en toen degrondslag werd gelegd van hun 11e kind,dat later als "onze Piet" zou wordengeboren.Heel begrijpelijk en menselijk als je beseftdat deze twee mensen al wekenlang ondergrote spanning en gevaren voor hun gezinhadden gezorgd, daarbij steeds genoegenmoeten nemen met een slaapplaats op deharde vloer. Nu zo ineens, bevrijd van velezorgen in een echt bed, de kinderen, 9 op 'nrij daar voor op de grond. Ze konden hunvreugde niet op.Toch keerden hun zorgen weldra terug wanthet is natuurlijk niet niks als je zo met z'nelven in een bestaand gezin wordtopgenomen. Er werd dus uitgezien wat de

mogelijkheden waren. Zo werden dejongens, Leo en Wim naar tante Meeij enGrard-Oom in de Zeilberg gebracht.Ondanks hun goede bedoe1ingen bleken dejongens er zich niet zo goed thuis te voelen.Ze moesten iedere dag naar de Kerk envoorts veel op het land werken, vooral demangels (bieten) uitdoen, waarbij af en toede granaten om hun oren vlogen. Na eenaantal weken keerden ze weer terug naar deSt. Jozef , waarna ze na enkele weken bijOom Henri en Tante Fien werdenondergebracht.

Terug bij tante Tona en Oom Harriemaakten ze het mee dat het terrein waar nuhet Peelland-College is gevestigd vol stondmet militairen, een tentenkamp, tanks enallerlei voertuigen die ze nog nooit gezienhadden. Daar konden de jongens, Wim bijna15 en Leo ruim 13, hun plezier niet op enkeken hun ogen uit. Ze kochten op deVlierdenseweg boekjes "Speak English-speak Dutch" voor ƒ 0,35 die ze aan deEngelsen weer ruilden voor sigaretten enverkochten deze sigaretten later weer aano.m. de jongens van tante Tona. Ookbrachten ze regelmatig bruikbare zakenzoals potten met vet, witte mik e.d. mee vande Engelse keuken.Vader wilde toch al weer vrij snel terug naarde Neerkant om zo mogelijk de terugkeervan zijn gezin voor te bereiden. Hoewel hijde eerste keer door de O.D. werdtegengehouden weerde hij dit krachtig af enzette door. Vaak nam hij An mee naar deboerderij van Hanneke, waar inmiddels ookde Tommy’s waren ingekwartierd. An deedvoor deze soldaten een beetje de was enbakte wat brood. ‘s Avonds werd er, zogoed en zo kwaad als dat ging, watgebabbeld. De gepresenteerde sigarettenmaakte ze meestal na enige trekken weer uiten bewaarde ze voor Vader die ook graageen sigaretje rookte maar niks had.

Cisca verbleef in die tijd gewoon in de St.Jozef. Ze verdiende vele stukken chocolade,iets waarvan de Tommy’s onuitputtelijkevoorraden schenen te hebben. Ze moest dan

Familie Joosten-van Loon, portret van een schôn, grote familie pagina 20

van groene legerzakdoeken stropdassenmaken, iets wat de soldaten blijkbaar nietkenden en niet in hun tenue hadden zitten.Zo vond de jaarwisseling 44-45 plaats,weliswaar bevrijd maar toch in geen al tebeste situatie. Er waren nauwelijksverdiensten maar toch moesten dagelijksvele mondjes worden gevuld. Vader deedz'n uiterste best om op allerlei manieren inde dagelijkse levensbehoeften te voorzien.Omdat het in de St. Jozef toch van allekanten moeilijk begon te worden en Liesselen de Neerkant inmiddels waren vrijgegeventrok ons gezin naar Liessel, naar “d’n Hoek”waar ze langs tante Bertha en Helmus-Oomhet oude huis gingen betrekken, d.w.z. dekamers daarvan die nog bruikbaar waren.Voor zover dat nodig was en ging werden deoudste kinderen uitbesteed. Cisca bleef bijtante Tona werken, Rien ging naar tanteAnt, Riet naar tante Drien terwijl Miet bijWillem Zeegers werd ondergebracht.An en Wim gingen inmiddels met Vadernaar de Neerkant werken.

Wim en Vader werkten in eerste instantie bijKlerks in Helenaveen t.b.v. de bruggenbouwdoch ze werden al spoedig gevraagd opMariaveen in de Peel te komen werken.Daar had Wim het toch niet gemakkelijk.Vader was vaak stug en ongemakkelijk.Riena ziet het beeld nog voor zich:De jonge Wim, net 15 jaar oud, in een oudelegerjas, op 'n oude fiets, het blauwe kruikjemet drinken op de rug, in alle vroegte metVader naar de Peel. Toch zou ook hetverblijf in Liessel niet zo lang duren.Op last van de Gemeente was aan het kanaalin de Neerkant begonnen met de bouw vaneen houten barak zoals er in onze contreienmeerderen zouden verrijzen. De barak werdvan gevorderde kippenhokken gezet doorThey en Willem Geris. Op 18 mei 1945werd de terugtocht op paard en kar gemaakten werd een lege barak betrokken. De barakwas echter nog lang niet af. Er lagen noggeen vloeren in, de ramen waren met watplastic afgedekt, de deur stond er nog losvoor. De eerste nacht werd in het losse zandgeslapen, maar dat deerde niet, we waren

weer thuis!Deze overhaaste intrek had echter eenduidelijke reden. Vader was door z'n zwagerDorus (Aarts) benaderd om t.b.v. anderenafstand te doen van het woonrecht in dezebarak.Hoewel Vader daar niet over piekerde washij er toch niet helemaal gerust op, temeeromdat z'n zwager als raadslid zeker welenige invloed bij de Gemeente had.Hij besloot tot directe intrek. Die wekenongemak konden er nog wel bij. Het iswellicht een heel unieke situatie geweest dat‘s zaterdags de keuken en kamer opgeharktwerden. Over die eerste jaren vertelde Wimhet volgende: “De eerste tijd terug aan hetkanaal was er vooral een van het dichten vangranaattrechters, aleer met zaaien en potenkon worden begonnen. Er moest enormsober geleefd worden Men had niet veel;wat men bezat kwam veelal van de HARK(Hulp Actie Rode Kruis). De eerste beddenwerden in elkaar gezet van zijschotten vankribben uit de kampen van Mariaveen, dieVader en Wim bezijdens de fiets mee naarhuis brachten.Men sliep op 'n strozak op planken. Hetleven was zeer primitief, geen stroom, geengas, alleen bruin peelwater. Dat was hetgevolg van het feit dat de kanaal een tijddroog had gestaan en het grondwater kwamopzetten"

1946: Joke met de kleine Piet

Inmiddels was ook het moment weeraangebroken dat er een kind geboren zouworden. In de loop van de morgen van 2Augustus 1945 werden de kinderen naarKoerke van Rijt gedirigeerd met ‘n mik en

Familie Joosten-van Loon, portret van een schôn, grote familie pagina 21

‘n pakske boter. In de namiddag kwam An,op een herenfiets, aanzetten met deeeuwenoude vraag:"Raadt eens wat we hebben?” Het antwoordwas al net zo oud: 'Da weten we allang, 'nnei kiendje". Dat “nei kiendje" bleek hunderde zoon te zijn, "onze Piet", die hoe kanhet als jongste ook anders, op zou groeienonder de beschermende hoede van z'nouders en z'n vele broers en zusters.

Hoe er in die jaren in en om de barak werdgeleefd staat bij alle kinderen diep in hetgeheugen gegrift. Drie slaapkamertjes,waarvan een grotere, maar die moest ookdoor, in eerste instantie, alle zeven meisjesen de kleine Piet worden gedeeld. Daarnaastwerden de lege plekken nok nog gebruiktvoor het optassen van het graan. In dewinterdag werden in de ruimte die voorzitkamer door moest gaan ook nog 'ns demangelwortelen opgestapeld die devolgende dag voor de koeien bestemdwaren, dit om te voorkomen dat ze zoudenbevriezen.

Schoolfoto ca. 1946: vlnr Riena, Joke, Riet, Dora en

Miet

Inmiddels was er een stuk grondbijgekomen, de zogenaamde 2e bunder,waarop een aantal jaren frambozen hebbengestaan, een gewas met vruchten waarinvooral ons Moeder liefhebberij had en erdan ook vaak in te vinden was. Vader wasmet Wim inmiddels weer in de DeurnesePeel terecht gekomen waar ze het met deeerder genoemde opzichter Harrie vanNeerven goed konden vinden. An werktetoentertijd ook thuis op het bedrijf en in depeel, maar was ook nog 'ns op pad om heren der op bruiloften en partijen met de

harmonica te spelen. Omdat dat vaak totdiep in de nacht gebeurde moest er ‘smorgens wel 'ns slaap ingehaald worden.

1948: Samen achter de barak op d’n dries

An had d'r eerste harmonica op 'n bijzonderemanier verdiend. Dat zat zo: omdat ze Vaderin de Peel extra had geholpen kreeg ze alsbeloning een herenhorloge, dedameshorloges waren schaars en een stukduurder. Nadien wist ze deze horloge metTies van tante Bertha te ruilen met 'nharmonica, een zogenaamde "trekzak".Hierop ging An met veel energie aan hetoefenen en wist ze haar muzikale talenten zogoed en zo kwaad als dat ging te ontplooien.Toen ze nadien samen met Cisca bij dezangvereniging "de Veengalm" kwam en dedirigent Amst hiervan kennis kreeg wistdeze haar te overreden om bij hem, in ruilvoor een koffie- en/of boterbon, wekelijksvóór de repetitie wat extra les te nemen.Vooral Vader had best wel schik in dit soortmuziek. Hij stimuleerde dit ook door op ‘nbepaald moment voor Anneke een grotereaccordeon te kopen, die ze nadien met hetverdiende geld, meestal ca.ƒ 15,--per avond,wist af te lossen. Hoewel van de anderekinderen door de regelmatige afwezigheidvan An een extra inzet werd gevraagd piktenze van deze muzikale bijverdienste toch eengraantje mee. De helft van die verdienstenwerd door ons Moeder onder hen verdeeld.

Familie Joosten-van Loon, portret van een schôn, grote familie pagina 22

An met haar eerste monica 1947

Ook thuis werd er regelmatig muziekgemaakt en gezongen. Wie herinnert zichniet die gezellige avonden met Piet Huijs,Flipse Jeu, Chris Roodbeen en ]ac Dolders?Ook Nelis-Oom en Tante Anna genoten metvolle teugen. Zij kwamen vaak opzaterdagavond, als het werk gedaan was, opde fiets, langs de kanaal, naar ons thuis,gezellig buurten, een tas koffie, 'n sigaartjeen af en toe eens n'n borrel. "Hé Anneke,speul nog ‘ns wa” zei Nelis-Oom dan.Zonder alle andere Ooms en Tantes tekort tedoen durf ik te stellen dat juist deze tweemensen een bijzondere band hadden met onsgezin en onze ouders. In 't bijzonder ook dehartelijkheid van tante Anna sprak iedereenaan. Daarnaast wist ze ook voor menigeeneen lans te breken als men iets graag had ofwilde en waarvoor Vader of Moeder nietveel voelden. Ook de tegenbezoeken in deSnoerts en later aan de Vossenweg warenaltijd heel plezierig en gezellig. Een prachtstel, die twee!

Winter 1948: An zwiert over het Deurnesch Kanaal

Cisca werkte veel als huishoudelijke hulp opallerlei adressen. Ze had inmiddels ookverkering gekregen met Hein. Hoewel er indie tijd nauwelijks enig vertier was werd dittoch zoveel mogelijk opgezocht, al moestmen daarvoor naar Meijel want in deNeerkant was nog helemaal niks te doen. Zegingen dan dansen bij Engels-Naard, hettoneel was bij Pauwe-Toon op de Donk,terwijl bij Pluym wel eens ‘n fancy-fairwerd georganiseerd.

Toch kostte het regelmatig veel “kreum” omweg te komen want Vader was daarinevenmin gemakkelijk. “Dor hedde niksverloren, 't gebeurt nie" zei hij dan. An bleefmaar zeuren. 'Nou als je een Onze Vaderen een Weesgegroet bidt, vooruit dan”. Datdeed An prompt, op de knieën metgevouwen handen. Cisca en Hem pluktenmede de vruchten van deze "penitentie"

Familie Joosten-van Loon, portret van een schôn, grote familie pagina 23

Panningen kermis 1948: An, Riena, Cisca en Hein

Een bijzonderheid vond plaats in 1949 toende allereerste radio, op batterijen wantstroom kenden we niet werd aangeschaft.Omdat hij was gekocht uit de opbrengst vaneen kalf ontlokte dit Leo van Rijt, eenpeelcollega van Vader de opmerking: "Oh,de mök sti op de kast?” Leo was na deoorlog niet meer terug naar school geweest.Hoewel hij eigenlijk de 8e klas nog moestafmaken konden ze hem thuis veel betergebruiken. In plaats van een rapport kreeghij een briefje waarop het aantalschoolbezoeken stond. Het hoofd derschool, Meester Linden, was hierin t.o.v.ons gezin heel coulant. Wel ging Leo,samen met Wim, in de avonduren envoornamelijk in de winterdag de nodigeland- en tuinbouwcursussen volgen, vooralbij Meester Dirks, de opvolger van Linden.Verder was het voor hem thuis werken enbij Teune Piet mee oogsten en dorsen.Ook Riena was inmiddels van school af enwerd door Vader, zonder enige vorm vaninspraak, verhuurd <zoals ze dat toennoemden> bij "Bolle Dien” te Meijel, voorƒ 15,-- per maand en ƒ 0,15 zakgeld.

1949: vlnr. Dora, Miet, Piet en Joke

Van de maandagmorgen tot dezondagmiddag, na de afwas. Hoewel Rienahet daar nooit is bevallen is ze, uiteraardtegen heug en meug, er toch een jaargebleven. Nadien kwam ze bij Jos Thijssenin Asten, waar ze altijd met veel genoegenheeft gewerkt.

America kermis 1950: Rien, They, Leo, An en Wim

Een aardige anekdote uit de jaren dat ze al'ns mee uit ging mag niet onvermeld blijven.Was de permissie om te gaan niet altijdaanwezig, ook het tijdstip van thuiskomenwas niet altijd in overeenstemming met deideeën die de kinderen daarover hadden enook daarmee was Vader niet scheutig.

Was het in eerste aanzet "voor d’n donkerethuis" later werd het negen uur, half tien.Het spreekt voor zich dat het ook toen nietaltijd lukte om hieraan te voldoen, temeerdaar het dansen pas om tien uur wasafgelopen. Een uitvlucht moest wordenbedacht. Wat ligt er dan meer voor de handdan om te zeggen dat je onderweg een lekke

Familie Joosten-van Loon, portret van een schôn, grote familie pagina 24

band kreeg en deze bij mensen moest latenmaken. “0h, da gift niks, durske" zei Vadertegen Riena, "ik kijk morgen wel of er 'n lapop ligt, want da was nog 'n nieuwebinnenband” Riena heeft die nacht geen oogdicht gedaan!

Een schôn, grote familie (1949)

Ook Riet kwam einde veertiger jaren vanschool en ging als leerlingnaaister bij Tienvan Lierop aan de slag. De andere meisjes,Miet Dora en Joke gingen inmiddels naar delagere school. De kleine Piet groeide alskool. Hij presteerde het om als baby al bij de

borstvoeding te gaan staan. Toch had hij aleen stevige winter 1945/46 achter de rug enoverleefd. Om te voorkomen dat hetmanneke ‘s nachts in z’n HARK-ledikantjebevroor moest men ‘s nachts de kachelblijven stoken. Hij kwam de winter tochgoed door maar bleek in het voorjaar van1946 vol met dauwworm te staan. Het genasdankzij Moeder die met Pietje dagelijks velemeters liep, in de lentezon, met eenzakdoekje op z'n bolletje. Ook jeuk, schurften luizen kwamen in die tijd regelmatigvoor. Voor ontsmetting werd o.m. carbolgebruikt, waarmee Moeder de oren vanWim eens flink verbrand schijnt te hebben.

Zo krabbelde ons gezin, Vader en Moedervoorop, langzaam maar zeker uit het diepedal dat de voorbije tijd teweeg had gebracht.Cisca en Hein waren inmiddels getrouwd,An en They zouden spoedig volgen. Eennieuw decennium stond voor de deur, opnaar vijftiger jaren!