ICT_Special_Overheidsmanagement_dec2008

Internet brengt overheid en burger niet dichter bij elkaar

Politici onderschatten de complexiteit van software

Gemeente biedt alternatief voor fileleed

specialnummer 4, december 2008

ICT en overheid

Staatssecretaris Heemskerk:

Meer vrijheid met open source en open standaard

De ervaren ICT’er die u zoekthebben wij op voorraad

De IT-Staffing Groep is een van de grootste IT-detacheerders van ons land. En niet zonder reden. Dankzij de meer dan twintig jaar ervaring, de brede marktdekking en het grote aanbod van freelancers,zorgen wij voor de juiste persoon op de juiste plek. Of het nu om een netwerkspecialist, een software-engineer of een programma manager gaat. Inmiddels hebben wij bijna vierduizend freelancers onder contract en kunnen wij putten uit onze database van meer dan negenduizend zelfstandige IT-specialisten.

Wij adviseren de freelancers, zien er op toe dat ze in bezit zijn vande juiste certificaten en verzorgen alle contracten, voor zowelde bedrijven als de gedetacheerden.De IT-Staffing Groep wordt vertegenwoordigd door zes ISO-gecertifi-ceerde bedrijven: ABC Team, Bariton XL, OC Centor, Info Motion, Paxton en Software Pool.

Kijk op: www.it-staffing.nl

SPECIAL ict en overheid 1

inho

ud

red

actio

neel

2 Nederland gaat open in verbinding

5 Internet brengt overheid en burger niet

dichter bij elkaar

8 Digitaal donorregister van maatschappelijke

betekenis

12 Nieuwe digitale werkplekken voor

rijksambtenaren

14 Digitaal maatwerk voor en door elf

gemeenten

17 Politici onderschatten de complexiteit van

software

20 Meer gebruikmaken van zzp’ers

24 Naar een inspirerende overheid

27 Amsterdam biedt modern alternatief

voor fileleed

30 Gecombineerde aanpak stelt de mens

centraal

ict en overheid: waarom zo’n haast?

Dat de overheid vaak grote problemen ondervindt met het ontwikkelen en toepassen van ICT bij de uitvoering van het beleid, is zo langzamerhand een gemeenplaats. Het blijkt allemaal veel ingewikkelder te zijn, dan menigeen denkt. Bovendien worden ICT-projecten maar al te vaak in een projecten planningskeurslijf gepropt, waardoor er geen tijd meer lijkt om zaken nog eens goed te checken, rustig te overdenken, laat staan uitgebreid te testen.

Het laatste voorbeeld, waar we als burgers mee gecon-fronteerd worden, is de invoering van het Elektronisch Patiënten Dossier (EPD). Ook hier lijkt haast de drijvende kracht. Nog voor het wetsvoorstel dat het EPD regelt in de Tweede en Eerste Kamer is aangenomen, krijgen burgers al een brief van minister Klink van VWS. Waarom? Voldongen feiten-politiek?

Vooral onder huisartsen bestaan nogal wat bezwaren tegen de overhaaste invoering van het EPD. Waarom wacht de minister niet rustig tot precies duidelijk is hoe de uitwisseling van patiëntengegevens in allerlei regio’s in het land verloopt, zo vragen zij zich hardop in de media af. De huisartsen wijzen ook op de problemen die nu al bekend zijn omdat computersystemen niet op elkaar aansluiten (waar hebben we dat eerder gehoord?). Verder zijn zij er absoluut niet van overtuigd dat de beveiliging al op orde is. Als alle systemen van zorgverleners aan elkaar gekop-peld zijn, wordt het voor hackers juist gemakkelijker om in te breken, zo stellen zij. Volgens de minister is het EPD afdoende beveiligd omdat alleen zorgverleners met een speciaal pasje toegang krijgen. Maar als tienduizenden op die manier kunnen inloggen, is dat nooit afdoende te bevei-ligen. ‘De praktijk leert helaas dat op deze schaal volledige beveiliging een utopie is,’ schreef een huisarts onlangs in Trouw. En hoewel minister Klink in zijn brief aan de burgers stelt dat zorgverzekeraars en arbo-artsen niet bij de gege-vens kunnen, zullen zij er alles aan doen om bij onenigheid te kunnen beschikken over de gegevens van een patiënt.

Toch gaat er ook weleens iets goed, zoals blijkt uit het voorbeeld van het digitaal donorregister in deze special. Dit elektronische register is uitgeroepen tot het beste ICT-project in de publieke sector. Wat opvalt aan het project is dat het enerzijds overzichtelijk en niet al te complex was. Tegelijkertijd hebben de bouwers van het systeem besloten niet alles in één keer te doen, maar het traject in fasen op te delen. Kortom, laten we vooral leren van dit en andere projecten (ook in het buitenland) die wel goed gaan. En laten we vooral de tijd nemen.

Jeroen Zonneveld

Hoofdredacteur Overheidsmanagement

[email protected]

2 SPECIAL ict en overheid

Zonder al die dure

externen verder

ontwikkelen

Staatssecretaris heemskerk: ‘open source een eerlijker kans geven’

nederland gaat open in verbindinghet ict-beleid van de nederlandse overheid staat aan de vooravond van grote veranderingen. onder de bezielende leiding van staatssecretaris Frank heemskerk van economische Zaken zullen open software en open standaarden een serieuze plek krijgen. niks geen softwareleve-ranciers meer die als moederkloeken hun eigen software bewaken, wég met de afhankelijk-heid. nederland gaat open in verbinding, aldus Frank heemskerk.

aart Verschuur

Waarom zijn open source software en open stan-daarden belangrijk voor overheden en (semi)publie-ke dienstverlening en welke voordelen ziet u bij het gebruik?Open standaarden zijn ICT-standaarden die iedereen vrij mag gebruiken, zonder royalties te betalen. Ze ver-gemakkelijken de gegevensuitwis-seling tussen verschillende soft-waresystemen en dus ook tussen overheden, bedrijven en burgers. Ze bevorderen de interopera-biliteit, zoals dat zo mooi heet. Producten die werken volgens dezelfde open standaarden kun-nen elkaar in principe vervangen. Dat maakt de klant – dus ook de overheden – minder afhankelijk van één leverancier.Open source software is software met vrije toegang tot de broncode, de software kan dus worden be-werkt. Dat heeft vier voordelen. Zo stimuleert het in-novatie en de concurrentiekracht van ons land, omdat het softwareleveranciers de mogelijkheid biedt voort te bouwen op eerdere ontwikkelingen. Daarnaast zijn er geen licentiekosten. Er zijn net als bij gesloten soft-ware wel invoerings- en beheerskosten, maar die be-heerskosten kunnen lager uitvallen.Een voorbeeld is het Octrooicentrum Nederland, een agentschap van het ministerie van Economische Zaken. Door hun nieuwe contentmanagementsys-

teem te baseren op open source software kunnen zij voortaan zelf makkelijk allerlei extra functionali-teiten aan hun website hangen en hoeven ze geen dure externen in te huren. Open source software maakt de klant dus ook minder leveranciersafhan-kelijk. Ten slotte vergroot ook open source software

de toekomstvastheid van de gekozen oplossingen, doordat de code door derden onder-houden kan worden en achteraf inzichtelijk blijft.

dus wat we nu hebben, werkt in onvoldoende mate?Wij willen als overheid gewoon meer vrijheid om te kunnen kie-

zen. Elke instelling mag haar eigen keuze maken op basis van de gewenste functionaliteit, kwaliteit, be-heersbaarheid en kosten voor het gebruik. Door onze acties krijgt open source een eerlijker kans. Het is niet zo dat we opeens honderd procent overgaan op open source. Dit is niet eens mogelijk, omdat het nu nog niet altijd beschikbaar is voor alle functionaliteiten.Ik wil met mijn actieplan de onbekendheid wegnemen en benadrukken dat open source software en open standaarden een keuze betekenen voor een open ontwikkelmodel, voor open distributie en gebruiks-recht en voor een open beheer, onderhoud en on-dersteuning.

inte

rvie

w


inte

rvie

wFo

to: m

inist

erie

van

Eco

nom

ische

Zak

en

Waarom heeft u in het actieplan onderscheid ge-maakt tussen open standaarden en open source software?Open standaarden en open source software zijn twee wezenlijk verschillende onderwerpen. Het eerste be-treft grofweg het gebruikmaken van gezamenlijke af-spraken, terwijl het tweede een juridische constructie is die leidt tot alternatieve businessmodellen voor de ontwikkeling van software. Deze twee zijn niet onder één noemer te vangen.Het belangrijkste verschil is dat open standaarden bijdragen aan het vergroten van de interoperabili-teit. Om interoperabiliteit te realiseren is het gebruik van open source software geen vereiste. Er zijn wel belangrijke overeenkomsten: minder restricties zoals royalties, het ontwikkelproces kent vaak een open besluitvormingsmodel, leveranciersonafhankelijk-heid. De meeste open source software maakt ook gebruik van open standaarden, aangezien deze geen beperkin-gen opleggen aan het gebruik en de distributie van de software.

Welke overheden passen open source software al succesvol toe?Als aansprekend voorbeeld noem-de ik het Octrooicentrum Ne-derland. Zij zijn echt een pareltje in overheidsland wat mij betreft. Het Octrooicentrum laat zien dat je als organisatie prima kan overstappen op open source software. Maar zo zijn er meer. Het ministerie van Justitie heeft een paar jaar geleden besloten om een justitie-breed platform op te richten dat samenwerking op het gebied van open source mogelijk maakt en van waaruit afstemming plaatsvindt met de justitiebrede ICT-standaarden. Met als gevolg dat bijvoorbeeld de Dienst Justitiële Instellingen een van de overheidsinstellingen is die nu open source software inzet.Ook gemeentes zijn enthousiast. Zo heeft het col-

lege van B&W van de gemeente Amsterdam in oktober van dit jaar besloten dat een werkplek op

basis van open standaarden en open source software voor haar het gewenste eindbeeld is. De ‘open werkplek’ heeft zich na-melijk voldoende bewezen in het stadsdeel Zeeburg en bij de Dienst Wonen.

Zijn de verschillende overhe-den en semipublieke organisa-

ties nu al in staat om het aanbod van open software en open standaarden op merites te beoordelen? hoe kunnen zij hun kennisniveau vergroten?De verscheidenheid aan bestaande ICT-toepassingen binnen de (semi)publieke sector is momenteel groot en complex. Het is evident dat in deze situatie niet van de ene dag op de andere verandering kan komen, er is sprake van een groeitraject. Bovendien gaat ook bij de migratie naar open standaarden en open source software de kost voor de baat uit.Wij helpen ze daar mee via het programmabureau Nederland Open in Verbinding. Daar kan men te-recht voor praktische hulp met betrekking tot de

De overheid wil

meer vrijheid om

te kiezen


Zie ook:

nederland open in verbinding: www.noiv.nlcollege Standaardisatie: www.forumstandaardisatie.nlwww.octrooicentrum.nl

inzet van open source software, open standaarden en eventuele juridische aspecten omtrent het ge-bruik. Ook biedt het College Standaardisatie in-formatie over welke open standaarden overheden kunnen gebruiken. Verder gaan we de lessen die het Octrooicentrum trekt uit hun overstap op open source software rijksbreed verspreiden.

Mag je van ‘europa’ wel eisen dat standaarden en software open dienen te zijn? Zo sluit je toch bepaalde aanbieders uit bij aanbestedingen?De keuze voor open standaar-den en/of open source software zijn een gedragsafspraak die je maakt in de fase vóór een aanbe-steding. Bij de aanbesteding zelf moet je functioneel omschrijven welke specifi caties je nodig hebt en dat is niet tegen de Europese aanbestedingsregels. Oftewel: eis wat je nodig hebt en niet wat de markt aan eigenschappen te bieden heeft.Het Forum en het College Standaardisatie heb-ben een procedure opgesteld om te komen tot een overheidsbrede lijst met open standaarden die overheden moeten toepassen of waarvan ze anders moeten uitleggen waarom ze die niet toepassen (ac-tie uit het actieplan Nederland Open in Verbinding - AV). Onlangs is gebleken dat de Europese Commis-sie hiertegen geen bezwaren heeft.

hoe zorg je dat je bij aanbestedingen open source mogelijk maakt?Alle overheden moeten begin 2009 een plan klaar hebben hoe zij denken open source een eerlijker kans te gaan geven bij aanbestedingen. Met het voorbeeld van het Octrooicentrum en anderen in de hand ga ik ze daar aan houden en zorgen dat ze profi teren van die lessen.Daarnaast heeft het eerder genoemde programma-bureau de handleiding ‘Open Standaarden en Open Source Software in Nederlandse en Europese aan-bestedingen’ opgesteld. Daarin staat de beantwoor-ding van de vraag centraal hoe in aanbestedings-trajecten het gebruik van open standaarden door de overheid kan worden bevorderd en op welke wijze gelijke kansen kunnen worden geboden aan leveran-ciers van open en gesloten software zonder dat dit in strijd is met de weten regelgeving. Bijvoorbeeld door neutrale eisen voor het aspect closed soft-ware/open source te formuleren en niet nodeloos relatief kleine leveranciers uit te sluiten.

Microsoft heeft zich tegenstander verklaard van ne-derland open in verbinding, het bedrijf kennende ge-ven ze ook nooit zomaar op. Met welke stappen is de rijksoverheid vanuit Microsoft geconfronteerd en wat vindt u hiervan?Microsoft heeft zich helemaal geen tegenstander verklaard. We hebben een goede dialoog gevoerd met Microsoft het afgelopen jaar. Zie bijvoorbeeld

onze beider bijdrages in het Financieele Dagblad van een paar maanden geleden. Microsoft ondersteunt onze doelstellin-gen, maar is het niet eens met de manier waarop wij deze pro-beren te bereiken. Het is een constructief kritische dialoog die we blijven aangaan. Ik zie dat Microsoft al meer richting een ‘open’ strategie gaat: zo biedt Microsoft Word in hun laatste

kantoorpakket Offi ce 2007 ondersteuning voor de ODF-standaard.

hoe moeilijk is het in de praktijk om van Microsoft af te komen?Het gaat mij niet om Microsoft. Mijn plan is geen anti-Microsoftplan. Ik wil dat we als overheid minder afhan-kelijk worden van leveranciers in het algemeen en dat open source een eerlijker kans krijgt. Daar werken we aan. We blijven als overheid allerlei soorten software gebruiken. De ene keer betekent dat een keuze voor een leverancier van open source software, dan weer voor Microsoft, dan weer voor een andere leverancier. Het gaat er om dat open source als serieus alternatief beter in beeld komt.

Aart Verschuur is journalist.

Mijn plan is geen

anti-Microsoftplan


Socioloog Jan van dijk wantrouwt positieve beoordelingen overheidssites

internet brengt overheid en burger niet dichter bij elkaar

U hebt dit jaar onderzoek gedaan naar de digitale vaardigheden van nederlanders. een hoofdconclusie is dat er sprake is van een kenniskloof tussen hoger en lager opgeleiden. hoger opgeleiden weten veel beter gebruik te maken van digitale overheidsdien-sten. hoe erg is dat?Overheidsdiensten zijn ingewik-kelde zaken die op een ingewik-kelde manier worden aangebo-den. Sommigen kunnen daar beter mee overweg dan ande-ren. Daardoor neemt de onge-lijkheid toe. Neem de WOZ-beschikking van huizen. Mensen wordt gezegd dat ze via internet alles kunnen uitzoeken: de waar-de, de vergelijking met andere huizen, de mogelijkheden om bezwaar te maken. Je moet niet alleen inhoudelijk snappen waar het over gaat maar je moet ook goed kunnen omgaan met computers en internet. De overheid moet gelijke toegang tot informatie en gelijke mogelijkheden geven voor iedereen. Dat is niet het geval. Men denkt dat het door computer-technologie eenvoudiger wordt maar wij stellen juist dat het ingewikkelder wordt en dat leidt tot meer ongelijkheid. Hoe erg dat is? Ik zou kunnen zeggen: hoe erg is ongelijkheid voor de overheid?

overheidsdiensten via internet bieden veel kansen maar de weg naar succes zit vol valkuilen. elektronische dienstverlening is geen garantie voor betere of efficiëntere dienstverlening. Zolang de overheid aanbodgericht blijft denken en zich niet echt ver-diept in het gedrag van burgers, schieten we weinig op met gelikte sites. dat betoogt socioloog en hoogleraar Jan van dijk. en de grootste valkuil: dat de overheid abstract en onherkenbaar wordt, zwevend op het internet.

Reinen Dercksen

U hebt aangetoond dat behalve het opleidingsniveau ook leeftijd een belangrijke factor is voor een suc-cesvol gebruik van overheidssites. een verleidelijke gedachte is dat het probleem van oudere digibe-ten van voorbijgaande aard is. volgens u is dat een

mythe. hoe zit dat precies?Jongeren zijn beter in knoppen-kennis, surfen en browsen. Ou-deren staan daarbij voor hogere drempels. Maar uit ons onderzoek blijkt ook dat jongeren zeker niet beter zijn in het gericht zoeken naar bepaalde informatie of het bereiken van een bepaald doel in je eigen voordeel, zeg maar het strategisch gebruik van internet. Ouderen en jongeren halen daar-bij vergelijkbare scores. Jongeren hebben doorgaans minder kennis van regels, of hoe de overheid in elkaar zit, wat een belemmering

is voor een doelmatig gebruik van het internet. Dat probleem wordt niet opgelost als de ouderen ver-dwijnen. Sterker nog, ik denk eerder dat het probleem zal toenemen doordat de overheid complexer wordt en doordat allerlei instellingen en organisaties steeds meer via het internet willen regelen. Het idee dat het probleem van achtergestelde ouderen vanzelf oplost, is dus niet alleen een mythe. Het is ook een valkuil.

Jongeren zijn niet

beter in het

strategisch gebruik

van internet dan

ouderen

inte

rvie

w


Maar ook voor hoger opgeleiden is het niet altijd feest. in hetzelfde onderzoek toonde u aan dat am-per een op de tien mensen twee gerichte, strate-gische zoekopdrachten succesvol kon uitvoeren. Welke conclusie trekt u daaruit? Veel te lang hanteerde men alleen maar het bezit van computers en de kwantiteit van het aanbod van elektronische diensten als maat voor het succes van de overheid op het internet. Maar dat zegt weinig over de manier waarop mensen met computers en met deze diensten omgaan. Veel men-sen stranden op de ingewikkeld-heid van overheidsregels, dat is de bron van alles. Vervolgens heb je de programma’s en de vaardigheden die nodig zijn om een zoekopdracht of een actie waar je persoon-lijk voordeel bij hebt succesvol te kunnen uitvoeren. Dan blijkt dat ook hoger opgeleiden vaak vastlopen in een brij van informatie. Mensen vragen zich vaak af: geldt een beschreven situatie voor mij of niet, of ben ik een uitzondering? Met als uiteindelijk gevolg dat mensen afhaken of kiezen voor andere metho-des: naar de telefoon grijpen of toch maar langsgaan bij het gemeentehuis. Iets anders is dat maar weinig mensen goed kunnen zoeken. Niemand leert je hoe je goed moet googlen. Mensen lezen vaak alleen de eerste drie hits van pakweg tienduizend ingangen en nemen vervolgens veel informatie voetstoots als waar en betrouwbaar aan. Ook hoger opgeleiden zijn daar heel kritiekloos in. Mensen weten vaak niet of ze te maken hebben met een officiële overheids-site of een commerciële aanbieder. Met dat gedrag wordt nog veel te weinig rekening gehouden bij overheidsinformatie.

heeft het ook te maken met het aanbodgerichte denken van de overheid? enkele jaren geleden stelde u op basis van onderzoek dat vraaggericht werken bij de overheid absoluut niet uit de verf komt. Zeventig procent van de bevolking was niet van het be-staan van digitale overheidsdien-sten op de hoogte. is de situatie sindsdien verbeterd?Enigszins, maar ik heb nog steeds de indruk dat pak-weg de helft van de bevolking niet op de hoogte is van een groot aantal gemeentelijke en landelijke diensten. En het aanbodgerichte denken bestaat nog steeds. Er wordt vaak voor de burger gedacht,

vaak ook op een heel loffelijke manier door bijvoor-beeld uit te gaan van life events, zoals trouwen, een huis kopen of je baan kwijtraken. Maar uit geen van onze onderzoeken blijkt dat de burger op zo’n ma-nier denkt en handelt, het blijft sterk aanbodgericht.

En alles wat erbij komt, is door de aanbodkant ingegeven. Zo wordt de situatie er niet beter op. De sleutel ligt in het onder-zoeken van het gedrag van de ge-bruiker. Dat wordt wel gedaan maar op de verkeerde manier. Door bijvoorbeeld opiniepeilin-gen te houden, gebruikerspanels het uiterlijk van een site te laten beoordelen, of de site te laten beoordelen door professionele

sitebouwers. Uit dat alles rolt bijna altijd een posi-tieve beoordeling maar dat wantrouw ik heel erg omdat het over opinie gaat en niet over gedrag. Het feitelijk gedrag is eerder dat mensen eerst vastlopen op het internet, dan maar gaan bellen en soms nog geen duidelijk antwoord krijgen, om ten slotte naar de balie te gaan.’

is de situatie te verbeteren?Om te beginnen zou de overheid veel systemati-scher moeten registreren hoe er van de verschil-lende diensten gebruik wordt gemaakt. Welke contacten heeft een burger, met welk medium, in welke volgorde, waar heeft hij bij internetdiensten afgehaakt en waarom? Alleen dan krijg je een beeld van de kwaliteit van je dienstverlening en een idee van de mogelijkheden ter verbetering. Wat betreft de praktijk zie ik verschillende mogelijkheden. Een van onze ‘ketterse’ adviezen is om van bepaalde sites heel eenvoudige varianten te maken waar de meest

elementaire zaken op staan, zo-als de openingstijden van een gemeentehuis, telefoonnummers of de plaats waar je met bepaal-de vragen terecht kan. Mensen die vervolgens meer gedetail-leerde vragen hebben, kunnen dan doorlinken naar een meer uitgebreide versie met meer in-formatie. Iets anders is dat veel overheidssites veel slimmer met elkaar verbonden kunnen wor-

den. Ik ben wat dat betreft een groot voorstander van uniformiteit en het doorlinken van overheids-sites. Wat maakt het de burger nou uit of hij bij de SVB moet zijn of het UWV? Ik ga meer uit van een netwerkgedachte bij de verstrekking van overheids-

Na een beetje goog-

len toch maar naar

de publieksbalie

Het gevaar van

één naar géén

loket dreigt


Profiel

Jan van dijk is hoogleraar communicatiewetenschap aan de Universiteit van twente. Zijn expertise ligt op het terrein van onder andere ict, overheidscom-municatie (e-government) en netwerken (sociale en medianetwerken). hij adviseert de europese com-missie, een aantal nederlandse ministeries, provincies en gemeenten en heeft een convenant op het gebied van onderzoek en kennistransfer gesloten met de Belastingdienst. Met Alexander deursen publiceerde hij dit jaar een onderzoek naar de digitale vaardighe-den van nederlandse burgers. op dit moment doet hij onder meer onderzoek naar de digitale vaardigheden van ambtenaren.

informatie. Stel dat mensen bij de Belastingdienst binnenkomen, maar voor hun informatie eigenlijk bij het UWV moeten zijn, dan zouden ze daar op een slimme manier naartoe moeten worden geleid. Bij-voorbeeld door feedback te geven op hun vragen of ze via beslisbomen sneller door te linken naar de juiste informatie of site. Zo voorkom je dat mensen elke keer als ze vastlopen opnieuw gaan googlen en opnieuw overal en nergens uitkomen.

in het ideale geval werken overheidsdiensten dus samen, zijn sites slim en overzichtelijk, en wordt de gemeentelijke dienstverlening efficiënter. en zo worden we allemaal blij en gelukkig?Daarvoor moet meer gebeuren. In de toekomst zal er hoe dan ook veel meer gebruik worden gemaakt van elektronische diensten dan nu. Maar daarmee is bepaald niet gezegd dat overheid en burger dichter bij elkaar worden gebracht. Integendeel, het gevaar dreigt dat allerlei zaken worden teruggebracht tot het invullen van lijstjes, het afvinken van handelingen en het uitbesteden van diensten. Alles is dan voorge-programmeerd. Ik noem dat van één loket naar geen loket, waarbij het echte contact en de interactie tus-sen burger en overheid wordt verbroken. Dat is volgens mij de verkeerde opvatting van de elektro-nische overheid. De overheid is meer dan een elek-tronische dienstverlener of een webwinkel. Het gaat ook om persoonlijk contact, directe communicatie, meningsvorming en een actieve deelname aan de maatschappij. Ik zie goede mogelijkheden om dienst-verlening en participatie aan elkaar te koppelen. Bij een al te enge, zakelijke opvatting van elektronische dienstverlening marginaliseert de overheid zichzelf en kan zij de meeste diensten net zo goed uitbeste-den. Je moet er toch niet aan denken dat gemeenten bepaalde diensten verplaatsen naar een callcenter in India? Dan verdwijnt de overheid op het internet.

ten slotte, u hebt dit jaar onderzoek gedaan naar de digitale vaardigheden van ambtenaren. Zijn de eerste resultaten en conclusies al bekend?Nog niet. Behalve dan dat veel gemeenten niet dur-ven mee te doen. We krijgen heel wat afzeggingen. Ze hebben geen tijd maar ik ben bang dat ze vooral beducht zijn om beoordeeld te worden. We ver-wachten sowieso dat ambtenaren niet beter zullen scoren dan de gemiddelde middelbaar of hoger op-geleide. Ook ambtenaren kennen hun eigen elektro-nische diensten vaak niet.

Reinen Dercksen is journalist.

Foto

: Ind

ra S

imon

s


Sogeti ontwikkelt prijswinnend ict-project

digitaal donorregister van maatschappelijke betekenis

De herbouw van het donorregister is uitgevoerd in opdracht van het CIBG, een agentschap van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Bij de prijsuitreiking op het Computable Award Gala, zei directeur Gerrit Arkesteijn trots te zijn op de prijs: ‘Het is een bekroning voor al het werk dat is verricht.’ Digi-talisering van het register is van grote maat-schappelijke beteke-nis. Sinds het register via inter-net benaderbaar is, hebben zich reeds tienduizenden mensen via internet geregistreerd. Het register is een fraai voorbeeld van een geslaagd overheidspro-ject. Het project is binnen de gestelde termijn en binnen het budget uitgevoerd. Kwaliteit en gebruiksvriendelijkheid stonden, zoals bij alle projecten van het CIBG, hoog in het vaandel. ‘Het project is degelijk, be-trouwbaar en gemakkelijk in gebruik’, aldus het CIBG.‘Het CIBG wist precies wat het wilde’, zegt Jeroen Ver-steeg, CEO van Sogeti Nederland, de ICT-partner van het CIBG en het donorregister. ‘Je moet je vingers niet willen branden aan te grote en te complexe projecten. Het register was wel complex vanwege privacywetge-ving, maar tegelijk overzichtelijk genoeg om er een suc-ces van te maken. Het is bijvoorbeeld slim om dit soort trajecten te faseren en niet alles in één keer te doen.’

Aanmelden via internetHet donorregister is na het opschorten van de mi-litaire dienstplicht als vervangend werkgelegenheids-project voor de op te heffen Directie Dienstplicht-

het digitaal donorregister is gekozen tot het beste ict-project in de publieke sector. Mensen kunnen zich via internet aanmelden of hun eigen gegevens inzien, bijwerken of verwijderen. vervanging van het oude geautomatiseerde systeem van het register uit 1998 was nodig, omdat met de destijds gebruikte techniek digitalisering niet mogelijk was.

Ruud poels

zaken van het ministerie van Defensie in Kerkrade gevestigd. Het eerste register werd ingericht door de Defensie Telematica Organisatie (DTO). Bij zijn start was het donorregister onderdeel van de Directie Curatieve Somatische Zorg van het ministerie van VWS. Tegenwoordig maakt het register deel uit van

het CIBG. Binnen die organisatie leefde de nadrukkelijke wens om de mogelijkheid te creëren voor mensen zich via internet aan te melden als orgaandonor. Met het oude systeem bleek dat niet mogelijk. In 2006 werd tot her-bouw besloten.‘We hebben het systeem over-gebracht naar een Microsoft-omgeving’, zegt Christiaan Hoos, commercieel manager overheid en zorg van Sogeti. ‘Vanuit die

omgeving is het wel mogelijk om een webomgeving met de mogelijkheid van aanmelden te realiseren.’De praktijk was aanvankelijk weerbarstig, maar de om-schakeling is naar tevredenheid verlopen. ‘Het was een forse ingreep en in het begin was het wennen, maar ik ben zeer tevreden’, aldus hoofd Donorregister Rob Zeguers van het CIBG.Behalve de webapplicatie is ook het postregistratie- systeem gedigitaliseerd. Een enorme scan- en invoer-klus, die volgens Zeguers makkelijker lijkt dan is ge-daan. ‘Sommige mensen schrijven hele verhalen op het donorformulier. Dan geven ze bijvoorbeeld aan alleen aan familie te willen doneren of juist niet aan iemand die alcoholist is geweest. Op dat soort ver- zoeken kunnen wij niet ingaan, maar die mensen moeten wel een brief van ons krijgen waarin we dat

Het project is degelijk,

betrouwbaar en

gemakkelijk in gebruik


uitleggen. Die formulieren moet je er dus tussen-uit halen en apart behandelen.’

ontwikkelen op locatieWat volgens Zeguers en Hoos goed gewerkt heeft, is dat de mensen van Sogeti veel van hun werk op locatie hebben gedaan. Zeguers: ‘Kerkrade mag dan in het centrum van Europa liggen, voor mensen uit de Randstad ligt het toch wel excentrisch. Doordat ze hier werkten, raakten onze mensen spelenderwijs ver-trouwd met het nieuwe systeem. We konden als het ware meegroeien.’ Hoos: ‘In Zuid-Limburg wonen niet de meeste Sogeti-collega’s, maar ze vonden het geen probleem. Ze waren vaker in Kerkrade dan op ons kantoor in Den Bosch te vinden. Een goed teken.’Behalve het team dat in Limburg werkte, werd er door Sogeti ook werk naar India gebracht. ‘Het CIBG had daar geen problemen mee. Ze vonden het onze verantwoordelijkheid. Uiteraard hebben we geen ver-trouwelijke informatie naar India gestuurd. Veel test-werk is daar gedaan.’

Het hoofdproject is nu klaar. Het donorregister draait naar tevredenheid zeven dagen per week, 24 uur per dag. Er wordt nu nog gewerkt aan een project dat het artsen mogelijk moet maken het donorregister via inter-net te raadplegen op de geregistreerde keuze, als een van hun patiënten is overleden. Nu gebeurt dat raadple-gen nog telefonisch door tussenkomst van de Neder-landse Transplantatie Stichting. Door die mogelijkheid via internet moet het raadplegen sneller gaan. Hoe sneller een arts het gesprek over donatie op gang kan brengen

met nabestaanden, hoe beter het is. De webapplicatie is bijna klaar en zal in een

proef met zes ziekenhuizen worden getest op onder meer gebruiksvriendelijkheid.

Ruud Poels is bedrijfsjournalist

Het donorregister

het donorregister heeft een eigen website. Als privacywaarborg is een digid-toegang gemaakt. de site is niet alleen bedoeld voor mensen die zich willen aanmelden, maar ook voor hen die hun reeds gere-gistreerde keuze willen inzien of wijzigen. Met digid, het digitale ‘paspoort’ voor overheidsdiensten, kunnen bezoekers toegang krijgen tot het digitale register. Zie www.donorregister.nl.

nieuw

www.kennisbankruimtelijkeordening.nl

Hebt u alle kennis paraat? Nee? Dan loont het de moeite om een abonnement op de kennisbank Ruimtelijke Ordening te nemen. Een zeer gerenommeerde redactie van mensen uit de praktijk en wetenschap zorgt ervoor dat u altijd over de meest actuele weten regelgeving en jurisprudentie beschikt. Heldere werkprocessen helpen u bij uw dagelijkse werkzaamheden en verkleinen de kans op procedurefouten. Laat u over tuigen, ga naar www.kennisbankruimtelijkeordening.nl en vraag een productdemonstratie aan.

Bent u klaar voor de nieuwe Wro?

03770-Reed-KB-RO-adv-fc.indd 1 18-06-2008 15:50:21

ROmagazine bekijkt het altijd van twee kanten.

VAKBLAD VOOR DE RO-PROFESSIONAL

✓ Al 25 jaar hét onafhankelijke vakblad✓ Gelezen door RO-professionals werkzaam bij overheden,

commerciële instellingen en maatschappelijke organisaties✓ De actuele ontwikkelingen in het RO-beleid helder samengevat✓ Inspirerende praktijkvoorbeelden✓ Platform voor opinievorming over ruimtelijke ontwikkeling

Als u iets te maken heeft met ruimtelijke ontwikkeling, is ROm uw vakblad. Neem nu een abonnement via www.romagazine.nl

M A G A Z I N E | W E B S I T E | E - Z I N E

25 JAAR

Jubile

umjaar Ruimtelijke

OntwikkelingMagaz

ine


een inspirerende omgeving creëren voor behoud van personeel

nieuwe digitale werkplekken voor rijksambtenaren

Sinds de introductie van de pc in de jaren tachtig is de wijze waarop we informatie bewerken en verwerken verder gedigitaliseerd. De wijze waarop deze informatie binnen organisaties is georgani-seerd, is echter grotendeels gelijk gebleven. Brieven zijn vervangen door e-mails, archiefkasten door do-cumentmanagementsystemen of netwerkschijven. Met de opkomst van web 2.0 verandert ook de wij-ze waarop informatie is georganiseerd. Steeds vaker delen mensen informatie via wiki’s, blogs en sociale netwerken. Steeds vaker zijn deze collectief beheer-de informatiebronnen ook een belangrijke kennis-bron voor medewerkers binnen de organisatie.De algemene verwachting is dat er de komende decennia een structureel tekort aan hoogopgeleide, talentvolle medewerkers zal zijn. De wijze waarop organisaties aantrekkelijk zijn voor deze medewer-kers wordt mede bepaald door de wijze waarop zij kenniswerk organiseren. Bieden zij deze medewer-kers een inspirerende omgeving waarin zij zichzelf kunnen ontplooien?Microsoft, bijvoorbeeld, noemt deze wijze van or-ganiseren ‘het nieuwe werken’. Het nieuwe wer-ken is een visie waarbij recente ontwikkelingen in de informatietechnologie als aanjager gelden voor een beter(e) inrichting en besturing van het ken-niswerk. Het gaat om vernieuwing van de fysieke werkplek(ken), de organisatiestructuur en -cultuur, de managementstijl en niet te vergeten de menta-liteit van de kenniswerker en zijn manager. Regie-voering binnen organisaties gaat van ‘command and control’ naar ‘connect and collaborate’.

‘een moderne en efficiënte rijksdienst’ is een steeds meer gehoorde kreet binnen de nederlandse rijksoverheid. Momenteel loopt een aantal programma’s gericht op de vernieuwing van de digitale werkplek van rijksambtenaren. de veranderingen in tech-nologie zijn het meest zichtbaar. de echte resultaten zullen echter voortkomen uit cultuurverandering. de wijze waarop mensen samenwerken en de wijze waarop kennis met elkaar wordt gedeeld, zal komende jaren drastisch veranderen.

paul Ruijgrok

een vernieuwende rijksdienstOp 25 september 2007 bood minister Ter Horst (Bin-nenlandse Zaken) de Nota Vernieuwing Rijksdienst (NVR) aan de Tweede Kamer aan. De NVR betoogt dat de bedrijfsvoering van het Rijk efficiënter wordt door bijvoorbeeld:• meer samen te werken; • de huisvesting te veranderen zodat beleidsambtena-

ren dichter bij elkaar en het Binnenhof komen; • één standaardwerkplek in te voeren, zodat beleids-

ambtenaren dezelfde kantoorautomatisering gebruiken; • beleidsambtenaren aan te stellen in dienst van het

Rijk, in plaats van bij een specifiek ministerie. Om een nieuwe standaard basiswerkplek te ontwikke-len is het project Gezamenlijke Ontwikkeling Univer-sele rijksDesktop (GOUD) opgezet. Hierbij moet het mogelijk worden om in beginsel vanaf iedere locatie te kunnen (samen)werken op een zo effectief en efficiënt mogelijke wijze. Recentelijk is de aanbesteding van een basiswerkplek ofwel GOUD-werkplek voor zeven de-partementen afgerond. GOUD is een opstap naar de Digitale Werkplek Rijksdienst (DWR). De doelstelling van DWR is om in 2012 via de browser toegang te geven tot alle informatie die een ambtenaar nodig heeft. Dat kan dan tijd- en plaatsonafhankelijk en de informatie is gepersonaliseerd voor de gebruiker.

Grenzen vervagenIn de praktijk is er al veel veranderd in de wijze waar-op mensen hun informatie organiseren. De volgende anekdote illustreert dit.


‘Jan zit in de trein op weg naar het ministerie. Hij heeft de trein een uur later genomen, want in de spits zitten de treinen zo vol dat je er niet fatsoenlijk kunt werken. Vanochtend zag hij thuis op Yammer.com dat zijn col-lega Piet bezig was met een notitie over een onder-werp waar Jan vorige maand wat research voor had gedaan. Jan stuurde Piet snel zijn Delicious-bookmarks toe om hem verder op weg te helpen. Intussen neemt Jan op zijn laptop de stukken voor zijn vergadering van elf uur door. Gelukkig had al een aantal mensen hun reacties op het stuk gegeven, zodat hij een beetje weet welke kant het straks op zal gaan. Vroeger moest je al die e-mails eerst bij elkaar zoeken, maar nu ze binnen het project met Google Sites werken, staan alle opmerkingen netjes bij het document op zijn scherm. Jan denkt nog even terug aan de vorige bijeenkomst waarin Linda met een heel nieuw probleem kwam, waar Jan eigenlijk niets vanaf wist. Op LinkedIn ziet Jan dat Karel al eerder met het on-derwerp bezig is geweest. Even later bedankt Jan Karel door de telefoon voor de toelichting en begint de trein al vaart te ver-minderen. ‘Mooi’, denkt Jan, ‘nog tijd voor een kopje koffie en ik ben precies op tijd voor de vergadering.’

De technologie, die in het verhaal over Jan wordt be-schreven, bestaat en wordt vandaag al door miljoe-nen mensen op het internet gebruikt. Er vallen twee dingen op. Ten eerste is de stand van de technolo-gie op het internet veel verder dan de technologie die momenteel binnen de meeste organisaties wordt gebruikt. Ten tweede is Jan aan het samenwerken los van organisatorische grenzen. Piet zou wel voor een ander departement kunnen werken en Karel voor een adviesbureau.De informatie en communicatie gaat dus over grenzen van organisaties heen en informatie wordt buiten het beheer van de eigen organisatie bewerkt, beheerd en

gedeeld. De grenzen tussen het organisatorische do-mein en het openbare domein op internet vervagen.

Uitdagingen voor een vernieuwende rijksoverheidNVR richt zich op efficiëntie en dat kan deels bereikt worden door de productiviteit van de beleidsamb-tenaar te verhogen. Het beleid kan dan met minder ambtenaren worden vastgesteld. Het nieuwe werken gaat over de productiviteit van de kenniswerker en kan een belangrijke bijdrage leveren aan de zo ge-wenste kostenbesparing.Het nieuwe werken gaat echter veel verder dan toe-gang tot informatie. Het gaat ook over organisatie-

structuur en -cultuur, de manage-mentstijl en niet te vergeten de mentaliteit van de kenniswerker en zijn manager. Mensen zullen gaan samenwerken en verbin-dingen zoeken waar ze de kwa-liteit van het werk ten goede komen. Deze verbindingen zul-len geen rekening houden met organisatorische grenzen. Men-sen zullen die technologische ondersteuning zoeken die het best bij hen past ongeacht de

plaats en het eigendom van deze ondersteuning. En ze zullen daar niet mee wachten tot 2012.Ten slotte nog iets over informatiemanagement. Het vak informatiemanagement betreft onder andere be-veiliging, digitale duurzaamheid en het borgen van de authenticiteit van informatie. Met alle relevante infor-matie binnen de eigen organisatorische grenzen zijn deze aspecten al complex. Met de vervaging van de grenzen tussen het organisatorische domein en het openbare domein op internet zullen hier nog meer uitdagingen bijkomen.

Paul Ruijgrok is partner bij KBenP, een gespecialiseerd ad-viesbureau dat organisaties helpt hun informatie op orde te krijgen. Paul is bereikbaar via [email protected].

Informatie en

communicatie over

grenzen van

organisaties heen

Foto

: Koe

n Su

yk/A

NP


inte

rvie

w

Foto

: In

dra

Sim

ons


dimpact benadrukt de kracht van samenwerking

digitaal maatwerk voor en door elf gemeentenict-projecten bij de overheid komen vaak negatief in het nieuws, vanwege bijvoorbeeld budgetoverschrijdingen. een groep van elf gemeenten, verenigd in dimpact, bewijst dat het anders kan. hun gezamenlijke regie op het gebied van e-dienstverlening leidt zelfs tot efficiencywinst.

paul simons

Digitalisering heeft impact. Die ervaring inspireerde tot de naam Dimpact, een coöperatieve vereniging van elf gemeenten in Overijssel, Flevoland en Dren-the. Twee nieuwe gemeenten in Brabant staan op het punt lid te worden. Zij bundelen hun krach-ten om de dienstverlening aan de burger te digitaliseren. Dim-pact is gevestigd in Enschede en staat onder leiding van René Bal. ‘Wij zijn een organisatie van en voor gemeenten. In 1999 kreeg Enschede subsidie om een digitaal loket te ontwikkelen. Dat werd een succes. Maar men keek ook vooruit. Naar nieuwe technologieën. Naar het door-ontwikkelen van het product. Andere gemeenten dienden zich aan met hun ambi-tie om ook een digitaal loket te realiseren. Sommige van hen waren sterk op het gebied van architectuur. Samen hebben zij Dimpact opgericht.’

innovatieve dienstverleningProducten kunnen eenmalig ontwikkeld worden voor alle deelnemers, zodat er ruimte ontstaat voor de realisatie van innovatieve dienstverleningscon-cepten. Dimpact organiseert de aanbesteding en zorgt ervoor dat het programma wordt uitgevoerd volgens de specificaties van de leden. Dimpact test de programmatuur en ondersteunt de implemen-

tatie bij de gemeenten. Zo kunnen de gemeenten samen méér bereiken dan ieder afzonderlijk. René Bal: ‘Met ons gezamenlijke budget kunnen we pro-

ducten ontwikkelen die aanslui-ten bij de logica van gemeenten en die voldoen aan onze eisen en wensen. Echt maatwerk dus, dat we succesvol kunnen inzet-ten bij de dienstverlening aan burgers en bedrijven.’

netwerkorganisatieDimpact is een netwerkorgani-satie, waarin de samenwerking tussen de gemeenten even be-langrijk is als het product zelf. De gemeenten participeren in

Dimpact op alle niveaus: bestuur, innovatie, product-specificaties, implementatie en beheer. Samen wer-ken ze aan een generiek product. Inmiddels beschik-ken alle elf gemeenten over een uitstekend digitaal loket in eigen huisstijl. Burgers kunnen via de web-site tal van transacties verrichten. ‘De diversiteit van producten was tevens de uitdaging van het project. Elke gemeente heeft ongeveer 350 verschillende producten. Op het oog zijn ze wel gelijk, maar ze kunnen sterk verschillen in de manier waarop ge-meenten deze aanbieden. Standaardisering van de producten is nodig om één oplossing voor gemeen-ten te kunnen bouwen, beheren en door te ontwik-kelen’, aldus René Bal.

Alle deelnemende

gemeenten delen de

kennis en praten en

beslissen mee


Standaardisatie versus eigen systemenBinnen Dimpact wordt ook expliciet gesproken over de diensten zelf. Bal: ‘Als je het vanuit globaal perspectief bekijkt, vraag je je af: zijn al die verschillen relevant voor de burger? Die vraag moet worden gesteld op beleidsni-veau. Dan kom je veel sneller tot standaardisatie.’ Ook de werk-processen worden gestroomlijnd, waardoor de medewerkers in-tern op dezelfde wijze gaan wer-ken. Dit zorgt voor efficiencywinst. Toch gaat Dimpact niet zover om ook de backofficesystemen aan te passen, zoals de basisregistra-tie en de belastingen. ‘Gemeen-ten hebben hier verschillende systemen voor of hebben deze verschillend ingericht. Dat laten we zo. We creëren daarom een mid office met de benodigde relevante gegevens. Deze komen in een gegevensmagazijn, een zakenmagazijn en een geo-maga-zijn. Dit midoffice functioneert als een schil om de eigen systemen heen.’

Landelijke uitstralingHet digitale loket van Dimpact is een succes en de tweede generatie producten wordt nu al geïmple-menteerd. Inmiddels heeft het concept landelijke uitstraling. Dimpact participeert in verschillende ini-tiatieven en wordt regelmatig geconsulteerd door ministeries en andere programma’s op het gebied van e-overheid. Nieuwe leden dienen zich aan. Maar René Bal raadt gemeenten af het lidmaatschap te

‘Een organisatie van

en voor gemeenten’

Meer informatie? Ga naar: www.dimpact.nl.

zien als een manier om goedkoop software af te nemen: ‘Gemeenten moeten er zelf menskracht in willen steken om producten mee te helpen ontwik-kelen. Zo’n houding verwachten we van nieuwe le-den. Het gaat ons immers om de samenwerking.’

voorop lopenDe intensieve, kleinschalige sa-menwerking in regionaal ver-band lijkt de kracht van Dim-pact. Hoe gaat het verder als het succes zich uitbreidt over het gehele land? Wordt Dim-pact dan slachtoffer van z’n ei-gen succes? René Bal: ‘We zijn

erin geslaagd om de innovatie van digitale dienstver-lening op te pakken met enkele spelers die vooruit willen lopen. Als we landelijk groeien, kunnen we die innovatierol blijven vervullen met een bundeling van vooroplopende gemeenten. De samenwerking tus-sen gemeenten in praktische zaken zoals implemen-tatie moeten we vooral regionaal houden. Maar hoe we ook groeien: alle deelnemende gemeenten kun-nen de kennis delen, meepraten en meebeslissen. Dat is het unieke concept van Dimpact.’

Paul Simons, Ravestein & Zwart


inte

rvie

w

de aanpak van ict-projecten moet volgens Jan Frisco Groote volwassener

Politici onderschatten de complexiteit van software

Samen met uw collega-hoogleraar chris verhoef van de vrije Universiteit heeft u de discussie over mislukte ict-projecten bij de overheid aangezwengeld. Wan-neer besefte u voor het eerst ‘hé, er gaat wel erg veel mis’?Dat was bij de geautomatiseerde parkeergarage in Den Bosch. Ro-bots moesten de auto’s op de juiste plek zetten, dan kan je tot vier keer zoveel wagens kwijt. Nu dacht het bedrijfje dat de robots maakte ook wel even de software te programmeren. Toen ze er zelf niet uitkwamen, huurden ze het ene na het andere ICT-bedrijf in, dat ze met de gebakken peren achterliet. Zo zette het systeem auto’s op een plek waar er al eentje stond, met flinke schade tot gevolg… Toen wij daar gingen kijken, bleek er fulltime een mannetje rond te lopen om alle missers te corrigeren. Mijn con-clusie is dat door naïviteit over de complexiteit van de software fout op fout werd gestapeld. Het gevolg is dat het technische constructiebedrijf failliet is, en bij mijn we-ten de apparatuur in de garage ontmanteld.

Wat bedoelt u met ‘naïef’?Dat we niet inzien dat software een complexe mate-rie is die in handen van ongekwalificeerde mensen tot problemen kan leiden. Er zijn geen regels over wie

de problemen bij uitkeringsinstantie UWv, dat onlangs 87 miljoen euro in rook op zag gaan door een mislukt ict-project, staan niet op zichzelf. vol vuur pleit hoogleraar informatica Jan Friso Groote van de technische Universiteit eindhoven voor meer au-tomatiseringsdeskundigheid bij de overheid. een centrale toezichthouder moet voor-komen dat nog meer geld wordt weggegooid.

peter Wierenga

software mag maken. Andere beroepen, zoals artsen, advocaten en restauranthouders worden om de oren

geslagen met regels en moeten over de juiste diploma’s beschik-ken. Zo mogen bepaalde mensen niet aan het bed van Sylvia Mil-lecam staan. Maar eenieder mag de computerprogramma’s voor die beroepen schrijven, alsof de programmeur er niet toe doet. Zo ken ik het verhaal van een hartbewakingsmonitor, die bij een hartaanval automatisch de arts waarschuwde. Maar door een foutje in de software van de te-lefooncentrale ging de pieper van de dokter niet af. Patiënt overle-

den. Nu redden computers meer levens dan ze kosten, maar dat soort fouten zijn vermijdbaar.

het systeem was dus niet goed getest, net zoals bij de Belastingdienst, waardoor begin dit jaar 730.000 elektronische aangiftes opnieuw ingediend moesten worden. Inderdaad. Maar dat is nog peanuts vergeleken bij een veel grotere ramp: de hogesnelheidslijn. Dat spoor ligt er allang, maar de HSL rijdt nog steeds niet. Waarom? Het beveiligingssysteem functioneert niet. Hier! (legt een dik pak papier op tafel, PW) Dit zijn de protocol-len voor hoe het systeem moet communiceren. Dat

De overheid is te naïef

waar het gaat om

grootschalige

ICT-projecten


zou ik graag eens doorrekenen, want ik zie al meteen dat er aan de lopende band fouten in staan. Kijk, als je een huis bouwt, dan wordt eerst het design besproken met alle betrokkenen, voor de eerste steen gelegd wordt. Bij de HSL zijn ze al begonnen, terwijl het ontwerp voor de software nog niet af was. Ze dachten: ach, dat komt wel goed! Maar automatisering is veel te complex, dat moet je evengoed gestructureerd aanpak-ken, net zoals je eerst gedetailleerde bouwtekeningen maakt voor de hele spoorlijn.

Maar er is nu toch aandacht voor de ict-problema-tiek? de tweede Kamer heeft de verontrustende sig-nalen opgepikt en de Algemene rekenkamer heeft onderzoek gedaan.Dat rapport is van een verbijsterende naïviteit! Enerzijds zegt de rekenkamer dat wat wij hoogleraren beweren, niet waar kan zijn, namelijk dat er tot zes miljard euro verloren is gegaan bij de ICT-projecten, maar anderzijds willen ze geen parlementair onderzoek, omdat het zo’n chaos is, dat je toch nooit alle cijfers boven water kunt halen… Vervolgens bepleit de rekenkamer de methode van peer review. Dan mag een collega bij jouw ICT-project komen kijken, maar moet tegenover derden zijn mond houden. Alsof de slager in het dorp zijn collega komt keuren. Dan zegt hij: ‘Dit vlees stinkt een beetje, maar ik vertel het niet verder, want je moet het toch verkopen’!

dan het plan van minister ter horst van Binnenlandse Zaken. Zij stelt voor om op elk depar-tement een chief information officer in te stellen, die op de ict-projecten moet toezien. Goed idee?Het is beter dan niks. Maar zo’n CIO heeft wel macht nodig. Omdat de rol van de informatica de komende eeuwen cruciaal is, moet hij een gestructureerde manier van bouwen ontwikkelen. Vergelijk het met de bouw. Daar worden achtereenvolgens het ontwerp, de goed-keuring en de aanleg door verschillende partijen gedaan. De CIO is de centrale partij, die ontwerpen goedkeurt of afkeurt. Dat zal een enorm effect hebben, want dan wordt iedereen gedwongen om eerst precies op te schrijven wat hij wil dat er gemaakt wordt.

U zegt met nadruk ‘centrale partij’, maar ter horst wil juist per ministerie zo’n cio benoemen. Zij betoogt dat ook kennis nodig is van de verschillende onder-

werpen, van volksgezondheid tot defensie.Dat is een foute strategie. De informaticarevolutie vergt namelijk een nieuwe manier van denken en toezien. De automatisering is geen sausje, nee, het voegt iets fundamenteel anders toe aan de techniek van vroeger: intelligentie en complexiteit. Dat is zoiets eigens, dat de problemen echt vaak bij de informatica zelf liggen. Op dat punt is er geen onderscheid tussen een waterkering en een database voor persoonsge-gevens. Daarom moet het toezicht dus juist centraal. Maar ja, ook in de Tweede Kamer staat de minister er vaak bij alsof het haar allemaal te ingewikkeld is. Heel ergerlijk!

en wat betekent dat voor de lagere overheden, als ge-meenten en provincies?Als die toezichthouder er komt, moet die ook voor de lagere overheden werken, als het tenminste niet om de aanschaf van een paar computers gaat. Vergelijk het met Rijkswaterstaat, die is ook verantwoordelijk voor de hoofdwegen in het hele land. Dus als gemeenten pro-jecten willen uitvoeren die hun infrastructuur raken, bij-voorbeeld de basisadministratie, dan moet dat langs de centrale toezichthouder.

Wat zijn de belangrijkste pun-ten waar die toezichthouder op moet letten?Hij moet kijken of de security goed geregeld is, of er gebruik wordt gemaakt van open stan-daarden, of het systeem voldoen-de verwerkingscapaciteit heeft en of het toekomstbestendig is. Dat laatste is van belang, omdat soft-ware meestal langer meegaat dan hardware. Natuurlijk moet de toezichthouder zelf uitvinden wat

er verder nog allemaal uitgezocht moet worden, maar deze vier punten horen er zeker bij!

is de overheid niet juist te lief als opdrachtgever?Nou, ook bedrijven moeten soms na vijf, zes jaar een streep zetten door een immens softwareproject. Ik zou eerder zeggen dat de overheid te naïef is. De hele aanpak van softwareprojecten moet volwassener. De overheid zegt niet eventjes dat er eind volgend jaar een tunnel onder het Naardermeer moet liggen. Zij gaat professioneel om met de technische ontwikke-ling. Pas nadat alternatieven zijn onderzocht, effecten gemeten en ontwerpen doorgerekend wordt een besluit genomen. Maar er wordt wél verordonneerd

Ik pleit voor een

Pieter van

Vollenhoven

voor de ICT


Foto

: Be

rt Ja

nsen

dat eind van het jaar een nieuw patiëntendossier wordt ingevoerd. Alsof daar geen belangen zijn, geen technische beslissingen moeten worden genomen en niet doorgerekend moet worden of de ontwerpen deugen.

hoe verklaart u die onderschatting vanuit de politiek?Dat komt omdat de complexiteit van automatisering onzichtbaar is. Maar als we alleen de software van mijn iPhone zouden uitschrijven, dan vullen we al meer boe-ken dan de boekenkast hier achter mij. Het probleem is dat de beslissers dat niet weten, want daar zitten nauwe-lijks informatici tussen. Sowieso zijn er veel te weinig gekwalificeerde informati-ci. ICT Office heeft uitgerekend dat we binnen een paar jaar twaalfduizend man tekort komen. Ik heb wel eens een lezing gegeven bij een automatiseerder, en dan werd ik opgehaald door een bioloog en een journalist. En dat terwijl de helft van onze economische groei gedreven wordt door informatica.

Maar je kunt toch nooit honderd procent voorkomen dat er iets mis gaat?Daarom pleit ik ook voor een ‘Pieter van Vollenhoven’ voor de ICT. Die moet een openbaar rapport opstel-len als er iets mis gaat. Niet om te zwartepieten, maar om te leren. Neem de waterkering in de Rijn. Dat zijn enorme sluizen van een miljard euro, groter dan de Eif-feltoren, tussen Rotterdam en de Noordzee. Die zijn slechts één keer probleemvrij gesloten – gelukkig was dat ook de enige echte noodsituatie. Alle andere keren liep het niet naar wens. Dan ben ik benieuwd hoe dat kan. En deze waterkering is echt niet het enige object waarbij niet alles naar wens gaat. De informatica biedt ongekende mogelijkheden, maar als we die technologie niet leren beheersen – en dat betekent lessen trekken uit wat goed en fout gaat – dan zullen we nooit uit de informatietechnologie halen wat erin zit. Ik hoop dat we in het taalgebruik ooit uitdrukkingen tegenkomen als ‘dat staat als een computer’.

Peter Wierenga is journalist


inte

rvie

w

‘Eisen voor leveranciers van

ICT-specialisten zijn

steeds hoger’

Foto

: H

enk

Risw

ick


it Staffing Bariton XL verspreid kennis en kunde van ict-specialisten via detachering

Meer gebruikmaken van zzp’ers

De mogelijkheid om mensen in vaste dienst te ne-men wordt lastiger. Ook voor de grote softwarehui-zen, die na de crash in 2001 toch al steeds minder personeel overhielden. ‘Het is een publiek geheim dat veel softwarehuizen vaak externen van een derde partij inhuren op het moment dat ze een aanbesteding hebben binnengehaald. Dat is bij ons beslist niet het geval. We doen rechtstreeks zaken met de zzp’ers. Omdat er hier-door minder schakels in de keten zitten, is onze prijs-kwa-liteitverhouding altijd beter, zo wijst de praktijk uit.’ En zzp’ers zijn er genoeg, dat aantal zal de komende jaren zelfs nog toe-nemen.

Grootste it-detacheerderBariton XL bestaat sinds 1999 en maakt deel uit van de IT-Staffing Groep, de grootste IT-detacheerder van Nederland. De organisatie behaalde vorig jaar een omzet van 250 miljoen euro. Sinds 2003 staat Bariton XL onder leiding van Pronk en heeft het bedrijf zich gespecia-liseerd in het detacheren van en het contractbeheer voor zelfstandige ICT-specialisten. Het klantenbe-stand van Bariton XL bestaat – naast banken, verze-kerings- en pensioenmaatschappijen – hoofdzakelijk uit (semi)overheidsinstellingen, zoals politieorganisa-ties, gemeenten, uitkeringsinstanties en het Kadaster.

omvangrijk bestandBariton XL telt zelf achttien medewerkers en kan put-ten uit een omvangrijk eigen bestand van maar liefst

15.000 specialisten. Een eigen afdeling, IT Staffing Re-sources, zorgt voor de kwaliteit en het up-to-date zijn van het bestand. ‘Als generiek aanbieder selecteren we onze professionals niet alleen op basis van kennis en ervaring, maar kijken we ook naar hun persoonlijke profiel’, zo vertelt Pronk.

Flexibele inzetVolgens Pronk zijn veel specialis-tische marktpartijen te klein om mee te doen met aanbestedin-gen van de overheid. Laat staan de individuele zzp’er. Daarnaast worden steeds hogere eisen gesteld aan de leveranciers van ICT-specialisten. ‘Ze moeten meer kennis in huis hebben en er wordt groot belang gehecht aan de juiste certificeringen. Naast de beschikking over een eigen groot bestand, stelt Bari-ton overheden in staat om flexi-

bel te zijn met betrekking tot hun externe inhuur. ‘We doen dat door de inzet van deze specialistische kennis van zzp’ers administratief en contractueel te faciliteren en te formaliseren. We zijn een partij die echt in staat is om overheden te helpen met externe inhuur op ICT-gebied’, aldus Pronk. ‘De vele gegunde aanbeste-dingen in de afgelopen zes jaar bewijzen dat.’

Karel Dronkert, Ravestein & Zwart

de voortschrijdende automatisering in overheidsland vraagt in hoge mate om vakkennis, flexi-biliteit en – om ervoor te zorgen dat belastinggeld goed wordt besteed – een goede prijs-kwaliteitverhouding. Arno Pronk, general manager bij detacheringsorganisatie Bariton XL in nieuwegein is duidelijk: de overheid doet er verstandig aan om op het gebied van ict meer gebruik te maken van ervaren zelfstandigen zonder personeel (zzp’ers).

Karel Dronkert

Bariton XL kan putten

uit een eigen bestand

van maar liefst 15.000

zelfstandige

ICT-specialisten

de site voor overheidsmanagersnieuwsmanagementtoolsthemadossiers

gratis e-nieuwsbriefhandige agendalinks

ga naar www.overheidsmanagement.nl

strategie

financiën

HRM

03626-Reed-OM-A5-FC.indd 1 11-02-2008 16:34:34

Actuele feiten en achtergronden over Europese aanbestedingen

Blijf op de hoogte van de laatste ontwikkelingen op het gebied van Europese aanbestedingen De Tender Nieuwsbrief verschijnt 8 maal per jaar. Een jaarabonnement kost € 129,- en kunt u aanvragen bij de klantenadministratie; e-mail: [email protected], telefoonnummer 0314 - 358 358.

Actuele feiten en achtergronden over Europese aanbestedingenDe Tender Nieuwsbrief wordt samengesteld door een deskundige redactie:

• mr. I .A.H. Dolmans-Budé, AT Osborne bv

• mr. R .D. Luteijn, Lexecon bv

• prof. mr. G.W.A. van de Meent, Loyens & Loeff advocaten

• mr. L.J .W. Sueters, Bar tels Sueters Fischer Aanbestedingsadvocaten

• prof. mr. W.G.Ph.E. Wedekind, Emeritus hoogleraar aanbestedingsrecht

(Universiteit van Amsterdam)

• mr. A.W. van Wijngaarden, International Tender Services BV

P r a k t i j k , t h e o r i e e n r e c h t s p r a a k

Kennisbanken voor de overheid

Er is eindelijk een informatiebron waarin alle informatie staat om uw vak goed uit te oefenen. In de kennisbanken vindt u actuele weten regelgeving, checklists, praktijkcases, modellen en veel praktische uitleg voor de niet-jurist. De juiste informatie voor de oplossing van uw lastige case vindt u snel via de handige zoekmachine. U kunt er 24 uur per dag online op terecht, op basis van een jaarabonnement. Ook voor uw vakgebied is er een kennisbank. Kijk op www.kennisbanken.info voor het complete overzicht.

Wij staan achter dekennisbank. U ook?

03964-Reed-KB-BZ-215x285.indd 1 18-11-2008 15:37:00


‘Met een inspirerende houding

kan de overheid mensen raken

in hun passie voor een leefbare

samenleving’ inte

rvie

w

Foto

: G

erar

d va

n D

alen

(C

aptia

l Pho

tos/

AN

P)


Niemand kan de toekomst voorspellen. Maar wie trends en technologie combineert, kan een eind komen. Microsoft Nederland denkt na over zulke vergezichten. Jelle van Nieuwenborg van Microsoft’s divisie Publieke sector : ‘Natuur-lijk, we verkopen ICT-solutions, maar we benutten onze kennis van moderne IT-technologieën ook om naar de toekomst te kij-ken en richtingen te laten zien. Ook voor de publieke sector.’

GlobaliseringCentraal in de visie van Van Nieuwenborg staat de globa-lisering, mede dankzij ICT. Deze heeft invloed op de manier waarop de samenleving zich organiseert. ‘Globalisering kwam in het verleden vooral ten goede aan landen en bedrijven, maar sinds een jaar of tien is hier de wereldwijde invloed van burgers bijgekomen. Ik ben geïmponeerd door de manier waarop mensen samen de wereld veranderd heb-ben door hun creatieve toepassing van internet. Al-les en iedereen is aan elkaar verbonden, los van tijd en plaats. Mensen willen iets opmerkelijks van zich-zelf laten zien. En ze kunnen het ook. Met websites, filmpjes, Hyves, communities en weblogs. Er is een enorm sociaal netwerk ontstaan.’

Potentie van sociale netwerkenDeze ontwikkeling draagt een enorme potentie in zich die Van Nieuwenborg graag zou koppelen aan de overheid. Hij weet waarover hij het heeft, omdat hij zelf voor de publieke sector heeft gewerkt, in het onderwijs en bij de provinciale overheid. ‘Het is de taak van de overheid om in kleine en grote vraag-

stukken een afweging te maken tussen de soms te-gengestelde maatschappelijke belangen met het oog op een leefbare samenleving. Het is iets dat de over-heid heel goed kan en waar ze heel ervaren in is.

Maar die vraagstukken worden steeds complexer in de globale wereld, bijvoorbeeld rondom het milieu.’ Kan de overheid die nog alleen oplossen? ‘Ik denk dat zij de potentie van zo’n enorm netwerk kan benutten om vraagstukken aan te pak-ken’, aldus Van Nieuwenborg.

digitale relatieVan Nieuwenborg geeft een nieuwe visie op de digi-tale relatie tussen burgers en overheid. Burgers zijn niet zozeer afnemers van diensten, maar zij dragen bij – met hun kennis en met hun passie om mee te denken. ‘Zo’n dialoog lijkt op de interactieve beleids-vorming, zoals we die kennen uit de jaren negentig. Maar dat betrof altijd thema’s op de agenda van de overheid. Misschien moeten we het nu andersom doen: mensen de agenda laten zetten en de over-heid vragen om te organiseren dat zij vervolgens ook hun bijdrage leveren.’ Er zijn volgens Van Nieu-wenborg immers zoveel mensen die de passie of het talent hebben om mee te denken. Die kan de

Potentie verkennen van globalisering voor een leefbare samenleving

naar een inspirerende overheideen overheid met complexe taken. een samenleving die virtueel verbonden is en zich laat zien. Wat kunnen die twee aan elkaar hebben? een vergezicht.

paul simons

Het ‘nieuwe werken’

is tijd- en werkplek-

onafhankelijk

in de publieke sector werkt Microsoft nederland aan vernieuwende ideeën op het gebied van zorg, onderwijs, en lokale, regionale en centrale overheid. Microsoft werkt samen met overheidsadviseurs en partners en heeft directe relaties met de centrale overheid, onder meer via de FAMo.


overheid spotten, motiveren en middelen aanreiken om hun opmerkelijkheid te laten zien. Het nieuwe woord hiervoor is crowdsourcing. ‘Consultants in het bedrijfsleven maken al gebruik van grote groepen. De overheid kan dat ook doen. Dit vraagt wel om een inspirerende houding van de overheid, waarmee zij mensen raakt in hun passie voor een leefbare samenleving.’

tijd- en werkplekonafhankelijkHoe bereik je de inspirerende overheid? Van Nieuwenborg heeft geen pasklaar antwoord, maar vindt in de bedrijfsfilosofie van Microsoft een metafoor. ‘We zijn sterk geïnspireerd door het zogenaamde ‘nieuwe werken’, dat tijd- en werkplekonafhanke-lijk is. Ons nieuwe gebouw on-derstreept dit: geen vaste werk-plekken of kamer meer, maar vooral ruimte. Mensen zoeken elkaar in hun eigen verbanden op. Er is ruimte voor het volgen van hun eigen passie of talent. Hoe sterker ze van daaruit wer-ken, hoe beter het resultaat. Daarom proberen wij steeds meer te sturen op passie en talent. Dat kan de

overheid ook doen: talent spotten om te helpen een vraagstuk – bijvoorbeeld op het gebied van ruimte-lijke ordening – op te lossen.’

virtueel besturenVan Nieuwenborg denkt bijvoorbeeld aan het vor-men van vir tuele steden met vir tuele besturen. Bij

verrassende output kunnen deze vervolgens worden ge-projecteerd op de fysieke stad. Een ander voorbeeld dat hij noemt de vorming van thema-tische, vir tuele ecosystemen. Het lijken vergezichten, maar de kennis en de technologie om ze te realiseren zijn bij Microsoft aanwezig. ‘Wij gaan graag de dialoog aan met de overheid om de potentie van de globalisering voor een leef-bare samenleving te verken-

nen. Daarmee willen we de publieke sector van dienst zijn en de overheid helpen een nog betere overheid te zijn!’

Paul Simons, Ravestein & Zwart

Ook de overheid

kan talent spotten

om een vraagstuk te

helpen oplossen

Meedenken over vergezichten?

Neem contact op via [email protected].

Foto

: SV

Inte

rieu

rgro

ep.


Wie even rondloopt in het smart work center in Almere is geneigd een snelle conclusie te trekken: hier word je als telewerker in de watten gelegd. Sta-te-of-the-artwerkplekken, volledig arbo-proof, sfeer-volle overlegruimtes en zitjes, en de zekerheid van supersnelle breedband communicatiemiddelen op basis van glasvezel, geschikt voor zowel draadloos als ingeplugd werken. Voor wie nog twijfelt, is er ook nog een restaurant van het betere soort, kinderop-vang en een telepresence room, voor gelijktijdig vergaderen op verschillende locaties. De voordelen in vergelijking met thuiswerken liggen voor de hand. Het risico dat werk en privé door elkaar heen lo-pen is afwezig. Je hoeft niet aan een keukentafel of op je slaapkamer te werken en de ICT-ondersteuning laat niets te wensen over. Tegelijkertijd hoef je er niet bang voor te zijn dat collega’s je om de haverklap storen, of dat je wordt weggeroepen om even iets tussendoor te doen. Kortom, hier betreed je een oase van rust tussen thuis en vaste werkplek. Des te opvallender dat er zo weinig mensen werken. Staan ze toch liever in de file? Durven ze niet uit het zicht te blijven van hun leidinggevende? Of zijn mensen uiteindelijk sociale dieren die hun dagelijkse

portie praatjes en roddels bij de koffieautomaat niet kunnen missen?

vertrouwenskwestieEls Driessen is hoofd bedrijfsbureau van de directie Concern Organisatie, onderdeel van de Bestuurs-dienst van de gemeente Amsterdam. Volgens haar is het allemaal perfect geregeld in Almere. ‘Ik heb be-

wust niet voor een thuiswerk-plek gekozen omdat ik werk en privé graag gescheiden houd. Bij thuiswerken zou de verlei-ding te groot zijn om aan het werk te blijven. Daarom zie ik het smart work center als een uitkomst. Ik maak er gebruik van als ik werk aan concentra-tiestukken, bijvoorbeeld factu-ren die moeten worden gecon-troleerd. Of als ik zelf stukken

moet schrijven. Je sluit je pc aan en je kunt in alle bestanden, in een dubbel beschermde werkomge-ving. En natuurlijk, het scheelt me twee keer een uur reistijd.’Werknemers zijn niet aan vaste dagen gebonden in Almere. Els Driessen spaart haar ‘concentratiestuk-ken’ op en besluit dan, in overleg met haar leiding-gevende, om in Almere te werken. Haar collega

nieuw: het smart work center. een soort verzamelgebouw voor telewerkers. het eer-ste smart work center werd afgelopen september geopend in Almere. de gemeente Amsterdam huurt er tien werkplekken. het moet de voorbode zijn van een ring van smart work centra rondom Amsterdam. het lijken druppels op een gloeiende plaat als het gaat om de aanpak van files. Maar evengoed vormen ze ook een instrument om mensen te verleiden voor een baan bij de overheid.

Reinen Dercksen

Ik mis dan wel m’n

collega’s of éven

de stad in

‘thuiswerken’ in telewerkkantoor biedt nieuwe voordelen

Amsterdam biedt modern alternatief voor fileleed


Foto

: Rob

ert V

os/A

NP

Rob van der Weijden, beleidsadviseur bij Concern Organisatie, gaat op een vergelijkbare manier te werk. ‘Ontzettend handig als je bezig bent met dos-siers waarvoor je veel uitzoekwerk hebt en gecon-centreerd moet werken. Nadeel blijft natuurlijk dat als ik hier maandag wil werken, er vrijdag goed aan moet denken welke papieren dossiers ik meeneem. Dat was ik laatst vergeten en moest dus alsnog naar Amsterdam, jammer.’Gevraagd naar de redenen waarom maar weinig collega’s de weg naar Almere weten te vinden, noe-men Els en Rob een oud argument dat al vaak ten grave is gedragen maar dat desondanks keer op keer opnieuw opduikt. Rob van der Weijden: ‘Het zou helpen als leidinggevenden ervan overtuigd zijn dat hun mensen daadwerkelijk aan het werk zijn als ze buiten beeld zijn. Dat ze niet denken: ik heb mijn medewerker niet bij de hand, kan ik het wel ver-trouwen?’ Maar ook een ander gegeven is volgens de adviseur moeilijk te onderdrukken. ‘Ik houd van mijn collega’s. Twee weken geleden zat ik helemaal alleen in het ‘swc’. Dan mis ik toch wel de geluiden

om me heen. Het Waterlooplein, of het feit dat je even kan sparren met je collega’s. Dat is even wen-nen.’ Ook wethouder Marijke Vos van Zorg, Milieu en Personeel en Organisatie roerde de aloude ver-trouwenskwestie aan als verklaring voor het feit dat leidinggevenden niet altijd meteen warm lopen bij de gedachte aan een smart work center. Vos is een groot voorstander van het swc omdat zij ervan overtuigd is dat goed werkgeverschap en het berei-ken van duurzaamheidsdoelstellingen hand in hand moeten gaan.

cellenkantoorPeter Mol is directeur Concern Organisatie van de Bestuursdienst bij de gemeente Amsterdam. Ook hij erkent dat oude denkbeelden en gewoontes nog niet helemaal zijn uitgebannen. Desondanks ver-wacht hij veel van het smart work center. ‘De tijd dat je aanstuurde op aanwezigheid ligt steeds meer ach-ter ons. Bij veel diensten is er een bepaalde caseload die op basis van langlopende afspraken vaak ruim


Een cellenkantoor,

met gang en afgesloten

kamertjes, is niet meer

van deze tijd

van tevoren bekend is. Dat kun je vertalen in verifi-eerbare afspraken op individueel niveau. Dan maakt het mij niet uit waar je zit.’Maar volgens Mol spelen ook andere factoren mee om het flexibele telewerken een nieuwe impuls te geven. ‘In mijn vorige baan als stadsdeelsecretaris van het stadsdeel Oost Watergraafsmeer had je een maximale werkplekbezetting van 45 procent, dinsdagochtend rond elf uur. Daarbuiten was het al-tijd minder. Dat vraagt om een ander concept van werkplekken. Ook hier zou het anders moeten. Het stadhuis heeft nog de klassieke inrichting van een cellenkantoor, een gang met daaraan een oneindige hoeveelheid kamertjes die niet echt onderling in ver-binding staan. Een concept dat niet meer van deze tijd is en dat de komende jaren ingrijpend moet worden aange-past. Wat mij betreft maakt dat plaats voor de persoonsonge-bonden werkplek. Netto heb je dan veel minder werkplekken nodig. Een smart work center sluit daar goed op aan. Omdat je minder vaste werkplekken en vierkante meters nodig hebt, bespaar je op de uitgaven. Die besparingen kun je dan weer gebruiken voor nieuwe investe-ringen in een gebouw, de werk-omgeving of bepaalde voorzie-ningen.’De komst van het telewerkcentrum betekent ove-rigens niet het einde van thuiswerken, het is er een aanvulling op. Mensen mogen kiezen voor de optie die hun het beste ligt. Voorlopig gaat het om een proef van een jaar. Vier van de 42 gemeentelijke diensten doen eraan mee. Niet alle diensten zijn er-voor geschikt en mensen met veel klantcontacten, of die dagelijks bijvoorbeeld meerdere malen een archief in moeten duiken, hebben er ook niet zo veel aan. In totaal werken er zestienduizend mensen bij de gemeente Amsterdam en daarvan wonen er onge-veer twaalfhonderd in Almere. Je zou dus kunnen zeggen dat tien telewerkplekken (à 7800 euro per werkplek per jaar), in de strijd tegen files en CO2-uitstoot een druppel op een gloeiende plaat vor-men. Alle betrokkenen beamen dat, maar dat neemt volgens Peter Mol niet weg dat de gemeente Am-sterdam zich heeft verplicht om de CO2-uitstoot door woon-werkverkeer met tien procent te ver-minderen, ongeacht of mensen met de auto of het openbaar vervoer naar hun werk komen. Ook goed werkgeverschap en aantrekkelijke arbeidsvoorwaar-den spelen wat hem betreft een rol.

Jonge gezinnenToch blijft de praktijk weerbarstig. Het is nog maar en-kele jaren geleden dat een vergelijkbaar project, een telewerkkantoor eveneens in Almere, roemloos ten onder ging wegens gebrek aan belangstelling. Toch zijn volgens innovatieadviseur Marian van de Sanden, die het nieuwe project in Almere begeleidt, de omstandigheden in korte tijd zo sterk veranderd dat de kans op succes nu aanmerkelijk groter is. ‘Destijds waren de files nog niet zo lang en maatregelen of afspraken om minder CO2 uit te stoten speelden nog geen rol. Economisch gezien is de druk dus enorm toegenomen. Het is al-lemaal wat minder vrijblijvend geworden. En technisch gezien zijn we een stuk verder, vooral dankzij het snelle glasvezelnetwerk.’

Volgens Van de Sanden speelt er nog iets mee. ‘Kijk naar de rijks-overheid. In Den Haag kunnen de komende jaren zeker vierduizend hoger opgeleiden aan het werk. Maar de dure woningmarkt in Den Haag vormt voor veel jonge gezinnen een te hoge drempel. In Amsterdam is dat niet veel an-ders. Een smart work center kan dan net het verschil uitmaken omdat je verder weg kan wonen en bijvoorbeeld maar drie dagen per week naar je reguliere werk-plek hoeft af te reizen.’

Ook Peter Mol ziet een toekomst voor zich waarbij het niet bij één smart work center blijft. Amsterdam wordt elke ochtend omsingeld door files en overvolle treinen. Er zijn daarom vergevorderde plannen om in een cirkel rondom Amsterdam meerdere smart work centra te openen, in plaatsen als Hoorn, Hoofddorp, Purmerend, Haarlem, of aan de rand van de stad. Ook elders in Ne-derland worden vergelijkbare initiatieven ontwikkeld. ‘Mijn verwachting is dat het aanbod op den duur meer vraag creëert’, aldus Mol. ‘Het maakt deel uit van een breed pakket arbeidsvoorwaarden dat wordt ingezet om mensen te werven voor een baan bij de gemeente. Aan lease-auto’s doen we niet. Maar we adverteren wel met moderne faciliteiten en dat moet je natuurlijk waarmaken. Mede daarom mag deze pilot eigenlijk al-leen maar slagen. We moeten het veel meer stimuleren en er promotie voor maken. Als na een jaar blijkt dat er te weinig gebruik van wordt gemaakt dan hebben we duidelijk iets niet goed gedaan.’

Reinen Dercksen is journalist


inte

rvie

w

‘Het nieuwe werken stelt

de mens – en niet de

technologie – centraal’

Foto

: Roe

l Dijk

stra


KBenP biedt diensten op het gebied van organisatie en informatisering met een focus op informatie-, do-cument- en recordmanagement. Het bureau brengt meerdere vakgebieden bij elkaar, met professionals die kennis en vaardigheden bezitten in organisatie-inrich-ting, ICT, archief, kenniscentra, bedrijfsvoering en de inrichting van processen. ‘Deze combinatie maakt een effectieve en geïntegreerde oplossing voor efficiënt gebruik en beheer van ongestructureerde informatie mogelijk’, zo stelt Paul Ruijgrok, partner bij KBenP.

optimale inzet van kenniswerkersDiverse ontwikkelingen hebben er volgens Ruijgrok echter voor gezorgd dat er een nieuw vraagstuk bij is gekomen: hoe zorg je ervoor dat hoogwaardige kenniswerkers zo effectief mogelijk met hun kernac-tiviteit omgaan? Ruijgrok noemt als impuls hiervoor ‘het nieuwe werken’. ‘Hierbij gaat het niet alleen om flexibel of thuiswerken of een andere inrichting van de kantooromgeving. Dat zijn puur ondersteunende fac-toren. Het gaat om een optimale inzet van kenniswer-kers. Het nieuwe werken stelt de mens – en niet de technologie – centraal. Het biedt kenniswerkers meer vrijheid en daarmee meer plezier in het werk.’

cultuuromslagBij de inzet van kenniswerkers spelen diverse uitda-gingen. Zo is er is een structureel tekort aan jonge hoogopgeleide kenniswerkers. Ze wisselen steeds sneller van baan en zijn wars van niet-kernactiviteiten zoals administratie en beheer. ‘Die uitdagingen vragen

om een gecombineerde aanpak. Enerzijds zijn handige instrumenten nodig om zo efficiënt mogelijk kennis te ontsluiten, te delen en in het bedrijf te borgen. An-derzijds is een cultuuromslag nodig om als organisatie op een meer effectieve manier met informatie om te gaan.’ Zo’n cultuuromslag heeft impact op kenniswer-kers en op het management, stelt Ruijgrok. ‘Managers mogen bijvoorbeeld best meer verantwoordelijkheid voor kennisintensieve projecten bij de kenniswerkers leggen. Dat vraagt om een andere cultuur.’

KrachtHet nieuwe werken vraagt om een aantal veranderin-gen, waarvoor de huidige aanvliegroutes vaak onvol-doende werken. ‘Nadat consultants een advies heb-ben uitgebracht, moet de organisatie vaak worstelen om dat advies om te zetten in een nieuwe werkwijze. Of een verbetering van efficiency wordt ingestoken als een ICT-project.’ Het gaat echter niet alleen om het verkopen van spannende verhalen in de boardroom of om het implementeren van techniek. ‘Techniek moet alleen faciliteren. En bij een mensgerichte aanpak moet je een organisatie bij de hand nemen. Dat is onze kracht: wij verzorgen het totale traject, van advies tot en met organisatorische en technische uitvoering. We blijven bovendien doen wat we al goed doen en heb-ben de ambitie om hier op voort te bouwen.’

Martijn Kregting, Ravestein & Zwart

KBenP geeft nieuwe werken vorm

Gecombineerde aanpak stelt de mens centraalhoe laat je kenniswerk beter tot haar recht komen? en hoe krijgt een organisatie de beste kenniswerkers? deze zaken komen aan bod in het zogenaamde ‘nieuwe werken’. Adviesbu-reau KBenP helpt klanten dit nieuwe werken vorm te geven vanuit haar ervaring met het verbeteren van kennisintensieve processen. Sleutelbegrippen zijn informatiemanagement en enterprise content management.

Martijn Kregting


DIGITALISERING VAN UW DOCUMENTENSTROOMONDERSTEUNING IMPLEMENTATIE DOCUMENT MANAGEMENT SYSTEMEN

Solviteers is een onafhankelijk organisatie-adviesbureau. Wij voeren al meer dan 15 jaar opdrachten uit op het raakvlak van organisa-tie en automatisering bij lokale overheden. Wij hebben uitgebreide kennis van weten regelgeving, werkprocessen en automatise-ringsoplossingen van gemeenten, provincies en waterschappen. Wij implementeren en beheren succesvol Document Management Systemen van toonaangevende leveranciers zoals Verseon, Hummingbird, Corsa, Cosa en Alfresco. Onze klanten waarderen niet alleen onze kennis en kunde, maar ook onze aanpak: pragmatisch, resultaatgericht en met de handen aan de knoppen.

Dat is waar Solviteers voor staat: Oplossingen in IT Voor meer informatie:Harjan Dijkema Commercieel ManagerDe Bouw 117 3991 SZ HoutenT 030-280 3655 www.solviteers.nl

col

ofon

De special ICT en overhead is een special uitgave van Reed Business. Het magazine informeert topambtenaren bij de rijks-, provinciale en gemeen-telijke overheid en maatschappelijke organisaties over actuele ontwikke-lingen en diensten op het terrein van ICT voor en door de overheid.

De special ICT en overheid wordt in een oplage van 16.000 stuks extra toegevoegd bij de magazines:OverheidsmanagementZorg en WelzijnMaandblad ReïntegratieSociaal Bestek

RedactieadresReed Business bvRadarweg 291043 NX AmsterdamPostbus 1521000 AD Amsterdam

RedactieJeroen Zonneveld (hoofdredacteur)Tel.: (020) 515 93 [email protected]

Ivo BolluijtTel.: (020) 515 93 [email protected]

EindredactieSandra van [email protected]

TekstReinen DercksenKarel DronkertMartijn KregtingRavestein & ZwartPaul SimonsAart VerschuurPeter Wierenga

BeeldGerard van Dalen Roel DijkstraBert JansenEd Oudenaarden (foto omslag)Henk RiswickIndra SimonsKoen SuykRobert Vos

Verkoop advertentiesMarc NühnTel.: (020) 515 91 [email protected]

Berichten en artikelen in de special ICT en overheid vallen onder het au-teursrecht. Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen zonder uitdruk-kelijke toestemming van de uitgever.

Digitaal Werken Projectmanagement Documentmanagement Enterprise Search Compliancy

Interim Management Informatiecentra Informatiebeleid

Enterprise Content Management Selectielijsten

Het Nieuwe Werken Recordsmanagement Implementatie Informatiemanagement Web Content Management Kwaliteitsmanagement

Visie ontwikkeling Organisatie en Informatisering Kennismanagement Archiefbewerking Opleiding

KBenP (070) 300 06 84 ● [email protected] ● www.KBenP.nl

KBenP-TagCloud215x285.indd 1 25-11-2008 09:38:48

Verbind uw gemeenschap

Are your ?

http://www.microsoft.com/csp

Een overheid kan haar burgers geen diensten verlenen zonder mensen in te zetten. Om uw mensen de mogelijkheid te geven de gemeenschap beter te dienen, heeft Microsoft het Citizen Service Platform ontworpen. Dit platform is een verzameling intuïtieve, krachtige technologieën waarmee naadloos verbindingen kunnen worden gelegd tussen burgers en overheidsdiensten.

Aanvragen indienen en on-line informatie opvragen via een beveiligde ‘one-stop-shop’ kan nu worden vereenvoudigd. Verminder papierwerk en bespaar tijd.

Beheer de gegevens van een groot aantal burgers onder garantie van de hoogst mogelijke beveiliging en verkrijg een overzicht van alle interacties per burger vanaf het allereerste tot het allerlaatste contact.

Dit is allemaal mogelijk met vertrouwde toepassingen van Microsoft die naadloos met elkaar samenwerken en waarmee iedereen snel uit de voeten kan. Ingebouwde werkstromen maken compliance zo onderdeel van de dagelijkse routine.

ICT_Special_Overheidsmanagement_dec2008

Documents

Transcript of ICT_Special_Overheidsmanagement_dec2008