Document

Redactie: Stefan Vegter, Nadine Hofman, Anouk Rademaker, Manon Fouchier, Eveline Richert, Femke de Velde

G.F.S.V. Pharmaciae Sacrum in samenwerking methet Universitair Centrum voor Farmacie aan de

Rijksuniversiteit Groningen

FoliolumJaargang XVIII Editie V Juli [email protected]

Ab-actiaat:N. Hofman

adres:Johan de Witstraat 92

9716 CJ Groningentelefoon:

06-27055057email:

[email protected]

Drukkerij: Weisserbach BV, Sneekoplage 1100 stuksCopyright 2005: niets mag van deze uitgave worden verveelvoudigd en/of openbaar worden gemaakt door middel van

druk, microfilm,of welke andere wijze dan ook zonder toestemming van de Redactiecommissie der Foliolum.

Vul/Bindmiddel:2 Redactioneel3 Praesespraat5 Vakgroep belicht6 Promoties13,29 Historische Foto’s35 EIK37 Column: Glaswerk38 Student en Muziek40 Student in het Buitenland43 Rondje met de SSS46 Commissiepraat48 Abactieel eindverslag53 Activiteitenlijst56 De Achterkrant: Cocktail bedankjes

Farmacon: Medicinale Drugs

8 De glijdende schaal van geneesmiddel naargenotmiddel met een 'verslavende' werkingProf. dr. Toine Pieters

14 Medicinale CannabisDrs. W.K. Scholten

22 LSD, Geneeskunde en RevolteDr. Stephen Snelders

26 Methadon in de Ziekenhuisapotheek - bereidingswijzen en toepassingenL.J.A.E. Dorhout-Doude van Troostwijk

30 Bezoek aan de Ambulante Verslaafdenzorg GroningenDe redactie

Figuur: Advertentie uit 1887: ‘Mrs. WinslowsSoothing Syrup’, een morfine bevattend zelfzorg-middel voor baby’s met tandpijntjes. zie blz. 13

editiev.qxp 24-6-2005 12:05 Pagina 3

2 2R

edac

tione

elFo

liolu

m E

d.V

Juli

2005 Onbeschrijfelijk

Lectori Salutem,

Wat betekent het Foliolum voor een Praeses van de Redactiecommissie? Aan het begin van het jaar betekende hetvoor mij de kans om nog een jaar actief te zijn binnen P.S., een studievereniging die zijn leden veel biedt, van sym-posia tot gala's en van studieboeken tot gratis fusten. Het betekende zelfs de kans om een jaar voorzitter te zijn vaneen commissie. Geld, macht, eeuwige roem en misschien zelfs een borstbeeld voor mijn onvergetelijke daden lagenin het verschiet. Na een jaar weet ik dat deze dromen illusies waren, ook al hoop ik nog steeds stiekem op een borst-beeld. Wat ik wel heb geleerd van een jaar Foliolum wil ik graag met mijn lezers delen.

Datgene wat mij zo trekt aan de Farmacie is niet de theorie achter een titratie van eriochroomzwart met EDTA, ofde werking van een T-helper 2 cel. Het is de wereld achter deze onmisbare kennis, de wereld van die oude mandie vele pillen slikt omdat hij denkt dat ze hem beter zullen maken. Het is de wereld van de verjaardagsfeestjes bijje ouders, waar altijd een gesprek over medicijnen zal plaatsvinden. En, zoals in dit nummer naar voren komt, ishet de wereld van de junk die met hulp van de Farmaceuten zijn methadon kan blijven gebruiken. Deze zaken zijnook Farmacie, maar ze zijn veel breder dan dat. Juist de Farmacie op de grens van de Farmacie trekt mij erg.

Ik heb geleerd dat het Foliolum een uitermate handig hulpmiddel is om deze interessante wereld van de Farmaciebeter te leren kennen. Interviews met leukemie patiënten (Foliolum I) geven inzicht in de personen waar je hetuiteindelijk voor doet. Interviews met apothekers (Foliolum II) juist in de wereld waar je straks terecht komt. Dewereld van de radioactieve medicijnen (Foliolum III), hoe deze nou in de praktijk gemaakt worden leer je niet tij-dens college's. Ook over dierproeven (Foliolum IV) zijn nog vele interessante zaken te ontdekken.

Dit laatste Foliolum (in Full-Colour!!) gaat over Medicinale drugs. Hier vallen natuurlijk Medicinale Cannabis enMethadon onder. Maar ook LSD, een vroegere medicijn, wordt behandeld. Ik zal niet te veel verklappen en delezer zelf op onderzoek laten uitgaan in de vele werelden die Farmacie rijk is.

Met vriendelijke groet,

Stefan VegterPraeses Redacticommissie2004-2005“Onbeschrijfelijk”


Foliolum Ed.V

Juli 200533

Praesespraat

Rexwinkel

Geachte leden,

Een verenigingsjaar komt tot zijn eind. Een jaar lang heb ik vanaf allerlei plaatsen enkele woorden tot julliemogen richten hetgeen mij een waar genoegen was. Een jaar is snel voorbij, zeker als je het naar je zin hebt enje je tijd eigenlijk alleen maar vult met leuke bezigheden. Zo heb ik samen met mijn bestuur een jaar lang ditverenigingsjaar van dichtbij mee mogen maken, een mooie ervaring maar het besef van de realiteit, en wel dataan alles weer een eind komt, drong al snel tot ons door. Ik wil vanaf deze plaats onze opvolgers veel succestoewensen met het reilen en het zeilen van onze oude dame waar wij ons een jaar lang zo voor ingespand hebben.

De afgelopen tijd hebben er een aantal nieuwe activiteiten plaatstgevonden. Zo was de discussieavond een grootsucces en bleek tijdens een informatieve activiteit van FEDAp dat het roerige tijden zijn op de apothekersmarkt.Partijen als zorgverzekeraar, overheid en groothandel zijn bij beide activiteiten uitvoerig belicht zodat wijhopelijk met name de aanwezige afstuderende leden hebben kunnen informeren over hetgeen hun te wachten kanstaan. Als eventueel hulpmiddel bij sollicitaties na afstuderen kan er nu ook geschermd worden met het StudieActief Certificaat. Een erkent bewijs voor de naast de studie verrichte zaken maar verder bovenal een blijk vanwaardering vanuit de opleiding en de vereniging voor hetgeen je aan bezighedne hebt verricht.

De drijvende kracht van de vereniging zijn de commissies met haar enthousiaste leden. Bij P.S. ligt de lathoog, het is op alle vlakken binnen de vereniging dan ook niet gemakkelijk om de voorgaande jaargangen teevenaren of zelfs te overtreffen. Toch moet ik telkens weer constateren dat ze het hem weer geflikt hebben.Het afgelopen jaar is het Foliolum nog interactiever geworden dan zij al was. Een ware spreekbuis is zijgeworden voor de vereniging waarvoor opleiding, commissie, wetenschappelijk instituut en sponsor dan ook inde rij staan om een plaatsje in dit mooie blad te kunnen bemachtigen. Deze laatste editie zal zelfs volledig inkleur uitgevoerd zijn hetgeen hopelijk een verslavende uitwerking zal hebben op de lezer waaraan ook hetthema een steentje bij zal dragen.

Dan rest mij nog de commissie te bedanken voor hun inspanningen van het afgelopen jaar en hoop ik u alleenweer als gewoon lid op menig borrel en activiteit te mogen spreken.

Met vriendelijke groet,

namens het 123e bestuur der G.F.S.V. "Pharmaciae Sacrum",

Erik Rexwinkele.t. praeses


Foliolum Ed.V

Juli 200555

Vakgroep belichtVakgroep Farmacochemie, door Itemar Brinkman

far·ma·cie (de ~ (v.))1 kennis van de geneesmiddelen en hun bereiding (bron: on-line woordenboek van Dale)

Het woordenboek zegt het al: het gaat om de kennis en de bereiding van geneesmiddelen bij onze studie. Mijwerd gevraagd of ik een stuk wilde schrijven over de vakgroep Farmacochemie. Deze twee zaken lijken misschien niets met elkaar te maken te hebben, maar natuurlijk is dat wel zo.

De vakgroep Farmacochemie houdt zich onder andere bezig met de ontwikkeling van nieuwe geneesmiddelen.Geneesmiddelen die nodig zijn om überhaupt met farmacie bezig te kunnen zijn. De farmacochemie is mijnsinziens dan ook één van de belangrijkste peilers waarop de westerse farmacie rust. SSRI's, benzodiazepinen enparacetamol zijn slechts enkele voorbeelden van middelen die (onder andere) door de farmacochemie het levenvan veel mensen hebben beïnvloed en verbeterd. Natuurlijk zijn er tegenwoordig nieuwe ontwikkelingen dieook nieuwe middelen voortbrengen, maar de farmacochemie is in elk geval niet meer weg te denken uit deontwikkeling.

Maar nu de vakgroep. Op de vierde verdieping, helemaal achterin staat het lab van de vakgroep, de plek waarhet allemaal gebeurt. Professor Wikström is in principe de leidinggevende op het lab, maar doet dit samen metDr. Dijkstra, Dr. Grol en Dr. Tepper (die niet echt dr. is, maar eigenlijk toch ook wel). Er zijn op dit momenttwee aio's werkzaam en er zijn een aantal studenten met hun bijvak bezig. Ik wil natuurlijk niemand teveelvleien maar iedereen is behulpzaam en er is een gezellige sfeer op zaal. Zeker als Nico weer Flux FM opzet.Ook is er altijd koffie voor iedereen, gezet door de secretaresses. Je wordt heel erg vrijgelaten in je doen enlaten en wordt niet op je vingers gekeken tijdens het praktisch werk (tenzij je dingen laat ontploffen natuur-lijk), dit houdt niet in dat de begeleiding slecht is. Integendeel, als je een vraag hebt wordt er altijd tijd voor jevrijgemaakt.

Je kunt een aantal keuzevakken lopen bij farmacochemie om te kijken of het iets voor je is en eventueel daar-na er je bijvak lopen. Dit gaat altijd makkelijk en er is bijna altijd wel plek om te lopen. Ook is het heelrelaxed dat het geen probleem is om er even een aantal weken tussenuit te gaan om een ander vak te doen ofje met iets anders bezig te houden. Alles bij elkaar de ideale vakgroep!


6 6Pr

omov

endi

Folio

lum

Ed.

VJu

li 20

05

PromovendiFWN

Beperken van bijwerkingen chemotherapie dikkedarmkanker

Bij chemotherapie is het belangrijk om de, vaak ernstige, nadelige effecten van de medicatie te voorko-men, beperken en behandelen. Frank Jansman onderzocht hoe de behandeling van dikkedarmkankermet chemotherapie optimaler kan zijn en stelt dat de ziekenhuisapotheker hierin een grotere rol kanspelen. Op basis van Jansmans onderzoek kan de ziekenhuisapotheker betere individuele doseerschema-'s en medicatiedoses bepalen. De promovendus pleit er onder meer voor om de dosis niet alleen te berekenen op basis van hetlichaamsoppervlak van de patiënt, maar meer individuele factoren in overweging te nemen. Van ver-schillende soorten medicijnen bracht hij in kaart welke factoren de bijwerkingen kunnnen beïnvloeden.Dit gaat om vele factoren zoals leeftijd, geslacht en conditie of lage aantallen witte bloedcellen en nier-functiestoornissen. Verder maakte de promovendus een overzicht van maatregelen ter preventie of verlichting van bijwerkingen waarmee de ziekenhuisapotheker een bijdrage aan de behandelrichtlijnkan leveren.

Interacties tussen chemotherapeutica en andere geneesmiddelen kunnen bijwerkingen veroorzaken ende effectiviteit hinderen, maar toch wordt in de praktijk nauwelijks rekening gehouden met interacties.Jansman inventariseerde daarom geneesmiddelen-interacties met drie soorten chemotherapie (5-fluorouracil, irinotecan en oxaliplatin), waarmee in de praktijk ten onrechte geen rekening wordtgehouden. Tot slot bepaalde hij dat een nieuw, oraal te gebruiken middel (capecitabine) kostenbesparendis ten opzichte van het het intraveneus toegediende 5-fluorouracil.Frank Jansman (Zwolle, 1966) studeerde farmacie in Groningen. Hij verrichtte zijn hoofdonderzoek inde Isala klinieken te Zwolle (en bepaalde aspecten ook in de ziekenhuizen van Leeuwarden, Enschede,Arnhem en Nijmegen) met wetenschappelijke begeleiding van de onderzoekschool GUIDE en deBasiseenheid Farmacotherapie en Farmaceutische Patiëntenzorg van de Rijksuniversiteit Groningen.Het onderzoek is deels gefinancierd door de Isala klinieken (zorgvernieuwingsproject) en de KoninklijkeNederlandse Maatschappij ter bevordering der Pharmacie (KNMP). Jansman is verbonden als zieken-huisapotheker aan de Isala klinieken te Zwolle. Hij volgt daar nog de opleiding voor klinisch farmaco-loog.

Datum en tijd vrijdag 20 mei 2005, 14.45 uurPromovendus F.G.A. JansmanProefschrift Chemotherapy for patients with colorectal cancer. Potential contributions by

the clinical pharmacist Promotores prof.dr. J.R.B.J. Brouwers en prof.dr. D.T. SleijferFaculteit wiskunde en natuurwetenschappenPlaats Aula Academiegebouw, Broerstraat 5, GroningenInformatie F.G.A. Jansman, tel. (038)424 44 68, e-mail: [email protected] (werk)


Foliolum Ed.V

Juli 200577

Promovendi

Nieuw ontwikkelde inhalator gebruiksvriendelijker en effectiever Inhalatiegeneesmiddelen worden gegeven in doseringen variërend van enkele microgrammen tot enkelehonderden milligrammen. Een gemiddelde poederdosis van 400 microgram (µg) heeft de grootte van eenenkel suikerkristal. Om hieruit deeltjes van 0.001 tot 0.005 mm te krijgen moet het kristal tot globaal 2tot 8 miljoen kleinere deeltjes worden vermalen. Door de kleine deeltjesgrootte ontstaat een sterk klonte-rig en plakkerig poeder (erger dan poedersuiker), dat zonder toevoegingen van hulpstoffen niet in dejuiste hoeveelheid aan de patiënt kan worden toegediend. De hulpstoffen verdunnen het geneesmiddelwaardoor de gewenste dosering beter kan worden afgemeten en verbeteren ook de stromingseigenschap-pen van het poeder. Tijdens het inhaleren moeten de farmacondeeltjes echter weer worden losgemaaktvan de dragerdeeltjes.Zowel de krachten in het mengsel, die tot klontering leiden, als de scheidingskrachten moeten tijdens deinhalatie dus goed kunnen worden gecontroleerd en op elkaar afgestemd. Anne de Boer deed onderzoeknaar deze processen en ontwikkelde uiteindelijk een nieuw technologisch principe om de samengeklon-terde poeders in een fijn verdeelde aërosol om te zetten die diep in de longen kan doordringen. Dezetechnologie is inmiddels in twee nieuwe inhalatoren verwerkt. De Novolizer® is een inhalator geschiktvoor longziekten zoals astma en COPD. De Twincer® is een uiterst innovatieve (wegwerp)inhalator, diein vergelijking met de tot nog toe op de markt gebrachte inhalatoren een 10 tot 25 keer zo hoge dosisdesintegreert met dezelfde effectiviteit bij slechts een kwart van de inhalatie inspanning. Toepassingenvoor deze inhalator liggen bijvoorbeeld in de toediening van hoog gedoseerde antibiotica bij taaislijm-ziekte (Cystic Fibrosis: CF) en vaccins (o.a. tegen influenza en mazelen). Anne de Boer (Boornbergum, 1950) studeerde Chemische technologie aan de HTS in Leeuwarden endeed zijn promotieonderzoek bij de basiseenheid Farmaceutische Technologie en Biofarmacie van deRijksuniversiteit Groningen/GUIDE (Groningen University Institute for Drug Exploration). Er werdsamengewerkt met het bedrijfsleven en andere instituten zoals het HagaZiekenhuis (in combinatie metApotheek Haagse Ziekenhuizen) het Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG), en het RIVM.De financiering van het onderzoek kwam voornamelijk uit prepaid royalties die betaald werden door(farmaceutische) industrieën zoals Viatris, Sympatec en DMV. De Boer blijft werkzaam bij deRijksuniversiteit Groningen.

Datum en tijd vrijdag 10 juni 2005, 16.15 uurPromovendus A.H. de BoerProefschrift Optimisation of dry powder inhalation. The application of air classifier and laser dif

fraction technology for the generation and characterisation of aerosols from adhesive mixtures

Promotor prof.dr. H.W. FrijlinkFaculteit wiskunde en natuurwetenschappenPlaats Aula Academiegebouw, Broerstraat 5, GroningenInformatie A.H. de Boer, tel. (050)363 32 86, fax (050)363 25 00, e-mail: [email protected] (werk)

Behandeling leverfibrose onderzochtLeverfibrose is de achtste doodsoorzaak in de westerse samenleving. Een ernstige ziekte, want de enigeoptie voor overleving is een levertransplantatie. Er is geen andere remedie, omdat de anti-leverfibrose-middelen teveel bijwerkingen hebben en slechts in kleine hoeveelheden de juiste cellen in de lever berei-ken. Heni Rachmawati probeert dit laatste probleem op te lossen door een geneesmiddel (cytokine inter-leukine-10) regelrecht naar de aangetaste levercellen te leiden. Het interleukine-10 moet hiervoor eerstgekoppeld worden aan mannose-6-fosfaat, dat aan een receptor op de celwand bindt. In een diermodelwerkt deze methode.

Heni Rachmawati (Indonesië, 1969) studeerde farmacie aan het Bandung Institute of Technology. Hetonderzoek werd uitgevoerd bij de onderzoeksgroep Pharmacokinetics & Drug Delivery. Rachmawatikeert na de promotie terug naar het Bandung Institute of Technology, waar zij als staflid aan is verbon-den.

Datum en tijd maandag 6 juni 2005, 16.15 uurPromovendus H. Rachmawati Proefschrift The design of a cell-selective form of interleukin-10: a new strategy for the treatment of

liver fibrosis Promo tores prof.dr. K. Poelstra en prof.dr. D.K.F. MeijerFaculteit wiskunde en natuurwetenschappenPlaats Aula Academiegebouw, Broerstraat 5, GroningenInformatie Heni Rachmawati, tel. (050)363 75 66, e-mail: [email protected] (werk)


8 8Pr

of. d

r. To

ine

Piet

ers

Folio

lum

Ed.

VJu

li 20

05

InleidingHet april nummer van het nieuwe populaire glos-sy-tijdschrift Linda stond in het teken van versla-ving. Met een peuk in de mond en zwarte zonnebrildoet Linda de Mol op de cover haar best het beeldvan een moderne verslaafde neer te zetten. [figuur1] De lezer krijgt een portrettengalerij van doorsneeNederlandse verslaafden voorgeschoteld.Eetverslaafden, coke- en alcoholverslaafden, gok-,sex- en cigaretverslaafden passeren de revue. Zevertellen wat het is om verslaafd te raken en hoemoeilijk het is om af te kicken. Opvallende afwezigen in dit rijtje zijn de heroïneverslaafden énde chronische gebruikers van slaap- en kalmerings-middelen.

Is verslaving al een begrip met een negatievelading dan gaat dit zeker op voor de heroïneversla-ving. Het beeld dat veel mensen hebben bij eenheroïneverslaafde is dat van de criminele, daklozeen psychisch gestoorde junk. Op het gebruik vanheroïne ligt een zodanig taboe dat de jongere gene-ratie van drugsgebruikers kiest voor andere narcoti-ca, zoals cocaïne. Maar weinigen zullen zich reali-seren dat in 1898 de Duitse firma Bayer diacetylmorfine onder de handelsnaam heroïne opde medische markt introduceerde als veelbelovend,niet-verslavend, pijnstillend en hoestdempendgeneesmiddel. Ook cocaïne maakte in diezelfdeperiode zonder veel problemen onderdeel uit vande materia medica als bestanddeel van de populairetonica of als lokaal anaestheticum. In hun levens-loop van geneesmiddel naar genotmiddel met eenproblematisch verslavende werking onderscheiden

heroïne en cocaïne zich maar weinig van klassiekeslaap- en kalmeringsmiddelen als Veronal ofLibrium. Volgens de meest recente gegevens uit hetverslavingsonderzoek geldt bij al deze middelen datzo´n 10 tot 15% van de regelmatige gebruikers uit-eindelijk hiervan psychisch afhankelijk wordt.

Recent onderzoek naar carrières van geneesmidde-len heeft laten zien dat de omgang met een genees-middel of groep van geneesmiddelen door de tijdverandert. Als onderdeel van dit proces is de bete-kenis die aan medicijnen wordt gegeven aan veran-dering onderhevig. In samenhang daarmee veran-dert ook de gebruikspraktijk van geneesmiddelen.Zo wordt anno 2005 op andere wijze dan in 1905invulling gegeven aan begrippen als werkzaamheid,veiligheid en verslaving bij slaap- en kalmerings-middelen. Culturele factoren als belofte of hoop enmode of taboe spelen hierbij evenzeer een rol alswetenschappelijke, politieke en economische facto-ren.

Bij de maatschappelijke waardering van genees-middelen ligt afwisselend de nadruk op de positie-ve effecten van geneesmiddelen op gezondheid enwelzijn dan wel op de negatieve effecten vangeneesmiddelen, bijvoorbeeld in de vorm van bij-werkingen zoals het optreden van afhankelijkheid.Ik zal in het vervolg van dit artikel aan de hand vaneen vergelijking van de carrières van onder meerbarbital (Veronal®) en chloordiazepoxyde(Librium®) aangeven welke ontwikkelingen zicht-baar gemaakt kunnen worden in relatie tot dit the-manummer over verslaving en farmacie.

DDDDeeee gggglllliiiijjjjddddeeeennnnddddeeee sssscccchhhhaaaaaaaallll vvvvaaaannnn ggggeeeennnneeeeeeeessssmmmmiiiiddddddddeeeellll nnnnaaaaaaaarrrr ggggeeeennnnoooottttmmmmiiiiddddddddeeeellllmmmmeeeetttt eeeeeeeennnn ’’’’vvvveeeerrrrssssllllaaaavvvveeeennnnddddeeee’’’’ wwwweeeerrrrkkkkiiiinnnngggg

Wanneer is geneesmiddelgebruik een verslaving, wanneer is verslaving een probleem?Deze vragen zijn zeker cultureel en historisch bepaald. Mede aan de hand van degeschiedenis van het geneesmiddel Veronal probeert Prof. dr. Toine Pieters een ant-woord te geven op deze vragen. Toine Pieters is bijzonder hoogleraar in de geschiedenisvan de farmacie aan de werkgroep Sociale farmacie en farmacoepidemiologie.Daarnaast is hij werkzaam als docent medische geschiedenis aan de VU Amsterdam.

Prof. dr. Toine Pieters


Foliolum Ed.V

Juli 200599


Naar een nieuwe wetenschappelijke horizon: Veronal®Medio 1903 introduceerden de Duitse farmaceuti-sche bedrijven Merck en Bayer gelijktijdig hetgeneesmiddel diaethylbarbituurzuur onder de naamVeronal als een krachtig, niet toxisch en specifiekwerkend slaapmiddel. Zowel Bayer als Merck had-den speciale wetenschappelijke afdelingen die zichbezighielden met het maken van medisch verant-woorde reclame. Het ging hierbij om brochures,advertenties en het uitgeven van eigen tijdschriften.Tegelijkertijd schreven ze wervende medische refe-raten en persoonlijke brieven aan artsen en apothe-kers. Ook stuurden ze grote aantallen wetenschap-pelijk geschoolde artsenbezoekers op pad met gra-tis artsenmonsters. Door zich direct te richten totartsen en apothekers - zonder de zelfmedicatie-markt te vergeten - probeerden de chemisch-farma-ceutische bedrijven zich te onderscheiden van deandere leveranciers van geneesmiddelen. Het pri-maire doel was het creëren van een medisch-wetenschappelijk imago.

Veronal werd aangeprezen als een geheel nieuwspecifiek werkend en onschuldig slaapmiddel datvolgens de laatste stand van de wetenschap wasgetest. De impliciete boodschap was: slaap opwetenschappelijke maat. Veronal maakte naam alsmodieus slaapmiddel voor de 'beau-monde', diezich met dit wondermiddel wapenden tegen dedrukte van het moderne bestaan. Ondanks de rela-tief hoge prijs - het was vier keer zo duur als vergelijkbare klassieke middelen zoals chloralhy-draat, opium en laudanum - veroverde Veronal insnel tempo de medische markt.

Het schijnbaar grenzeloze enthousiasme voor hetnieuwe magische slaap- en kalmeringsmiddel valtsamen met het in maatschappelijk diskrediet rakenvan de opiaten en de zogenaamde geheimmiddelen.Deze vrij verkrijgbare patentmiddelen, waarvan desamenstelling alleen bekend was bij de maker,bevatten in veel gevallen opium of daarvan afge-leidde alkaloïden dan wel cocaïne. Op iedere straat-hoek werd geadverteerd voor deze populaire zelf-medicatie middelen, die niet alleen bij de apotheekmaar ook bij de drogist of kruidenier verkrijgbaarwaren. Apothekers, artsen en de farmaceutischeindustrie zagen de explosieve groei van de marktvoor zelfmedicatie met lede ogen aan.

figuur 1: cover Linda© april 2005 figuur 2: Portugese advertentie over Veronal uit 1926.Bron: http://www.ome-aen.org/cronicon.htm


10 10Pr

of. d

r. To

ine

Piet

ers

Folio

lum

Ed.

VJu

li 20

05

De vraag hoe zij zich konden onderscheiden op eenuitpuilende geneesmiddelmarkt werd steeds nijpen-der. Gewapend met het kwaliteitspredikaat 'weten-schappelijk onderzocht' gingen zij de strijd aan opde medische markt. Zij maakten hierbij dankbaargebruik van de veranderende publieke beeldvor-ming rond het alledaagse gebruik van opiaten enhet probleem van opiumverslaving.Opiatenverslaving werd in navolging van alcoho-lisme bestempeld tot een progressieve (degeneratie-ve) ziekte, een sluipmoordenaar. Degenen met eenzwakke constitutie liepen met name gevaar dooronoordeelkundig gebruik verslaafd te raken aanopiaten. Een alledaagse verslaving veranderdegeleidelijk in een met taboe omgeven a-sociaal zie-kelijk gedrag. Met de invoering van Harrison Act inAmerika in 1914 en vergelijkbare wetgeving inEuropese landen werd het gebruik van opiaten envergelijkbare middelen ook wettelijk aan bandengelegd.

Veronal werd gepresenteerd als veilig en niet-ver-slavend, medisch verantwoord alternatief. Watopvalt in de carrière van Veronal is de nadruk dieartsen, apothekers en farmaceutische bedrijven leg-den op het belang van een deskundige toepassing.Veronal lijkt daarmee als wapen te zijn gebruikt inde strijd om het primaat op de medische markt.Echter de massaconsumptie van het nieuwe middelhad ook een keerzijde. Naarmate meer mensen ken-nismaakten kreeg ook het bijwerkingenprofiel meerreliëf. In toenemende mate werden ongewenste bij-werkingen gerapporteerd, van huidreacties, hoofd-pijn, misselijkheid en braken tot en met acuteademstilstand. Tegelijkertijd doorloopt Veronal hettraject van beloftevol geneesmiddel naar verdachtgenotmiddel. Bovendien verwierf Veronal eendubieuze reputatie als suïcidemiddel. Toch beteken-de dit niet dat Veronal een vroege dood stierf.Integendeel, er was sprake van een sluipend procesvan indicatieverbreding. Veronal ontwikkelde zichtot slaap- en kalmeringsmiddel in de meest ruimezin van het woord.

De internationale farmaceutische industrie speeldein op het succes van Veronal door op grote schaalchemische derivaten van barbital te synthetiserenen te onderzoeken op therapeutische werkzaam-heid, waaronder het meest bekende Luminal®(fenobarbital). Dit zou de blauwdruk vormen vooreen economisch zeer succesvolle strategie vanindustriële geneesmiddelinnovatie en -ontwikke-ling in de twintigste eeuw.

Wat opvalt in de carrière van Veronal en anderebarbituraten is dat chronisch barbituraat gebruikreeds in jaren twintig geproblematiseerd wordtmaar dat het tot de jaren zestig duurt voordat ditalgemeen erkend wordt als maatschappelijk pro-bleem. In het medisch-wetenschappelijke domeinheeft Veronalisme dan al meer dan dertig jaar eenplaats naast morfinisme. De publieke erkenningvan problematische gewoontevorming bij chronischgebruik van barbituraten valt samen met de intro-ductie van een nieuwe psychoactieve wonderpil.

Van emotie naar laesie De groene dragees met chloordiazepoxyde werdenin 1960 door het Zwitserse farmaceutische bedrijfHoffmann la Roche geïntroduceerd als selectiefmiddel tegen angst en spanning. Librium, een ben-zodiazepine, zou bij uitstek geschikt zijn voor hettherapeutische niemandsland tussen antipsychoticaen kalmeringsmiddelen. Het gebruik ervan namsnel een hoge vlucht. De combinatie van Roche'sintensieve informatiecampagne bij specialist enhuisarts, en de informeel circulerende verhalen overeen nieuw geneesmiddel waarmee artsen met eenrelatief kleine dosis een schijnbaar ideale combina-tie tussen kalmte en ontspanning konden bereikenzonder opvallende bijwerkingen te genereren, zorg-den voor een olievlekwerking. In 1966 schreef depsychiater Herman van Praag dat met de snel groei-ende populariteit van Librium en het nauw verwan-te diazepam (Valium) het indicatiegebied dusdaniguitdijde dat niet alleen het niemandsland werdopgevuld, maar ook dat de grenzen ervan spoedigin alle richtingen ruim zouden worden overschre-den.

In datzelfde jaar introduceerde Roche ook nog hetslaapmiddel nitrazepam (Mogadon), dat volgens deproducent in tegenstelling tot de 'gebruikelijkeslaapmiddelen' (lees: barbituraten) 'betrouwbaar enveilig' was en bij overdosering niet leidde tot nar-cose, coma of dood (geneesmiddelreclames Roche,1967). Het veelbelovende Zwitserse trio van kalme-rings- en slaapmiddelen won snel terrein.

Bij de meest uiteenlopende klachten en stoornissenvan slapeloosheid, nervositeit, overspannenheid,buikpijn en rugpijn tot en met psychotische aandoe-ningen als schizofrenie en manische depressie, wer-den chlordiazepoxyde, diazepam en nitrazepamvoorgeschreven. Met name op de lucratieve enschier onverzadigbare markt van psychosomatischeaandoeningen met aspecifieke symptomen alsonrust, lusteloosheid, slapeloosheid, spanning of


Foliolum Ed.V

Juli 20051111


angst, manifesteerden de benzodiazepinen zich alsgeduchte concurrenten van de traditionele kalme-ringsmiddelen en tonica. Het verschil tussen oud ennieuw zat niet zozeer in de aard van de boodschapaan artsen (dat als een patiënt al niet bezorgd engespannen was vanwege een ziekte, hij of zij zichwel ziek voelde vanwege emotionele problemen methet jachtige moderne leven), maar in de presentatieervan. Volgens de productinformatie van Libriumzou één op de drie patiënten die de huisarts bezocht'in de eerste plaats niet lichamelijk maar emotioneelziek zijn'. Gezien de beperkte psychotherapeutischemogelijkheden van de huisarts werd in deze gevalleneen 'medicamenteus adjuvans' aanbevolen om angsten spanning te verminderen.

Met verve werd een nieuw wetenschappelijk gefun-deerd behandelingsconcept gepresenteerd. Onder denoemer van het zogenaamde 'limbische systeem' ende daarmee verbonden slagzin 'Van emotie naar lae-sie' gaf dit concept de behandelend arts het idee ein-delijk grip te krijgen op de glibberige spreekkamer-werkelijkheid van psychosomatische aandoeningen.Afgaande op de spectaculair stijgende omzetcijfersvoor de nieuwe groep van benzodiazepinen of ben-zo's vormde deze wetenschappelijke, maar tegelijkop de medische praktijk gerichte benadering eeneffectief marketinginstrument. De sporadischewetenschappelijke publicaties waarin werd gewaar-schuwd voor zowel de indicatie-inflatie van de ben-zo's als het gevaar van verkeersongevallen, gewen-ning en verslaving, hadden in eerste instantie weinigeffect op de snel groeiende vraag.

Van wondermiddel naar dwangbuis Eind jaren zestig leek het tij te keren. Gevoed dooreen vitale protestcultuur met acties tegen traditione-le gezagsverhoudingen en voor democratisering,klonk de roep om een ingrijpende hervorming vande medische zorgverlening steeds luider. De auto-riteit van witgejaste artsen, die zogenaamde weten-schappelijke waarden en methoden hoog in hetvaandel droegen, werd ter discussie gesteld dooraanhangers van de tegencultuur. Zij beleefden degeneeskunde en met name de psychiatrie als eenetiketten plakkend en pillen strooiend verlengstukvan een ziekmakende, op productie en welvaartgerichte samenleving. Rustgevende pillen alsLibrium en Valium werden benoemd tot dwangbui-zen van deze maatschappij, die het productieprocesdraaiende hielden ten koste van de zelfontplooiingvan het naar welzijn snakkende individu. Tijdens delandelijke actieweek psychiatrie 'Baas in eigenBrein' in het voorjaar van 1979 kreeg de roep omverandering gestalte in het uitroepen van 'de Valiumvrije vrijdag' . In de zomer van datzelfde jaar raak-te het als 'revolutionair en absoluut veilig' aange-prezen slaapmiddel Halcion, de benzo triazolam, inopspraak.

De Haagse psychiater Cees van der Kroef maaktezijn bevindingen over schadelijke bijwerkingen vanHalcion bekend in Avro´s televisieprogramma'Televizier Magazine'. Hij liet de kijkers weten datmeerdere patiënten die Halcion slikten, onverklaar-bare negatieve psychiatrische ervaringen rappor-teerden, van gevoelens van malaise, angst, agressie

Boekomslag ‘Baas in eigen Brein - Antipsychiatrie inNederland, 1965-1985’ door Gemma Blok

Filmposter “The Needle” uit 1959


12 12Pr

of. d

r. To

ine

Piet

ers

Folio

lum

Ed.

VJu

li 20

05

tot en met amnesie, hallucinaties, en suicidepogin-gen. Volgens Van der Kroef waren in sommigegevallen de verschijnselen zo ernstig dat 'het leventot een hel werd' en stoppen met de medicatie'werd ervaren als een verlossing'. De uitzendingmiste haar uitwerking niet. De redactie van het pro-gramma werd overstelpt met reacties van veront-ruste slikkers die meenden de kwalijke gevolgenaan den lijve te ondervinden. Of zoals presentatorJaap van Meekeren de overweldigende responslater beeldend samenvatte: 'Heel veel mensen blij-ken ten gevolge van Halcion door een poel vanellende te zijn gegaan'.

De televisie-uitzendingen vormden de opmaat vooreen fel publiek debat over de vermeende onveilig-heid van Halcion. De uitgezonden beelden van psy-chisch ontspoorde gebruikers van een benzodiaz-epine, die niet zozeer rationeel argumenteerden alswel emotioneel poneerden, sloten aan op eenpublieke behoefte om af te rekenen met een ver-tegenwoordiger van een groep geneesmiddelen dieal langer negatief in het nieuws was. Begin 1980werd onder druk van de publieke opinie Halcionvan de Nederlandse markt gehaald. Met het publie-ke imago van de benzo´s zou het in Nederland nietmeer goed komen. Zeker toen vanaf midden jarentachtig met de regelmaat van de klok alarmerendeberichten in de media verschenen over het pro-bleem van geneesmiddelafhankelijkheid, leek hetdoek te vallen voor de benzodiazepinen.

Dit is echter schijn. Als we kijken naar het gebruikvan benzodiazepinen in de jaren tachtig zien weechter geen significante daling maar veeleer eenstabilisatie van het gebruik. Bovendien blijkt in dejaren negentig - terwijl Prozac en in haar kielzogandere SSRI-geneesmiddelen naam maakten alspanacee tegen angst, spanning en depressie - zelfsweer sprake te zijn van een significante stijging vanhet langdurig gebruik van benzo´s, vooral ondervrouwen.

Naar een anti-verslavingsplatform voorgeneesmiddelen?Vijf en veertig jaar na introductie van de eerstebenzodiazepine wordt in het PharmaceutischWeekblad van 10 juni j.l. onder het kopje 'weten-schapsnieuws' gewag gemaakt van een effectieveinterventie strategie bij chronisch benzodiazepine-gebruik. Net zo min als bij recente berichten overonttrekkingsverschijnselen bij psychoactievegeneesmiddelen uit de groep van SSRI´s valt hetwoord verslaving. Toch lijkt de tijd rijp te zijn voorde maatschappelijke erkenning van het verschijnselvan geneesmiddelverslaving. Niet voor niets is hettoekomstscenario voor psychoactieve stoffen vande Gezondheidsraad uit 2002 hoopvol gestemd.Consumenten van de toekomst zullen samen meteen anti-verslavingsplatform en de farmaceutischeindustrie de verantwoordelijkheid op zich nemenvoor veiligheid, betrouwbaarheid en het omgaanmet het risico van verslaving aan nieuwe toverbal-len voor de geest, zo verwachte men. Deze verge-lijkende speurtocht door het farmaceutisch verledenheeft laten zien dat het besef van historischesamenhang in de glijdende schaal van geneesmid-del naar genotmiddel met een verslavende werkingbij psychoactieve stoffen geen overbodige luxe is.

Gebruikte literatuurDit artikel is grotendeels gebaseerd op:o o Pieters T, Snelders S. Antidepressiva van 1950

tot heden. Een halve eeuw op chemische wolken.Maandblad Geestelijke volksgezondheid 2005,60: 207-222;

oo Pieters T., Historische trajecten in de farmacie:medicijnen tussen confectie en maatwerk. Hilversum: Verloren, 2004;

oo Lintelo, J. te, Pieters T. Halcion: de lotgevallen van de 'Dutch Hysteria'. Pharmaceutisch Weekblad 2002, 41: 1600-5;

o o Hodgson, B. In the arms of Morpheus: The tragichistory of Laudanum, morphine and patent medicines. New York: Firefly book, 2001.


Links: Advertentie uit een medisch tijdschrift uit 1903, prijst het hoestmiddel ‘Glyco-Heroin’ aan, geproduceerd door de Martin H. Smith Company (New York). Heroïne werd op grote schaal gebruikt alspijnstiller, astmamedicijn, hoestmiddel en pneumonie-medicijn.

Rechts: Fles met heroïne houdende tabletten, Fraser Tablet Company, astmamedicatie.

Foliolum Ed.V

Juli 20051313

Historishce Foto’s

De afbeeldingen op de inhoudsopgave en hiernaast laten een advertentiekaart uit 1887 zien voor ‘Mrs. Winslows SoothingSyrup’, een morfine bevattend drankje voor baby’s met tandpijn-tjes, of voor vermoeide moeders zelf. Een reclametekst luidde:

"For children teething. Greatly facilitates the process of Teething,by softening the gums, reducing all inflammation; will allay ALLPAIN and spasmodic action, and is SURE TO REGULATE THEBOWELS. Depend on it, Mothers, it will give rest to yourselves and RELIEF AND HEALTH TO YOUR INFANTS. Sold by all chemists, at 1s 1/2d per bottle."

HHHHiiiissssttttoooorrrriiiisssscccchhhheeee FFFFoooottttoooo’’ssssHHHHeeeerrrrooooiiiinnnneeee MMMMoooorrrrffffiiiinnnneeee

Tegenwoordig zijn sigarettenreclames en zelfs reclames over vette producten aanbanden gelegd. Vroeger was dit wel anders. Op deze pagina en op pagina 30 enkelehistorische foto’s van ‘geneeskundige’ producten die je nu niet meer bij de apotheekzult aantreffen. Bronnen: http://wings.buffalo.edu/aru/preprohibition.htm, http://opioids.com/


14 14D

rs. W

.K. S

chol

ten

Folio

lum

Ed.

VJu

li 20

05

Apotheekintroductie: aanleiding en voorgeschiedenisEind 2001 besloot het laatste Paarse kabinet datmedicinale cannabis via de apotheek beschikbaarmoest komen. De redenen daarvoor waren divers. Allereerst was er jarenlang door patiënten die hetals geneesmiddel gebruikten een sterke lobby uitgeoefend om medicinale cannabis legaal temaken, net zoals andere opiumwetgeneesmiddelen.Een ander aspect dat van belang was, was dat ophet moment dat het besluit werd genomen ca.10.000 tot 15.000 patiënten medicinale cannabisgebruikten. Zij waren daarvoor aangewezen opcoffeeshops en andere illegale kanalen. In het alge-meen was daardoor niet duidelijk of hun genees-middel een verantwoorde kwaliteit had. Ook is erin coffeeshops geen enkele standaardisatie van desterkte, zodat patiënten bij iedere nieuwe aankoop

moeten afwachten wat de sterkte is en dus ookopnieuw de bijbehorende dosering moeten vinden.Vaak verzwegen patiënten voor hun behandelaardat zij cannabis gebruikten en om het te kopenmoesten zij zich in drugcircuits begeven, wat stig-matiserend is.

Al in de 19e eeuw was cannabis een veelgebruiktgeneesmiddel. Het raakte echter in onbruik rond1940 door de opkomst van chemische geneesmid-delen, waardoor geneeskruiden op de achtergrondraakten. Deels lag dit aan de geneeskruiden zelf,die per oogst verschillende eigenschappen hadden.Daarnaast speelde echter ook een ideologischekwestie een rol: in de Verenigde Staten was tijdensen na de Drooglegging (1920 - 1933) [1] , waarbijhet gebruik van alcohol was verboden, een bewe-ging op gang gekomen om ook cannabis te verbie-den. In die tijd was alcohol vooral de drug van deblanke en cannabis vooral de drug van de zwartebevolking. Deze prohibitionistische beweging wasdus niet gespeend van racistische trekjes. Hoewelde Drooglegging in 1933 weer was afgeschaft enalcohol dus weer legaal was, werd de lobby omcannabis te verbieden na 1933 alleen maar sterker.Dit resulteerde vanaf 1937 in zeer hoge belastingenop cannabis en op de daaruit bereide geneesmidde-

MMMMeeeeddddiiiicccciiiinnnnaaaalllleeee CCCCaaaannnnnnnnaaaabbbbiiiissss

Wiet, hennep, hasj, stuff, joints, er zijn misschien wel meer synoniemen voor marijuanadan voor bier. Medicnale Cannabis heeft echter weinig met de straatvariant te maken.Dit artikel behandelt onder meer de geschiedenis, legalisering, kwaliteitscontrole en toe-passingen van deze misschien wel bekendste medicinale drug. De redactie weet zeker datje er nog een boel van kan leren. De auteur, Dr. Wim Scholten, is apotheker en voorma-lig hoofd van het Bureau voor Medicinale Cannabis.

Drs. W.K. Scholten

Fotoserie: De afbeeldingen bij dit artikel gevenhet totale proces van de teelt, analyse en

verpakking van de cannabis weer. Metdank aan de medewerking van het

Bureau voor Medicinale Cannabis, http://www.cannabisbureau.nl

Voetnoten:[1] Stel JC van der, Een nieuw drugsbeleid? Voor- en nadelen van de legalisering van drugs. Raad voor deVolksgezondheid en Zorg/Raad voor Maatschappelijke Ontwikkeling, Zoetermeer/Den Haag 1999.


Links: Kleine stekjes van de Cannabis plantjes worden onder standaard omstandigheden opgekweekt.Rechts: Daarna verhuizen de stekjes naar de groeicellen om onder geconditoneerde omstandigheden, dat wil zeggenmet vaste, bekende hoeveelheden licht, water en voeding uit te groeien tot planten van wel 1 meter 50 of 2 meter hoog.

Foliolum Ed.V

Juli 20051515

Drs. W

.K. Scholten

len. Vanaf 1941 viel het onder de verdovende-mid-delenwetgeving en was elk gebruik verboden. In dedecennia daarna volgden andere landen met eenverbod (Nederland 1951, Verenigd Koninkrijk1972). Dit had tot gevolg dat het doen van klinischonderzoek nagenoeg onmogelijk was geworden.Niettemin waren er talloze patiënten die cannabis'recreatief' hadden leren kennen en daarbij de ervaring hadden opgedaan dat er een positief effectwas op hun aandoening. Deze mensen vormdenvanaf de jaren '80 in de VS en vanaf begin jaren '90in Nederland de lobby om medicinale cannabis telegaliseren. Hun aanhoudende pressie op kamerle-den en de regering heeft zeker ook een rol gespeeldbij het besluit om cannabis via apotheken te distribueren.

Productieproces en kwaliteitsborgingAl eerder, in 2000, was het Bureau voorMedicinale Cannabis (BMC) ingesteld als onder-deel van het Ministerie van Volksgezondheid,Welzijn en Sport. Aanvankelijk was het doel vandit bureau om cannabis beschikbaar te maken voorwetenschap en geneesmiddelontwikkeling. Opgrond van een VN-verdrag heeft het BMC hetmonopolie op import, export en groothandel incannabis. Alle geteelde cannabis moet worden

opgekocht. Alleen een land dat zo'n bureau insteltmag de teelt van cannabis toestaan. Er zijnmomenteel slechts drie landen met een dergelijkbureau: de VS, Canada en Nederland. Nu de regering had besloten dat cannabis ookrechtstreeks voor patiënten beschikbaar moestkomen lag het voor de hand dat het BMC deze taakerbij kreeg. Het doel was om medicinale cannabiste produceren die aan farmaceutische kwaliteitsei-sen zou voldoen. Onder meer is daarbij de reprodu-ceerbaarheid van belang (altijd dezelfde sterkte) ende zuiverheid, zowel chemisch als microbiologisch.

Voorafgaand aan de introductie van medicinalecannabis in de apotheek heeft het BMC een aantaltelers geselecteerd van wie werd verwacht dat zijcannabis zouden kunnen leveren die aan die eisenvoldoet. Aan deze telers heeft het om een offertegevraagd en met de twee telers die de beste offerteuitbrachten heeft het BMC een leveringscontractgesloten. Sinds begin 2005 is het contract met éénvan beide telers overigens weer beëindigd, voorna-melijk vanwege de tegenvallende omzet.De kwaliteit van de medicinale cannabis wordtgehandhaafd met methoden die ook elders in defarmaceutische productie worden toegepast. Deteler wordt geacht om de regels van Good


16 16D

rs. W

.K. S

chol

ten

Folio

lum

Ed.

VJu

li 20

05

Agricultural Practice (GAP) toe te passen. Dezeregels zijn opgesteld door het BMC aan de handvan een ontwerp voor Europese GAP-regels die opdat moment in ontwikkeling waren. Het BMC konechter niet wachten op de definitieve vaststellingvan die Europese regels, want het moest snel begin-nen met de productie. Bovendien ontbreken in deEuropese regels bepalingen over de standaardisatievan de teelt en de beveiliging van de teeltlocatie.De regels van het BMC hebben zelf overigens weerals input gediend voor de definitieve versie van deEuropese regels. Inmiddels heeft het EMEA latenweten dat in een volgende versie ook bepalingenover standaardisatie zullen worden opgenomen.[2]Op deze wijze heeft de introductie van medicinalecannabis dus ook zijn invloed gehad op de ontwik-keling van de regelgeving voor geneeskruiden.

Periodiek, dat wil zeggen om de één à twee jaar,voert het BMC audits uit bij zijn contractpartners.Naast de teler zijn dat het controlelaboratorium, hetverpakkingsbedrijf en de logistiek dienstverlener.Tijdens een audit wordt het bedrijf geïnspecteerd enwordt het productieproces besproken. Eventueelworden suggesties voor verbetering gedaan. Bijelke audit wordt een bepaald, steeds wisselend,onderdeel van het productieproces extra onder deloupe genomen. Aan de hand van het verslag vande auditoren gaat het bedrijf aan de slag met deverbetersuggesties. In principe dienen die te wor-den opgevolgd, maar het is natuurlijk ook denkbaardat het bedrijf een goede reden aanvoert waaromdit niet kan. Hoewel in theorie een audit niet vrij-blijvend is en er zelfs toe zou kunnen leiden dateen opdrachtgever zijn contract beëindigt, blijkenaudits in de prakijk dikwijls uit te pakken als eenopen dialoog. Doorgaans werkt een audit als eenstimulans voor kwaliteitsverbetering.

In principe moet een systematische werkwijze tij-dens de productie leiden tot een product dat aanalle eisen voldoet. Die werkwijze is vastgelegd inde hiervoor genoemde GAP-regels, maar ook inbijlagen bij het contract met de teler en in stan-daardwerkvoorschriften. Tijdens de audits is dewerkwijze goed doorgesproken met de opdrachtge-ver. Als het goed is, is de op iedere batch uitge-voerde kwaliteitscontrole daarna nog slechts eenroutine, die dient om te verifiëren dat het productie-proces goed is ontworpen en uitgevoerd. Het BMC heeft een aantal controles in het produc-tieproces ingebouwd. Wanneer de teler een nieuweoogst gereed heeft (dat wil zeggen dat de gedroog-de en geknipte bloemen gereedliggen in zakken van

250 gram) komt een medewerker van het BMC omdeze oogst ter plekke te controleren. De zakkenworden bemonsterd. In theorie behoort men v(n+1)zakken te bemonsteren uit een partij van n zakken.Meestal omvat een partij ongeveer 40 zakken en erzou dus kunnen worden volstaan met het bemonste-ren van 7 zakken. In de praktijk worden echter ten-minste10 zakken bemonsterd, t.b.v. grotere repre-sentativiteit. Elke zak wordt geopend en de inhoudwordt gemengd, waarna 15 gram monster uit elkezak wordt genomen. Dit levert 150 gram monsterop, die opnieuw goed wordt gehomogeniseerd enover twee potten van 75 gram wordt verdeeld. Eénpot wordt naar het laboratorium opgestuurd en deandere pot wordt bewaard als contramonster om,als dat nodig mocht zijn, ook in de toekomst noganalyses op de partij te kunnen uitvoeren. Tijdensdeze bemonstering wordt gekeken of de cannabiseruit ziet en ruikt zoals behoort, en of deze goed isgeknipt. Steeltjes, ongedierte en ander vreemdmateriaal horen afwezig te zijn.In het laboratorium wordt het gehalte, het gewichts-verlies na drogen en de zuiverheid bepaald. Bij debatches van de eerste anderhalf jaar is ook gekekennaar de afwezigheid van zware metalen en pestici-den. Deze waren steeds in orde. Dat was ook teverwachten, want de teler mag geen pesticidengebruiken, en de materialen die bij de teelt wordengebruikt (o.a. meststoffen en substraat) zijn speci-aal voor de tuinbouw goedgekeurde kwaliteiten,waardoor verwacht mag worden dat zij geen zwaremetalen aan de planten afgeven. Nadat van eengroot aantal teelten is vastgesteld dat deze aan deeisen voldeden, wordt momenteel alleen nog steek-proefsgewijze op zware metalen en pesticidengetest, althans zolang zich geen problemen voor-doen. Mochten in een batch toch zware metalen ofpesticiden worden aangetroffen, dan zou de testfre-quentie weer omhoog gaan.

Omdat cannabis altijd bacteriën en schimmelsbevat in concentraties die hoger zijn dan deEuropese farmacopee toelaat, wordt de cannabisdirect na de oogst gammadoorstraald. Hierdoor isde cannabis de facto steriel. (Het theoretisch conta-minatieniveau is 1 kiem per 100 gram; een productmag steriel worden genoemd als het contaminatie-niveau 1 kiem per 1000 kg bedraagt. Doordat hetgedeelte van het monster dat wordt gebruikt voorde microbiologische analyse slechts 10 grambedraagt is het verschil tussen beide contaminatie-niveaus echter niet waarneembaar. In beide geval-len worden namelijk geen kiemen aangetroffen.) Na de doorstraling wordt de cannabis verpakt in

Voetnoten:[2] Scholten Willem K, The New European Good Agricultural and Collection Practice Rules: Are Good Practices GoodEnough if They Do Not Result in Batch-to-Batch Consistency? Drug Information Journal 2003;37:321-8.[3] Hazenkamp A et al., Cannabis uit de apotheek is beter. Pharm Weekbl 2005; 140:402-4.


Foliolum Ed.V

Juli 20051717

Drs. W

.K. Scholten

polypropyleenpotten van 5 gram en wordt in hetmicrobiologisch laboratorium gecontroleerd opafwezigheid van schimmels en bacteriën. In theoriezou ook na het verpakken kunnen worden door-straald, maar dan zouden de schimmels en bacteri-ën in de tussengelegen tijd toxines in het productkunnen afscheiden. Gelet op de gebruikelijke bacte-rie- en schimmelflora op cannabis zou daarmee dekans groot zijn op aanwezigeheid van mycotoxines,o.a. de zeer giftige aflatoxines.

Risico's van illegale cannabisOnlangs is aan de Universiteit van Leiden onder-zoek gedaan naar de kwaliteit en de prijs van medi-cinale cannabis in vergelijking met wat door cof-feeshops en door de Stichting PatiëntenbelangenMedicinale Marihuana (SPMM) als medicinalecannabis wordt verkocht.[3] Hiertoe namen deonderzoekers een aselecte steekproef van 10 cof-feeshops. Bij deze coffeeshops en SPMM kochtende onderzoekers 10 gram cannabis. Deze werdgeanalyseerd op geleverde hoeveelheid, gehalte,gewichtsverlies na drogen en microbiologie. Hetbleek dat 8 van de 11 monsters meer dan 5% telicht waren, terwijl er wél voor 10 gram wasbetaald. Eén monster woog slechts 7,5 gram.Geen enkel monster voldeed aan de microbiologi-

sche eisen van de Europese Pharmacopee. Op éénmonster werden soortdeterminaties uitgevoerd,waarbij Aspergillussoorten en Coli-bacteriën wer-den aangetroffen. Deze zijn pathogeen. De medici-nale cannabis uit de apotheek voldeed wel aan deeisen.In veel gevallen wordt medicinale cannabisgebruikt door personen met een verzwakte afweer.In de literatuur zijn sterfgevallen vermeld doorlongontstekingen na Aspergillus-infecties door hetroken van cannabis. Dit betekent dus een reëelgezondheidsrisico voor de gebruikers die medicina-le cannabis niet in de apotheek kopen.

In dit onderzoek werd ook naar de prijs gekeken.Het bleek dat illegale cannabis wel goedkoper was(30-50%), maar niet zoveel als dikwijls wordtbeweerd. Dit komt deels omdat een potje medicina-le cannabis uit de apotheek inderdaad de geclaimde5 gram bevat en coffeeshophouders minder leverendan zij zeggen dat zij doen. Daarnaast corrigeerdende onderzoekers voor het gehalte werkzame stof.Hun eindoordeel was dat het prijsverschil wordtgerechtvaardigd door het kwaliteitsverschil.

Als de planten volgroeid zijn, worden de planten geoogst. De vrouwelijk bloeiwijze bevat de bestanddelen. Na de oogstworden de planten gedroogd. Ook nu zijn de omstandigheden gestandaardiseerd. Er is exact bekend hoelang de bloe-men gedroogd zijn en het watergehalte in de plant wordt later door het laboratorium bepaald. Links: De gedroogde planten worden geknipt en zo van overtollig plantmateriaal ontdaan. Rechts: De gedroogde planten zijn klaar om te worden ingenomen.


18 18D

rs. W

.K. S

chol

ten

Folio

lum

Ed.

VJu

li 20

05

Naar zware metalen in illegale cannabis is tot nugeen onderzoek gedaan. Onbekend is daarom ofmedicinale gebruikers op dit onderdeel risico lopen.Vanwege de continue blootstelling is dit echter eenpunt van aandacht. Naar pesticiden in illegale cannabis is in het verle-den een beperkt onderzoek uitgevoerd. [4] Deonderzoekers keken naar een beperkt aantal pesticiden en troffen in ongeveer de helft van demonsters pesticiden aan, doorgaans in lage concentraties. De onderzoekers zagen geen gevaarvoor de volksgezondheid. De Europese farmacopeelaat echter op een veel groter aantal pesticiden testenen het is daarom de vraag of bij een uitgebreideronderzoek deze conclusies standhouden.

Maatschappelijk debatRecent is discussie ontstaan over de vraag of debeschikbaarheid van medicinale cannabis moetworden voortgezet. Tegenstanders uit de medischewereld voeren deze discussie vanuit het argumentdat er slechts beperkt klinisch bewijs voor de werk-zaamheid is. Hiermee is echter in de indicatiestel-ling al rekening gehouden door het als een laatsteredmiddel te positioneren: medicinale cannabis isop de markt gbracht met het advies het indicatiege-bied te beperken tot een vijftal gbieden, namelijk:spasticiteit met pijn (o.a. multiple sclerose en rug-gemergbeschadiging), misselijkheid en braken(t.g.v. chemotherapie, radiotherapie en HIV-medi-catie), chronische neurogene pijn, syndroom vanGilles de la Tourette en de palliatieve behandelingvan kanker en AIDS. Gelet echter op het feit datcannabis klinisch niet goed is onderzocht is ditindicatiegebied beperkt tot die gevallen waaringebruikelijke therapie voor de patiënt in kwestieniet werkzaam is gebleken of teveel bijwerkingengeeft.

Om hun argumenten kracht bij te zetten doen detegenstanders de waarheid nogal eens geweld aan.Zo wordt bijvoorbeeld soms niet genoemd dat hetslechts bedoeld is als laatste redmiddel.Killestein et al. stelden in een bespreking de vraagwaarom de overheid cannabis beschikbaar steldencentraal, maar de hierboven genoemde redenen dietot de invoering hebben geleid (en die gemakkelijkuit openbare bronnen zijn te achterhalen) werdendoor hun verzwegen.[5] In plaats daarvan steldenzij dat het een raadsel was hoe de overheid tot

zoiets konden besluiten. Renckens deed er daarnaeen schepje bovenop door cannabis te vergelijkenmet homeopathie en Vasolastine - middelen waar-van geen enkele plausibele verklaring voor het werkingsmechanisme bekend is.[6] Het is vreemddat de tijdschriftredacties dit soort kreten zomaaraccepteren, want het werkingsmechanisme van cannabis is goed bekend: er zijn CB-receptorenbekend, natuurlijke liganden die hieraan binden,enzymen die de liganden afbreken en natuurlijkeinhibitors van die enzymen; kortom een zeer ver-fijnd regelmechanisme.

Uiteraard is het gewenst om zoveel mogelijk uit tegaan van 'evidence based medicine', maar door can-nabis te beschouwen als laatste redmiddel engeneesmiddelen met een sterke bewijsvoering devoorkeur te geven boven medicinale cannabiswordt aan dit principe recht gedaan. Bovendien isook voor erkende therapieën bij de aandoeningenwaarvoor cannabis wordt geadviseerd dikwijls nietmeer bewijs beschikbaar dan voor cannabis. Datgeldt bijvoorbeeld voor het bewijsniveau vanbaclofen (zo ongeveer de standaardtherapie bijmultiple sclerose). [7]

Leken, waaronder ook politici, voeren het debatvanuit een geheel andere insteek: cannabis is in debeleving van velen een drug, en drugs zouden nietgebruikt moeten worden. Men heeft niet in de gatendat de wijze van gebruik bepaalt of iets een drug ofeen geneesmiddel is. Ook morfine en heroïne wor-den als geneesmiddel gebruikt en geven dan zeldenproblemen. De patiënten raken er niet aan verslaafden hebben geen behoefte aan steeds hogere doserin-gen. Dit in tegenstelling tot gebruik van heroïne alsdrug door verslaafden.In plaats dat men de medische wereld laat bepalenwanneer cannabis geïndiceerd is, vinden sommigendat "de moraliteit" niet toelaat dat cannabisbeschikbaar is als geneesmiddel. Anderen, waaron-der de auteur van dit artikel, vinden het echter juistimmoreel om patiënten een potentieel geneesmid-del te onthouden. Deze patiënten zijn de wanhoopvaak nabij, omdat zij geen enkel geneesmiddel kun-nen vinden dat een oplossing biedt voor hun klach-ten. Bovendien is cannabis een veilig geneesmiddeldat zelfs in hoge dosering niet letaal is (LD50 >9000 mg/kg dronabinol ofwel > 30 kg sterke can-nabis), en met een verslavend potentieel gelijk aankoffie. [8]

Voetnoten:[4] Traag WA et al., Onderzoek naar de residuen van bestrijdingsmiddelen in nederwiet. Rikilt rapport 2001.021,Wageningen 2001.[5] Killestein J et al., Medicinale cannabis voor aandoeningen van het zenuwstelsl: geen overtuigend bewijs voor effecti-viteit. Ned Tijdschr Geneeskd 2004;148:2374-8.[6] Renckens CNM, Medicinale cannabis voor aandoeningen van het zenuwstelsel: geen overtuigend bewijs voor effecti-viteit. Ned Tijdschr Geneeskd 2005;149:379-80.[7] Metz L en Page S, Oral cannabinoids for spasticity in multiple sclerosis: will attitude continue to limit use? Lancet2003;362:1513.[8] Mathre ML, Cannabis and harm reduction: a nursing perspective. J Cannabis Ther 2002:2:105-20.


Foliolum Ed.V

Juli 20051919

Drs. W

.K. Scholten

Bij de introductie van de medicinale cannabis is uitmarktonderzoek gebleken dat er 10.000- 15.000patiënten waren die reeds medicinale cannabisgebruikten. Een voorzichtige schatting die ervan uitging dat al gauw de helft daarvan zou doorgaan decannabis bij de coffeeshop te betrekken leidde toteen schatting van het marktpotentieel van 150 - 200kg per jaar. De omzet is in het eerste volle jaar(2004) echter blijven steken op 72 kg, waardoor dekostprijs voor de overheid hoger ligt dan de ver-koopprijs. Er zijn twee oorzaken voor de achterblij-vende afzet. Allereerst heeft de illegale markt allesop alles gezet om zijn marktandeel te behouden. Zogeven sommige coffeeshops kortingpasjes uit engeeft SPMM uiterst misleidende informatie. Zostelde de SPMM ten onrechte bij herhaling voor detv dat artsen medicinale cannabis bij bepaalde indi-caties niet mogen voorschrijven en dat die patiën-ten daarom op SPMM waren aangewezen. Ook ver-schenen er interviews in de pers met patiënten vanSPMM die verklaarden dat de medicinale cannabisin de apotheek ondeugdelijk was, nog voordat erzelfs maar één potje door een apotheek was afgele-verd. Bovendien beweert SPMM regelmatig datgammadoorstraling "stoffen achterlaat" in de medi-cinale cannabis. Dit is niet zo en gammadoorstra-ling is een voor voedingsmiddelen toegelatenbehandeling.

Een tweede, wellicht nog belangrijkere oorzaakvoor de achterblijvende omzet, is dat de zieken-fondsen tot nu toe weigeren medicinale cannabis tevergoeden. Dit leidt bij vrijwel ieder geneesmiddeldat niet wordt vergoed tot tegenvallende omzet endus ook in dit geval.Op dit moment loopt er echter tenminste één recht-zaak tegen de afwijzing van de vergoeding.Voornaamste argument daarbij is dat medicinalecannabis als gestandaardiseerd geneesmiddel vol-gens de vergoedingsregels voor magistrale recep-tuur moet worden vergoed (Cannabis flos wordt inde handel gebracht als grondstof). Tot nu toe gaanverzekeraars geheel voorbij aan deze overwegingen er is dus een redelijk grote kans dat de rechterdeze verzekerde in het gelijk zal stellen. In datgeval bestaat er uiteraard ook recht op vergoedingvoor andere gebruikers en zal de omzet aantrekken.Dit is echter een kwestie van lange adem.

Ondertussen heeft de minister aangekondigd dat hij'na de zomer' de medicinale cannabis zal evaluerenen daarna zal besluiten of hij zal doorgaan. Hoewelhij zich in de Tweede Kamer nogal negatief uitliet('ik zie het somber in') staat nog niet vast dat dezeevaluatie tot stopzetting van de apotheekverstrek-king zal leiden.

Links: Medewerkers van het Bureau voor Medicinale Cannabis nemen de oogst van de kwekers in. Ter plekke controle-ren ze de administratie die de kwekers bijgehouden hebben en wegen ze de opbrengst. Daarna wordt de opbrengst ver-zegeld naar het laboratorium gestuurd.Rechts: In een gecertificeerd laboratorium wordt het gehalte van de bestanddelen van elke charge cannabis bepaald.


Foliolum Ed.V

Juli 20052121

Drs. W

.K. Scholten

In de eerste plaats is de distributie van medicinalecannabis niet opgezet als experiment, maar als per-manente voorziening bedoeld. Er is zelfs een wette-lijke verplichting om cannabis te leveren vooronderzoek en voor de productie van geneesmidde-len (artikel 8i van d Opiumwet). Dit betekent dat deminister eerst de wet moet wijzigen voordat hij delevering kan stopzetten. Tot dat moment is er eenwettelijke verplichting om medicinale cannabis aan(Nederlandse) onderzoekers en geneesmiddelprodu-centen (waaronder dus ook apothekers) te leveren.Het tekort op de exploitatie van medicinale canna-bis is in verhouding tot andere begrotingspostenrelatief gering (structureel ca. € 120.000 per jaar).Vanuit het buitenland bestaat belangstelling voor deNederlandse medicinale cannabis. Als die belang-stelling wordt omgezet in verkopen zou de kostprijssterk kunnen gaan dalen en daarmee zou het tekortomslaan in een lichte winst en/of lagere verkoop-prijs.

Daarnaast is er ook afzet aan Nederlandse bedrij-ven, die een unieke positie in de wereld hebbenopgebouwd met de productie van cannabinoïden.Het bedrijf Farmalyse in Zaandam levert momen-teel een breder assortiment aan cannabinoïden dantot nu toe op de wereldmarkt verkrijgbaar was,tegen lagere prijzen en met grotere zuiverheid. Bij

het staken van de toevoer van grondstof aan derge-lijke bedrijven rijst de vraag of de Staat dezebedrijven schadeloos moet stellen voor gemaakteontwikkelingskosten en gederfde omzet.

Een besluit tot staken van de levering van medici-nale cannabis zal dus op zijn minst tot een aantalnog op te lossen (en wellicht oplosbare) problemenleiden. Aan de andere kant zijn de argumenten dieweleer leiden tot de beslissing te starten met deapotheekdistributie nog steeds geldig. Zij zijn zelfssterker geworden, nu ook aangetoond is dat de can-nabis in de coffeeshop en van SPMM niet geschiktis als geneesmiddel. Bovendien zijn er een aantalpatiëntenverenigingen die belang hebben bij decontinuering van de medicinale cannabis.

Websites:oo Bureau voor Medicinale Cannabis: www.cannabisbureau.nlo o International Narcotics Control Board (o.a. tek-sten VN-verdrag): www.incb.org o o International Association for Cannabis aMedicine (IACM) (o.a. databank met publicatiesover klinisch onderzoek met cannabis): www.cannabis-med.orgo o Farmalyse: www.farmalyse.nl of www.bactimm-bv.com

Als alle gehalte's zijn bepaald en binnen de gestelde specificaties vallen, kan de cannabis verpakt worden.Links: Alle potjes cannabis die geleverd worden, zijn gecontroleerd op gewicht. De potjes worden genummerd en daar-mee is de inhoud tot het plantje in de kas terug te herleiden.Rechts: Het eindproduct, medicinale cannabis, is van gegarandeerde kwaliteit.

IACM 3rd Conference on Cannabinoids in MedicineOp 9 en 10 september 2005 wordt aan de Universiteit van Leiden de IACM 3rd Conference on Cannabinoids in Medicine georganiseerd. De deelnamekosten voor studenten bedragen € 75, voor IACMleden € 100 en voor anderen € 150. Dit is inclusief koffie en thee, lunches, het diner op vrijdagavond eneen boek met de abstracts van de lezingen. Het diner op vrijdagavond wordt gebruikt in het Kandinskyrestaurant in het Kurhaus in Schevingen. Het programma is in pdf-formaat beschikbaar op de IACM-website www.cannabis-med.org. Zie verder ook www.Leiden2005.org. De hotelovernachting moet menzelf boeken. Zie voor mogelijkheden de beide genoemde websites.


22 22D

r. St

ephe

n Sn

elde

rsFo

liolu

m E

d.V

Juli

2005

De vele gezichten van een drugIn februari 1966 riep de anarchistische actiegroepProvo de dag van het voorgenomen huwelijk tussenkroonprinses Beatrix en een voormalig soldaat vande Duitse Wehrmacht in Amsterdam uit tot Dag vande Anarchie.In het kader van haar provocerendeactiestrategie verklaarde Provo de paarden van debereden politie te zullen drogeren en de gemeente-lijke waterleiding van Amsterdam te vergiftigenmet een krachtige hallucinogene drug: LSD(lysergzuurdiëthylamide-25). Deze dreiging symbo-liseerde de reputatie die LSD in de tweede helftvan de jaren zestig verkreeg als de anti-maatschap-plijke drug bij uitstek, symbolische en chemischefocus van de revolte van de Sixties. De dreigingwas echter een loze: er was geen enkele bedoelingom haar in werkelijkheid om te zetten. Zij wasbedoeld als grap om de verachte autoriteiten op dekast te jagen. Een grap die onbedoelde gevolgenhad. In de dagbladen verscheen LSD als het ‘krank-zinnig makende middel’, een ‘vluchtmiddel naareen kunstmatig paradijs’ waarvan het gebruik hadgeleid tot een ‘golf van waanzin’. De dreiging vanProvo was aanleiding voor de regering om LSD enandere hallucinogene middelen met spoed in deOpiumwet op te nemen: en nog voor dit wasgebeurd bevond de belangrijkste LSD-dealer vanAmsterdam zich in een politiecel.

De opname van LSD in de Opiumwet had ookgevolgen voor een hele andere groep die zichberoepsmatig of anderzins met LSD bezig hield:psychiaters. Zoals zoveel andere drugs die onder deOpiumwet vielen, bijvoorbeeld heroïne en cocaïne,was LSD in eerste instantie ontwikkeld (door hetconcern Sandoz) om de geneeskundige werking bijgeestesziekten. In de jaren vijftig was de drug metveel enthousiasme de psychiatrie binnengehaald alsbelangrijke bijdrage tot de genezing van neurosen,schizofrenie, alcoholverslaving en zelfs homosek-sualiteit. LSD toonde vele gezichten: opgehemeldals geneesmiddel, gedemoniseerd als krankzinnig

makende drug, verheerlijkt in de tegencultuur vande jaren zestig als bevrijdend middel, en ook nogeens mede ontwikkeld als mogelijk wapen in che-mische oorlogsvoering. De specifieke uitwerkingvan de drug maakte het mogelijk die vele gezichtenaan te nemen.

Drug, set en settingOm de vele gezichten van LSD te kunnen begrij-pen is het belangrijk in te zien dat de werking vangeen enkele psychoactieve drug een vaststaande is,onafhankelijk van persoon, omgeving of tijdstip.Dit inzicht is juist aan de hand van LSD ontwik-keld in de jaren vijftig en zestig. LSD heeft alszodanig geen specifieke werking, maar in het alge-meen vervormt het de zintuiglijke waarneming vande werkelijkheid zodanig dat de gebruiker in eennieuw, vreemd universum terecht komt, waarin elkegedachte en waarneming buitengewone proportiesaannemen. Verre van verdoofd te raken wordt degebruiker juist buitengewoon gevoelig voor deminste of geringste gebeurtenis. In dit vreemde uni-versum komt hij vaak in conflict met zichzelf. Zijnnormale handelingspatronen en karakterpantser ver-liezen hun relevantie. Hij moet een nieuwe verhou-ding vinden tot de wereld om hem heen. Het effecthiervan is op elke gebruiker verschillend. De eenbevindt zich opnieuw in de wonderbaarlijke wereldvan het kind, waarin alles nieuw en spannend is.Maar een ander ziet overal om zich heen zijn eigenspanningen geprojecteerd, en moet zien te overle-ven in een wereld die hij niet onder controle kankrijgen. Net zoals iemand die niet kan meedeinenop de golven en zeeziek wordt, maakt hij een slech-te reis, een ‘bad trip’.

De farmacologische werking van de drug is danook slechts één factor in het resultaat van hetgebruik op de gebuiker. Deze factor werkt insamenspel met de ‘set’, de persoonlijkheidsstruc-tuur en de verwachtingen van de gebruiker, en de‘setting’, de psychologische en fysieke omgeving.

LLSSDD,, ggeenneeeesskkuunnddee eenn rreevvoo ll tt eeDr. Stephen Snelders i

Stephen Snelders is gepromoveerd op het gebied van sociale en economische geschiedenis enbeschrijft in dit artikel verschillende aspecten over LSD. De maatschappelijke invloed wordt dui-delijk belicht, maar ook de farmacologische kant komt uitgebreid aan bod. Dit geheel wordt ver-telt aan de hand van de geschiedenis van het middel, wat het tot een zeer interessant artikelmaakt.


Foliolum Ed.V

Juli 20052121

Drs. W

.K. Scholten

In de eerste plaats is de distributie van medicinalecannabis niet opgezet als experiment, maar als per-manente voorziening bedoeld. Er is zelfs een wette-lijke verplichting om cannabis te leveren vooronderzoek en voor de productie van geneesmidde-len (artikel 8i van d Opiumwet). Dit betekent dat deminister eerst de wet moet wijzigen voordat hij delevering kan stopzetten. Tot dat moment is er eenwettelijke verplichting om medicinale cannabis aan(Nederlandse) onderzoekers en geneesmiddelprodu-centen (waaronder dus ook apothekers) te leveren.Het tekort op de exploitatie van medicinale canna-bis is in verhouding tot andere begrotingspostenrelatief gering (structureel ca. € 120.000 per jaar).Vanuit het buitenland bestaat belangstelling voor deNederlandse medicinale cannabis. Als die belang-stelling wordt omgezet in verkopen zou de kostprijssterk kunnen gaan dalen en daarmee zou het tekortomslaan in een lichte winst en/of lagere verkoop-prijs.

Daarnaast is er ook afzet aan Nederlandse bedrij-ven, die een unieke positie in de wereld hebbenopgebouwd met de productie van cannabinoïden.Het bedrijf Farmalyse in Zaandam levert momen-teel een breder assortiment aan cannabinoïden dantot nu toe op de wereldmarkt verkrijgbaar was,tegen lagere prijzen en met grotere zuiverheid. Bij

het staken van de toevoer van grondstof aan derge-lijke bedrijven rijst de vraag of de Staat dezebedrijven schadeloos moet stellen voor gemaakteontwikkelingskosten en gederfde omzet.

Een besluit tot staken van de levering van medici-nale cannabis zal dus op zijn minst tot een aantalnog op te lossen (en wellicht oplosbare) problemenleiden. Aan de andere kant zijn de argumenten dieweleer leiden tot de beslissing te starten met deapotheekdistributie nog steeds geldig. Zij zijn zelfssterker geworden, nu ook aangetoond is dat de can-nabis in de coffeeshop en van SPMM niet geschiktis als geneesmiddel. Bovendien zijn er een aantalpatiëntenverenigingen die belang hebben bij decontinuering van de medicinale cannabis.

Websites:oo Bureau voor Medicinale Cannabis: www.cannabisbureau.nlo o International Narcotics Control Board (o.a. tek-sten VN-verdrag): www.incb.org o o International Association for Cannabis aMedicine (IACM) (o.a. databank met publicatiesover klinisch onderzoek met cannabis): www.cannabis-med.orgo o Farmalyse: www.farmalyse.nl of www.bactimm-bv.com

Als alle gehalte's zijn bepaald en binnen de gestelde specificaties vallen, kan de cannabis verpakt worden.Links: Alle potjes cannabis die geleverd worden, zijn gecontroleerd op gewicht. De potjes worden genummerd en daar-mee is de inhoud tot het plantje in de kas terug te herleiden.Rechts: Het eindproduct, medicinale cannabis, is van gegarandeerde kwaliteit.

IACM 3rd Conference on Cannabinoids in MedicineOp 9 en 10 september 2005 wordt aan de Universiteit van Leiden de IACM 3rd Conference on Cannabinoids in Medicine georganiseerd. De deelnamekosten voor studenten bedragen € 75, voor IACMleden € 100 en voor anderen € 150. Dit is inclusief koffie en thee, lunches, het diner op vrijdagavond eneen boek met de abstracts van de lezingen. Het diner op vrijdagavond wordt gebruikt in het Kandinskyrestaurant in het Kurhaus in Schevingen. Het programma is in pdf-formaat beschikbaar op de IACM-website www.cannabis-med.org. Zie verder ook www.Leiden2005.org. De hotelovernachting moet menzelf boeken. Zie voor mogelijkheden de beide genoemde websites.


Foliolum Ed.V

Juli 20052323

Dr. Stephen Snelders

‘De wereld was als nieuw geschapen’Al deze facetten treffen we meteen al in de eersteverslagen van zijn ervaringen met LSD door de uit-vinder van de drug, de Zwitserse chemicus AlbertHofmann. Hofmann werkte bij het onderzoekslabo-ratorium van Sandoz en begon vanaf 1935 experi-menten te doen met het synthetisch ontwikkelenvan nieuwe chemische stoffen uit lysergzuur, eenbouwsteen van de alkaloïden uit het moederkoorn(Claviceps purpurea). Moederkoorn had zelf alvele gezichten: als parasiet op de rogge tot in de20e eeuw verantwoordelijk voor de vergiftigingvan hele dorpen, leidend tot ergotisme, epidemieënvan het ‘heilig vuur’: stuiptrekkingen en toevallen,vaak vergezeld van hallucinaties en religieuze visi-oenen, soms ook van wegrotting van het lichaam.Maar moederkoorn had ook een medische toepas-sing en werd al sinds de middeleeuwen gebruiktom bevallingen te vergemakkelijken. Bij Sandozwerd dan ook gezocht naar de ontwikkeling vannieuwe medicijnen uit het lysergzuur. Hofmann hadin 1938 in het kader hiervan LSD-25 gesyntheti-seerd, maar het middel leek weinig te beloven. In1943, vanwege een ‘onbestemd gevoel’, maakte hijopnieuw LSD. Waarschijnlijk nam hij een kleinbeetje van de oplossing op door zijn huid, want hijmoest het werk staken en verzonk in een twee uurdurende ‘niet onaangename roes’, waarin voortdu-

rend ‘fantastische beelden van buitengewone plasti-citeit en een intensief, kaleidoscopisch kleurenspel’op hem inwerkten. Drie dagen later, op 19 april,nam hij 0,25 milligram LSD in: een buitengewoonminimale hoeveelheid, dacht hij. Binnen veertigminuten moest hij naar huis worden gebracht enraakte hij in een zware crisis. ‘Een demon was inmij binnengedrongen en had bezit genomen vanmijn lichaam, mijn zintuigen en mijn ziel. een ver-schrikkelijke angst waanzinnig te zijn gewordenhield mij vast. Ik was in een andere wereld terecht-gekomen, in andere ruimtes met een andere tijd.’Maar een arts constateerde niets anders danextreem verwijde pupillen.

Langzaam kwam Hofmann terug tot de alledaagsewerkelijkheid. de schrik maakte plaats voor hetgenot van een schitterend kleuren- en vormenspelachter zijn gesloten ogen. Geluiden veranderden inbeelden. De volgende ochtend voelde Hofmannzich verfrist en geheel verjongd. ‘Een gevoel vanwelzijn en vernieuwd leven stroomde door mijheen. Toen ik later de tuin in liep, waar de zonscheen na een lentebui, glinsterde en schitterdealles in een nieuw licht. De wereld was als nieuwgeschapen.’

Manchurian CandidatesHet meest opmerkelijke aan de nieuwe stof was deminimale hoeveelheden in welke ze al werkzaamwas in het menselijk brein, uit te drukken in tien-en honderdtallen van microgrammen. Dit maaktede stof uitermate interessant voor het onderzoeknaar psychosen. Riep LSD immers geen experi-mentele psychose op in verder ‘normale’ proefper-sonen? Sandoz bracht LSD dan ook in 1947 op demarkt onder de merknaam Delysid, met als moge-lijke toepassing experimenteel psychopathologischonderzoek. Maar het bedrijf vermeldde ook nog eenandere toepassing. Freuds psychoanalyse had zijnschaduw geworpen over de psychiatrie en het pro-bleem van de inhoud van het onderbewuste boven-aan de agenda gezet. Maar in psychotherapeutischezittingen bleek het moeilijk door de weerstanden enverdringingen van de patiënten heen te dringen.Werner Stoll, psychiater in Zürich en zoon vanHofmanns chef bij Sandoz, zag hier als eerste demogelijkheden voor LSD. Bij proefpersonen merk-te hij dat het middel een therapeutisch schok-effectop proefpersonen kon hebben. Losmaken van weer-standen en verdringingen was dan ook de tweedetoepassing vermeld op de bijsluiter van Delysid.

Een van de vele gezichten van LSD


24 24D

r. St

ephe

n Sn

elde

rsFo

liolu

m E

d.V

Juli

2005

Al snel bleek dat het toedienen van LSD zonderverdere begeleiding alleen maar de zaak verslech-terde, bijvoorbeeld depressieve patiënten nogdepressiever maakte. Maar de drug bleek ingezet tekunnen worden als hulpmiddel binnen een psycho-theraputische en psychosociale oriëntatie, en veel-belovende resultaten te boeken bij dwangneurso-sen, verslaving, en andere psychische problematiek.Als overlappende term voor deze oriëntatie, dieonder meer aanhangers van Freud, Jung, Adler, ende Gestaltpsychologie omvatte, verzon de Britsepsychiater R.A. Sandison de term psycholytische(‘geest-ontbindende’) therapie. Zoals in de klassie-ke psychoanalyse de interpretatie van dromen werdgebruikt als sleutel tot psychische problemen, zoriepen psycholytische therapeuten op versnelde enmeer dwingende wijze met behulp van LSD hallu-cinaties, illusies en herinneringen op bij hun patiën-ten, als sleutel tot bewustwording en gedragsveran-dering. Ze leerden de setting van het gebruik zo temanipuleren (door vormgeving van de ruimte, spe-ciale muziek en getoonde beelden) dat LSD totbepaalde hoogte het door hun gewenste effectkreeg.

In de jaren vijftig wendden psychiaters zich totLSD omdat het een antwoord scheen te geven opallerlei praktische problemen in hun werkzaamhe-den. LSD werd ingekaderd in bestaande theoreti-sche matrixen. Maar bovendien was LSD op zijnplaats in de ‘neurofarmacologische’ revolutie vande jaren vijftig, waarin de geestelijke gezondheids-zorg overspoeld werd met nieuwe antipsychotische,antimanische en antidepressieve middelen, die deuiteindelijke overwinning op de waanzin en anderegeestesziekten leken te beloven. LSD, het middeldat psychosen opriep, was hiervan samen met zijntegenhanger chlorpromazine (Largactil), de tran-quillizer die de psychosen onderdrukte, het spre-kendste voorbeeld.ii Zoals elk ander geneesmiddelbegon LSD in een eerste fase van belofte en hoop.Er waren echter ook andere belangen die de psychi-atrische interesse voor LSD stimuleerden. Veel vanhet onderzoek in de Verenigde Staten werd gefinan-cierd vanuit het MKULTRA-project van de CIA,op zoek naar wat naar een bestsellende en meer-maals verfilmde thriller uit 1959 de ‘ManchurianCandidate’ is genoemd. De Mansjoerijse kandidaatwas een in Korea gehersenspoelde krijgsgevangenAmerikaan, die terugkeerde naar de VerenigdeStaten als een op afstand bestuurde moordenaar.LSD zou de inlichtingendiensten misschien hetmiddel in handen kunnen spelen om zelfMantsjoerijse kandidaten op te leiden, maar ook om

de weerstanden bij gevangen genomen Sovjet-spi-onnen te kunnen doorbreken. En men was ookgeïnteresseerd in de mogelijkheden voor chemischeoorlogsvoering: wat als het vijandelijke legeronschadelijk kon worden gemaakt door ze te droge-ren via een bom LSD?

Voorbij hemel en helDe CIA testte LSD ook stiekem uit op haar eigenagenten, die dan overal duistere dingen zagen rond-waren: de drug vergrootte hun paranoïa. Maar éénagent kreeg een heel andere reactie: plotselingbesefte hij dat alles goed ging. Barsten in het trottorhad hij altijd vreselijk gevonden, maar nu straaldende kleuren van de regenboog eruit en hij besefte datde barsten uiting waren van een vibrerend univer-sum. Het hebben van platte neuzen en scheve tan-den leek opeens te kloppen, te horen bij de persoonin kwestie. ‘Reality hadn’t changed, but I had. Thatwas all the difference in the world between seeingsomething ugly and seeing truth and beauty.’Een aantal psychiaters had ook de waarde ontdektvan zo’n ervaring, een ‘piek-ervaring’ waarin degebruiker zich niet concentreerde op gebreken,maar juist de fundamentele goedheid en juistheidvan alles inzag. LSD-gebruikers benoemden hunervaringen vaak als mystiek. Bevestiging hiervanvonden ze bijvoorbeeld in de geschriften van deBritse schrijver Aldous Huxley. Volgens Huxleydoorbrak LSD het verengde bewustzijn van dehedendaagse mens, bracht de drug ons in contactmet andere werelden, en konden ze een mystiekeervaring brengen waarin we aan alle tegenstellin-gen ontstegen zijn. In zijn laatste boek Island(1962) beschreef Huxley een paradijselijke wereldwaarin de bewoners danzkij een hallucinogenetoverdrank een diepe gemoedsrust hadden gevon-den. De schrijver was ‘omgeturnd’ door zijn land-genoot de psychiater Humphry Osmond, die voordit soort therapie, waarin met hoge doses LSD eenpiek-ervaring werd geprobeerd op te wekken, in1957 het woord psychedelisch (geest-manifeste-rend) bedacht. De psychedelische therapeutenclaimden op hun beurt sensationele resultaten inbijvoorbeeld de behandeling van alcoholisme.

Summer of LoveHet psychedelische gedachtengoed bleef nietbeperkt tot de psychiatrie of tot een selecte kringintellectuelen en kunstenaars. De LSD-ervaring hadAladdins wonderlamp ontkurkt. Undergroundscheikundigen gingen in de jaren zestig hun eigenLSD produceren, onder namen als Purple Haze enOrange Sunshine. Eerst in de Verenigde Staten en


Foliolum Ed.V

Juli 20052525

Dr. Stephen Snelders

later in Europa onstond een nieuwe, psychedelischesubcultuur onder de generatie verwekt in de BabyBoom van na de Tweede Wereldoorlog. Exponenthiervan in de publieksmedia werd de Amerikaansepsycholoog Timothy Leary, één van de grondleg-gers van de drug, set en setting-theorie. Vanwegezijn drugsexperimenten moest Leary in 1963 deuniversiteit van Harvard verlaten. Hij ontwikkeldezich tot de flamboyante ‘High Priest’ van de psy-chedelische cultuur die het gebruik van LSD verde-digde als sacrament waarmee de gebruiker zijn cul-turele conditionering en zijn vastgeroeste rolpatro-nen kon overwinnen. To come out of our minds,back to our senses.

Tegen 1965 was rond LSD een vicieuze cirkel ont-staan, die consequenties had voor het medischegebruik. Terwijl de exponenten van het LSD-gebruik de mogelijkheden om te ontsnappen aan demaatschappelijke spelletjes van alledag proclameer-den, begonnen de overheden zich meer en meerdruk te maken. Dit drukte LSD alleen nog meer inde hoek van de opkomende tegencultuur van deSixties, wat tot verbodsbepalingen en vervolgingvan LSD-exponenten en gebuikers voerde. En hoezwaarder de vervolging werd, des te radicaler detegenstellingen. LSD werd symbool van de strijdtegen het systeem. 1967 werd internationaal hetjaar van de Summer of Love, het hoogtepunt van deidealen en illusies van een vreedzame revolutie, opde soundtrack van de Beatles’ Sgt. Pepper’s LonelyHearts Club Band.

Maar het jaar daarvoor waren, zoals in Nederland,in de meeste westerse staten verbodsbepalingentegen LSD uitgevaardigd. Ook onder psychiaterswoedde de discussie, die vaak meer te maken had

met maatschappelijke waardeoordelen dan met‘puur medische’ argumenten. In de psychatrie werdLSD een omstreden drug, zoals de Leidse hoogle-raar Jan Bastiaans nog eind jaren tachtig ervaardein zijn vergeefse poging LSD-therapie voor mensenmet een KZ (concentratiekamp) syndroom voort tezetten.

De vele gezichten van LSD maken dan ook duide-lijk hoe onze omgang met drugs en drugservarin-gen in zowel medische als andere maatschappelijkegebieden onontwarbaar verbonden is met sociale enculturele ontwikkelingen. LSD op zichzelf zettezowel individueel als collectief alleen de deurenopenen: hoe men er mee omging kon leiden tothemel en hel.

i Dit artikel is grotendeels gebaseerd op Snelders S. LSD-the-rapie in Nederland. De experimenteel-psychiatrische benade-ring van J. Bastiaans, G.W. Arendsen Hein en C.H. van Rhijn.Amsterdam: Candide, 2000. Zie ook Snelders S. het gebruikvan psychedelische middelen in Nederland in de jaren zestig.Een hoofdstuk uit de sociale geschiedenis van druggebruik.Tijdschrift voor Sociale Geschiedenis 1995, 21:37-60;SneldersS, Kaplan C. LSD Therapy in Dutch Changing Socio-Political Settings and Medical Sets. Medical History 2002,46:221-240.ii Vergelijk Pieters T, Snelders S. Antidepressiva van 1950 totheden. Een halve eeuw op chemische wolken. MaandbladGeestelijke volksgezondheid 2005, 60: 207-222.

Amerikaanse psycholoog Timothy Leary


26 26L.

J.A.E

. Dor

hout

Folio

lum

Ed.

VJu

li 20

05

Methadon is vooral bekend uit de verslaafdenzorgwaar de orale vorm wordt toegepast. De injectieneemt in de parenterale pijnbestrijding een aparteplaats in. In de apotheek van het WilhelminaZiekenhuis Assen wordt met beide vormengewerkt.

Een groen stroperig drankjeMethadon in tabletvorm is al heel lang verkrijg-baar, een drank was nooit commercieel verkrijgbaartot het FNA (Formularium van NederlandseApothekers) in 1982 een drank ontwikkelde diebedoeld was voor toepassing in de verslaafdenzorg.In overleg met de Inspectie voor deGezondheidszorg is toen als eis geformuleerd datde drank niet gemakkelijk verhandelbaar en nietinjecteerbaar mocht zijn. Zo ontstond er een vis-keuze enigszins troebele drank met een gifgroenekleur. Tot 2004 is dit voorschrift actueel gebleven.Nadelen waren de lage concentratie, het gebruikvan de ouderwetse grondstof pulvis gummosus(deze is van natuurlijke oorsprong en kan microbi-eel verontreinigd zijn), de beperkte houdbaarheiden het was lastig nauwkeurig uitvullen met dit stro-perige goedje. De bezwaren van injecteren of ver-handelen blijken in de praktijk niet op te gaanomdat de drank meestal onder toezicht wordt inge-nomen. In de praktijk werd er nogal eens van hetFNA voorschrift afgeweken. Zo ook in de apotheekvan het Wilhelmina Ziekenhuis Assen, waar dedrank voor de CAD (Consultatiebureau voorAlcohol en Drugs) Assen wordt bereid. De WZAdrank heeft een hogere concentratie en bevat geenkleurstoffen of verdikkingsmiddelen en kan dusmet behulp van een pompje nauwkeurig wordengedoseerd.

Sinds februari dit jaar is er een nieuw FNA voor-schrift voor methadondrank, ook hier een meergeconcentreerde heldere drank, iets afwijkend vande samenstelling van het WZA. De toepassing isgewijzigd van verslaafdenzorg naar pijnbestrijding.Het LNA (Laboratorium van NederlandseApothekers) is van mening dat een afwijkendedrank voor de verslaafdenzorg geen plaats meerheeft. Het WZA zal de FNA formulering niet over-nemen aangezien de verwachting is dat de doel-groep een verandering niet zomaar zal accepteren.Dit zal waarschijnlijk gelden voor alle in de loopder jaren regionaal ontwikkelde formuleringen.

De bereiding van de ampulIn tegenstelling tot de orale vorm is er geen paren-terale vorm van methadon geregistreerd. In sommi-ge Nederlandse ziekenhuizen worden daarommethadonampullen bereid. Methadon is een stabie-le stof. De ampul kan geautoclaveerd worden bij121 °C (dit is de voorkeurstemperatuur, na 15minuten is de lading steriel) en heeft een langehoudbaarheid. Ook de samenstelling en de berei-ding van de oplossing zijn eenvoudig. De methadoninjectie stond eerder in het FNA. Anno 2005 wordt echter wel verwacht dat een zie-kenhuisapotheek "GMP-Z-gecertificeerd" is, ofdaarnaar op weg is. Dit houdt nogal wat in een vooreen organisatie. De ruimten en apparatuur moetenvoldoen aan bepaalde eisen en periodiek moet wor-den aangetoond dat deze daaraan blijven voldoen(validatie). Van alle preparaten moet houdbaarheids-onderzoek worden verricht, het bereidend personeelmoet geschoold worden en volgens vaste afsprakenwerken. Verder moeten de werkwijzen en verantwoordelijkheden op papier worden vastge-legd. Het invoeren van GMP-Z voor voorraadberei-dingen is veel omvangrijker dan voor individuelebereidingen.

MMMMeeeetttthhhhaaaaddddoooonnnn iiiinnnn ddddeeee ZZZZiiiieeeekkkkeeeennnnhhhhuuuuiiiissssaaaappppooootttthhhheeeeeeeekkkkbbbbeeeerrrreeeeiiiiddddiiiinnnnggggsssswwwwiiiijjjjzzzzeeeennnn eeeennnn ttttooooeeeeppppaaaassssssssiiiinnnnggggeeeennnn

Methadon kent meer toepassingen dan alleen verslaafdenzorg. Het wordt bij niet-ver-slaafden gebruikt bij de pijnbestrijding. Het hoe en waarom hiervan wordt in dit artikelduidelijk beschreven. Ook enkele opmerkelijke zaken, zoals groene stroperige metha-dondrank, komen aan bod. Lous Dorhout studeerde Farmacie in Utrecht en werkt alsziekenhuisapotheker bij het Wilhelmina Ziekenhuis in Assen. Daar is ze onder andereverantwoordelijk voor de productie van methadon.

L.J.A.E. Dorhout-Doude van Troostwijk


Foliolum Ed.V

Juli 20052727

L.J.A.E. D

orhout

Alle injectiepreparaten zijn uit het FNA gehaaldomdat deze niet voldeden aan de huidige eisen watbetreft therapeutische noodzaak, houdbaarheid enanalysemethoden en nog meer. Dit onderzoek iswel nodig voordat je in het GMP-Z tijdperk eenpreparaat kan bereiden. Het LNA heeft in combina-tie met de Nederlandse Vereniging vanZiekenhuisapothekers (NVZA) een aantal parenteralia geselecteerd die centraal worden ont-wikkeld en uiteindelijk weer in het FNA zullenworden opgenomen. De methadoninjectie valt daar-onder. De ziekenhuisapoheek van het WZA heeftbesloten de voorraadbereidigen af te bouwen. Demethadonampullen worden inmiddels bij hetUMCG gekocht. Overigens gelden de GMP-Zregels net zo goed voor de niet steriele bereidingenen is het onzeker of de ziekenhuisapotheek WZAde drank blijft bereiden.

De bereiding van de medicatiecassetteEen medicatiecassette is een hard plastic doosjemet een infuuszakje van meestal 100 ml daarin. Decassette wordt aangesloten op een draagbaarinfuuspompje dat zorgt dat de infuusvloeistof meteen snelheid van ongeveer 1 ml per uur wordt toe-gediend. Medicatiecassettes worden bereid onderaseptische omstandigheden. De bereider draagthierbij beschermende kleding en er wordt gewerktin een kast met zodanig gefilterde lucht dat de hoe-veelheid stof en micro-organismen zo veel moge-lijk wordt beperkt (LAF-kast). De kast in geplaatstin een schone achtergrondruimte. De samenstellingvan een cassette varieert en wordt afgestemd op depatiënt. Meestal wordt morfine (pijnbestrijding)gecombineerd met midazolam (sedatie) en haldope-ridol (bij delirium of misselijkheid) en loopt hetinfuus onder de huid (subcutaan). Soms wordtmethadon toegepast.

Afkicken met methadonWaarom en hoe methadon wordt gebruikt bij heroï-neverslaafden wordt elders in dit tijdschrift uitge-breid beschreven. Dat voor dit middel gekozen isheeft onder andere te maken met de legale verkrijg-baarheid, de lage prijs, de mogelijkheid tot éénmaaldaags doseren en de eigenschap dat methadon min-der verslavend is dan heroïne.

PijnbestrijdingToepassing in het ziekenhuis, lokale situatieMethadoninjecties worden in het WZA routinema-tig toegepast bij (postoperatieve) pijnbestrijding,deze worden dan onder de huid of in de spiergespoten. De toedieningswegen voor de morfineinjecties zijn veel uitgebreider dan die voor metha-don. Zo kan net als bij methadon een morfine-injectie onder de huid of in de spier worden toege-diend, maar deze kan ook intraveneus, epiduraal (inhet ruggenmerg buiten het hersenvlies), en intrathe-caal (in het ruggenmerg door het hersenvlies heen)worden toegepast. De reden dat methadon toch veelwordt toegepast is de langere werkingsduur vanmethadon. In het verleden is dit voordeel vanmethadon door de ziekenhuisapothekers in Assenonder de aandacht gebracht en werden de ampullenzoals beschreven door de apotheek van het zieken-huis zelf bereid. De artsen, ook de nieuwkomers,zijn aan methadon gewend geraakt en schrijven ditmet regelmaat voor. Dat dit een lokale situatiebetreft blijkt wel uit de verschillen in verbruik methet UMCG, het verbruik van methadonampullen inAssen is tien keer zo groot als dat in het UMCG,dat ongeveer drieëneenhalf keer zoveel beddenheeft.

Figuur 1: Groene methadon drank. Bron: Pharmaceutisch Weekblad nr. 16 • 22 april 2005

Figuur 2: Medicatiecassete. Bron: http://www.tefa-portanje.nl


28 28L.

J.A.E

. Dor

hout

Folio

lum

Ed.

VJu

li 20

05

Toepassing in de terminale situatieVoor terminale (kanker)patiënten is pijnbestrijdingvan heel groot belang om de laatste dagen van hunleven op een acceptabele wijze te beleven. Veelpatiënten worden in de thuissituatie behandeld metmorfine al of niet in combinatie met andere midde-len met behulp van een draagbare medicatiecasset-te. Voorafgaand aan deze situatie is behandelingmet morfine tabletten of een fentanylpleister nogafdoende. Bij een dergelijke pleister komt de fenta-nyl (ook een opiaat) door de huid heen in hetlichaam.

Het komt vaak voor dat het ophogen van de morf-inedosering in de terminale fase geen extrapijnstil-lend effect meer geeft. Wat in de praktijk dan vaakwordt toegepast is de zogenaamde "opioïdrotatie".Hierbij wordt overgegaan op een ander opiaat datdan nog wel effect heeft. Methadon kan gebruiktworden voor opioïdrotatie na morfine. Methadon kan ook als alternatief voor morfinegebruikt worden als morfine bij start van de behan-deling te weinig effect heeft, men spreekt hier vanparadoxale pijn die blijft bestaan ondanks behande-ling met morfine. Dit is mogelijk te verklaren door-dat sommigen mensen morfine anders omzetten inhun lichaam, waardoor er relatief weinig morfine-6-glucuronide (sterk werkzame metaboliet) wordtgevormd en veel morfine-3-glucuronide (niet werk-zame metaboliet). Een eigenschap van methadon die afwijkend is vanandere opiaten is dat het ontstaan van tolerantie(steeds hogere dosis nodig voor hetzelfde effect)tegen gaat. Er zijn ook speciale instellingen waar patiënten tothet laatst verzorgd worden, de zogenaamde "hos-pies". Eén van de eerste hospies in Nederland ligtvlak bij Arnhem. In dit hospies wordt ook frequentgebruik gemaakt van methadon.

Toepassing bij neurologische pijnMethadon tabletten zijn sinds 2004 officieel gere-gistreerd voor de behandeling van bepaalde neuro-logische pijn, zoals de zenuwpijn die zich bij diabe-tespatiënten vaak ontwikkelt of zenuwpijn die dooreen tumor wordt veroorzaakt. Dit zou komen door-dat methadon aangrijpt op een bepaalde receptor(de NMDA-receptor), waar andere opiaten niet opaangrijpen. Bij deze patiënten kan in de terminalesituatie behoefte zijn aan parenterale methadon inde vorm van medicatiecassettes.

FarmacokinetiekMethadon wordt goed geabsorbeerd zowel oraalals rectaal, de halfwaardetijd is lang en sterk indivi-dueel. Dit laatste is een nadeel bij het instellen vande dosering, de lange halfwaardetijd kan cumulatieveroorzaken

Tot slotEen farmaceutische afronding: methadon heeft opgrond van farmacodynamische (NMDA-receptor)en farmacologische (opioïdrotatie) en farmacothe-rapeutische (verslaafdenzorg en neurologische pijn)eigenschappen een niet weg te denken plek in degezondheidzorg. De drank en de injectie kunnen opeen verantwoorde wijze in de (ziekenhuis) apo-theek worden bereid.

plas

ma

conc

entr

atie

(nm

ol/L

)

tijd (min)Figuur 4: Plasma concentraties van morfine, morfine-3-glucuronide en morfine-6-glucuronide, na 10 mg morphine sulphate pentahydrate in 12 vrijwilligers.

Bron afbeeldingen op deze pagina: http://www.jr2.ox.ac.uk/bandolier/booth/painpag/wisdom/c14.html

Morfine Morfine-3-glucuronide Morfine-6-glucuronide

Figuur 3: Structuurformules voor Morfine en metabolie-ten. Morfine-3-glucoronide kan niet aan opioïd-recepto-ren binden en heeft daarom geen analgetische werking.


Foliolum Ed.V

Juli 20052929

Historische Foto’s

Cocaïne was een zeer populair middel in de medische, pseudo-medische en commerciele wereld. Hetwerd gebruikt tegen hoofdpijn, tandpijn en verlichting voor druk op de borst en in het hoofd. Zeer popu-lair was de cocaïne houdende wijn, waar zelfs Paus Leo XIII een groot voorstander van was.

Links: Tot 1906 zorgde het speciale ingrediënt in Coca Cola ervoor dat dit inderdaad een verslavend drank-je was. Zelfs na verwijdering van de cocaïne claimde het bedrijf dat het geneeskrachtige werking bezat.

Rechts: Cocaïne houdende tandpijn-druppels werden gebruikt door kinderen en hun ouders. De cocaïneverlichtte niet alleen de tandpijn, het verbeterde ook de gemoedstoestand.

Amphetamine werd in het begin van de 20e eeuw gebruikt als hoofpijn- en astmamiddel. Tot de jaren 1970werd het veel gebruikt als hulpmiddel bij dieten. De afbeelding laat een Benzedrine inhaler zien. Deze popu-laire inhalers werden verkocht tot +- 1950. Sommige vliegtuigmaatschappijen verstrekten de inhalers aanpassagiers, om het ongemak bij opstijgen en dalen te beperken.

HHHHiiiissssttttoooorrrriiiisssscccchhhheeee FFFFoooottttoooo’’ssssCCCCooooccccaaaaiiiinnnneeee AAAAmmmmpppphhhheeeettttaaaammmmiiiinnnneeee

Tegenwoordig zijn sigarettenreclames en zelfs reclames over vette producten aanbanden gelegd. Vroeger was dit wel anders. Op deze pagina en op pagina 13 enkelehistorische foto’s van ‘geneeskundige’ producten die je nu niet meer bij de apotheekzult aantreffen. Bronnen: http://wings.buffalo.edu/aru/preprohibition.htm, http://opioids.com/


30 30B

ezoe

k aa

n de

AV

GFo

liolu

m E

d.V

Juli

2005

Ambulante Verslavingszorg GroningenDe methadonverstrekking wordt in Groningen ver-zorgd door de Ambulante VerslavingszorgGroningen (AVG). Deze overheidsinstelling biedthulp aan mensen die last ervaren door problema-tisch gebruik van alcohol, drugs, medicijnen ofgokken. In de stad heeft de AVG posten aan deAweg, het Hanzeplein, Kardinge en aan deOostersingel. In dit laatste pand, op de hoek van deOostersingel en de Bloemsingel, werken zo'n 30mensen. De helft hiervan is verpleegkundige, deandere helft maatschappelijk hulpverlener.Daarnaast is er een arts aanwezig en een beveili-gingsmedewerker. Ook is er een psychiater verbon-den aan de instelling. Op het moment van mijnbezoek waren er ongeveer 10 mensen aan het werk.

Hoewel het ideaal zou zijn wanneer verslaafdenafkicken, is dit niet het hoofddoel van de AVG. Hetbelangrijkste is om de gebruikers een zo stabielmogelijk leven te bieden. De verstrekte drugs iszuiver en wordt gedoseerd verstrekt, wat mindergezondheidsrisico's oplevert. Ook veroorzaken ver-slaafden door gratis verstrekking minder overlastvoor de samenleving, omdat ze niet door crimina-liteit aan geld voor hun shots hoeven te komen. Alsde patiënten het willen kunnen ze uiteraarddeelnemen aan een afkickprogramma.

AAAAmmmmbbbbuuuullllaaaannnntttteeee VVVVeeeerrrrssssllllaaaavvvviiiinnnnggggsssszzzzoooorrrrggggGGGGrrrroooonnnniiiinnnnggggeeeennnn

De Methadonbus is een bekend voertuig in Groningen. Dit grote witte voertuig staatvaak vlak naast de faculteit geparkeerd. Elke student kent de junks van de Grote Marktvan gezicht. Misschien heb je ze wel eens een sigaret of een 'euro voor het slaaphuis'gegeven (wat overigens een gratis voorziening is) of een praatje met ze gemaakt. Tochweten de meeste studenten niet veel van deze groep patiënten en hun medicatie.Kortgeleden meldde Stefan zich bij de Ambulante Verslaafdenzorg Groningen aan deOostersingel om dit te veranderen.

Stefan Vegter

MethadonafgifteDe methadonbus rijdt naar afgifteposten inKardinge en aan de Oosterhamrikkade, hierna staathij geparkeerd aan de Oostersingel. De verstrekkingdaar is binnen. Nog vóór negen uur zaten de eersteverslaafden al voor de ingang aan de Bloemsingelop de grond te wachten. Dit zijn de zware verslaaf-den die ongestructureerd leven. Om half tien open-de de bewaking de deur, de afgifte begon. Er wer-den drie gebruikers per keer in de kleine wachtka-mer binnengelaten. Aan de balie zocht de verpleeg-kundige de gegevens van de klant op. Identificatieis niet nodig, elke klant is bekend bij het personeel.Aan de balie wordt een methadondrank ingenomen(Methadon drank FNA). De lege verpakkingen vande drank werden ook op de balie gelegd, veelgebruikers knepen deze voor de zekerheid nog eenkeer uit. Ook krijgen de gebruikers methadon pillenmee (Symoron®). De hoeveelheid pillen verschiltsterk per persoon. Sommigen kregen 10 tablettenmaar er waren uitschieters van meer dan 100 pillen.Zware gebruikers krijgen vaak maar voor één dagMethadon mee, gestructureerde gebruikers kunnenwel voor één of twee weken voorraad meekrijgen.


Foliolum Ed.V

Juli 20053131

Bezoek aan de AV

G

Er zijn veel verschillende mensen die zich meldenvoor methadonverstrekking. Het 'ledenbestand' vande AVG is ongeveer 700 man groot. Hier zitten zo'n150 zwaar verslaafden tussen, dit zijn de herkenba-re 'junks'. Deze mensen zijn vaak werkloos, dak-loos, en helaas vaak ook, kansloos. Veel gebruikerszul je echter niet op straat herkennen als junk.Velen hebben een baan van negen tot vijf en vrouwen kinderen. Door de gratis methadonverstrekkingkunnen deze mensen hun werk en sociale leven zogoed als mogelijk is behouden, waardoor ze nietafzakken naar de onderkant van de samenleving. Erzijn mensen die slechts af en toe gebruiken en men-sen die alleen in het weekend gebruiken. Voor dezeminder zwaar verslaafden zijn speciale afgifte tij-den, om ze niet in contact te laten komen met dezwaar verslaafden en omdat deze mensen vaak ano-niem willen blijven.

ContactTijdens de afgifte hebben de werknemers vaakkorte gesprekken met de klanten. Een vrouw kreegde tip om contact te zoeken met haar moeder, eenman vertelt over zijn werk in de tuinbouw. Eenandere klant was naar Iran geweest en had voor hetpersoneel noga meegenomen. De gebruikers spelenvaak spelletjes met het personeel om extra metha-don te scoren. Hiervoor gebruiken ze de meest fantastische smoezen. Naast deze leuke gesprekkenzijn er helaas ook minder leuke kanten aan het

werk. Zo komt verbaal geweld vaak voor. Gelukkigleidt dit slecht zelden tot een gevaarlijke situatie.Tijdens mijn bezoek werd een gebruiker boosomdat hij geen methadon meekreeg, hij was tweedagen te vroeg gekomen. Hij vertrok zonder groteproblemen. Na de afgifte vertelde Dr. Gilsendonkdat het een linke situatie was geweest, omdat heteen ex-TBS'er betrof met een gewelddadig verledenen een korte lont.

Zorg voor verslaafdenBij de AVG werken veel verpleegkundigen. Dezehelpen de verslaafden met hygiënetips, gratis hepa-titisinentingen, anticonceptie en wondverpleging.Er worden geen laxantia bij de opiaten meegege-ven, vandaar dat er praktische tips worden gegeven.Een veel gebruikte methode onder verslaafden isom tijdelijk te stoppen met de opiaten, waarna deafkickverschijnselen vanzelf buikkrampen veroor-zaken. Er loopt bij de AVG een zwangerschapspro-ject. Dit is nodig, omdat vrouwelijke gebruikersgeen menstruatie meer hebben maar wel vruchtbaarzijn. Het komt geregeld voor dat de zwangerschappas in de 7 of 8ste maand wordt vastgesteld. Dezekinderen worden vaak door pleeggezinnen opge-vangen. Naast deze verpleegkundige zorg kunnenverslaafden zich voor één euro laten knippen, kun-nen ze hun kleren laten wassen en naar de pedicuregaan (nee, studenten mogen hier geen gebruik vanmaken).


Foliolum Ed.V

Juli 20053333

Bezoek aan de AV

G

Intake gesprekVoordat mensen methadon krijgen bij de AVG zijner eerst enkele intakegesprekken. Deze wordengehouden door een verpleegkundige en door dearts. Hierna wordt de dosering en het afgifteschemabepaald en is de persoon in het programma opgeno-men. De verpleegkundige wordt contactpersoonvoor de gebruiker. Hij of zij kan de patiënt in con-tact brengen met een maatschappelijk werker ofeen opname regelen om af te kicken.

Het intaketraject wordt niet altijd volgens protocoldoorlopen. Na de afgifte kwam een jonge Duits spre-kende vrouw binnengelopen. Ze droeg een leren jasen had een roze hoed op haar lange roodgeverfdeharen. Ze lachte, maar haar ingevallen gezicht enhaar zwarte tanden verrieden een lange drugsge-schiedenis. Ze wilde graag methadon. Dr.Gilsendonk vroeg of ze niet liever koffie wilde, maarde vrouw drong aan. Een intakegesprek met de artsvolgde. De vrouw vertelde dat ze een week geledenmet de trein uit Duitsland was gekomen. Ze snoof aljaren heroïne, maar bleek geen zware gebruiker tezijn. Ze vertelde de arts dat ze niet in Nederlandwilde blijven maar had de drugs nodig terwijl ze hierzaken zou regelen. Ze werd tijdelijk in het program-ma opgenomen en zal voor twee weken drie tablet-ten Symoron® per dag krijgen. Toen de arts evennaar buiten was gelopen vertelde de vrouw mij datze toch in Nederland wilde blijven.

Methadon en BuprenorfineVolgens de Duitse vrouw zijn er in Duitsland meerdrugsgebruikers dan in Nederland. Ook daar zijninstellingen voor verslaafdenzorg, die haarSubutex® gaven. Tegenwoordig heeft vrijwel elkEuropees land voorzieningen voor verslaafdenzorg.In andere landen worden het geneesmiddelSubutex® (werkzame stof Buprenorfine) veelgebruikt. Ook in Nederland gaan stemmen op omdit middel voor te schrijven. Buprenorfine is net alsmethadon een synthetische opiaat-agonist, maarheeft enkele voordelen boven methadon. Deafbouw verloopt veel milder en het middel hoeftslechts drie maal per week ingenomen te wor-den[1]. Vooralsnog wordt Buprenorfine inNederland nog slechts op kleine schaal gebruikt.

Overige HulpverleningDe AVG helpt niet alleen bij drugsverslaving.Drugsgebruikers met ADHD kunnen hier ookRitalin® ophalen. Dit middel is sinds enige tijd ookpopulair in de drugscene en daarom is het beter dat

dit gecontroleerd afgeven wordt. Sinds een aantaljaren loopt op de locatie Hanzeplein een heroïne-project. Hier kunnen de verslaafden hygiënisch enzonder overlast gratis heroïne gebruiken. Dit isbedoeld voor probleemgevallen die hoe dan ookheroïne gebruiken, op deze manier veroorzaken zein ieder geval geen overlast. De heroïne wordtgeproduceerd in een fabriek in Frankrijk (!). DeAVG biedt ook hulp aan gok-, medicijnen drank-verslaafden. Dit gebeurt met speciale leefstijl pro-gramma's, waarmee een verslaafde met behulp vanintensieve begeleiding en werkboeken zijn versla-ving de baas kan worden.[2]

Voetnoten:[1] Stichting Mainline, Mainline - drugs, gezondheid en de straat (tijdschrift voor drugsgebruikers),Drukkerij DeltaHageGrafische Dienstverlening BV, 2005 nummer 2[2] W.A.J.M. de Wildt, Achiller Leefstijltraining werkboek, Wetenschappelijke Uitgeverij Cure & Care publishers


Foliolum Ed.V

Juli 20053535

EIK

Beste Farmaceuten,

Na een schooljaar druk vergaderen komen deintrodagen eindelijk in zicht. Het overgrotedeel van de introductie is reeds op touw gezet,maar er moet nog wel het een en ander gebeu-ren. We kunnen jullie alvast van enkele puntenop de hoogte stellen.Dit jaar bestaat de EIK uit 4 leden van vorigjaar aangevuld met 3 nieuwe leden. De introda-gen zullen plaatsvinden op woensdag 31augustus en donderdag 1 september op en rondde faculteit. Het aloude bezoek aan Hooghoudtis dit jaar voor het eerst als activiteit geschraptmaar daarvoor is een uitstekend alternatiefgevonden. Kortom worden deze dagen watanders dan voorgaande jaren. Het eindfeest vande introdagen zal plaatsvinden in het Aabc-caféop de tweede introdag en begint rond 22.00uur. Iedereen is hier natuurlijk voor uitgeno-digd om te komen kijken wat voor leden denieuwe eerstejaarslichting dit jaar brengt. Het EIK-weekend zal wederom in Appelschaplaatsvinden van vrijdag 30 september tot enmet zondag 2 oktober. Hopende op beter weer,hebben we het weekend dit jaar maar eens met

enkele weken vervroegd. Het weekend zal dustijdens het weekend van de colleges celbiologievallen. Alle P.S.-commissies en de oud EIKelszijn natuurlijk van harte uitgenodigd, maardaarover volgt ter zijner tijd bericht.De afgelopen jaren heeft de EIK hele conti-nenten afgereisd met haar thema's, maar ditjaar is er voor een heel ander thema gekozen.Dit jaar is het thema namelijk F.B.EIK,Farmaceutical Bureau of Introduction. De eer-stejaars zullen aan de hand van allerlei mis-sions bekend worden gemaakt met de studie,faculteit, commissies, etc. Namens de EIK 2004-2005, F.B.EIK, wensenwij iedereen een goede zomervakantie toe entot op (het eindfeest van) de introductie!

Namens de F.B.EIK special agents,Marcel van den Broek PraesesWai-Ping Choo Ab-actisLisa Ong QuaestorDorenda Oosterhuis Assessor ISusanne Alberts Assessor IIDaniël Wilffert Assessor IIIMarieke van der Vegt Assessor IV


Foliolum Ed.V

Juli 20053737

Colum

n: Glasw

erk

Het laatste deel:

Het einde van het collegejaar in zicht, met dus ook de laatste vakken bij ons.Eindelijk! We hebben in de maanden maart, april, mei en juni nog wel het een en ander overde vloer gehad. Eerst Farmacologie en Kinetiek, daar hebben al eens over geschreven.

Vervolgens is ACII hier ook begonnen op de grote, begane grond zaal. Er worden 2 blokkenvan 3 weken gegeven (wel 2 verschillende groepen), die zeer strak zijn ingepland. Veel proe-ven doen en de daarbij behorende verslagen schrijven of laten schrijven. Dit is dan ook nognet leuk, zo voor de vakantie. Die heb je dan ook dik verdiend, als je hier klaar bent. Hetpracticum wordt begeleid door 4 assistenten en de docent. Dit is een goede balans, om zo degroep studenten door die 3 weken heen te helpen. Volgens ons heeft iedereen een geschiktetijd gehad.

Het nadeel van het tweede blok ACII is, dat helaas de temperatuur op zaal opliep. Dit kwamniet om dat er bonje was ofzo nee, de ZOMER dient zich aan. Nou dat kon onze afzuiginghaast niet meer trekken. Het was wel eens niet meer zo aangenaam. Maar aan alle dagen komteen einde.

Bij ons op de tweede verdieping lopen de LS&T studenten in en uit. Dit is een blok, datopgedeeld is in meerdere blokken van onderwijsprograma’s. In 7 weken tijd lopen ze op 3locaties en 4 verschillende onderwerpen. Voor ons was dit weer een rustige periode.Het is wel intensief voor de studenten zelf, voor ons is het leuk, omdat het een mix is van aljullie vakken. Er is voor de begeleiding dus ook bijna uit elk vak wat nodig.Verder lenen we het 1 en ander bij Geneeskunde en ook het UMCG (AZG). Niet alleen watbetreft materialen, maar ook de mensen. Dit werkt prima. Natuurlijk zijn er delen van hetonderwijs die handig zijn bij LS&T, die wij weer doorvoeren en toepassen om zaken betervoor jullie te laten lopen. Jemig, wat flexibel zijn we…

Nou hebben we als laatste nog een tip voor jullie:

Als jullie op je studiematerialen nu jullie studentnummer SCHRIJVEN,dan… ...kunnen wij van het practicumbeheer zorgen, dat het weer retour komt in je postvak.

Er blijft na een practicum / in de computerzalen wel het een en ander achter, misschien wil jehet terug.

Rest ons nog…jullie een hele fijne vakantie toe te wensen. En hopen mekaar weer in goedegezondheid na de zomerstop weer te treffen op ADL1 en ADL2.

Groeten en tot de volgende keer,

Practicumbeheer

COLUMN: GLASWERKCOLUMN: GLASWERK


38 38St

uden

t en

Muz

iek

Folio

lum

Ed.

VJu

li 20

05

Door Femke de Velde

Vanaf mijn achtste jaar bespeel ik het mooiste instrument van de wereld: decello. Tijdens mijn middelbare schooltijd heb ik bij het schoolorkest en bijeen jeugdorkest gespeeld. Sinds ik in Groningen studeer (bijna 2 jaar) benik lid van het Groninger Studentenorkest Mira. Naast Mira is er een tweedestudentenorkest in Groningen: Bragi. Bragi is ook een leuk orkest, maarMira is natuurlijk veel gezelliger, leuker en beter. : Er zijn enkele verschil-len tussen Mira en Bragi. Bragi speelt elk halfjaar samen met het Bragigrootkoor een stuk, terwijl Mira een solostuk met een solist ten gehorebrengt. Ook speelt Mira in de Grote Zaal van De Oosterpoort terwijl Bragialtijd in een kerk speelt. Naast het grote concert in De Oosterpoort is er een'buitenconcert' in een stad ergens in Noord-Nederland, zoals Bedum of(jawel…) Appingedam.

GeschiedenisIn 1969 is Mira door een groep muzikale studenten opgericht als een sub-vereniging van de studentenvereniging Vera. Ten tijde van het eerste con-cert bestond Mira uit een strijkorkest aangevuld met twee fluiten, tweehobo's en een klavecimbel. Het aantal leden nam snel toe en al vanaf hetbegin van de jaren zeventig kon Mira fungeren als een onafhankelijke vere-niging. Het strijkorkest is nu uitgegroeid tot een voltallig symfonieorkestvan ongeveer 50 musici. In haar beginjaren heeft Mira onder leiding vandrie verschillende dirigenten gestaan. Van 1974 tot 2004 heeft het orkestonder leiding gestaan van Gerard Wiarda. Sinds januari 2005 is ArnaudOosterbaan de vaste dirigent.

Programma'sMira speelt twee programma's per jaar (in een voor- en najaarseizoen). Meestal bestaat het programma uit eenouverture, een solostuk, dat uitgevoerd wordt met een talentvolle jonge solist, en een symfonie. Het repertoireis doorgaans klassiek, met name Laat-Romantiek. De laatste jaren heeft Mira stukken van Schubert,


Foliolum Ed.V

Juli 20053939

Student en Muziek

Tsjaikovski en Prokofiev ten gehore gebracht. Er issamengewerkt met vele solisten, waaronder de cel-list Wijnand Hulst en Henk Rubingh, de eerste aan-voerder van de tweede violen van het KoninklijkConcertgebouw Orkest te Amsterdam . In december2004 heeft Mira ter gelegenheid van het zevendelustrum 'L'histoire de Babar' van Poulenc uitge-voerd met een verteller en geprojecteerde beelden.In januari en februari 2005 heeft Mira met Gica(Groninger Studentenkoor) en het Bragi orkest,grootkoor en a-capellakoor samengewerkt om eenconcert te geven in verband met het lustrum van deRuG.

NevenprojectenNaast het reguliere programma zijn er ook enkelenevenprojecten waar je je als Mira lid voor kanopgeven. In 2004 heb ik meegedaan met het 'VierMei Projekt' en drie concerten in Groningen,Amsterdam en Rotterdam gegeven. Dit jaar heb ikhet Requiem van Mozart gespeeld, wat heel leukwas om te doen!Daarnaast zijn erenkele Miraensembles actief,zoals het 'JohnWilliams StringOrchestra'.

RepetitiesMira repeteertiedere donderdag-avond van 19.30tot 22.30 uur inde DansacademieNoord-Nederlandvan deHanzehogeschoolGroningen. Na iedere repetitie gaat (bijna) iedereennaar onze stamkroeg Café De Walrus. Voorafgaandaan iedere repetitie is er een eetgroepje bij eenorkestlid, waar een groepje van 5 tot 25 Miranengezellig samen gaat eten.

RepetitieweekendenHet Mirajaar begint in september met een introduc-tieweekend voor nieuwe leden op een kampeer-boerderij in Westernieland. Verder hebben we ookkort voor onze halfjaarlijkse concerten een repeti-tieweekend in Westernieland (in mei) of in Roden(in november). Op de gezellige kampeerboerderij inWesternieland, op 15 minuten van het wad gelegen,is namelijk geen centrale verwarming… Daarom ishet alleen geschikt om daar te verblijven tijdens de

zomermaanden. We fietsen dan met z'n allen naarWesternieland, wat ongeveer 23 kilometer ten noor-den van Groningen ligt. Tijdens dit weekend wer-ken we hard aan het concertprogramma. Ondanks(of dankzij) dit harde werken is het altijd erg gezel-lig! Op het repetitieweekend in Roden in novembervieren we Sinterklaas. De eerste en de tweede vio-len, de altviolen, de celli en de blazers trekken loot-jes en elke groep maakt een grappige surprise vooreen andere groep met kleine cadeautjes voor ieder-een.

BuitenlandElke twee jaar wordt een reis naar het buitenlandgeorganiseerd in het kader van een uitwisseling meteen orkest. In november 2004 is Mira op bezoekgeweest bij het Universiteitsorkest van Göttingen,Duitsland. We sliepen bij gastgezinnen en hebbeneen concert gegeven in een hele mooie zaal. Er zijnplannen om naar China te gaan, maar niemand weetzeker of dit doorgaat omdat er heel erg veel moet

worden geregeld voorzo'n grote buitenland-se reis. Natuurlijkhoop ik dat we tocheen keer een reis naarChina maken!

CommissiesNet als bij PS zijn erbij Mira ook veelcommissies, zoals deacquisitiecommissie,activiteitencommis-sie, buitenlandse reiscommissie en pro-grammacommissie.De activiteitencom-

missie organiseert o.a. zeildagen, filmuitjes en eengala. Tot en met dit seizoen zat ik in de acquisitie-commissie waar ik PR werk heb gedaan. Dat laatstflyers van het Mira concert aan jullie fietsen zaten,hebben jullie aan mij te danken! Dit jaar ben ikgevraagd om secretaris van het Mira bestuur 2005-2006 te worden. Natuurlijk heb ik toegezegd, wanteen bestuursjaar wordt vast heel gezellig en leer-zaam!

Je kunt kijken op www.gsomira.nl als je nogmeer wilt weten over Mira! Als je misschienook lid wilt worden van Mira, kun je op de siteook een auditieformulier invullen voor de audi-ties in september.


Stud

ent i

n bu

itenl

and

40 40Fo

liolu

m E

d.V

Juli

2005

G'day mates!

Dat zijn zo ongeveer de eerste woorden die jehoort als je na zo'n 26 uur vliegen uitstapt 'downunder'! En eigenlijk gebruik je het woord 'mate'minimaal 10x per dag, dus als je dat aankan, dankun je heel Australië wel aan!

Ik heb de afgelopen maanden mijn onderzoekspro-ject in Hobart uitgevoerd, de hoofdstad vanTasmanië, Een eiland ten zuiden en onderdeel vanAustralië. Tasmanië is verreweg de kleinste staatvan Australië, maar is bijna twee keer zo groot alsNederland. Ik denk dat dit ook wel aangeeft hoeimmens groot Australië is. Tasmanië is ontdekt door de Nederlander AbelTasman, dus je ziet genoeg Nederlandse invloedenen bovendien wonen en werken hier ook heel veelNederlanders. Dus oppassen als je ineens een privé-gesprek in het Nederlands zit te voeren…..Ik heb de afgelopen maanden aan twee projectenmeegewerkt, namelijk anticoagulatie-managementvan patiënten met atriumfibrillatie (AF) en preven-tie van veneuze thromboembolie (VTE) in zieken-huis patiënten die geen operatie hebben ondergaan.

Trombo-embolie is een serieuze aandoening, maarwordt vaak 'vergeten'. Profylaxe en behandelingvan veneuze tromboembolie en de preventie vaneen beroerte in patiënten met AF is en blijft een kli-nische uitdaging.

De behandeling van atriumfibrilleren is op te split-sen in verlaging van de ventrikelfrequentie ('ratecontrol') en herstellen van sinusritme ('rhythm con-

trol') in combinatie met het voorkomen van throm-bo-embolische processen. Bij patiënten met atriumfibrilleren (boezemfibrille-ren) kan het hart stolsels veroorzaken die losschie-ten en in een bloedvat in de hersenen vast komen tezitten. Dit kan leiden tot een herseninfarct. Het risi-co op een beroerte is vijf keer zo hoog bij AF pati-ënten in vergelijking met patiënten die geen AFhebben. Er zijn veel studies gepubliceerd die hetbelang van anticoagulatie aantonen, maar nogsteeds worden veel patiënten niet op antistollings-medicatie gezet. Er zijn verschillende redenenwaarom deze patiënten geen anticoagulatiemedica-tie ontvangen, waaronder een verhoogde kans opbloedingen. Hierbij moet dus een afweginggemaakt worden tussen het reduceren van de kansop een beroerte tegen bloedingen. Vaak valt de risi-cobalans richting het reduceren van de beroerte.Ik heb alle patiënten met AF die in een tijdsperiodevan 1 februari t/m 30 september 2004 werdenopgenomen in twee ziekenhuizen met AF geëvalu-eerd en bekeken of deze patiënten behandeld wer-den volgens de richtlijnen van het ziekenhuis envolgens de nationale richtlijnen. Hieruit bleek datslechts eenderde van de patiënten met een hoogrisico op een beroerte, en zonder contra-indicatiesvoor warfarine, geen warfarine ontving. Er is dusnog steeds een lange weg te gaan om dit aantal teverbeteren.

Voor het andere project, de preventie van veneuzetrombo-embolie in medische patiënten heb ik ookdata verzameld in twee ziekenhuizen hier opTasmanie. Jaarlijks overlijden 10% van de patiën-ten in het ziekenhuis aan een trombo-embolie. 75%van de patienten die overlijden aan trombo-embolie

heeft geen operatie ondergaan. Deze'non-surgical' patiënten hebben risi-cofactoren, maar ontvangenvaak geen tromboprofylaxe in tegenstelling tot geopereerde patiëntendie dit meestal wel ontvangen. Veelpatiënten hebben meer dan 1 risico-factor die een verhoogde kansgeven op het krijgen van een trom-bo-embolie, zoals hartfalen, respira-toir falen, IBS, immobiliteit, obesi-tas, infecties, kanker, leeftijd enhormoontherapie. Ik heb elke 'non-surgical' patiënt, die opgenomenwerd in het ziekenhuis tussen 1maart t/m 31 mei 2004, en langer

Evelyn Vlassak in....

Tasmanië


Foliolum Ed.V

Juli 20054141

dan 4 dagen in het ziekenhuis ver-bleef, geëvalueerd. Aan de hand vande bestaande richtlijnen heb ik geke-ken naar de risicofactoren en of dezepatiënten de juiste tromboseprofylaxeontvingen. Ook uit dit project bleekdat maar weinig patiënten trombose-profylaxe ontvangen, ondanks de risi-cofactoren.

Verder is het hier aan de andere kantvan de aardbol in een woord 'aweso-me'! Australiërs zijn denk ik de meest'relaxte' mensen op de aardbol en ont-zettend gastvrij. Ik woon hier samen met een apo-theker en zijn vrouw, Craig en Anna Cooper, en ikben telkens weer verbaasd hoe geweldig zij voorme zijn. Heb o.a. door hen ontzettend veelTasmanië gezien en ben samen met hen naar de'horse races' geweest. De paardenrennen is hier eengroot fenomeen, en alles ligt hier plat: supermark-ten zijn gesloten, ze verklaren je voor gek als jegaat werken op die dag en iedereen is maar aan hetwedden op die paarden. En heb daar ook nog inte-ressante mensen ontmoet, de premier vanTasmanië! (Foto 1)

Verder is Tasmanië een van de mooiste plekkenvan de wereld. Er is zoveel flora en fauna te zien.Zo heb ik de Tasmanian devil gezien, de wombat,walibi, echidna, platypus (vogelbekdier), dolfijnen,pademelon, pinguïns, witte walibi's en nog tiendui-zend parkieten. De natuur is hier echt een plaatje.Op sommige plekken moet ik echt even stilstaan enbeseffen dat dit geen plaatje uit een of ander foto-boek is, maar echt is. Erg indrukwekkend!(foto 2 & 3) Naast Tasmanie heb ik inmiddels altweemaal een bezoek gebracht aan Sydney: geweldi-ge stad en heb er weer een favoriete stad bij, alleenjammer dat het aan de andere kant van de aardbol is.

Australië is denk ik een 'makkelijk' land om men-sen te leren kennen. Nederlanders vinden ze sowie-so fantastisch, dus het is heel makkelijk om contactte leggen. Ik ben hier lid geworden van de hockey-club en heb op die manier ontzettend veel mensenleren kennen. Ontzettend leuke meiden en heb al menig doelpunt gescoord, dus heb ook nog iets nut-tigs verricht!

Naast de twee hierboven beschreven projectendoen ze hier op de universiteit van Tasmanie nogveel meer andere leuke en interessante projecten.Veel projecten zijn praktijk gerelateerd en alle men-sen die hier op deze afdeling werken, werken naasthun baan op de universiteit minimaal een dag perweek in een openbare apotheek. Zo hebben ze hier 'down under' een project,genaamd Home Medication Reviews (HMR).Hierbij evalueert de apotheker de medicatie vaneen patiënt (bij voorkeur thuis) en geeft adviezenhieromtrent aan de huisarts. Beide partijen ontvan-gen een vergoeding hiervoor van de overheid en depatiënt is ook nog eens beter af. Erg interessant!

Mocht je meer informatie willen weten over hetdoen van je onderzoeksproject in Tasmanië, neemcontact met mij op, of maak een afspraak met pro-fessor Brouwers. Mark Naunton doet onderzoek bijprofessor Brouwers, en hij heeft gewoond opTasmanië. Hij kan je veel vertellen over het levenaan de andere kant van de aardbol en natuurlijk ookover de onderzoeksprojecten.

Op het moment dat jullie dit lezen, heb ik mijnonderzoeksproject afgerond en ben ik aan het rei-zen. Fiji, New Zealand en Australië staan op hetprogramma de komende 2 maanden. Niet verve-lend!

Cheers,Evelyn Vlassak

Student in buitenland


Koninklijke Nederlandse Maatschappij ter bevordering der Pharmacie

Het Stipendiafonds KNMP biedt je mede de mogelijkheid!

Sinds 1982 verstrekt het fonds drie keer per jaar beurzen

aan studenten Farmacie en Biofarmacie die een studiereis

naar het buitenland ambiëren. De beurzen uit het

Stipendiafonds zijn bedoeld als kleine bijdrage in de kosten

voor wetenschappelijk onderzoek in het buitenland.

Als voorwaarde voor de beurs wordt gesteld dat het

onderzoek bijdraagt aan de wetenschappelijke vorming

van de student. Daarbij moet het onderzoek ten voordele

zijn van de Nederlandse samenleving en maatschappij.

Geïnteresseerd?

Zie je een studiereis wel zitten èn heb je een goed

onderzoeksvoorstel? Dien dan een aanvraag in. Het

Curatorium beoordeelt de aanvragen drie keer per jaar

(februari / juni / oktober). Je aanvraag kun je indienen

via een aanvraagformulier in de periode voorafgaand

aan het trimester, waarin je je onderzoek wilt starten.

Onderzoek doen

in het buitenland?

Het aanvraagformulier

kun je opvragen bij het

directiesecretariat van het WINAp,

Postbus 30460,

2500 GL Den Haag,

tel.nr: 070-3737240, e-mail:

[email protected]


Foliolum Ed.V

Juli 20054343

Rondje m

et de SSS

Ondanks hun technische achtergrond kunnen de leden van de SSS hun horloge niet goed reguleren. Ze kwa-men namelijk pas om 22:18 aan terwijl we om 22.00 hadden afgesproken! In onze stamkroeg The Lazy Frogkregen we als vaste gasten een heerlijk groen opkikkertje. Helaas was de opkomst van de ondervraagde partijerg laag, wat resulteerde in drie mensen die aanwezig waren (Vincent, Dorieke en Charly). De eerstejaars(Marc en Judith) schitterden in afwezigheid doordat ze hun tentamens bij hun ouders leerden. Hierdoor werdende spelregels aangepast; de aanwezige commissieleden mochten vragen weigeren en doorspelen aan Marc enJudith die dan gebeld werden.

Bij de eerste vraag werden de nieuwe spelregels al benut. Ze schakelden Marc in voor de hulplijn bij de vraaghoe lang hij voor de spiegel staat. Als een echte metroman heeft hij een spiegel in de douche, zodat hij tijdensen na het douchen in de spiegel kan kijken. Daarnaast slaat hij nooit een etalageraam over om te checken ofzijn haar nog zit. Voor de BBB heeft hij ook al een plaatsje gereserveerd in zijn warme bedje. Judith is zondertwijfel de gelukkige. Helaas komen er geen speciale SSS-BBB condoomgadget, zoals bij de KEI-week (Manonkon zit de perpemuntsmakende KEI-condooms heel goed herinneren). Vincent noemde het wel als een nét-nietidee.

Aangezien we toch in farmaceutisch gezelschap verkeerden, moesten de commissieleden zich met geneesmid-delen identificeren. Eigenlijk is Marc alles: een Placebo, Prozac, Ritalin, Aspirine en Viagra. Hij is hyperactief,denkt teveel na ook al heeft hij zijn inspiratieloze momenten. Doorbordurend op dit onderwerp valt Doriekebijna haar stoel na de vraag welk commissiegenootje het meest verslavend is. Het was overduidelijk: sindsfebruari zijn Dorieke en haar praeses Vincent door commissiewerk onafscheidelijk.

Het volgende onderwerp was traditiegetrouw de leukste anekdote binnen de commissie. Naast het feit datVincent altijd melk wil en zijn huisgenoot laat koken, vertelde Charly ons dat Marc veel blaat over zijn uitge-breide liefdesleven. Hierdoor willen de vergaderingen er nog wel eens bij inschieten. Zo zet hij zijn wekkerom 3 uur 's nachts om meisjes te scoren in de Tapperij…

Vincent kan het niet over zijn hart verkrijgen om te vertellen aan wie hij zich meest ergert binnen de commis-sie. Hij heeft namelijk alleen maar lieve commissiegenootjes, daarom speelde hij de vraag door naar Judith. Zijvindt Marc (met wie ze in het bed moet gaan liggen tijdens de BBB) het vervelendst, omdat hij het bed methaar clubgenoot heeft gedeeld. Seks is een onderwerp waar Marc veel mee te maken heeft. Dit is Dorieke ookniet ontgaan. Zij moest een commissiegenootje associëren met Seks, Drugs of Rock 'n Roll. De drugs warenvoor Vincent, de Seks dus voor Marc en de Rock 'n Roll voor Charly. Deze doet namelijk samen met Doriekein de supermarkt het ' boodschappendansje'. Voor uitvoering moet u bij deze twee weirdo's zijn.

Rondje met deSSSS

SS

S SSS


Foliolum Ed.V

Juli 20054545

Rondje m

et de SSS

Om in het eetthema te blijven, mocht Dorieke een verband leggen tussen taco's en nijntje. Helaas kwam ze nietverder dan: 'nijntje is een konijn, konijnen eten planten, het SSS-symposium ging over plantentechnologie endat ging over taco's die lekker zijn'. Dit was niet het verwachtte antwoord: de Nijntje servetjes waren gebruiktbij het taco's eten tijdens het Foliolum vergadering voorafgaand aan dit rondje. Na al die biertjes vonden wehet wel tijd worden voor mixjes. De favoriete cocktail van Charly is een springbokje (1/3 Amarulla, 2/3 CrèmeDement) en die van Dorieke is een Margaritha. Tijdens het EIK-weekend dronk zij de allervieste cocktail: eenblauwe wodka mint met jus.

De climax van de avond was het moment waarop Vincent de kleur groen aan mensen die blind zijn, ging uit-leggen. Wanneer het voetgangers licht op groen staat, hoor je korte tikken die op het ritselen van groenebomen lijken. Verder omschrijft Vincent zich als een vleesetende plant met uitlopers (omdat hij veel hardloopt)of een relaxed hennepplantje. Op de vraag hoeveel dagen hij oud is, antwoord hij tussen de 7000 en 7300. Ditwaren overigens niet de enige cijfers die in dit technische rondje met voorkwamen. Zo gaf Charly het Foliolumeen 9,42280975652564521352643 (3???) toen hem werd gevraagd of hij onze commissie een cijfer tussen de 8en de 10 wilde geven. We vonden dit zeer redelijk. Aan de andere kant had Vincent iets meer moeite met hetroemen van zijn commissie in 10 woorden met een S. Het volgende lijstje was het resultaat: supergoed, super-mooi, sexy, subtiel, sjofel (foutje?), subliem, slijmend (tweede foutje?), schattig, sterk en strak. De onthullingvan de avond was de betekenis van de letters SSS: Sur Sum Scutra, of: Super Sexy, maar Charly is niet Strak.

Om wel Strak te worden, roeit Charly veel bij de Lenteblik. Hierbij draagt hij strakke boxershorts. Oma onder-broeken zijn namelijk uit den boze en een string gaan snijden (en dan moet hij zichzelf weer gaan harsen).Voor dagelijks gebruik trekt hij standaard losse boxershorts aan. Hij is niet de enige die zich binnen de com-missie druk maakt om zijn uiterlijk. Vincents droom is dan ook als hij eenmaal een eigen farmaceutisch bedrijfheeft om een schoonheidspil te ontwikkelen. Zo kan hij alle mooie vrouwen regelen die hij wil. Verder is hetuitstekend om het dan op Dorieke en Marc uit te testen. Hij zou anders ook wel een derde oog willen op zijnborst om zo een goed overzicht te creëren.

Het feit dat schoonheid voor veel mensen van belang is, bleek uit het feit dat Charly graag een poster van Beauvan Erven Dorens in zijn gang zou willen hebben, omdat hij zo mooi is. Op dit moment heeft hij er eentje vanMr. keep the soul alive Boris aan de muur hangen. Vermeld moet worden dat er al aardig wat fustjes tegendeze tijd waren leeggedronken. Voor de afsluiting van het geheel is dan ook gekozen voor een mooi verhaalvan Charly, dat hij niet zelf heeft verzonnen. Op koninginnenacht was hij met een meisje (eindelijk!!) op zijnrug gaan rondrennen en is hij gevallen. Hierdoor moest hij naar de intensive care om zijn ellebogen door eenschone zuster (Willeke Alberti) te laten verbinden.

SSS, heel erg bedankt nog voor het kleine inzicht in jullie Supermooie Sexy Studenten commissie!


46 46C

omm

issi

epra

atFo

liolu

m E

d.V

Juli

2005

CCCCoooommmmmmmmiiiissssssssiiiieeeepppprrrraaaaaaaatttt

Almanakcommissie Annemieke, Marloes, Daphne, Piter en Matthijs

Buitenland Excursie Commissie Manon, Femke, Vincent, Astrid en Job

Diescommissie Anne, Daniël, Wai-Ping, Gertruud en Maarten

Aangezien dit het eerstenummer is, wat full-colorwordt gedrukt, mochtende commissies ook eenfull-color stukje makenop de P.S.-borrel. Dezekeer niet een geschrevenstuk, maar een tekening.Het onderwerp was vrij.Zie hier het resultaat!(de namen van de teke-naars zijn cursief weerge-geven)

122 123


Foliolum Ed.V

Juli 20054747

Com

missiepraat

Redactiecommissie 2005-2006 Jacomijn, Marika, Rory, Karin, Roelof en Sietse

Lustrumcommissie Reinier, Judith, Jelmer, Bart, Francien en Marieke

VaandeldragerArjen


48 48A

bact

ieel

eein

dver

slag

Folio

lum

Ed.

VJu

li 20

05 Ongeveer zes weken had Erik nodig om zijn team tevormen. Dit team, bestaande uit Erik, Jelmer, Kirsten,Bart en mijzelf, zou als alles goed ging PharmaciaeSacrum een jaar lang gaan besturen. Hiervan uitgaandespraken we regelmatig met z’n vijven af om elkaar beterte leren kennen en om onze plannen voor het komendejaar door te nemen. Dit resulteerde uiteindelijk in onzebeleidsnota, waarin een belangrijk punt de balans tussengezelligheid en educatie is. Op de AlgemeneLedenvergadering in maart stelden we ons officieel voor.Een paar dagen later was de Voorjaarsdag derK.N.P.S.V., waar we voor het eerst onze collega-kandi-daatsbesturen uit Utrecht en Leiden ontmoetten. Er zou-den komend jaar twee besturen uit Leiden komen. Hetwas namelijk gelukt om een K.N.P.S.V.-bestuur uit deSleutelstad te vormen! Mario Merlini, de voorzitter vandit gezelschap, wist tijdens het diner alle kandidaatsbe-stuursleden aan de overige aanwezigen voor te stellen.Het integreren verliep goed en zette zich voort na deVoorjaarsdag toen Jelmer en Erik de trein naar Utrechtin plaats van naar Groningen pakten. Eind april heeft bestuur Van Erp ons tijdens het inwerk-weekend de vereniging nog beter leren kennen. Ookwerden we door onze voorgangers bekend gemaakt metieders persoonlijke bestuurstaken. We sloten het week-end af in discotheek ZAK, waar Bart in plaats van hetvertrouwde bier eens een paar glaasjes tequila probeer-de.Op het congres der K.N.P.S.V. won Groningen wederomde Faberbokaal en keken we toe hoe het GroningseK.N.P.S.V.-bestuur plaatsmaakte voor een nieuw bestuuruit Leiden; een voorproefje op onze eigen wisseling dieer toch al erg snel aan zat te komen. Als schapen maak-ten we de jeugdherberg onveilig, tot ongenoegen van demedewerkers, aangezien de watten erg moeilijk van devloerbedekking te verwijderen waren.Tijdens de RijWielPrestatieTocht streden we als wareP.S.-ridders om de beker. Deze ging helaas aan onzeneus voorbij en werd gewonnen door het bestuur en‘tandem Neef’. Op 8 juni was het echt zover; tijdens de Jaarvergaderingdroeg bestuur Van Erp de zorg over de vereniging overaan ons. Erg onwennig zaten we aan de andere kant vande tafel. Erik begon enthousiast te hameren en niet veellater was de vergadering voorbij en begon de buitendag.In de kano vermaakten we ons prima, binnen de kortstekeren was iedereen kletsnat. Gelukkig werkte het weermee en lekker liggend in het zonnetje waren we al evensnel weer droog. Met boogschieten wist bijna iedereenhet bord te raken, al was het trillend van vermoeidheidwel moeilijk om in de roos te schieten. Een paar dagenlater leerden we schermen bij de sportdag van deK.N.P.S.V. in Leiden. Ook streden de verenigingen tegenelkaar tijdens een toernooitje beachvolleybal. DeAmaliabokaal werd gewonnen door de dames van UnitasPharmaceuticorum en de dames van bestuur Van Erp.Tijdens de borrel werd iedereen rijkelijk voorzien vandrankjes en hapjes. Mede hierdoor was het erg gezelligin de trein terug naar Groningen.

Terug in Groningen begon het echte werk. We installeer-den ons op het P.S.-hok en maakten officieel kennis metde meeste commissies, het onderwijsinstituut en debesturen van de studentengang. Verder vonden in juni dewisselingen van U.P. en Aesculapius plaats. Na beidejaarvergaderingen reden we diep in de nacht, betergezegd vroeg in de ochtend weer terug naar Groningen.We waren nog geen kilometer buiten Utrecht na hetwisselingsfeest van U.P. toen Bart me vroeg te stoppen.En nee, hij moest niet naar het toilet... Stoppen op desnelweg was helaas geen optie. Gelukkig hadden we nogeen halflege chipszak bij ons, waarmee het probleemopgelost was. De volgende dag was het alweer tijd voor een feestje.Op het EJC-feest ‘Barbie en Ken’ liet Erik zien dat hijerg ‘dichtgetikt’ kan zijn en toonde Bart zijn liefde voorvoetbal. Kirsten en ik bewezen dat je er als ‘SAC’ nogbest leuk uit kan zien.Aan het einde van de maand zagen we de buitenlandsebesturen opnieuw tijdens de functionarissenborrel van deK.N.P.S.V. We begonnen elkaar al beter te kennen. Hetwas erg gezellig, wat zich vertaalde in het feit dat ik datik moest rennen om de laatste trein te halen. Een paar dagen later waren we te gast bij de oratie vanProf. dr. Pieters. Hij hield zijn rede over ‘HistorischeTrajecten in Farmacie’. Hij werd hierbij benoemd tot bij-zonder Hoogleraar in de Geschiedenis van de Farmacie. Onze fysieke krachten werden op de proef gesteld bij hetwandklimmen voorafgaande aan het HOI-diner te DenHaag. Tijdens het diner werd gekeken naar de EK-voet-balwedstrijd Portugal-Nederland, wat helaas uitliep ineen nederlaag voor Nederland. Een aantal, vooral man-nelijke, bestuursleden waren hierdoor wat teleurgesteld,maar dit mocht de pret niet drukken.Begin juli werd er kennisgemaakt met onze contactper-sonen bij de ABN AMRO en bij FEDAp. Vlak voor het begin van het collegejaar was het weertijd om onze sportieve kant te laten zien tijdens hetOPG-hockeytoernooi in Utrecht. Het eerste team vanP.S. viel in de prijzen. Aan het einde van de dag was debeker echter nergens te bekennen. Toch prijken er nuzelfs twéé bekers op de kast. Dit hebben we te dankenaan de zorgzaamheid van Peter Brummelhuis, die zichniet alleen over onze beker, maar ook over die van U.P.ontfermde.Tijdens de EIK-introdagen probeerden we de eerstejaarsvoor het eerst met het P.S.-virus te besmetten. Erik lietbij het salsadansen zien dat hij een echte charmeur kanzijn en het werkte nog ook... Later op de avond, tijdensde vossenjacht, was hij echter ontroostbaar, omdat zijnvriendinnetje levenloos was gevonden op het strand.Gelukkig lukte het Bart om hem enigszins te kalmeren.De eerste week van het nieuwe jaar stond ons al meteeneen grote activiteit te wachten. Het was de CommissieFarmaceutische Wetenschappen voor het eerst sindslange tijd gelukt om het Binnenlands Bedrijven Bezoekte organiseren. De eerste dag bezochten wePharmachemie en MSD in Haarlem. Aan het einde van

JJaaaarrvveerrss llaagg vvaann ddee aabb--aacc tt ii ss oovveerr hheett bbeess ttuuuurrss jjaaaarr 22000044--22000055


Foliolum Ed.V

Juli 20054949

de dag was het voor iedereen duidelijk dat er grote ver-schillen bestaan tussen bedrijven die zich richten opgenerieke geneesmiddelen en zij die zich richten opinnovatieve middelen. Er werd gedineerd in een pannen-koekenrestaurant in Heemskerk, waar de serveerster metplezier meewerkte aan de weddenschappen die enkelejongens over haar af hadden gesloten. ’s Avonds stond erbowlen op het programma. Er werd geborreld in de StayOkay in Bunnik, waar we ook overnachtten. De volgen-de dag werden we ontvangen bij Organon in Oss, waarwe onze ogen uitkeken tijdens een uitgebreide rondlei-ding, luisterden naar verschillende lezingen en genotenvan een erg luxe lunch. In deze periode maakten we kennis met onze contactper-sonen binnen CenE-Bankiers en OPG. Ook werden we door ons erelid Prof. dr. Jonkman uitge-nodigd voor een kennismakingsdiner. Hij vertelde onsonder andere over zijn studententijd en de reis die hijdoor de Verenigde Staten heeft gemaakt. Bovendien leer-de hij ons veel over farmacie in het algemeen. Diezelfdeavond vond het eerste gangfeest plaats, waar we in onzelabjassen de farmaceut vertegenwoordigden. Het gang-feest is een initiatief van de vier verenigingen van destudentengang van het MWTF: Panacea, Archigenes,Studiosi Mobilae en P.S. Het was een groot succes en zalin het vervolg ieder jaar georganiseerd worden. De P.S.-eerstejaarsborrel werd als gebruikelijk gehoudentussen de EIK-introdagen en het EIK-weekend. Helaaswas de opkomst eerstejaars erg laag, waardoor de oude-rejaars de overhand hadden. De volgende dag maakten we kennis met de heer Staalvan de VIA-groep. We leerden een nieuw concept ken-nen, waarbij de apothekers zelf eigenaar zijn van degroothandel. Het laatste weekend van september waren we te gast ophet functionarissenweekend van de K.N.P.S.V. Er werdveel vergaderd en de eerste AV van de K.N.P.S.V. vondplaats. Verder werd er vooral veel gerelaxt tijdens hetkijken van films of het klaverjassen. ’s Avonds gingenwe uit ons dak op de muziek van Dirty Dancing.Het hele jaar door bezochten we bijna elke constitutie-borrel waarvoor we uitgenodigd waren. Bij de borrel vande BIG waren we precies op de aangegeven tijd aanwe-zig. Het bestuur van de BIG was nog niet compleet,waardoor de overige gasten ons voor het BIG-bestuuraanzagen. Beleefd hebben we een aantal felicitaties inontvangst genomen. Nog diezelfe avond was in VillaVolonté de discussieavond ‘Ondernemen in een WitteJas’, georganiseerd door de VVAA. We waren de enigefarmaceuten tussen een heleboel artsen in opleiding. Dediscussieleider, Pieter Jan Hagens, richtte zich vooral opde grote groep, waardoor wij het gevoel hadden niet echtmee te kunnen praten.Op uitnodiging van departement Groningen van deKNMP woonden Kirsten en ik de uitreiking van de vijdeeditie van het Groninger Formularium bij. Dit jaar werd het 80-jarig bestaan van de VVAA gevierd,met als hoogtepunt een congres in het Kurhaus inScheveningen, waarvoor de besturen van de K.N.P.S.V.,U.P. en wij uitgenodigd waren. Dit congres had hetzelf-de thema als de eerder genoemde discussieavond. Onderleiding van Karel van de Graaf werd een felle discussie

gevoerd. De dag werd afgesloten met de indrukwekken-de voorstelling van de Lion King in het Circustheater. Op het KNMP-congres in Utrecht spraken Erik, Jelmeren ik met potentiële sponsoren, terwijl het assessoraat opgadgetjacht ging. Dit laatste had resultaat: Kirsten enBart konden nauwelijks nog lopen met alle volle tassen. De volgende dag werd de Faberlezing, vernoemd naarons oud-erevoorzitter Prof. dr. J.S. Faber, gehouden. Ditwas tevens de officiële opening van de Faberzaal.Namens P.S. hebben wij een natuurstenen sokkel aange-boden voor het borstbeeld van Prof. Faber, die voorheenin de collegezaal van het UCF stond. Op de borrel naafloop vond onze eerste kennismaking met mevrouwInia-Douma plaats. Met twee bussen vol eerstejaars reden we naarAppelscha voor het EIK-weekend. ’s Avonds werden wehet donkere bos ingestuurd voor het spel georganiseerddoor de EJC. De volgende klommen we zo snel moge-lijk over een opgeblazen stormbaan en leerden we deeerstejaars het P.S.-lied. Tijdens het diner bleek dat eenenkeling het al aardig kende. Vooral het ‘mannen vrou-wen hand in hand’ en het stampen zaten er al goed in. ’sAvonds probeerden we als proppers aan de Costa delEIK de eerstejaars enthousiast te maken voor de vereni-ging. Op zondagochtend werd de Eerstejaarscommissieverkozen uit drie groepjes: EJC ‘Farma Sutra’ was eenfeit. Nog dezelfde middag zaten we in het OosterparkStadion te kijken naar de wedstrijd FC Groningen-FCUtrecht samen met de K.N.P.S.V., U.P. en de heerTimmers van OPG. Tot onze grote vreugde en enige ver-bazing won Groningen met 3-0. De volgende dag waren de eerstejaars weer voldoendeuitgeslapen om mee te gaan naar de Suikerunie, waar zemet eigen ogen konden zien waar die doordringendegeur in de stad nu eigenlijk vandaan komt.Tijdens een lunch maakten we kennis met mevrouw VanHellemondt van Interpharm. We hebben samen met haargezocht naar een alternatief voor de ouderejaarsexcursienaar Den Bosch, welke vorig jaar wegens te weiniganimo niet door kon gaan. Het laatste weekend van oktober vond het oud-besturen-diner plaats. We hadden hiervoor de besturen tot vijfen-twintig jaar terug uitgenodigd, wat resulteerde in eenmooie opkomst van 35 personen. Die avond bleek dat dereeds werkende oud-bestuursleden er geen moeite meehadden om hun studentenleven tijdelijk weer op te pak-ken.De opkomst tijdens onze eerste ALV was hoog. Dit had-den we te danken aan de eerstejaars die in groten getalewaren gekomen om hun bul in ontvangst te nemen. Erwerd afgesproken dat de commissies in het vervolg zul-len streven naar een post onvoorzien van 5%. Bovendienzullen ze al tijdens de activiteit proberen een nuttigeinvulling aan het bedrag te geven. Er waren erg veel eerstejaars gekomen naar het EJC-feest ‘Maffia’. Wij gingen verkleed als Star Wars figu-ren. De volgende dag maakte we in Enschede kennis met deheer en mevrouw Neef. We kregen een rondleiding doorde ziekenhuisapotheek van het Medisch SpectrumTwente en dineerden midden in de stad. Toen we naarhuis gingen regende het. Mevrouw Neef regelde voor

Abactieel eeindverslag


50 50A

bact

ieel

eein

dver

slag

Folio

lum

Ed.

VJu

li 20

05

ons allemaal een vuilniszak bij de bediening, zodat weniet nat hoefden te worden.Begin november maakten we kennis met de heer VanLierop van A.I.O. en bespraken met hem de mogelijkhe-den voor een contract. De november-borrel stond in het teken van de onthullingvan de 123e Dies Natalis. Het thema van het symposiumbleek heel toepasselijk ‘1-2-3 Polyfarmacie’ te zijn. Tijdens een gezellige borrel in Groningen hebben wemevrouw Inia-Douma beter leren kennen. Ze verteldeons over haar werkzaamheden binnen P.S. en deA.N.P.S.V. Bovendien spraken we over onze verwachtin-gen en plannen voor de rest van het jaar.De volgende dag was het eindfeest ter gelegenheid vande 119e Dies Natalis van Aesculapius. Na een wat min-der leuk begin door een misverstand dat was ontstaantussen U.P. en Aesculapius werd het uiteindelijk een zeergeslaagde avond. Omdat we helaas niet in de gelegen-heid waren naar de receptie eerder die week te komen,werd het bestuur van Aesculapius alsnog in stijl gefelici-teerd tijdens het diner. Een paar dagen later werd met een stijlvolle opening inde Janskerk te Utrecht de aftrap gegeven voor het 22elustrum van U.P. In het Academiegebouw werden hetbestuur én de Lustrumcommissie gefeliciteerd met eenglaasje jenever. De aula bleef hierbij niet geheel onge-schonden, hetgeen ook gold voor de receptieboeken. In Zwolle maakten we kennis met de heer Dessing vanBureau Hufen. Onze andere contactpersoon binnen ditbureau, mevrouw Bootsman, was tijdelijk uit de runningvanwege haar zwangerschap.De volgende dag werd het lustrum van U.P. spetterendafgesloten met een diner en een gala in Stadion ‘DeGalgewaard’. Na het gala hebben we nog twee uur langtussen de zwervers op Utrecht Centraal gebivakkeerd,wachtend op de eerste trein. Hoewel het lustrum vanU.P. voorbij was heeft het lustrumlied nog lang in onzehoofden rondgedoold. Eind november kwamen de eerstejaars voor het eerst inaanraking met de farmaceutische groothandel bijInterpharm in Meppel. Hier worden grotendeels geauto-matiseerd de bestellingen van de apotheken uit hetmagazijn gepakt. Als gebruikelijk werd er ter afsluitinggekart in Hoogeveen. Er streden twee bestuursleden inde finale, maar de prijzen gingen aan hun neus voorbij.De gelukkige winnaar was Ebian Brill. De volgende dag werd er geïntegreerd met de genees-kundestudenten bij de Real Life Game. De opkomstgeneeskundestudenten was vergeleken met het aantalfarmaciestudenten wat laag, maar Panacea heeft beloofdkomend jaar nog beter haar best te doen met het wervenvan studenten en huisartsen voor deze activiteit.Sinterklaas was speciaal voor onze borrel nog een dagjelanger in Nederland gebleven. Er stonden nog een aantalfarmaceuten in zijn grote boek die hij dringend moestspreken. Na dit gedaan te hebben kreeg de verenigingeen fust cadeau en kon hij weer met een gerust hart ver-trekken.Ongeveer halverwege het jaar diende de 123e DiesNatalis zich aan. Het algemene thema was: ‘Satisfaction;it’s all in de mix’. Voldoening hebben de drie dagen onszeker gegeven. Dit jaar startte de Dies met het symposi-

um, welke ging over polyfarmacie. Vervolgens aten webij Jelmer op de boot een stevige boerenkoolmaaltijdsamen met de heer Neef. Tijdens de receptie in hetPakhuis mochten we vele felicitaties in ontvangst nemenen deze was dan ook voorbij voordat we er erg in had-den. Die avond bleek dat een bodem van boerenkool nietalle winden kan doorstaan. Met z’n drieën bleven weover op het openingsfeest: Bart als Hazes en Kirsten enik als kleurige cocktail. De volgende ochtend was hetwachten op de man die ons een cocktailshakecursus zougeven en de schrik sloeg ons om het hart toen het vaan-del tijdelijk zoek was. De cocktailshaker bleek ziek tezijn en het alternatieve plan van de Diescommissie werduitgevoerd: warme chocolademelk drinken op deMartinitoren. ’s Avonds konden we genieten van eenslagwerkshow, pianostukken en cabaret bij de cultureleavond. De vrijdagochtend en -middag waren er om bij tekomen om vervolgens voldoende energie te hebben voorhet galadiner en galabal in Kruisweg Marum, waarmeede 123e Dies Natalis pas op zaterdagochtend afgeslotenwerd.Aangezien we van mening waren dat het archief weleens opnieuw geordend mocht worden planden we hal-verwege december het ‘archief-opruimweekend’. Samenmet de Archiefcommissie hebben we een digitaal over-zicht gemaakt van de stukken die P.S. rijk is. Later hetjaar bleek het gedane werk niet onverdienstelijk, aange-zien we een aantal stukken van grote waarde in bezitbleken te hebben. Ontspannen konden we dit weekendtijdens het gala van Archigenes.Gedurende het jaar hebben we met de meeste commis-sies gegeten. Het doel was om elkaar beter te leren ken-nen en om eens in een informelere sfeer te kunnen pra-ten over wat er speelt binnen de commissies en binnende vereniging. Van de Eerstejaarscommissie leerden weeen voor ons geheel onbekend spel: up the river, downthe river. En bij de RijWielPrestatieTochtCommissie ont-dekten we dat vegetarisch gehakt nauwelijks van echt teonderscheiden is. Op de nieuwjaarsborrel kregen we bezoek van een spe-ciale gast. Piet Paulusma was bereid gevonden het weer-bericht samen met ons vanaf het Academieplein te pre-senteren, waardoor heel het land kennis kon maken metPharmaciae Sacrum, de oudste van Nederland. Ook heeftiedereen kunnen zien dat Kirsten schaatsten wel leukvindt en dat ik toch meer van de lente houd. De volgende dag reisden we af naar Weesp om kennis temaken met Lloyds Apotheken. Na onze nieuwjaarsborrel was het tijd voor die van deK.N.P.S.V. Deze borrel was mede bedoeld om het hokvan de K.N.P.S.V., op de bovenste verdieping van deGorlaeus Laboratoria, tussen de machines, meer bekend-heid te geven aan de leden.Het weekend voor de januari ALV vertoefden we inNooitgedacht. Dit weekend was vooral bedoeld voor degezelligheid, maar we maakten ook van onze tijdgebruik om de ALV voor te bereiden. Bovendien was heteen pinball-trainingskamp voor onze assessor II, wanthet record moest wel verbroken worden!De januari ALV verliep dankzij de goede voorbereidingvrij soepel. Het STOF-forum op de P.S.-site werd ont-huld. Er werd onder andere gesproken over de bestuurs-


Foliolum Ed.V

Juli 20055151

Abactieel eeindverslag

beurzen die hoogstwaarschijnlijk sterk gekort zullenworden en over de nieuwe structuur die de opleidingbinnenkort zal krijgen.Tijdens de februari-borrel werd de bestemming van deBuitenland Excursie onthuld. De paasdagen zouden wedit jaar doorbrengen in Boedapest! De lange reistijdschrikte nauwelijks af, was te zien aan de intekenlijst diebinnen de kortste keren vol was.Twee dagen later was het weer tijd voor een EJC-feest,dit maal met als thema ‘Tiroler Bierfest’. In tegenstellingtot veel anderen liepen wij niet gehuld in lederhose rondin café ‘De Doos’. We hadden namelijk nog een aantalmoties op de plank liggen, onder andere: ‘ga verkleedals je voorganger’. Bart was voor een avondje Loek,inclusief DES-polo en een biertje in zijn hand.Bovendien hield hij voorrondes voor de interfacultairebierestafette. Erik en Jelmer waren gehuld in een e.t.-paken Kirsten in ik in originele VONK-clubkleding. De tweede week van februari werd alweer de derdeLSK-lezing georganiseerd. Het thema was: ‘Chemie vande Liefde’. De spreker vertelde over een feromoon ineen spuitbus dat gebruikt wordt bij het dekken van koei-en. De koe raakt hierdoor een soort van verlamd,waardoor ze makkelijker gedekt kan worden. Terillustratie spoot de spreker wat rond in de zaal. Enkeleminuten later riep Erik opeens: ‘Buunk, kun je nogbewegen?!’, wat de nodige hilariteit opleverde.Een week later vond de interfacultaire bierestafetteplaats. Het door Bart geselecteerde ‘P.S. is mooi’-team,gehuld in kleding van zijn favoriete biermerk, wist doorte dringen tot de halve finale. Toen waren de biologentoch iets te sterk voor ons debutanten.De volgende ochtend om kwart voor zes werden we ver-wacht op het centraal station om naar het ABN AMROWorld Tennis Tournament te gaan. De bus was gevuldmet een groot aantal witte gezichtjes. Aangekomen inRotterdam voelde bijna iedereen zich weer fit. De och-tend werd gevuld met een seminar over geneesmiddelen-onderzoek en ondernemen in de zorg onder leiding vanTineke Verburg. ’s Middags konden we zien waar weeigenlijk misschien wel voor kwamen: het tennis. Wehebben onder andere Coria en Schalke zien spelen. Ookwas er de mogelijkheid om iets te eten en te drinken inde VIP lounge, waar we dankbaar gebruikt van maakten.’s Avonds laat terug in Groningen hebben de jongensnog de constitutieborrel van CoVer meegepakt.Begin maart vond de besturendag van het FVOG plaats.Hier volgden we onder andere workshops over acquisi-tie, belasting en sollicitatie. Aan het einde van de dagsprak Burgemeester Jaques Wallage over zijn studenten-tijd en het belang van studentenorganisaties.Tijdens het FAC-feest ‘Dessert Storm’ waanden we onsin onze hawaïshirts in een ware woestijn tussen de sol-daten, wat volgens ons farmaceuten ook prima als eenexotisch eiland opgevat kon worden. Met veel zand inonze schoenen keerden we aan het einde huiswaarts. Een paar dagen later werd tijdens de pré-BEC borrel hetofficiële programma van de Buitenland Excursie aan dedeelnemers bekend gemaakt. Nu kon de voorpret echtbeginnen. Jelmer en Erik bezochten de Voorjaarsdag van deKNMP om bestaande contacten met sponsoren aan te

halen en om eventueel nieuwe contacten te leggen. Een dag later stapten we wederom in de trein naarUtrecht om eens te kijken hoe het er op een EFC-feestvan U.P. aan toe gaat. Het was niet alleen gezellig, maarook erg handig, omdat we de volgende dag vroeg inUtrecht aanwezig moesten zijn om samen met deK.N.P.S.V., U.P. en de heer Timmers van OPG Reofarmen een robotapotheek in Sliedrecht te bezoeken. Achterafvroegen we ons wel af of we ons niet beter gevoeld had-den als we gewoon vroeg met de trein uit Groningenwaren vertrokken... Bij Reofarm worden medicijnenvoor een bepaald persoon per innamemoment verpakt.Dit is vooral handig voor bijvoorbeeld verpleegtehuizen,waar bewoners vaak meerdere middelen tegelijk gebrui-ken. In de robotapotheek maakten we kennis met Bert enErnie. Zo waren de twee robots gemakshalve genoemd.Ze nemen de assistentes veel werk uit handen, zodatdeze meer tijd hebben om zorg te verlenen aan de pati-ënt. De dag werd afgesloten met een diner in Utrecht. Twee dagen later was de voorjaarsdag van de K.N.P.S.V.in Putten. Het voor besturen zo beruchte ‘begin van heteinde’. Het symposium ging dit jaar over auto-immuun-ziekten. We waren allemaal erg benieuwd naar de kandi-daatsbesturen, welke we op de borrel nu allemaal offici-eel konden ontmoeten. Het diner was als vanouds, nuzaten we echter aan de h.t.-tafel, wat naar mijn meningnet even iets relaxter is dan zitten aan de kandidaatstafel. Die dinsdag was het alweer tijd voor de maart ALV. Westelden een aantal wijzigingen voor in het HuishoudelijkReglement, maar omdat niet iedereen het hiermee eenswas, werd er nog geen besluit genomen.Nog diezelfde week wat het eindelijk zover: we vertrok-ken met vijftig studenten en Wouter Hinrichs naarBoedapest. De reis verliep zeer voorspoedig en bij aan-komst in het hotel bleek dat we op een Japanner na deenige gasten waren. Altijd gunstig natuurlijk met zo’ngrote groep farmaceuten. ’s Avonds tijdens de rondvaartover de Donau bleek het niet zo gek te zijn dat de oeversvan deze rivier in Boedapest op de werelderfgoed-lijststaan. De gebouwen waren echt prachtig verlicht en velestortten zich dat ook op de kunst van de nachtfotografie.Helaas is dit vrij lastig op een schommelende boot. Opzaterdag brachten we een bezoek aan het parlement. Devorige avond hadden we al gezien dat het gebouw vanbuiten prachtig was, voor de binnenkant bleek hetzelfdete gelden. Wat vooral voor mij een leuke wetenswaardig-heid was, is dat de notulisten sneller kunnen schrijvendan de sprekers spreken. Op die manier zou een ALVvoor Kirsten en mij een stuk gemakkelijker verlopen!Dezelfde dag werd de universiteit bezocht. Daar leerdenwe hoe het leven van een Hongaarse farmaciestudent eruitziet en mochten we een kijkje nemen naar het gloed-nieuwe NMR-apparaat. ’s Avonds gingen we met eenaantal studenten de stad in, waar we in een soort vankraakpand terechtkwamen. Op zich een prima uitgaans-gelegenheid, maar we wilden toch even verder kijken enbelandden in discotheek ‘Bahnhof’. Hier bezetten we dehele dansvloer en lieten sommigen hun buikdanskustenzien in de kooi.De volgende dag kwamen we bij in het Gellért Bad. Ikheb zelden zo’n relaxte ochtend gehad na een avondjestappen. Die middag werden we vrij gelaten op de


52 52A

bact

ieel

eein

dver

slag

Folio

lum

Ed.

VJu

li 20

05

kasteelheuvel, waar onder andere het farmaciemuseumbezocht kon worden. Verwend als we zijn hoefden weniet zelf de heuvel op te lopen, want een tandradtreintjezette ons er keurig af. ’s Avonds aten we heel chique opeen boot. Op maandag namen we een kijkje in het bui-tenverblijf van keizerin Elizabeth. We vervolgden onzeweg naar Szentendre, een klein dorpje buiten Boedapest.We bezochten een wijnproeverij, waar we, op nuchteremaag, vijf Hongaarse wijnen mochten uitproberen.Normaalgesproken wordt de wijn uitgespuugd, maaraangezien we studenten waren vond de gastheer dit nietnodig. Aansluitend werd het Heldenplein bezocht. Delaatste avond in de stad beleefden velen bij The Bank detopavond van de week. Dinsdag stonden de bedrijvenbe-zoeken op het programma. Bij Glaxo Smith Kline enAbbott werden we op de hoogte gebracht van hetHongaarse gezondheidsstelsel. Verder werden uiteraardook de door de bedrijven ontwikkelde geneesmiddelenbesproken. Uitgeput, maar wel voldaan vertrokken weweer naar Nederland. Begin juni werd op een extra AV van de K.N.P.S.V.gesproken over de internationaliseringsplannen van devereniging.De volgende dag vond een nieuwe activiteit in samen-werking met FEDAp plaats. De inschrijving liep stormen de activiteit, waarbij ingegaan werd op de overnamevan een apotheek, werd een groot succes. Tijdens de K.N.P.S.V.-NIA dag in Utrecht kwamen we inaanraking met het beroep van industrieapotheker. Aande hand van verschillende workshops werden de ver-schillende facetten van het vak belicht.Prof. dr. J.J. de Gier hield zijn oratie met als titel:‘Overtuigingen maken het verschil’. Hij werd hierbijbenoemd tot bijzonder Hoogleraar in de FarmaceutischePatiëntenzorg. Kirsten en Bart waren hierbij aanwezig,terwijl de overige bestuursleden leerden hoe je als apo-theker met huisartsen om moet gaan tijdens de FTO-dag. Op het gala van Panacea heeft Bart een half uur lang dejurk van een geneeskundestudente omhooggehouden,omdat hij haar schouderbandje had stukgetrokken, hettoppunt van intergratie. We hebben ons prima vermaakttussen onze toekomstige FTO-partners. De volgende dag waren we te gast op de mensa vanVindicat voor de borrel ter gelegenheid van het 8elustrum van De Pil. Het ouderejaarssymposium georganiseerd door deCommissie Farmaceutische Wetenschappen ging dit jaarover plantenbiotechnologie in de farmacie. Prof. dr.Quax was de dagvoorzitter en zorgde samen met deandere sprekers voor een zeer gevarieerd programma.Op dezelfde dag was ook de startavond van de CenE-cursus.Op het EJC-feest ‘Hakkûh en Zagûh’ was Kirsten ver-kleed als de enige echte Leontien inclusief een mooiejaren 80 outfit. Bart was een pinballmachine, JelmerAndré Hazes en Erik Luke Skywalker. Ik was de enigedie geen motie had gekregen en was een echte gabbergehuld in een fluorescerend groen trainingspak. Enkeleaanwezigen vroegen of ik niet teveel gebruikte, aange-zien mijn ogen nog wel eens wat wijd open willen staan.De eerstejaars werden met veel enthousiasme rondgeleidbij OPG Groothandel B.V. in Staphorst. Hier worden de

producten in tegenstelling tot bij Interpharm nog groten-deels met de hand uit het magazijn gehaald. Terug inGroningen werd de traditionele rondvaart gemaakt metaansluitend onbeperkt pannenkoeken eten op HetPannenkoekenschip. Eind april brachten we het kandidaatsbestuur de fijnekneepjes van het besturen bij. Wegens het succes vanvorig jaar bezochten we wederom discotheek ZAK, waarwe dj Willy leerden kennen. Hij draaide werkelijk alleswat we aanvroegen, waaronder Bart’s pinball-repertoire.Dat de ‘Donkere Raver’ draaide in de grote zaal maakteons niets uit, bij Willy was het veel gaver. De volgende woensdag reisden we af naar Soest voorhet K.N.P.S.V.-congres. Deze stond in het teken vanmedicinale cannabis en psychoses. Heel toepasselijkmochten we ons tijdens de goodwillactiviteit omtoverentot een levende joint. Het bestuur uit Leiden maakteplaats voor een nieuw bestuur uit Utrecht.Op de onderwijsprijsborrel werd Prof. dr. Zaagsma uit-geroepen tot docent van het jaar. Hij was blij dat hijdeze prijs zo vlak voor zijn pensioen nog mee mochtpikken. Op de after-BEC borrel werd met alle deelnemers nage-praat over de geweldige reis. Na het hele reisverslaggelezen te hebben was het echter nog geen tijd om naarhuis te gaan, het bleef nog lang gezellig.De volgende dag werd er gevoetbald tegen docenten,lees: een team van drie AiO’s aangevuld met studenten.Het team dat volledig uit studenten bestond ging met debeker naar huis.In samenwerking met VVAA/Bureau Hufen werd voorhet eerst een discussieavond georganiseerd. Te gastwaren de heer Broeren van de VGZ en de heer De Laatvan het ministerie. Al tijdens de inleidende praatjesbarstte de discussie los, maar Prof. dr. De Gier wist allesin goede banen te leiden. De avond was absoluut voorherhaling vatbaar.De functionarissenborrel was er om alle commissies vanafgelopen jaar te bedanken voor hun geweldige inzet.Terwijl de terrassen volzaten, begaven wij ons in de don-kere kelder, genaamd De Tapperij, waar wij ons naarmijn mening veel beter vermaakten dan de mensen diebuiten zaten.De volgende ochtend vroeg ging deRijWielPrestatieTocht van start. Wij fietsten als teammet ‘tandem Neef’. Aangezien de tandem vorig jaarnogal succesvol was, beloofde dit veel goeds. De hila-riteit was groot toen mevrouw Neef plotseling enigszinsgevaarlijk lijkende kapriolen uithaalde achter op de tan-dem, met als doel een foto te maken van Erik en Bart.Zonder ongelukken kwamen we echter op de plaats vanbestemming aan. Hier stonden drie activiteiten op hetprogramma: paintballen, steppen en knotsballen. Hetlaatste is een spel waarbij werkelijk bijna alles is toege-staan en je met een vergrote wattenstaaf kunnen meppenop de bal of op je tegenstander, ook wel tamponbalgenoemd. Terug in Groningen werd gedineerd en gebor-reld. Het DES-team ging er met de winst vandoor.De opkomst bij het eerstejaarssymposium van deCommissie Farmaceutische Wetenschappen was erghoog. Dit zal onder andere te maken hebben gehad methet extra tentamenpunt wat er te verdienden viel, maar


Foliolum Ed.V

Juli 20055353

Activiteitenlijst

ook zeker met het interessante onderwerp: de oncologie. De laatste activiteit van ons bestuursjaar was wederomvan de Commissie Farmaceutische Wetenschappen. Zeorganiseerde in samenwerking met de studieadviseurseen beroepenmiddag. Zeven farmaceuten, waarvan iederwerkzaam op een ander gebied, lieten ons zien op welkeplekken wij later terecht kunnen komen. Het is nu dinsdag 7 juni, de dag van de Jaarvergadering,en mijn verslag is nog steeds niet klaar. Dat is iets wat ikdit jaar niet heb kunnen leren: mijn werk geruime tijdvoor de uiterste deadline klaar hebben. Iets wat logi-scherwijs de nodige stress, maar ook enige chagrijnig-heid met zich mee kon brengen. Daarom wil ik mijnbestuursgenootjes mijn excuses aanbieden voor diekeren dat ze niks goed konden doen.Gelukkig heb ik afgelopen jaar wel heel veel andere din-gen geleerd. Ik kijk met heel erg veel plezier terug hetjaar en wil hiervoor alle commissies, de buitenlandsebesturen, de ereleden en alle andere mensen waarmeewe samen hebben gewerkt hartelijk bedanken.Als laatste wil ik jullie, lieve Erik, Jelmer, Kirsten enBart bedanken. Over wat ik met jullie heb meegemaaktzou ik nog pagina’s kunnen volschrijven. Het meesteging goed, maar we zijn zeker ook onze minder sterkepunten tegengekomen. Al met al denk ik dat dit jaarvoor ons allemaal erg goed is geweest. Erik, jij was echtsuperenthousiast en pakte alles aan wat er aan te pakkenviel. Hierdoor hebben we dit jaar ook veel voor elkaargekregen. Jelmer, in tegenstelling tot mijzelf had jij jewerk bijna altijd ruim op tijd klaar. Als je ergens aanbegon was het vaak diezelfde dag nog af, daar ben ikvaak jaloers op geweest. Kirsten, wij waren twee handenop één buik. Jelmer probeerde er op elke mogelijkemanier voor te zorgen dat wij eens niet naast elkaarzaten of tegelijk naar huis gingen, maar dit is hem zel-den gelukt. Bart, jij kunt echt met bijna iedereen goedopschieten. Je had het altijd door als ik ergens mee zaten probeerde me dan ook altijd weer op te vrolijken. Ik hoop dat we elkaar nog vaak zullen blijven zien enweet ook eigenlijk zeker dat dit wel zal gebeuren. Ik benervan overtuigd dat de vereniging in goede handen zalzijn bij het komende bestuur en hoop dat zij net zo’nmooi jaar zullen hebben.

Aldus naar waarheid opgemaakt, Groningen 7 juni 2005

Anne Marie Buunkh.t. ab-actis der G.F.S.V. ‘Pharmaciae Sacrum’

Activiteitenlijst bestuur der G.F.S.V. ‘PharmaciaeSacrum’ 2004-2005

Activiteiten als kandidaatsbestuurDatum Activiteit23 maart 2004 Algemene Ledenvergadering Pharmaciae

Sacrum26 maart 2004 ‘Eén dag student’ farmacie en farmaceutische

wetenschappen27 maart 2004 Voorjaarsdag der K.N.P.S.V.31 maart 2004 Ouderejaarssymposium Commissie

Farmaceutische Wetenschappen ‘SSS’6 april 2004 FTO-dag6 april 2004 P.S.-borrel15 april 2004 EJC-feest ‘Gothic’23 t/m 25 april 2004 Inwerkweekend7 mei 2004 Voetbalwedstrijd studenten-docenten9 mei 2004 Voetbalwedstrijd FC Utrecht-FC Groningen met

OPG11 mei 2004 P.S.-borrel met uitreiking onderwijsprijs19-22 mei 2004 Congres der K.N.P.S.V.25 mei 2004 Kennismakingsdiner met Scholtens-Wristers27 mei 2004 Apothekersbuluitreiking29 mei 2004 RijWielPrestatieTocht1 juni 2004 P.S.-borrel

Activiteiten als bestuur8 juni 2004 Jaarvergadering Pharmaciae Sacrum9 juni 2004 Buitendag Pharmaciae Sacrum12 juni 2004 Sportdag der K.N.P.S.V.14 juni 2004 Overleg met EJC

Overleg met Diescommissie15 juni 2004 Overleg met Almanakcommissie16 juni 2004 Jaarvergadering Unitas Pharmaceuticorum17 juni 2004 EJC-feest ‘Barbie en Ken’18 juni 2004 Overleg met de Commissie Farmaceutische

Wetenschappen ‘SSS’Overleg met de heer Woerdenbag en de heer VanDoorne

21 juni 2004 Overleg met mevrouw De HaanJaarvergadering Aesculapius

22 juni 2004 Gangoverleg over hokindeling23 juni 2004 Constitutieborrel T.F.V. ‘Professor Franken’24 juni 2004 Overleg met de EIK

ApothekersbuluitreikingConstitutieborrel Ibn BattutaLSK Lezing te Groningen

25 juni 2004 Functionarissenborrel K.N.P.S.V. te Leiden28 juni 2004 Koffie en thee met de gangbesturen verzorgd

door Pharmaciae Sarcum29 juni 2004 Overleg met de Internetcommissie

Oratie Prof. dr. PietersConstitutieborrel De Chemische Binding

30 juni 2004 HOI-diner der K.N.P.S.V. te Den Haag5 juli 2004 STOF-vergadering

Overleg met de Buitenland Excursie Commissie6 juli 2004 P.S.-borrel 8 juli 2004 Lunch met ABN AMRO13 juli 2004 Overleg met de Internetcommissie16 juli 2004 Kennismaking met FEDAp te Den Haag26 augustus 2004 Apothekersbuluitreiking27 augustus 2004 OPG-hockeytoernooi te Utrecht29 augustus 2004 RvP te Utrecht31 augustus 2004 Overleg met het STOF1+2 september 2004 EIK-introdagen6 september 2004 STOF-vergadering7 september 2004 P.S.-borrel8 september 2004 Overleg met de VVAA, ABN AMRO,

M.F.V.‘Panacea’ i.v.m. Real Life GameGangoverlegKennismakingsdiner CenE Bankiers

9+10 september 2004 Binnenlandse Bedrijven Dagen 13 september 2004 STOF-vergadering

Tegenprestatie voor P. Brummelhuis14 september 2004 Overleg met de heer Woerdenbag en de heer Van


54 54A

ctiv

iteite

nlijs

tFo

liolu

m E

d.V

Juli

2005

DoorneKennismakingsdiner met Prof. dr. JonkmanGangfeest in café ‘Het Feest’

17 september 2004 Kennismakingsdiner met OPG Groothandel B.V.20 september 2004 Quaestorenoverleg

Overleg met de EIKKennismakingsdiner met de Vaandeldrager

21 september 2004 Constitutieborrel M.V.‘Melior Vita’P.S-eerstejaarsborrelConstitutieborrel Clio

22 september 2004 Overleg met VVAA, ABN AMRO, M.F.V.‘Panacea’ i.v.m. Real Life GameKennismaking met de VIA-groepFTO-overleg met M.F.V.‘Panacea’

23 september 2004 Overleg met het STOF24 t/m 26 Functionarissenweekend der K.N.P.S.V. te september 2004 Putten26 september 2004 Algemene Vergadering der K.N.P.S.V.28 september 2004 Vergadering Stichtingsbestuur Beta-

BedrijvendagenGangoverlegConstitutieborrel BIGDiscussieavond VVAA ‘Ondernemen in een Witte Jas’Algemene Verenigingen Vergadering FVOG

30 september 2004 Apothekersbuluitreiking Uitreiking Groninger Formularium

1 oktober 2004 FTO-overleg met Prof. dr. Brouwers 4 oktober 2004 FTO-overleg met M.F.V.‘Panacea’

STOF-vergaderingOverleg met de Commissie Farmaceutische Wetenschappen ‘SSS’

5 oktober 2004 Contractbespreking met CenE te UtrechtP.S.-borrel

6 oktober 2004 Overleg met de Buitenland Excursie Commissie7 oktober 2004 Overleg met de

RijWielPrestatieTochtCommissieLSK-lezing te LeidenOverleg met het STOF

8 oktober 2004 VVAA-congres te ScheveningenConstitutieborrel T.M.F.V.‘Archigenes’

11 oktober 2004 Algemene Ledenvergadering Aesculapius te Leiden

12 oktober 2004 Overleg met Prof. dr. Franke over Prof. dr. FaberConstitutieborrel G.T.D. ‘Bernouilli’

13 oktober 2004 KNMP-congres te Utrecht14 oktober 2004 Afspraak met Karen Voskamp

Faberlezing met onthulling van de FabersokkelKennismaking met mevrouw Inia-Douma

15 t/m 17 EIK-weekend te Appelschaoktober 200417 oktober 2004 Voetbalwedstrijd FC Groningen-FC Utrecht met

OPG18 oktober 2004 Eerstejaarsexcursie naar de Suikerunie21 oktober 2004 Kenningsmakingslunch met Interpharm B.V.

Constitutieborrel R.K.S.V. ‘Albertus Magnus’23 oktober 2004 Oud-besturendiner26 oktober 2004 Gangoverleg

Overleg met de FotocommissieAlgemene Ledenvergadering Pharmaciae Sacrum

27 oktober 2004 Algemene Ledenvergadering Unitas Pharmaceuticorum te Utrecht

28 oktober 2004 EJC-feest ‘Maffia’29 oktober 2004 Bezoek Notaris Schukken te Emmen

Kennismaking met de heer en mevrouw Neef te Enschede

1 november 2004 STOF-vergaderingContractbespreking en kennismakingslunch met A.I.O.Overleg met de Internetcommissie

2 november 2004 Afspraak met FEDAp B.V.P.S.-borrel met Diesonthulling

3 november 2004 Constitutieborrel FMF4 november 2004 Apothekersbuluitreiking

Borrelen met mevrouw Inia-Douma5 november 2004 Overleg met ABN AMRO

Eindfeest Aesculapius te Leiden8 november 2004 Vergadering Stichtingsbestuur Beta-

BedrijvendagenOverleg met VVAA, ABN AMRO, M.F.V.‘Panacea’ i.v.m. Real Life GameOverleg met de Diescommissie Overleg FAC-feestcommissie

10 november 2004 Receptie Unitas Pharmaceuticorum te Utrecht11 november 2004 Eten met de gangbesturen verzorgd door

T.M.F.V.‘Archigenes’15 november 2004 Voorvergadering Opleidingscommissie

Eten met de Commissie Farmaceutische Wetenschappen ‘SSS’

16 november 2004 Overleg met de Redactiecommissie ‘Foliolum’17 november 2004 Facultaire Onderwijsdag18 november 2004 Kennismakingslunch met VVAA/Bureau Hufen

te ZwolleOverleg FAC-feestcommissie

19 november 2004 Gala Unitas Pharmaceuticorum te Utrecht23 november 2004 Overleg levenswetenschappen24 november 2004 Overleg met het de heer Van Doorne en de heer

WoerdenbagOverleg met de Eerstejaars Commissie

26 november 2004 Overleg met de Fotocommissie30 november 2004 Eerstejaarsexcursie Interpharm B.V. te Meppel1 december 2004 Real Life Game2 december 2004 Overleg met de Commissie Farmaceutische

Wetenschappen ‘SSS’6 december 2004 STOF-vergadering7 december 2004 Evaluatie Real Life Game

Gangoverleg P.S.-borrel Sinterklaas

8 t/m 10 Dies Natalis Pharmaciae Sacrumdecember 200413 december 2004 Constitutieborrel S.O.G.

Eten met de RijWielPrestatieTochtCommissie14 december 2004 Diesborrel T.M.F.V.‘Archigenes’

Constitutieborrel G.H.D.‘Ubbo Emmius’15 december 2004 Overleg met de Fotocommissie16 december 2004 RvP te Utrecht17 december 2004 Overleg met de Kascommissie17 t/m 19 Archief-opruimweekend met de december 2004 Archiefcommissie18 december 2004 Gala T.M.F.V.‘Archigenes’20 december 2004 Overleg met de Buitenland Excursie Commissie

Eten met de Eerstejaars Commissie21 december 2004 Overleg met de Redactiecommissie ‘Foliolum’23 december 2004 Apothekersbuluitreiking

Overleg FTO-dag met M.F.V.‘Panacea’10 januari 2005 STOF-vergadering

Algemene Ledenvergadering Aesculapius11 januari 2005 Gangoverleg

Overleg met de Almanakcommissie P.S.-nieuwjaarsborrel met Piet PaulusmaAlgemene Verenigingen Vergadering FVOG

12 januari 2005 Kennismaking Lloyds Apotheken te Weesp13 januari 2005 Constitutieborrel VIP14 januari 2005 Overleg met de Almanakcommissie

Overleg FTO-dag met M.F.V.‘Panacea’Constitutieborrel M.F.V.‘Panacea’Afscheidsborrel de heer Bosman ABN AMRONieuwjaarsborrel der K.N.P.S.V. te Leiden

17 januari 2005 QuaestorenoverlegEten met de Diescommissie

19 januari 2005 Overleg met de heer Van Doorne en de heer WoerdenbagOverleg met het STOF

20 januari 2005 Overleg met de Buitenland Excursie Commissie21 januari 2005 Overleg FTO-dag met M.F.V.‘Panacea’21 t/m 23 Bestuursweekendjanuari 200524 januari 2005 Eten met de Internetcommissie25 januari 2005 Algemene Ledenvergadering Pharmaciae

Sacrum27 januari 2005 Apothekersbuluitreiking29 januari 2005 Algemene Vergadering der K.N.P.S.V.1 februari 2005 Afscheidsreceptie Het Bloemenpalet


Foliolum Ed.V

Juli 20055555

Activiteitenlijst

P.S.-borrel met BEC-onthulling2 februari 2005 Algemene Ledenvergadering Unitas

PharmaceuticorumAlmanakonthulling T.M.F.V.‘Archigenes’

3 februari 2005 Eten met de gangbesturen verzorgd door Studiosi MobilaeEJC-feest ‘Tiroler Bierfest’

4 februari 2005 Overleg FTO-dagOverleg met de Internetcommissie

7 februari 2005 STOF-vergaderingEten met de Fotocommissie

8 februari 2005 LSK-lezing te Utrecht10 februari 2005 Overleg met de Commissie Farmaceutische

Wetenschappen ‘SSS’Overleg met de RijWielPrestatieTochtCommissie

15 februari 2005 GangoverlegConstitutieborrel Villa VolontéInterfacultaire Bierestaffette

16 februari 2005 ABN AMRO World Tennis Tournament te RotterdamConstitutieborrel CoVer

21 februari 2005 Eten met de Almanakcommissie23 februari 2005 Hollandse Avond Studiosi Mobilae24 februari 2005 Apothekersbuluitreiking25 februari 2005 Open dag op locatie

Overleg FTO-dag1 maart 2005 P.S.-borrel2 maart 2005 Besturendag FVOG3 maart 2005 Overleg met de Fotocommissie

Studiecommissie theedrinken met e.t. Studiecommissies

7 maart 2005 STOF-vergadering8 maart 2005 RvP te Groningen9 maart 2005 Overleg met de heer Van Doorne en de heer

Woerdenbag10 maart 2005 Overleg FTO-dag

FAC-feest14 maart 2005 Pré-BEC borrel

Eten met de Redactiecommissie ‘Foliolum’15 maart 2005 Gangoverleg

KNMP Voorjaarsdag te Utrecht16 maart 2005 Overleg met Eerstejaars Commissie

EFC-feest Unitas Pharmaceuticorum te Utrecht17 maart 2005 Bezoek Robotapotheek met OPG te Sliedrecht18 maart 2005 Overleg FTO-dag met M.F.V.‘Panacea’19 maart 2005 Voorjaarsdag der K.N.P.S.V. te Putten21 maart 2005 Overleg met de Buitenland Excursie Commissie22 maart 2005 Algemene Ledenvergadering Pharmaciae

Sacrum23 maart 2005 Overleg FTO-dag met M.F.V.‘Panacea’24 maart 2005 Apothekersbuluitreiking24 t/m 30 Buitenland Excursie naar Boedapestmaart 200531 maart 2005 Constitutieborrel EFV1 april 2005 Overleg met het STOF

‘Eén dag student’ farmacie en farmaceutische wetenschappen

4 april 2005 STOF-vergadering5 april 2005 Contractbespreking met OPG Groothandel B.V.

P.S.-borrel6 april 2005 Extra Algemene Vergadering der K.N.P.S.V. te

Leiden7 april 2005 Overleg met het kandidaatsbestuur

FEDAp-activiteit9 april 2005 K.N.P.S.V.-NIA dag te Utrecht11 april 2005 Algemene Ledenvergadering Aesculapius12 april 2005 FTO-dag met M.F.V.‘Panacea’

Oratie Prof. dr. J.J. de Gier13 april 2005 Overleg met Almanakcommissie 2005-200614 april 2005 Overleg met de 25e Lustrumcommissie

Overleg met de Diescommissie 2005-200615 april 2005 Gala M.F.V.‘Panacea’16 april 2005 Pil lustrumborrel19 april 2005 Ouderejaarssymposium Commissie

Farmaceutische Wetenschappen ‘SSS’CenE-cursus

20 april 2005 Overleg met de heer Van Doorne en de heer WoerdenbagGangoverleg

21 april 2005 U-Raad vergadering i.v.m. bestuursbeurzenCollegecarrousel 4 VWOEten met de gangbesturen verzorgd door M.F.V.‘Panacea’EJC-feest ‘Hakkûh en Zagûh’

25 april 2005 Tegenprestatie met Unitas Pharmaceuticorum te Groningen

26 april 2005 CenE-cursus27 april 2005 Eerstejaarsexcursie OPG te Staphorst en

Groningen28 april 2005 Collegecarrousel 4 VWO

Apothekersbuluitreiking29 april t/m Inwerkweekend1 mei 20052 mei 2005 Overleg met Buitenland Excursie Commissie

2005-2006STOF-vergaderingEvaluatie FTO-dag met M.F.V.‘Panacea’

3 mei 2005 P.S.-borrelCenE-cursus

4 t/m 7 mei 2005 Congres der K.N.P.S.V. te Soest9 mei 2005 Eten met de Buitenland Excursie Commissie2004-200510 mei 2005 Contractbespreking Interpharm B.V. te Den

Bosch11 mei 2005 Onderwijsprijsborrel12 mei 2005 Overleg met Prof. dr. Franke over levensweten

schappenDiesreceptie R.K.S.V. ‘Albertus Magnus’Gala Studiosi Mobilae

19 mei 2005 GangoverlegAfter-BEC borrel

20 mei 2005 Voetbalwedstrijd studenten-docenten23 mei 2005 Overleg met kandidaatsbestuur24 mei 2005 VVAA/Bureau Hufen discussieavond26 mei 2005 Collegecarrousel 4 VWO

ApothekersbuluitreikingAlgemene Verenigingen Vergadering FVOG metbestuurswissel

27 mei 2005 Functionarissenborrel Pharmaciae Sacrum28 mei 2005 RijWielPrestatieTocht31 mei 2005 Eerstejaarssymposium Commissie

Farmaceutische Wetenschappen ‘SSS’1 juni 2005 Algemene foto-nabesteldag2 juni 2005 Overleg met de Fotocommissie 2005-20063 juni 2005 Ouderdag farmacie en farmaceutische weten

schappen6 juni 2005 STOF-vergaderig6 juni 2005 Beroepenmiddag Commissie Farmaceutische

Wetenschappen ‘SSS’7 juni 2005 Jaarvergadering Pharmaciae Sacrum8 juni 2005 Buitendag


56 56A

chte

rkra

ntFo

liolu

m E

d.V

Juli

2005

“De Nadine”

Dit drie kleuren drankje is helemaal het drankje voor Nadine,want Nadine is in dit commissiejaar wel drie keer verhuisd!Bovendien zorgde ze er altijd voor dat de brieven er perfect uitzagen en had ook nog een handje van layouten. Nadine, veelplezier in je nieuwe huis, drie keer is scheepsrecht!

Bereiding:Pak een flute en schenk als eerste de grenadine daarin. Schenkvervolgens voorzichtig de Peach tree over de bolle kant van eentheelepel op de grenadine, zodat het er op blijft drijven. Schenknu nog voorzichtiger de Blue Curacao op de zelfde wijze op dePeach tree.

Tip! Bepaal de hoeveelheden op basis van het glas.

“De Nadine” - Red White and Blue o o 30 ml Peach tree o o 40 ml Blue Curacao o o 40 ml grenadine

“De Anouk”

Chiq en uiterst stijlvol. Typisch Anouk. Ook behoorlijk duur,maar de prijs helemaal waard. Net zoals dit kleurennummer, watjullie grotendeels aan onze quaestrix te danken hebben. Een vande grootst drijvende krachten van het Foliolum!

Bereiding:De ingrediënten blenden met ijs of gewoon shaken en serveren ineen cocktailglas. De hoeveelheden hiernaast zijn voor een grootglas. In geval van een kleiner glas de verhouding 2:1:1 aanhouden

Plaats als 'finishing touch' een schijfje limoen op de rand van hetglas. Santé!

Tip! Gebruik licht gezoet cranberrysap in plaats van gewoon cranber-rysap. Dit maakt de cocktail iets zoeter en vriendelijker.

“De Anouk” - Sex and the city o o 80 ml Alizé Red Passion o o 40 ml Wodka o o 40 ml cranberrysap o o ijsblokjes

“De Stefan”

Overwinning en feest, daar hoort een goede whiskey bij. Mijndroom van vorig jaar is uitgekomen, er zijn vijf Foliolums uitgekomen, de een nog mooier dan de ander. De hoge lat van hetFoliolum is voortgezet, met dank aan mijn commissiegenoten!

Bereiding:Neem een kristallen whiskeyglas. Giet er een flinke scheut goedewhiskey in (bv Jack Daniels, Grants of de goede oude Glenlivet).Enkele ijsblokjes in het glas laten drijven en genieten maar.

Tip! Rook er een goede sigaar bij! En een echte man drinkt natuurlijkzonder ijs, maar anders valt dit recept helemaal geen cocktailmeer te noemen.

“De Stefan” - Whiskey on the rocks o o whiskeyo o ijsblokjes


Foliolum Ed.V

Juli 20055757

Achterkrant

“Manon”

Geraffineerd en fris, deze cocktail met bailey's past helemaal bijManon. Altijd scherp op layout, planning, en mijn spelfouten.Zonder Manon was dit Foliolumjaar waarschijnlijk in spijkerschrift gedrukt. Manon gaat zeker weten een super BECorganiseren volgend jaar. Manon bedankt!

Bereiding:Doe alle ingrediënten in de blender en even kort blenden op delaagste stand, totdat het mengsel egaal is. Afhankelijk van jeeigen voorkeur iets meer of iets minder uitschieten bij de scheutjes. Schenk de cocktail in een champagneflute of in eenpousse-café glas (zie foto).

Tip! Zet de glazen even in de koelkast voor je de cocktail gaatmaken.

“De Manon” - Bailey’s Shake o o scheutje Baileyso o scheutje chocoladesiroopo o scheutje melko o 2 scheppen vanille ijs

“De Eveline”

Altijd vrolijk en in voor een feestje, vandaar deze Passoa meteen stevige schwung! Jammer dat je het Foliolum moest delenmet je Vindicat kroegcommissie. Maar je was altijd enthousiasten wilde graag veel doen voor het Foliolum. Eef bedankt!

Bereiding:Neem een longdrinkglas en doe daar een stuk of 3 ijsblokjes in.Giet hier de Wodka en de Passoa overheen. Aanvullen met jus d'orange en even goed roeren.

Garneer bijvoorbeeld met een trosje bessen. Bij gebrek aan bessen....fruit naar keuze.

Tip! Je kan in plaats van Wodka ook Red Wodka gebruiken voor nogmeer schwung!

“De Eveline” - Rusky Passion Cocktailo o 30 ml Wodka o o 30 ml Passoa o o jus d'orange oo ijsblokjes

“De Femke”

Eigenlijk wilde ik een alcoholvrije cocktail voor je kiezen, maarik weet dat je daar een hekel aan zou hebben. Daarom dezeleuke cocktail, schattig en toch pittig. Veel slimme ideeën kwamen van jou. Ook veel grappige momenten trouwens. ‘Wat moeten we zonder Femke!

Bereiding:Pak een champagne flute en schenk hierin de Wodka. Vul aanmet evenveel Champagne als Red Bull.

Gebruik bijvoorbeeld een aardbei als finishing touch...

Tip! Lekker bij oud en nieuw, als je toch champagne in huis hebt.

“De Femke” - Liquid Cocaine (!) oo 30 ml Wodka oo Champagne oo Red Bull


Document

Documents

Transcript of Document