HUIS VAN DE TOEKOMST

VOOR DE PATIËNT MET

DEMENTIE OPINIE VAN MANTELZORGERS OVER

TECHNOLOGISCHE ONDERSTEUNING IN DE

THUISZORG

Dr. Vermeulen Jan; Depoortere David; Dobbelaere Tine; Heylen Bregt;

Hoffmann Michaël; Schuermans Anne; Van Dijck Katrijn; Verschueren

Karolien

Promotor: Prof. Dr. Schoenmakers Birgitte

DEEL 1: OPINIE VAN MANTELZORGERS OVER TECHNOLOGISCHE

ONDERSTEUNING IN DE THUISZORG

I. Inleiding

II. Methode

III. Resultaten

IV. Discussie

V. Conclusie

DEEL 2: AANBEVELING TER ONDERSTEUNING VAN

MANTELZORGERS VAN PERSONEN MET DEMENTIE

I. INLEIDING

DEEL 1: OPINIE VAN MANTELZORGERS

OVER TECHNOLOGISCHE

ONDERSTEUNING IN DE THUISZORG

4

Auguste Deter

Inleiding

• 9% meer ouderen (65+) tegen 2050

• 27 000 – 45 000 extra bedden in residentiële

ouderenopvang nodig

• Alternatief: thuiszorg uitbreiden

5

Inleiding

6

• Ook aantal personen met dementie neemt toe

• Extra belasting voor mantelzorgers

• Continue supervisie als cruciaal probleem

Onderzoeksvraag

7

Wat is de opinie van mantelzorgers

over technologische aanpassingen in de leefomgeving

van patiënten met dementie,

met als doel de thuiszorg langer vol te houden?

II. METHODE

1. Welke problemen ervaren mantelzorgers?

2. Redenen voor stopzetten thuiszorg?

3. Welke technologieën komen in aanmerking?

9

Onderzoeksvragen vooronderzoek

Vooronderzoek

• Literatuuronderzoek: Pubmed

• Onderzoeksvraag 1 en 2

• Logistiek, zelfredzaamheid patiënt, psychosociale belasting

mantelzorger

• Literatuuronderzoek: Pubmed, Google Scholar

• Onderzoeksvraag 3

• Innovatieve technologieën, domotica

• Bedrijfsbezoek:

Veldstudie

• Opstellen vragenlijst

• 3 domeinen: ondersteuning ADL, contact ZB/MZ/HV, veiligheid

• Kostprijs

• 2 open vragen: meest ondersteunende, aanvullingen

11

Veldstudie

• Recrutering mantelzorgers:

• Inclusiecriteria: - MZ van persoon met dementie

- inwonend of apart wonend

- min. 1 jaar thuiszorg

• Exclusiecriteria: thuiszorg >5 jaar gestopt

• Verwerking resultaten:

• Beschrijvende statistiek: o.b.v. gemiddelden, exclusie ‘NVT’

score op 5 volgens quotering

• Gefundeerde theoriebenadering: o.b.v. belang ingeschat door MZ

12

III. RESULTATEN

Resultaten vooronderzoek

Redenen waarom mantelzorgers de thuiszorg stop zetten:

• Depressie (>80%)

• Nood aan meer professionele verzorging

• Problemen met eigen gezondheid

• Moeilijk kunnen omgaan met dementiegerelateerde gedragsproblemen

Voorspellers van nakende opname:

• Ernst cognitieve beperking

• Ernst gedragsproblemen

• Ernst beperkingen in de activiteiten van het dagelijkse leven

Effect van psychosociale ondersteuning voor de mantelzorger

• Kortdurend positief effect; bijkomende belasting

• Extra hulp, aandacht en advies wel positief ontvangen14

Beschikbare technologieën

Ondersteuning van de dagelijkse activiteiten (ADL)

o Centraal informatiescherm

o Plasroute

Contact tussen zorgbehoevende, mantelzorger en hulpverleners

o Video/telefoonverbinding mantelzorger – zorgbehoevende

o Ondersteuning mantelzorger via zorgcentrale

o Contact met zorgbehoevende via zorgcentrale

15

Beschikbare technologieën

16

Veiligheid van de zorgbehoevende

• Detectie

o Valdetectie

o Bewegingsdetectoren

o Gas/rook/CO-detectoren

o Dwaaldetectie

• Controle op afstand

o Deuren/ramen/lichten etc.

o Camera’s

o GPS-tracking

• Inbraakpreventie

• SOS-armband

n %

Actieve mantelzorgers

ja 13 31,7

nee 28 68,3

Totaal 41 100,00

Leeftijd MZ

40-49 2 4,9

50-59 18 43,9

60-69 6 14,6

70-79 11 26,8

≥80 4 9,8

Totaal 41 100,00

Geslacht MZ

man 11 26,8

vrouw 30 73,2

Totaal 41 100,00

Relatie met ZB

partner 12 29,3

(schoon)zoon/(schoon)dochter 24 58,5

andere familieband 3 7,3

andere (geen familie) 2 4,9

Totaal 41 100,00

Woont samen met ZB

ja 14 34,1

nee 27 65,9

Totaal 41 100,00

Tabel 1. Karakteristieken MZ. MZ = mantelzorger; ZB = zorgbehoevende

17

0 1 2 3 4 5

DEEL 1: ONDERSTEUNING VAN DE DAGELIJKSE ACTIVITEITEN

n % n % n % n % n % n %

1. Centraal informatiescherm

a. medicatie-inname 0 0,00 11 26,83 11 26,83 0 0,00 13 31,71 6 14,63

b. afspraken 1 2,44 11 26,83 10 24,39 0 0,00 16 39,02 3 7,32

c. eetmomenten 2 4,88 11 26,83 12 29,27 1 2,44 12 29,27 3 7,32

d. wassen/kleden 4 9,76 10 24,39 13 31,71 2 4,88 10 24,39 2 4,88

e. gaan slapen 3 7,32 10 24,39 12 29,27 1 2,44 13 31,71 2 4,88

Totaal: 10 4,88 53 25,85 58 28,29 4 1,95 64 31,22 16 7,80

2. Plasroute 7 17,07 8 19,51 8 19,51 5 12,20 10 24,39 3 7,32

Totaal 1-2: 17 6,91 61 24,80 66 26,83 9 3,66 74 30,08 19 7,72

DEEL 2: CONTACT TUSSEN MANTELZORGER, ZORGBEHOEVENDE EN HULPVERLENER

0 1 2 3 4 5

n % n % n % n % n % n %

3.Verbinding MZ-ZB 4 9,76 5 12,20 6 14,63 4 9,76 16 39,02 6 14,63

4.Verbinding MZ-ZC 2 4,88 5 12,20 6 14,63 3 7,32 16 39,02 9 21,95

5. ZC neemt contact op met ZB

als die alleen thuis is

5 12,20 5 12,20 4 9,76 5 12,20 16 39,02 6 14,63

6. Verwittiging aan ZC als ZB

alleen thuis is

5 12,20 3 7,32 1 2,44 2 4,88 18 43,90 12 29,27

Totaal 3-6: 16 9,76 18 10,98 17 10,37 14 8,54 66 40,24 33 20,12

Tabel 2. Resultaten betreffende de technologische interventies. Verdeling van de antwoorden van MZ op de

vragen i.v.m. technologische interventies.n = aantal MZ; % = percentage MZ. MZ = mantelzorger; ZB =

zorgbehoevende; ZC = zorgcentrale (24u/24 bemand met hulpverleners).18

DEEL 3: VEILIGHEID VAN DE ZORGBEHOEVENDE

0 1 2 3 4 5

n % n % n % n % n % n %

7. Detectoren

a. Valdetectie 0 0,00 4 9,76 0 0,00 0 0,00 22 53,66 15 36,59

b. Bewegingsdetectie 3 7,32 3 7,32 3 7,32 7 17,07 18 43,90 7 17,07

c. Gas-, rook-, CO-detectoren 5 12,20 3 7,32 2 4,88 2 4,88 14 34,15 15 36,59

d. Dwaaldetectie 3 7,32 2 4,88 1 2,44 0 0,00 17 41,46 18 43,90

Totaal: 11 6,71 12 7,32 6 3,66 9 5,49 71 43,29 55 33,54

8. Besturing op afstand

a. deuren/ramen 4 9,76 8 19,51 5 12,20 7 17,07 13 31,71 4 9,76

b. lichten 5 12,20 7 17,07 6 14,63 6 14,63 13 31,71 4 9,76

c. fornuis 5 12,20 3 7,32 3 7,32 3 7,32 15 36,59 12 29,27

d. camera's 2 4,88 8 19,51 9 21,95 8 19,51 11 26,83 3 7,32

e. GPS-tracking 2 4,88 5 12,20 2 4,88 2 4,88 20 48,78 10 24,39

Totaal: 18 8,78 31 15,12 25 12,20 26 12,68 72 35,12 33 16,10

9. Inbraakpreventie 3 7,32 9 21,95 5 12,20 5 12,20 12 29,27 7 17,07

10. SOS-armband 2 4,88 2 4,88 0 0,00 3 7,32 14 34,15 20 48,78

Totaal 7-10: 34 7,54 54 11,97 36 7,98 43 9,53 169 37,47 115 25,50

Vervolg Tabel 2. 19

0.00

5.00

10.00

15.00

20.00

25.00

30.00

35.00

40.00

45.00

50.00

55.00

Perc

en

tag

e (

%)

Vragen

Ondersteuning ADL

0

1

2

3

4

5

Informatiescherm

Grafiek 1. Deel 1 – Ondersteuning ADL. Resultaten van de enquête, vragen 1a t.e.m. 2 zoals weergegeven in Tabel 2.

ADL = Activities of Daily Life 20

0.00

5.00

10.00

15.00

20.00

25.00

30.00

35.00

40.00

45.00

50.00

55.00

Contact MZ-ZB Contact MZ -ZC

Contact ZC-ZB Alert ZC: ZBalleen thuis

Perc

en

tag

e (

%)

Vragen

Contact tussen ZB, MZ en hulpverlener

0

1

2

3

4

5

Grafiek 2. Contact tussen ZB, MZ en hulpverlener. Resultaten van de enquête, vragen 3 t.e.m. 6 zoals weergegeven in Tabel

2. ZB = zorgbehoevende, MZ = mantelzorger, ZC = zorgcentrale

21

0.00

5.00

10.00

15.00

20.00

25.00

30.00

35.00

40.00

45.00

50.00

55.00

Perc

en

tag

e (

%)

Veiligheid

0

1

2

3

4

5

Detectie

Controle op afstand

Grafiek 3. Deel 3 – Veiligheid. Resultaten van de enquête, vragen 7a t.e.m. 10, zoals weergegeven in Tabel 2.

22

Vragen

Grafiek 4. Gemiddelde scores Deel 1 – Ondersteuning ADL. Berekende gemiddelde van de antwoorden op de

vragen 1a,b,c,d,e en 2 apart, het totale gemiddelde van vragen 1a t.e.m. 1e en het totale gemiddelde van de

vragen 1a t.e.m. 2. ADL = Activities of Daily Life. 23

2.80 2.752.59 2.49

2.61 2.65 2.76 2.67

0.00

0.50

1.00

1.50

2.00

2.50

3.00

3.50

4.00

4.50

5.00

Gemiddelde scores - Ondersteuning ADL

Informatiescherm

3.323.46 3.39

3.97

3.54

0.00

0.50

1.00

1.50

2.00

2.50

3.00

3.50

4.00

4.50

5.00

Contact MZ-ZB Contact MZ-ZC Contact ZC-ZB Alert ZC: ZBalleen thuis

Totaal

Gemiddelde scores - contact tussen ZB, MZ en hulpverlener

Grafiek 5. Gemiddele scores Deel 2 –contact tussen ZB, MZ en hulpverlener. Berekende gemiddelde van de

antwoorden op de vragen 3, 4, 5 en 6 apart, en het totale gemiddelde van de vragen 3 t.e.m. 6. ZB =

zorgbehoevende, MZ = mantelzorger. 24

4.07

3.61

4.004.26

3.99

3.00 3.03

3.83

2.79

3.72

3.273.08

4.28

3.61

0.00

0.50

1.00

1.50

2.00

2.50

3.00

3.50

4.00

4.50

5.00

Gemiddelde scores - Veiligheid

Detectie Controle op afstand

Grafiek 6. Gemiddelde scores Deel 3 – Veiligheid. Zie ook grafiek 1 en 2. Berekende gemiddelde van de

antwoorden op de vragen 7a,b,c,d, 8a,b,c,d,e, 9 en 10 apart, het totale gemiddelde van de vragen 7a t.e.m. 7d, het

totale gemiddelde van de vragen 8a t.e.m. 8e, en het totale gemiddelde van de vragen 7a t.e.m. 10.25

Bijkomende vragen

Welke interventie vindt U het meest ondersteunend?

o Detectiesysteem

o Centraal informatiescherm

o Videoverbinding mantelzorger – zorgbehoevende – zorgcentrale

o SOS-armband

Hoeveel bent U bereid hieraan uit te geven?Niets (subsidie door overheid) < €1000 €1000 - €5000 €5000 - €10 000 > €10 000

18 17 5 1 0

43,90 41,46 12,20 2,44 0,00

26

IV. DISCUSSIE

Discussie

28

• Interesse in technologie m.b.t. veiligheid?

65% niet onder zelfde dak

• Kostprijs?

• Onderscheid jongere >< oudere mantelzorgers?

• GPS-tracking, dwaaldetectie, camera’s >< privacy?

• Implementatie in de praktijk? Effecten zorgbehoevende?

Discussie

29

• Beperkingen

o Te klein staal, te grote variabiliteit

o Voorstellingsvermogen

o Geen onderscheid in

• graad van dementie

• duur van mantelzorg

V. CONCLUSIE

Conclusie

• Mantelzorger als cruciale factor in de thuiszorg

• Te vaak overbelast: nut van technologische interventies?

• Groot draagvlak voor toepassingen die de veiligheid en

communicatie verbeteren

• Eenvoudig en betaalbaar!

• Verder onderzoek nodig naar concrete technologieën om

de mantelzorg te verlengen

31

DEEL 2: AANBEVELINGTER ONDERSTEUNING VAN MANTELZORGERS VAN

PERSONEN MET DEMENTIE

Aan de huisartsen

• Actievere rol!

• 4 fasen:

o vroegtijdige detectie

o diagnose stellen en meedelen

o beleid

o follow-up

• Aandacht voor patiënt EN mantelzorger

• Informatie verstrekken / doorverwijzen

33

Aan professionele en

niet-professionele hulpverleners

• Dementieplan Vlaanderen 2010-1014: Zorgcoach

o wegwijs maken in mogelijkheden

o zorgbehoeften – zorgplan - ‘zorg op maat’

o continuïteit

o aanspreekpersoon

verhogen zorg- en levenskwaliteit

• Mantelzorgverenigingen

34

Aan de overheid

• Info over steunmaatregelen stroomlijnen en centraliseren

belang zorgcoach

• Kostprijs technologieën!

tegemoetkoming van ziekteverzekering?

Ja, wel eerst werking in de praktijk evalueren

35

36

1. Van den Bosch K, Willemé P, Geerts J, Breda J, Peeters S, Van de Sande S et al. Toekomstige behoefte

aan residentiële ouderenzorg in België: projecties 2011-2025. Internet site Federaal Kenniscentrum voor

de Gezondheidszorg, KCE reports 167A 2011. Beschikbaar via: https://kce.fgov.be/nl/publication/report/

toekomstige-behoefte-aan-residenti%C3%ABle-ouderenzorg-in-belgi%C3%AB-projecties-2011-2025.

Geraadpleegd maart 2014.

2. Pinquart M, Sörensen S. Differences between caregivers and non-caregivers in psychological health and

physical health: a meta-analysis. Psychol Aging 2003; 18(2): 250–267.

3. Schoenmakers B, Buntinx F, DeLepeleire J. Factors determining the impact of care-giving on caregivers

of elderly patients with dementia. A systematic literature review. Maturitas 2010; 66: 191-200.

4. Landau R, Auslander GK, Werner S, Shoval N, Heinik J. Families’ and professional caregivers' views of

using advanced technology to track people with dementia. Qualitative Health Research 2010; 20(3): 409–

419.

5. Rowe M, Fehrenbach N. Injuries sustained by community-dwelling individuals with dementia. Clinical

Nursing Research 2004; 13(2): 98–110.

6. Nijhof N, van Gemert-Pijnen JEWC, Dohmen DAJ, Seydel ER. Dementie en technologie. Een studie naar

de toepassingen van techniek in de zorg voor mensen met dementie en hun mantelzorgers. Tijdschr

Gerontol Geriatr 2009; 40: 113-131.

7. Kamel Boulos MN, Lou RC, Anastasiou A, Nugent CD, Alexandersson J, Zimmermann G et al.

Connectivity for healthcare and well-being management: examples from six European projects. Int J

Environ Res Public Health. 2009 Jul; 6(7): 1947-1971.

8. Buhr GT, Kuchibhatla M, Clipp EC. Caregivers’ reasons for nursing home placement: Clues for improving

discussions with families prior to the transition. Gerontologist 2006; 46(1): 52-61.

9. Gaugler JE, Yu F, Krichbaum K, Qyman JF. Predictors of nursing home admission for persons with

dementia. Med Care 2009; 47: 191-198. 37

10. Schoenmakers B, Buntinx F, DeLepeleire J. What is the role of the general practitioner towards the family

caregiver of a community-dwelling demented relative? Scand J Prim Health Care 2009; 27: 31-40.

11. Zwaanswijk M, Van Beek APA, Peeters J, Meerveld J, Francke AL. Problemen en wensen van

mantelzorgers van mensen met dementie: een vergelijking tussen de beginfase en latere fasen in het

ziekteproces. Tijdschr Gerontol Geriatr 2010; 41(4): 162-171.

12. Schoenmakers B, Buntinx F, DeLepeleire J. Supporting the dementia family caregiver: The effect of home

care intervention on general well-being. Aging & Mental Health 2010; 14(1): 44-56.

13. Wherton JP, Monk AF. Technological opportunities for supporting people with dementia who are living at

home. International Journal of Human-Computer Studies 2008; 66(8): 571-586.

14. Bharucha AJ, Anand V, Forlizzi J, Dew MA, Reynolds CF, Stevens S et al. Intelligent assistive technology

applications to dementia care: Current capabilities, limitations and future challenges. Am J Geriatr

Psychiatry 2009; 17(2): 88-104.

15. Anthierens S, Willemse E, Remmen R, Schmitz O, Macq J, Declercq A et al. Ondersteuning van

mantelzorgers – een verkennend onderzoek: synthese. Internet site Federaal Kenniscentrum voor de

Gezondheidszorg, KCE reports 223As 2014. Beschikbaar via:

http://kce.fgov.be/nl/publication/report/ondersteuning-van-mantelzorgers-%E2%80%93-een-verkennend-

onderzoek. Geraadpleegd juni 2014.

16. Peek STM, Wouters EJM, van Hoof J, Luijkx KG, Boeije HR, Vrijhoef HJM. Factors influencing

acceptance of technology for aging in place: A systematic review. Int J Med Inform 2014; 83 (4): 235-248.

17. Defloor S, Nys H. Dementie en de rechten van de patiënt: Overzicht van de wettelijke bepalingen die de

levenskwaliteit van personen met dementie en hun omgeving beïnvloeden. Internet site Koning Boudewijn

stichting 2008. Beschikbaar via: http://www.kbs-frb.be/uploadedFiles/KBS-

FRB/3)_Publications/PUB_1848_%20DementieEnRechtenPatient_DEF2.pdf. Geraadpleegd juni 2014.

38

VRAGEN?