HET WOONMAGAZINE MET EEN HART VOOR HOUT

PARKET VAN A TOT Z HOUTBOUW: welk systeem kiezen?Shopping houten stoelenBelgisch design met internationale allure: PER/USEOmringd door de natuur: houten omheiningen

2

04 SHOPPING Houten stoelen

06 Reportage: PER/USE Belgisch design met internationale allure

11 BUITENSCHRIJNWERK Hout blijft de beste keuze!

15 Techniek: NATUURLIJK BOUW JE MET HOUT

21 VAN NATURE MOOI

25 Dossier: PARKET VAN A TOT Z

11

15

06

04

3

25

inhoud

35

12

31

31 HOUTEN GEVELBEKLEDING Een duurzame keuze

35 Reportage: toparchitectuur met hout HET GÖSTA PAVILJOEN van het Serlachius Museum (Mänttä, Finland)

38 HOUT IN DE TUIN Omringd door de natuur: houten omheiningen

41 HOUTNIEUWS

38

foto

cove

r: VA

SCO

4

Stoel 02

Het klassieke beeld van een stoel is dat van vier poten, een zitvlak en een rugleuning. Met stoel 02 doorbreekt Stijn Guilielmus Ruys dit verwachtingspatroon en gaat hij op zoek naar de grens tussen een meubel als gebruiksvoorwerp en als object. 02 is een uniek stuk dat volledig met de hand wordt vervaardigd en genummerd. De werken van Guilielmus zijn verkrijgbaar via Galerie Transit (Mechelen), Art'Loft (Brussel) en Galerie Cour Carrée (Parijs).Materiaal: es massief geolied.Afmetingen: 810 x 410 x 440 mm.

www.guilielmus.be

Azur +A

De Azur +A van Karlien Imants wordt geproduceerd door De Zetel uit Ardooie. De stoel is stapelbaar en gemaakt van beuk. Zitting en rug zijn verkrijgbaar in verschil-lende kleuren.Richtprijs: 480 euro. Voor een af-werking met waterresistente ver-nis: + 30 euro, voor een lakfinish: + 20 euro. Indien zitting en rug worden uitgevoerd in een andere kleur dan die van het frame: + 90 euro (multicolor) of + 70 euro (uni-color).

www.imants.be

Mine

Mine van Studio Segers omvat een serie zitmeubels (stoel, stapelstoel, armstoel, kruk met en kruk zonder rug) en bijbehorende tafels in ver-schillende maten. De reeks won een Henry van de Velde-label 2013.De stoelen zijn opgebouwd uit vier ronde massief houten poten die verbonden worden door een kruis-verbinding. Machinale pen-en-gat-verbindingen houden deze rechte onderdelen onderling samen, waardoor er maar een minimum aan houtafval is. De zitting en rug bestaan uit identieke multiplex schelpen die door middel van CNC-machines op maat gesneden wor-den. De constructie is eenvoudig maar uiterst stabiel, en door het beperkt aantal verbindingen heeft de stoel een interessante prijs. De productie gebeurt door Zitmeubel-fabriek De Zetel, een vierde gene-ratie familiebedrijf dat is gespecia-liseerd in houten stoelen en tafels.De dragende constructie is uit-gevoerd in massief beuken- of eikenhout. De zit en rug zijn in multiplex. Een matte pu-vernis doet de natuurlijke houtstructuur optimaal tot zijn recht komen. Zit- en rugschelpen kunnen ook worden gestoffeerd, geprint of ge-lamineerd. Richtprijs Mine-stoel in beuk: € 281, in eik: € 348.

www.studiosegers.be

Houten stoelen

Shopping

Stoel 02 | foto: © Bert De Leenheer

5

Tight Stool

De Tight Stool is een houten puzzel van poten en een zitting die bijeen wordt gehouden met een gekleur-de draad. Het ontwerp inspireert zich op wat we dagdagelijks doen om losse elementen samen te voe-gen en er een object van te maken of te herstellen. Het touw dient niet enkel als finishing touch, het is ook het enige constructieve ele-ment: het is nodig om de taboeret bijeen te houden. Productie: www.bytrico.com

Materiaal: essenhout, polyester ge-vlochten touw (zwart, lime of fluo oranje).Afmetingen: Ø 31 cm h 45 cm.Richtprijs: 315 euro.

www.dianesteverlynck.be

Oak N1 chair

De N-chair-serie van Ethnicraft (Emorational© wooden furniture) is bedacht door de Singaporese designer Nathan Yong. Zijn ont-werpen hebben vaak een industri-ele look en zijn ondertussen uit-gegroeid tot een van de bekendste producten van Ethnicraft. Deze Oak N1 chair is - zoals de naam het zegt - enkel in eik beschikbaar. Het bedrijf heeft wel nog andere N-chairs die zowel in eik als in teak aangeboden worden. De N-chair oogt elegant, eenvou-dig en puur. De eik is van Europese afkomst en wordt verwerkt in een eigen productieatelier in Servië. Richtprijs: 229 euro.

www.ethnicraft.com

Palletstoel

Met enkele europalletten in gre-nenhout en een paar palletten die speciaal voor de papierindustrie gemaakt worden, kwam Nico De Maesschalck tot dit originele ont-werp van een stoel: de palletstoel. Hij maakt van palletten onder meer ook tafels en boomhutten.Richtprijs: 430 euro

www.noche.be

AT luna bis

Atelier Tack, een ambachtelijk meubelatelier uit Ename (Ou-denaarde), biedt alleen al qua stoelen meer dan 300 modellen aan: armstoelen, barstoelen, bu-reaustoelen, schommelstoelen, keukenstoelen, eetkamerstoelen, boerenstoelen... Een fraai voor-beeld is deze robuuste stoel AT luna bis. Hij is beschikbaar in eik

en kerselaar en met houten of ge-stoffeerde zit (stof of leder). Afwerking van het hout naar keu-ze: natuurkleur geolied of gever-nist, gekleurd en gevernist, ver-grijsd, wengékleur enz.Richtprijs: 195 euro.

www.ateliertack.be

6

PER/USE is gevestigd in Marke (Kortrijk) en heeft zijn basis in Kunstwerkstede De Coene, de befaamde meu-belfabrikant en interieurinrichter die in 1887 het le-venslicht zag en tussen de twee wereldoorlogen maar liefst 3.000 mensen te werk stelde. In 1975 werd De Coene onderdeel van interieurontwerpspecialist Pot-teau. Tom Potteau, hoofd van de groep sinds 2003, en medezaakvoerder Bruno Lippens bliezen het designerf-goed van De Coene in oktober 2013 nieuw leven in.

PER/USE lanceerde zijn eerste collectie in april 2014 op het Salon del Mobile in Milaan. Het werd een groot suc-ces. Ook op Interieur Kortrijk, in oktober vorig jaar, kon het merk op heel wat bijval rekenen. De volgende vuur-proef wordt de Meubelbeurs Keulen.

Een van de grote verdiensten van de groeiende PER/USE-collectie is dat ze trends overstijgt en streeft naar mooie, tijdloze vormen die tegelijk praktisch bruikbaar zijn. Vandaar ‘per use’, ‘om te gebruiken’. De prototypes worden in Marke geproduceerd, waarna het seriewerk wordt uitbesteed aan een specialist in België of een ander Europees land. Dit garandeert een hoge kwaliteit van de gebruikte materialen en het nodige respect voor het leefmilieu. Alle producten dragen een ecolabel. Voor de ontwerpen werkt het designlabel sa-men met nationale en internationale designers.

Belgisch design met internationale allures

PER/ USE

6

Met glas maar vooral heel veel hout, een tijdloze vormgeving en authentiek ambacht

creëert het Belgische designmerk PER/USE een collectie die is opgebouwd rond

vakmanschap, bezieling en ecologie. De ontwerpen zijn vandaag te bewonderen in alle toonaangevende designwinkels in België

en staan op het punt om ook de Amerikaanse, Canadese en Australische harten te veroveren.

7

THE SIBLINGS /Frederik Delbart

Frederik Delbart, met Brussel als thuisbasis, heeft een achtergrond als erkend verlichtingsexpert en se-nior designer voor de divisie pro-fessionele verlichting van Philips. In 2011 lanceerde hij zijn Design Studio, waarmee hij actief is op di-verse gebieden: productontwerp, art direction, consultancy... Van-daag doceert hij het vak Design aan La Cambre in Brussel.

Voor PER/USE ontwierp Frede-rik Delbart o.a. THE SIBLINGS, een collectie van drie armaturen met een ledlamp, een eikenhou-ten voet en een kantelbare, gla-zen kap waarmee de lichtbundel gericht kan worden. Zo ontstaan speelse weerkaatsingen in de hel-dere kegel van de lampenkamp, en worden de zuivere lijnen en het contrast tussen het glanzende glas en het matte hout extra geac-centueerd. Vorig jaar kreeg het ontwerp de prestigieuze Henri Van de Velde-prijs. Het glas wordt speciaal voor PER/USE geblazen door een Tsjechische partner, de assemblage van de ledmodule en alle elektrische elementen gebeurt

in België. De eiken voetjes maakte PER/USE aanvankelijk zelf, maar nu is het een Belgische houtdraai-erij die ze produceert.

Frederik Delbart: “Gezien de kritie-ke milieusituatie waarin we leven, hebben we in de materiaalkeuze en het productieproces altijd respect voor de natuur. We zijn gepassio-neerd door rauwe en pure materia-len zoals hout, glas, metaal, porse-lein en papier, en proberen voor elk van deze materialen nieuwe limie-ten te vinden door ze te gebruiken in een mix van respect voor tradi-tie en zin voor innovatie. Ik werk al van het begin met hout, en ik werk er zeer vaak mee. Hout is een nobel materiaal, en het is verkrijgbaar in alle prijscategorieën. Ik combi-neer het graag met een ander ma-teriaal, zodat het nog meer tot zijn recht komt. Het liefst werk ik met hout uit de regio waar het object gemaakt wordt, om zo op een ver-antwoorde manier te produceren zonder overdreven afstanden te moeten afleggen. Respect voor de omgeving is een van de drijfveren

in mijn ontwerpen. Daarom pro-beer ik zoveel mogelijk met duur-zame materialen te werken. Eik bijvoorbeeld voor The Siblings en Idem Collection, maar ook beuk, es en andere lokale houtsoorten. Met hout is oneindig veel mogelijk. Het grootste voordeel is volgens mij de textuur. Hout aanraken is een stuk aangenamer dan het aanraken van de meeste andere materialen. Ik val het meest op natuurlijk hout met een lichte tint. De nerfstruc-tuur van hout zie ik als zijn signa-tuur en vind ik belangrijk om te tonen. Aangezien we gebruiksob-jecten ontwerpen, moet het hout behandeld worden om zijn levens-duur te verlengen. Dit gebeurt met beits, oliën of natuurlijke laklagen.”

De lampen zijn beschikbaar in vier hoogten (23 cm, 31,5 cm, 50,5   cm en 120 cm), de basis is in matzwart, matwit of met olie behandeld eikenhout. Aanbevolen verkoopprijs: vanaf € 550.

www.frederikdelbart.be

PER/USE

8

VLOED/Studio Segers

Studio Segers is een familiebedrijf gevestigd in Maaseik dat in 1989 werd opgericht door Rita West-hovens (grafisch designer) en Wim Segers (product designer). Sinds 2009 hebben zoon Bob Se-gers (product designer) en Marjan Brants (grafisch designer) het ont-werpteam vervoegd. Studio Segers is een van de meest creatieve en veelzijdige ontwerpstudio’s van ons land. Met hun ontwerpen heb-ben ze al tal van prijzen gewonnen.

VLOED is een prachtig ontwerp dat natuurlijke elementen verweeft, zowel naar idee als naar materiaal. De eerste modellen heeft PER/USE zelf gemaakt. Voor grotere series wordt nu samengewerkt met een

Belgische partner. De schaal be-staat uit 3 stukken die in elkaar ‘vloeien’ en met een CNC-gestuur-de machine uit een blok eik wor-den gefreesd. De witte afdeklaag op de zijkanten accentueert het con-trast met de natuurgeoliede eik.

Bob Segers: “Wij zijn opgegroeid met de Maas aan onze zijde. Dat dit vroeg of laat onze ontwerpen zou beïnvloeden, lag voor de hand. VLOED is een schaal uit massief ei-kenhout dat als een rivier naadloos doorheen drie neutrale witte volu-mes snijdt en zo de deining van de rivier vertaalt. De gestroomlijnde nerven van het hout accentueren de richting en verlenen dit mini-malistisch accessoire een dyna-misch gevoel. Eikenhout is een natuurlijk product dat elke schaal een uniek karakter geeft. De con-trasterende witte vlakken zetten

de warme kleur van de houtsoort extra in de verf.

In onze Studio proberen wij zoveel mogelijk open te staan voor diverse materialen en technieken. Bij elk ontwerp horen de juiste techniek en materiaalkeuze. Zijn nerf en natuurlijke tekening maakten van eikenhout een vanzelfsprekende keuze voor VLOED. Bovendien is massief eikenhout gemakkelijk te frezen tot het organisch landschap van dit ontwerp.

Studio Segers staat voor eerlijke, zuivere vormgeving met een ei-gen karakter. Deze denkwijze proberen wij door te trekken naar onze materialen en de afwerking hiervan. Het massieve eikenhout van VLOED wordt geolied, en niet gevernist. De olie trekt op een na-tuurlijk wijze in het hout en zorgt voor een matte afwerking die de kleur, structuur en tekening van het hout respecteert en accentu-eert. Olie biedt daarenboven een perfecte bescherming. Hout is een mooi, dankbaar en tijdloos mate-riaal om mee te werken. Doordat elke houtsoort anders is en ook nog eens op diverse manieren ver-werkt en afgewerkt kan worden, vindt hout bij ons gemakkelijk zijn weg naar producten voor zowel binnen- als buitentoepassingen.”Aanbevolen verkoopprijs: 1.180 euro

www.studiosegers.be

9

PIANO/ Patrick Séha

Patrick Séha, uit Ganshoren, stu-deerde interieur- en landschapsar-chitectuur in La Cambre ENSAV Brussel en heeft een bijzondere be-langstelling voor massieve, edele materialen. Voor PER/USE ont-wierp hij de inmiddels beroemde PIANO, een schitterend bewijs dat een kapstok geen statisch meubel-stuk hoeft te zijn. Wanneer je hem niet gebruikt, hangt hij plat tegen de muur. Wil je iets ophangen, dan trek je een van de haken naar vo-ren. Zo zijn er nooit meer haken te zien dan nodig.

Patrick Séha is een houtbewerker pur sang die in zijn eigen schrijn-werkatelier altijd vertrekt vanuit het materiaal en de houttechnie-ken, om zo te komen tot een nieuw ontwerp. In plaats van theoretisch ideeën uit te werken op papier of computer, gaat Patrick praktisch en concreet te werk. Eerst ontwik-kelt hij een werkbaar prototype, pas daarna volgen de tekeningen voor serieproductie.“De PIANO is het eindresultaat van een reflectie over een ‘coat rack’, een kapstokmeubel. Het was

een project waarmee ik snel een plekje wilde vinden voor jassen, hoeden, schoenen, maar zonder veel plaats te verliezen als het niet werd gebruikt. Ik denk dat het zo in de smaak valt omdat het zowel grafisch en ludiek als functioneel is. In mijn creaties probeer ik altijd die drie criteria te verenigen. De grafische structuur is uitgezuiverd met vierkante balkjes die, naarge-lang de behoefte, in de structuur verdwijnen of worden uitgeplooid. Het geheel is onderverdeeld in vier hoogtes, voor een goed gebruiks-gemak voor alle leeftijden.

Ik ben pas met hout beginnen wer-ken kort nadat ik het eerste prototy-pe van de PIANO had gemaakt, nog tijdens mijn studies. Ik kocht een paar machines voor houtbewer-king, en dat heeft in mij een nieuwe passie doen ontluiken. Die was zo hevig dat ik mijn 5de en laatste jaar opleiding heb laten schieten om in een kleine schrijnwerkerij het houtambacht écht te leren kennen. Ondertussen specialiseer ik me al 6 jaar in houttoepassingen. Dat is een sector die maar blijft evolueren: nieuwe houtsoorten, nieuwe fineer-technieken, machines die alsmaar veelzijdiger zijn. Daardoor kent cre-ativiteit geen echte grenzen meer.

Hout is een materiaal met bijzon-der veel positieve kwaliteiten dat al onze zintuigen aanspreekt. Het is ecologisch, duurzaam en edel. Maar het is vooral een persoon-lijke affectie die ertoe leidt dat ik zo graag met hout werk. Ik zeg dik-wijls: “Zelfs dood leeft hout nog”. Mijn favoriete houtsoort is eiken, waarschijnlijk omdat dat de eerste edele houtsoort was die ik echt heb leren bewerken. Ik hou ook van de fysische en mechanische kwalitei-

ten ervan. Om prototypes te maken werk ik meestal met dennenhout: dat kost minder. Van de beschikba-re afwerkingen van de PIANO hou ik het meest van notelaar.”

De ‘coat rack’ is beschikbaar in 2 maten (40 of 80 cm breed) en in 4 afwerkingen: beuk, wit gelakt, eik natuur geolied, eik zwart gebeitst en notelaar natuur geolied. Aan-bevolen verkoopprijs: vanaf € 1.195

www.peruse.be

PER/USE

10

LEVELS/ Lucie Koldova

Lucie Koldova, geboren in Tsjechië, studeerde af aan de Academie van Kunsten, Architectuur en Design van Praag in 2009. Ze verhuisde naar Parijs en werkte in de studio van Arik Levy als meubelontwerp-ster. In 2012 richtte ze in Parijs haar eigen studio op. Een belangrijke doorbraak waren haar verlich-tingsobjecten Balloon en Muffins voor Brokis, een Tsjechische speci-alist in geblazen glas. LEVELS - een set van drie overlappende bijzetta-fels - ontwierp ze voor PER/USE sa-men met haar toenmalige associé Dan Yeffet. Lucie Koldova houdt heel erg van organische vormen en elegante, vrouwelijke elementen in haar

ontwerpen, en voelt zich ook zeer sterk aangetrokken tot natuurlijke materialen zoals hout en glas. “Ik vind dat hout heel dicht staat bij de mens. De warmte die het uitstraalt, de warmte als je eraan voelt… Dat is met geen enkel ander materiaal vergelijkbaar. Ik hou van hout op zich, maar ik combineer het ook met andere materialen, zodat het object door het hout een warmer aspect krijgt.

Het voordeel van hout voor de-signers in het algemeen is zonder meer het feit dat ze het gemakke-lijk kunnen gebruiken voor proto-types, zonder dat daarvoor grote investeringen - bijvoorbeeld in ma-chines - nodig zijn. Ik gebruik veel hout en dat materiaal heeft dan ook een grote invloed op mijn ont-werpen. Mijn eerste ontwerp, voor het merk Treasury Table, was van hout. Ik maakte het toen ik nog studeerde. De opdracht was een houten meubel te maken dat kon gebruikt worden in de winkel van een timmerman/schrijnwerker. Mijn laatste houten meubelstuk heet Sheets table, en is gemaakt van twee fijne bladen multiplex.

Het hangt er een beetje van af voor welk merk ik iets moet ontwerpen, van de wensen van de opdrachtge-ver dus, maar hout behoort abso-luut tot mijn voorkeurmaterialen. Het is een prachtig natuurlijk ma-teriaal waarvan ik zowel unieke stukken maak als ontwerpen voor serieproductie.

Mijn favoriet is eiken. Eiken is een harde en stevige houtsoort, be-kend voor zijn lange levensduur, en daarom bij uitstek geschikt voor meubels. Ik hou ook van de tekening en van zijn honingkleur als het hout geolied of gevernist is. Het liefst zie ik een eenvoudige afwerking met matte vernis of olie. Ik hou niet van blinkende af-werkingen, toch niet op hout. Het liefst liet ik het hout onafgewerkt, maar ik weet dat een afwerklaag noodzakelijk is om het te bescher-men.”

De tafels zijn in massieve eik die natuurgeolied wordt, het blad is van (zwart of wit) mat glas. Aanbe-volen verkoopprijs: vanaf € 2.950.

www.luciekoldova.com

PER/USE

11

Hout wordt al eeuwenlang gebruikt om er de ra-men en deuren van onze woningen mee te reali-seren. Alternatieven zoals staal, aluminium en pvc hebben ook hun merites, maar heel wat (ver)bouwers houden het bij het natuurlijke, edele en warme materiaal bij uitstek: hout. Volkomen terecht. Op ecologisch vlak steken houten raamprofielen er met kop en schouders bovenuit. Houten bui-tenschrijnwerk vertoont veruit de beste milieu-balans. Dankzij recente afwerkingstechnieken kan hout nu ook qua onderhoudsgemak de ver-gelijking met aluminium of kunststof met glans doorstaan. Onderhoudsvrije periodes van 10 jaar en langer zijn geen uitzondering meer.

HoutWinning en productie

Volgens de Life Cycle Analysis (LCA), de vergelijkende ecobalans, scoort hout in alle stadia van zijn levensloop bijzonder hoog. Hout is immers het enige ruim voorradige hernieuwbare materiaal dat onze aarde rijk is, het heeft voor de winning en productie maar weinig energie nodig, en het is volledig biologisch afbreekbaar. Hout heeft ook het unieke voordeel dat het grote hoeveelheden koolstofdioxide (CO2) aan de atmosfeer onttrekt en zo rechtstreeks bijdraagt tot de vertraging van het broeikaseffect.

Buitenschrijnwerk Hout blijft de beste keuze

© V33

12

Eén kubieke meter hout fixeert 1,1 ton CO2 en houdt dit gas gedurende zijn volledige levensduur vast. In een huis met houten ramen en deuren zit er gemiddeld 1,375 ton CO2 opgeslagen.

Wereldwijd is er bijna 4 miljard hectare bos. Dat is ongeveer een voetbalveld per wereldbewoner. Om zeker te kunnen zijn dat hout afkomstig is uit bossen die duurzaam worden beheerd, bestaan er labels: FSC (Forest Stewardship Council) en PEFC (Programme for the Endorsement of Forest Certification Schemes). Deze keurmerken staan er onder meer voor garant dat er elk jaar evenveel bomen aangroeien als er worden gekapt. Leveranciers van buitenschrijnwerk in gelabeld hout vind je op www.fsc.be en www.pefc.be.

Energiebalans

De productie van een ton bouwhout vereist gemiddeld 75 keer minder energie dan de productie van eenzelfde hoeveelheid aluminium. Van alle bouwmaterialen verbruikt hout ook het minst energie voor transport en verwerking tot afgewerkte producten.

Levensduur en onderhoud

Kwalitatief houten buitenschrijnwerk dat correct is ge-plaatst heeft van nature een lange levensduur, - soms meer dan honderd jaar -, waardoor het minder snel toe is aan onderhoud en vervanging. Dat is niet enkel een troef voor het milieu, het maakt van houten bui-tenschrijnwerk ook een prima investering. Een houten venster moet wel geregeld gereinigd worden om het lang in goede toestand te behouden. Stof en vuil kun-nen immers de afwerking beschadigen, waardoor er vocht in het hout zou kunnen dringen.

Uv-licht en vocht vormen de grootste bedreigingen voor houten ramen en deuren. Daarom is een goede af-werkingslaag aan te raden. Hoe duurzamer en steviger het hout, hoe groter de weerstand van het schrijnwerk tegen aantasting en hoe minder behandeling het nodig heeft.

Hout dat tot duurzaamheidsklasse I of II behoort, zoals afrormosia, padoek, afzelia, moabi of merbau, hoeft in principe zelfs helemaal niet behandeld te worden, op

voorwaarde dat een constructieve bescherming zoals een luifel of een dakoversteek voorzien wordt. Het hout zal dan geleidelijk aan vergrijzen.

Voor andere duurzaamheidsklassen, of om de oor-spronkelijke kleur van het hout te behouden, zijn een degelijke afwerking en een regelmatige behandeling wel vereist. Maar dankzij nieuwe technieken zijn de onderhoudsbehoeften aanzienlijk verminderd. Houten ramen en deuren die in de fabriek in een professionele

Dankzij nieuwe technieken zijn de onderhoudsbehoeften

aanzienlijk verminderd en kunnen houten ramen

en deuren tot 10 jaar onderhoudsvrij blijven.

Buitenschrijnwerk

© Luc Dewaele / Demonie Hout

13

spuitinstallatie werden afgewerkt, kunnen tot 10 jaar onderhoudsvrij blijven. Nadien volstaat één laag om het onderhoudsinterval weer met vele jaren te verlengen.

Einde gebruiksduur en recyclage

Massief houten ramen zijn, veel meer dan ramen in an-dere materialen, geschikt voor hergebruik, restauratie en recyclage. Houten ramen zijn gemakkelijker te her-stellen dan andere soorten schrijnwerk. Met houtpasta bijvoorbeeld kunnen deuken worden hersteld. Het is ook mogelijk stukken te vervangen in een bestaande raamconstructie die men wil behouden, bijvoorbeeld omdat het pand beschermd is.

In Europa wordt elk jaar naar schatting ongeveer 15 mil-joen ton hout gerecycleerd. Houten raamlijsten die niet onder druk werden behandeld met conserveringsmid-delen die zware metalen bevatten en/of niet bedekt zijn met pvc, zijn potentieel herbruikbaar, gaan naar de pro-ductie van plaatmaterialen of warmte (pellets), of wor-den verwerkt tot houtvezel, papier en cellulose-isolatie.

AluminiumWinning en productie

Het basismateriaal voor aluminium is bauxiet. Bij elke ton bauxiet komt 3 ton onbruikbaar productieafval vrij, vooral aluinaarde, zogenoemde rode modder. Dit afval verontreinigt ons oppervlaktewater. Bij de productie van aluminium komen er ook veel emissies vrij, onder andere van fluoriden, aluminiumzouten en slakken. Fluorzouten zijn toxisch.

Energiebalans

Nieuwe aluminium profielen vergen voor hun vervaardiging zeer veel energie: per kilo ongeveer 13 kW/h, dat is anderhalf keer zoveel dan bij staal en 75 keer meer dan bij hout. Dit komt doordat aluminium uit bauxiet moet worden geëlektrolyseerd. Aluminium profielen hebben dan ook een ongunstige ecobalans (vermelding ‘af te raden’ in de NIBE-classificatie, de bekendste milieuclassificatie van bouwproducten.

Levensduur en onderhoud

Aluminium ramen hebben een lange levensduur en vereisen weinig specifiek onderhoud, - ze moeten ui-teraard wel eens worden schoongemaakt - , maar ze zijn minder gemakkelijk te herstellen dan hout. Beschadi-gingen, bijvoorbeeld bij inbraak, zijn moeilijk te repa-reren.

Einde gebruiksduur en recyclage

Aluminium is voor meer dan 90% recycleerbaar zon-der aan kwaliteit in te boeten. Hiervoor is 10 keer min-der energie nodig dan bij de initiële ontginnings- en productiefasen. Om de zwakke thermische prestaties van aluminium te compenseren, worden ramen tijdens de productie voorzien van thermische onderbrekingen (nylon afstandblokjes, voegen, ingespoten isolatie van het type polyurethaan). Dit vermindert het recyclage-potentieel, omdat de materialen moeilijk van elkaar te scheiden zijn.

En de prijs?

Heel algemeen kan gesteld worden dat houten buitenschrijnwerk wat minder kost dan alumi-nium en wat meer dan pvc. Maar dat is zeer rela-tief, zeker bij ramen. De raamprofielen vertegenwoordigen immers maar een beperkt deel van de totale kostprijs van het raam. Het ontwerp, het type glas, de be-reikbaarheid van de woning en de plaatsing zijn veel belangrijkere prijscomponenten.

© E

ngel

s Ram

en e

n D

eure

n

14

Pvc

Winning en productie

Pvc is een materiaal afkomstig uit de chloorindustrie. Voor de productie van 1 kilogram pvc zijn 0,7 liter aard-olie, 1 kg NaCI (keukenzout) en maar liefst 3,8 liter wa-ter nodig. De ondergrondse winning van NaCl zorgt, net als de winning van olie, voor verzakking van de bo-dem en verstoring van bodemprocessen. Bij de fabricage en eliminering van pvc-ramen komen vervuilende stoffen vrij (dioxines, zoutzuur, ftalaten, pcb's...) die giftig zijn voor de mens (kankerverwek-kend, invloed op de voortplanting) en het milieu (niet afbreekbaar, aanwezig in sedimenten en slib van zuive-ringsinstallaties). In geval van brand worden schade-lijke stoffen uitgestoten. Milieubewegingen vinden pvc om die redenen een onaanvaardbare keuze. De sector doet wel moeite om de impact van zijn producten te mi-nimaliseren en de verontreinigende stoffen tijdens de productie te beperken.Pvc-ramen die zijn gemaakt van gerecycleerde pvc-ra-men hebben een gunstigere milieubalans.

Energiebalans

Pvc wordt gemaakt van niet-hernieuwbare grondstof-fen, afkomstig van de chloorindustrie. De productie van pvc – zeker van pvc met aluminium kern - vergt veel energie.

Levensduur en onderhoud

Pvc-ramen hebben een lange levensduur en vereisen weinig onderhoud, maar om het oorspronkelijke uit-zicht te behouden moeten ze wel regelmatig worden schoongemaakt. Door hun statische oplaadbaarheid trekken ze namelijk vuil aan. Bij beschadiging (bijvoor-beeld krassen, ingedrongen vuil of verwringing door inbraak) kan schrijnwerk uit pvc niet worden hersteld en moet het worden vervangen, wat extra kosten en materiaalverbruik met zich meebrengt.

Einde gebruiksduur en recyclage

Pvc kan tegenwoordig standaard worden verkregen met hergebruiksgarantie, waarmee de fabrikanten het materiaal terugnemen voor recycling. Het wordt dan schoongemaakt en vermalen tot regranulaat. Na toe-voegingen kan het alleen opnieuw worden gebruikt als kern in bijvoorbeeld kozijnen; de binnen- en buitenkant van de kozijnen bestaat dan uit nieuw pvc. Een pro-bleem bij het recycleren is de splitsing van de compo-nenten en additieven die pvc-ramen bevatten. Het ma-teriaal wordt daarom meestal weggegooid (risico van verspreiding van zware metalen) of verbrand. Bij on-volledige verbranding van pvc-afval komen er behalve chloordampen en zoutzuur ook dioxines vrij. Dioxine is kankerverwekkend en mutageen (beschadigt het erfe-lijk materiaal). Pvc-afval kan ook worden gestort, maar het materiaal is onafbreekbaar. In grondwater vormen weekmakers een bedreiging voor de drinkwaterwin-ning. Een ander probleem bij recyclage is dat door de bonte kleurmengeling van alle verwerkte kunststoffen een zwartgrijze kleur overblijft, wat de toepassingsmo-gelijkheden beperkt. Daarom wordt slechts een heel klein deel van het pvc dat in de Europese Unie wordt gebruikt ook echt gerecycleerd. Het grootste deel gaat naar een stortplaats of verbrandingsoven.

Hout Aluminium Pvc

Winning en productie

Energiebalans

Levensduur en onderhoud

Einde gebruiksduur en recyclage

Hout blijft de beste keuze!

Buitenschrijnwerk

15

Natuurlijkbouw je met HOUT

Natuurlijk bouw je met hout!Want houtbouw heeft ontzettend veel voordelen. Hout is een fantastisch constructiemateriaal dat op de werf heel snel in elkaar gezet kan worden, waardoor veel tijd en geld wordt bespaard. Maar welke houtbouwsystemen bestaan er, en wat zijn de voor- en nadelen?

© D

ewae

le H

outs

kele

tbou

w

16

1 Houtskeletbouw: het populairst

Wat?

Houtskeletbouw is in ons land veruit de populairste bouwtechniek voor houten woningen. Het is ook een van de meest voorkomende bouwsystemen ter wereld. In de VS, Canada en Zweden wordt 90% van alle woon-huizen met houtskeletbouw gerealiseerd.

Een woning in houtskelet is opgebouwd uit relatief dunne (38 x 89 mm of 38 x 140 mm) verticale houten ‘stijlen’ die om de 40 of 60 cm – dat hangt af van de doorsnede van de stijlen en de hoogte van het gebouw – van elkaar staan, en onderling verbonden worden met even dikke horizontale ‘regels’. Platen die aan weerszij-den van dit raamwerk worden genageld of geschroefd zorgen voor de nodige stevigheid.

De thermische isolatie komt in de holle ruimtes tus-sen het houten kaderwerk en de platen. Vroeger zaten hierin ook alle uitrustingen (voor verwarming, elektri-citeit, domotica…), maar tegenwoordig wordt een extra binnenwand voorzien. Dat verbetert de luchtdichtheid van de constructie.

De sterke punten

Dat dit systeem zo populair is, komt doordat het zich uitstekend leent voor de realisatie van hoogwaardig thermisch geïsoleerde gebouwen. De holle structuur kan immers heel gemakkelijk volledig met isolatiema-teriaal worden opgevuld. Daardoor biedt een houtske-letwoning op een identieke bouwoppervlakte een iets grotere bewoonbare oppervlakte dan een bakstenen woning, en kan een houtskeletgevel beter geïsoleerd worden dan een traditioneel gemetselde muur van de-zelfde dikte. Voor een nog betere isolatiewaarde kan het houten skelet bijvoorbeeld aan de buitenkant wor-den ingepakt met een tweede laag isolatie. Een globaal K-peil van 30 is zo relatief gemakkelijk haalbaar. Houtskeletbouw is dan ook een bouwsysteem dat steeds vaker wordt toegepast voor het optrekken van energiezuinige en passiefhuizen.

Natuurlijk bouw je met hout

doc. WTCB

© Dewaele Houtskeletbouw

17

Ook de snelle bouwtijd is een aanzienlijke troef. Een houtskeletwoning wordt in het atelier geprefabriceerd, naar de werf getransporteerd, en in een recordtempo - amper een paar dagen - water- en winddicht gemaakt. Daarna kan onmiddellijk met de binnenafwerking wor-den gestart. Een houtskeletbouw is immers een droge constructie, in tegenstelling tot een bakstenen huis dat voor zijn opbouw veel water nodig heeft. In houten wo-ningen is het niet nodig om het vele vocht van metsel- of pleisterwerk maandenlang te laten verdampen.

Nog een groot voordeel is de lichtheid. Houtskelet-bouw vereist in principe minder zware funderingen. Dat maakt dit bouwsysteem bij uitstek geschikt voor gronden met weinig draagkracht. Ook voor het optop-pen – het bouwen van extra verdiepingen op een be-staand gebouw – is een houten skelet een uitstekende oplossing.

De zwakke punten

Door de relatief geringe massa van de wanden en de vloeren heeft een houtskeletwoning een lagere thermi-sche inertie dan massieve constructies. Dit hoeft echter niet noodzakelijk aanleiding te geven tot een verhoogd risico op oververhitting. De drie belangrijkste maatre-gelen voor een goed zomercomfort zijn immers: niet te grote glasoppervlakten, een aanpasbare zonwering en een efficiënte nachtelijke ventilatie. Hiervoor moeten dus de nodige voorzieningen worden getroffen.

Een ander zwak punt van houtskeletbouwwoningen is de akoestische isolatie van tussenvloeren. Ook hieraan moeten architect en aannemers extra aandacht beste-den. Om de akoestische prestaties te verbeteren, wordt de laatste jaren steeds vaker een dekvloer aangebracht op de houten vloer.

© Architect Jean-Paul Hermant | Naturhome

18

2 Houtmassiefbouw: de sfeer van country en cottage Wat?

Houtmassiefbouw, ook stapelbouw genoemd, bouwt verder op het principe van de blokhutten, waarbij grof vierkant gezaagde boomstammen laag na laag op el-kaar worden gestapeld, net zoals klassiek metselwerk. Vandaag hebben de ruwe balken plaats gemaakt voor rechthoekige balken met tanden en groeven die goed in elkaar passen en zo de winddichtheid verzekeren. Elke balk wordt aan de vorige vastgemaakt met lange schroeven. Op die manier worden draagmuren en bin-nenwanden opgetrokken die meestal 56 mm dik zijn. Om te vermijden dat de wanden gaan doorbuigen, wor-den ze verstevigd met metalen bouten die dwars door het hout gaan, via gaten die al in het atelier zijn voor-geboord. De balken worden op maat gezaagd, in de werkplaats genummerd, en daarna geassembleerd op de bouw-plaats. De uitvoeringstermijn is niet veel langer dan bij houtskeletbouw. Meestal worden de openingen voor de stopcontacten, schakelaars en kabeldoorgangen al in het atelier uitgezaagd of uitgeboord. Doordat de wan-den niet erg dik zijn, kunnen de afvoerbuizen niet in de muren worden verwerkt. Daarmee moet dus van bij het ontwerp rekening worden gehouden.

Aan de binnenkant blijven de balken meestal zichtbaar. Aan de buitenkant van de buitenwanden komen een waterdichte folie, en daarna meestal een geïsoleerde spouw en een gevelsteen, precies zoals bij een traditio-nele spouwmuur. Ofwel zit de isolatie tussen een roos-tering waarop vervolgens een houten bekleding komt.

De sterke punten

In een houtmassiefbouw voel je pas echt wat houtbouw is. Doordat het hout binnenshuis zichtbaar blijft, heeft dit bouwsysteem alles om liefhebbers van een warme cottage- of countrysfeer te kunnen bekoren. Ook uniek aan dit bouwsysteem is dat hout volop zijn rol als vochtigheidsregulator kan spelen. Het absor-beert vocht of stoot het af om de vochtigheid in een ruimte in evenwicht te houden. Dat verklaart de stabie-le luchtvochtigheid en de opvallend aangename sfeer in een houtmassiefbouwwoning.

De zwakke punten

Hout dat zichtbaar blijft heeft ook nadelen. Een eventu-ele herstelling in een houten balk ziet er niet mooi uit, en aanpassingen zijn na afloop van de werken zo goed als onmogelijk. Wanneer je in de wanden geen bijko-mende sleuf wil laten maken, moet vooraf goed worden nagedacht over waar de buizen en leidingen voor de nutsvoorzieningen (elektriciteit, watertoevoer en -af-voer, domotica, ventilatie… ) moeten komen, en moet elke balk al in het atelier zijn doorboord om er later de kabels doorheen te kunnen trekken. Die doorboringen zijn uiteraard niet bevorderlijk voor de luchtdichtheid en de akoestische isolatie van de constructie. Bijkomend minpunt van massieve houtbouw is de eer-der gesloten architectuur. Door de beperkte reikwijdte van de balken zijn grote glaspartijen of grote open leef-ruimtes niet mogelijk.

doc. WTCB

© D

e Ba

cker

Hou

tbou

w

19

3 Paal-en-balksysteem: voor architecturale hoogstandjes

Wat?

Een paal-en-balkgebouw vertrekt van zwaardere (ver-ticale) palen en (horizontale) balken die samen een skelet vormen en de plankenvloeren, de tussenwanden en het dak dragen. Zo ontstaat een zeer open structuur die zelfdragend is en grote overspanningen en dito glaspartijen mogelijk maakt. De stabiliteit wordt extra verzekerd door elementen in hout of in staal die diago-naal worden geplaatst. Het verder opvullen van de bui-tenmuren en het plaatsen van binnenwanden gebeurt meestal met houtskelet.

Met de balken kunnen buitengewone overspanningen worden gemaakt, soms zelfs van de voorgevel tot de achtergevel, zonder tussensteun. Voor extra grote over-spanningen worden in plaats van massieve balken dik-wijls balken van gelijmd-gelamelleerd hout gebruikt. Gelamelleerd hout is dimensioneel stabieler. Een mas-sieve balk kan zo’n 10 meter overspannen, met gelijmd gelamelleerd hout kan een bereik van tientallen meter worden gehaald.

De structuur wordt grotendeels in het atelier vervaar-digd en op de bouwplaats geïnstalleerd met behulp van een kraan.

Sterke punten

Dit is het houtbouwsysteem met de grootste architec-turale vrijheid. De wanden en vloeren staan los van de structuur, waardoor zeer grote raampartijen mogelijk zijn. Het systeem laat ook buitengewone spanwijdtes en dus grote open ruimtes toe. Tussenwanden kunnen naar believen gewijzigd worden.

Zwakke punten

Het paal-en-balksysteem is technisch het ingewikkeld-ste houtbouwsysteem. Met dit systeem worden vooral grote bouwwerken zo-als sporthallen, zwembaden of fabrieken gebouwd.

Natuurlijk bouw je met hout

Architect Caroline Fontaine © Audrey de Leval

doc. WTCB

20

4 Meerlagige houtplaten: heel snel waterdicht

Wat?

Bij dit houtbouwsysteem bestaan zowel de draagmuren als de draagvloeren en het dak uit houten panelen die zijn samengesteld uit 3, 5 of 7 kruislings op elkaar ge-lijmde of genagelde platen die op hun beurt zijn opge-bouwd uit onderling verlijmde houten stroken, meestal van massief vurenhout. Dankzij de kruislingse opbouw zwellen en krimpen de panelen weinig of niet en heb-ben ze een grotere mechanische sterkte en stijfheid dan niet-samengesteld massief hout. De belasting wordt immers gelijktijdig opgevangen in verschillende rich-tingen en niet, zoals bij balken of palen in massief hout, in maar één richting.

De platen kunnen tot 16,5 meter lang en 2,85 m hoog en - afhankelijk van de afmetingen en de technische vereisten - tussen de 13 en 40 mm dik zijn. Een tand-en-groefverbinding zorgt ervoor dat ze gemakkelijk in elkaar schuiven. Op de bouwwerf worden de panelen geassembleerd met behulp van een bouwkraan. Door de grote afmetingen van de platen en doordat quasi alle elementen vooraf in het atelier werden geprefabriceerd - alle deur- en raamopeningen zijn al uitgezaagd - , is het gebouw heel snel waterdicht.

Een prachtig bewijs is de Timber Tower in Londen, tot nu toe het hoogste gebouw ter wereld met een struc-tuur van gelijmde massieve panelen. Het optrekken van de negen verdiepingen gebeurde in slechts negen weken tijd door drie werkmannen en een ploegbaas. De isolatie zit aan de buitenzijde van de buitenmuren. Daarop komt dan een buitenbetimmering of een be-kleding met metaal, composietplaten of een keramisch materiaal. Aan de binnenkant van de muren worden de (meestal) gipskarton- of gipsvezelplaten rechtstreeks aangebracht op de dragende panelen.

De sterke punten

Meerlagige houtplaten zijn bijzonder sterk en stevig. Ze klinken niet hol, en kunnen heel snel worden gemon-teerd.

De zwakke punten Dit systeem is duurder dan de andere houtbouwsyste-men. Voor de montage van de platen is zwaar materiaal nodig (bouwkraan).

Natuurlijk bouw je met hout

doc. WTCB

© X-LAM

21

van naturemooi

Hout is van nature veruit het meest veelzijdige materiaal. Het duikt dan ook overal op, in elke ruimte van ons huis,

en in de meest uiteenlopende toepassingen.

Speciaal voor jou

In het kader van het project BJOux - jazzgerelateerde sieraden, onder meer gemaakt van gerecycleerde muziekinstrumenten - , maakte Peter Vermandere de eerste reeks Clarinet Rings door een klarinet in stukken te zagen. Maar omdat hij het enigszins barbaars en bovendien oneconomisch vond om voor elke ring een klarinet te recycleren, liet hij zich nadien inspireren door louter de originele vormen en materialen: hout en zilver. Maat, breedte, hoogte, dikte en de houtsoort worden eerst besproken, en vervolgens wordt de ring gemaakt volledig volgens de wensen van de klant. Omwille van de stevigheid en duurzaamheid maakt Peter Vermandere de ringen tegenwoordig met een zilveren binnenring. Op de foto staat de eer-ste versie, met enkel een zilveren ring op het hout. Mogelijke hout-soorten zijn grenadillo (zwart), cocobolo (rood), piquia amarello (geel) en hulst (wit).

Afhankelijk van de maat en houtsoort varieert de prijs tussen 420 en 480 euro.

www.petervermandere.com www.vermandere-verheyden.be

22

Het blijft in de familie

Cradle is gefreesd uit één standaard meu-belpaneel en gemaakt op het formaat van een standaard babymatras (80 x 40 cm). Giovanni Bauwens ontwierp deze kin-derwieg voor zijn zoon Jules. Het meubel bestaat uit vijf flatpack-onderdelen die in elkaar schuiven en in elkaar verankerd worden door de spanning van de bodem-plaat met de andere componenten. Er zijn dus geen verbindingsmiddelen of gereed-schappen nodig om de wieg samen te stel-len of weg te bergen, waardoor je die heel gemakkelijk kan opbergen en transporte-ren. Het karakter en de materiaalkeuze no-digen uit om het meubel door te geven aan familie of vrienden.

De kribbe is verkrijgbaar in zowel beuk (foto) als in gelaagde bamboemeubelpla-ten van 15 mm dik. Deze houtsoorten zijn specifiek gekozen omwille van hun natuur-lijke schimmelvrije samenstelling – ideaal dus voor een baby. De wieg wordt op bestel-ling geproduceerd door de ontwerper.

Verkoopprijs vanaf 750 euro, excl. transport.

www.willingandable.be

Geen twee dezelfde

Cape Cod, gelegen in New England aan de oostkust van Amerika, heeft kilometers lange zandstranden, kristalhelder water en een ongerepte natuur. Deze regio vormde de inspiratie voor de nieuwe badkamerserie van Philippe Starck. Hierin combineert de gekende designer bijzonder dunne waskommen met een onderstel in vier verfijnde houtoppervlakken: eiken vintage, Amerikaans noten, Eu-ropees eiken en witbeuken. Ook de organische vormen verwijzen naar de natuur.

De wasbakken hebben een randdikte van slechts 5 millimeter en zijn vervaardigd uit een speciaal ontwikkelde keramiek-massa met een hoge vastheid. De zichtbare boomstructuur maakt elk meubel tot een unicaat. De uitvoering in vintage eik wordt naturel geolied, de drie andere houtopper-vlakken zijn transparant gelakt.

Richtprijs voor het wastafelmeubel met een deurtje: 4.505 euro, voor een uitvoe-ring met enkel een aflegvlak: vanaf 2.633 euro. Telkens btw exclusief.

www.duravit.be

Eeuwige cirkel

De Ourobouros-ledlampen van de Belgische ontwerpster met de werknaam MdSt zijn verkrijgbaar in diverse afmetingen, tot een di-ameter van 164 cm. De grote lamp is vervaardigd uit mat geverniste esdoorn, de kleine uit notelaar die is afgewerkt met een hoogglans-vernis. Ourobouros is het Grieks voor staart-eter. Een slang of draak die in zijn ei-gen staart bijt staat symbool voor het eeuwige terugkeren en de eenheid van alles.

Verkoopprijs: 7.000 euro, limited edition

www.mdst.be

23

Kunstig speelgoed voor volwassenen

The Pure is de moderne uitvoering van het klassieke tafelvoetbal-spel. De regels, het spel en het plezier blijven ongewijzigd, maar het is omgevormd tot een meubel dat je niet langer hoeft te verstoppen in de kelder, maar dat zelfs mooi staat in de woonkamer. De vorm is een verwijzing naar moderne voetbalstadions. Door de zachte vrou-welijke toets, het uitgesproken gebruik van hout en de minimalisti-sche uitstraling zullen ook vrouwen het ontwerp waarderen, aldus ontwerper Alain Gilles, voormalig designer van het jaar.

Het tafelvoetbalspel is verkrijgbaar in een brede waaier aan houtaf-werkingen en kleuren en wordt geproduceerd door Debuchy by Toulet, een nieuw merk dat is ontstaan door de samenwerking tus-sen de Franse voetballer Mathieu Debuchy (die momenteel uitkomt voor het Engelse Arsenal en in 2011 zijn debuut maakte voor het Franse nationale elftal) en Toulet, al sinds 1857 een Franse produ-cent van stijlvolle biljarttafels. De houten structuur is vergelijkbaar met die van een boot. De poten en de bovenkant zijn vervaardigd uit massief eikenhout dat werd afgewerkt met een transparante finish op waterbasis. De schelp is in thermisch gevormd pmma (massief acrylaat), de spelers en staven zijn in verchroomd aluminium.

Afmetingen: 159 x 93 x 98 cm (l xb x d). Richtprijs: 5.990 euro

www.alaingilles.com  www.debuchybytoulet.com

Multifunctionele binnen- of buitenruimte

Vorig jaar stelde Filip Janssens tijdens de Design Biennale Interieur Kortrijk 2014 zijn collectie modulaire opbergelementen JOINTED voor. Op basis hiervan ontwierp hij voor het tentoonstellingsconcept A Bel-gian Village tijdens Il Salone Del Mobile de JOINTED CUBE, een multifunctioneel meubel in staal en hout dat deels gesloten en deels open is en waarin diverse functies kunnen worden ondergebracht: zitten, op-bergen, uitstallen, verlichten, planten, etc.

Naast zijn multifunctionaliteit valt het meubel vooral op door zijn geometrische vormgeving die het midden houdt tussen minimalisme en Scandinavisch design. Rond en in de JOINTED CUBE kunnen nog modulaire zitelementen worden geplaatst. De constructie bestaat uit zwart gepoeder-lakte massiefstalen profielen van 18 mm x 18 mm in combinatie met radiata pine-multiplex (voor gebruik binnenshuis, als divider) of met Bruynzeel-panelen (voor gebruik buitenshuis).

Afmetingen: 200 x 200 x 125 cm (l x b x d). De prijs is op aanvraag. 

www.filipjanssens.be

van nature mooi

24

Mini Box voor mini-architecten

De Mini Box is zowel speelgoedbox als een decoratief houten element met daarin 18 bouwelementen waarmee de mooiste hedendaagse gebouwen kunnen worden gemaakt. In de doos, die afsluitbaar is met twee schuifpanelen, zitten twee kleinere dozen en een aantal gekleurde accessoires. Door de talloze combinatiemogelijkheden stimuleert dit modulaire bouwsysteem de inventiviteit en creativiteit van kinderen en laat het hen toe de eerste basisprincipes van archi-tectuur te ontdekken. MINI ARCHI, ontwerper van de Mini Box, is een Belgisch merk, ontwikkeld door Ana-Maia & Maurent Maes, een koppel jonge ouders-architecten-designers. Zij ontwerpen ludiek, in-telligent speelgoed uit duurzame materialen en met minimalistische lijnen. De Mini Box is vervaardigd van berkenmultiplex.

Afmetingen: 28 x 8 x 7 cm (l x b x d). Voor mini-architecten vanaf 3 jaar.

Richtprijs: 95 euro

www.miniarchi.com/fr/mini-box

Opgeruimd staat netjes

Deze secretaire/kaptafel sleepte op de beurs in Keulen de Innova-tion Award in de wacht. Hij werd niet enkel gelauwerd omwille van zijn knappe uiterlijk, maar ook voor de vele, vaak verborgen opberg-vakjes voor een laptop, tablet of oplader. Belle beschikt ook over geïntegreerde stopcontacten en een geavanceerd ventilatie- en ka-belopbergsysteem. Speciale blikvanger is een verborgen make-up-gedeelte met handige compartimenten en een uitvouwbare spiegel.

Richtprijs: vanaf 2.300 euro.

www.sixay.com

Houten ‘babyfoon’

Met de BellaBeat Shell kan je de hartslag van je ongeboren baby horen, opnemen en delen. De gadget is zo groot als een tennis-bal en grotendeels vervaardigd van hout.

In de houten bal zitten sensoren die geluiden binnen de baarmoeder kunnen detecteren en versterken zodra het appa-raat tegen de buik wordt gehouden. Daarna kan de BellaBeat Shell deze geluiden via Bluetooth naar je iPhone of Android-smartphone sturen. Ook de omgekeerde weg is mogelijk: via de BellaBeat Shell kan je je ongeboren baby laten luisteren naar muziek of naar geluiden die je zelf hebt gekozen en die op een smartphone staan.

Eenmaal de baby geboren, kan je de Bella-Beat Shell gebruiken als babyfoon. Het ap-paraat kan ook ‘witte ruis’ afspelen – wat de slaap kan bevorderen – en de temperatuur en luchtvochtigheid meten.

De prijs is nog niet bekend.

www.bellabeat.com

van nature mooi

25

Parketvan A tot Z

© Houtambacht Vloeren

26

Het Europees Comité voor Norma-lisatie (CEN) splitst houten vloeren op in twee groepen: massieve en samengestelde. Vloerbedekkin-gen met een onderlaag uit hout of houtachtige materialen maar met een slijtlaag uit een ander ma-teriaal dan hout, mogen volgens de Europese normalisatie geen houten vloeren worden genoemd. Benamingen als laminaatparket, kurkparket of bamboeparket zijn dus onjuist. Bamboe is een gras-soort, kurk komt van de schors van de kurkeik, en bij laminaat is de bovenste laag een vel papier met een overlay van doorzichtig kunst-hars.

Massief of samengesteld hout

Massieve houten vloeren bestaan uit één laag hout die na plaat-sing een minimumdikte van 6 mm heeft. Het grote voordeel is de buitengewone duurzaamheid. Massieve houten vloeren gaan heel lang mee en worden almaar

mooier. Wanneer een massiefhou-ten vloer beschadigd is, kun je er gewoon een dunne laag afschu-ren, het oppervlak opnieuw afwer-ken, en de vloer ziet er weer uit als nieuw.

Houten vloeren zijn moeilijk te weerstaan. Ze hebben een ziel, stralen warmte en duurzaamheid uit, en voelen altijd aangenaam aan. Behoor ook jij tot de liefhebbers? Lees dan zeker verder. Kiezen voor een houten vloer is één, bepalen welke houtsoort je precies wil is een ander verhaal. Er zijn namelijk heel veel mogelijkheden.

Parket van A tot Z

© ID Fou

Foto's: © Historische Houten Vloeren

27

Binnen de massiefhouten vloer-bedekkingen zijn er twee types: plankenvloeren en parketvloeren. Tot de parketvloeren behoren stro-kenparket (ook parket met tand en groef genoemd), mozaïekparket, lamparket en kopshouten vloer.

▸ Een plankenvloer verschilt van strokenparket door de afmetingen van de planken: bij strokenparket zijn de planken maximum 110 mm breed, bij plankenvloeren kunnen ze breder zijn.

▸ Bij mozaïekparket worden kleinestrookjes hout - meestal een ze-vental - tot vierkante blokjes van veelal 16x16 cm samengesteld en om en om gelegd, zodat een blokpatroon ontstaat.

▸ Lamparket, ook tapijtparket of tapis genoemd, is een vloer uit strookjes die in een patroon worden gelegd: visgraat bijvoor- beeld, Hongaarse punt, of een stroken- of vlechtpatroon.

▸ Bij kopshouten parket bestaat het loopvlak uit naast elkaar geplaatste blokjes hout dat dwars op de nerf is doorgezaagd.

Samengestelde houten vloeren zijn opgebouwd uit een massief- houten slijtlaag op een drager van plaatmateriaal. Het zijn meestal afgewerkte, legklare vloerbedek-kingen.

Ook hiervan zijn er twee soorten. ▸ Bij meerlagig parket is de dikte van de slijtlaag na plaatsing minimaal 2,5 mm. Deze dikte laat toe de vloer twee tot drie maal te herschuren.

▸ Bij een houtfineervloer is de top- laag minder dan 2,5 mm dik. Achteraf herschuren is niet mogelijk.

Van lichtgeel over bruinrood tot bruinzwart

De soort hout die je kiest, hangt in de eerste plaats af van je eigen smaak en de uitstraling die je je in-terieur wil geven. De kleuren van houten vloeren variëren van licht-geel over bruinrood tot bruinzwart. Grenen en esdoorn zijn lichtgeel tot lichtbruin. Notelaar heeft een fijne nerf en een lichtbruine tot warm donkerbruine kleur. Zebrano onderscheidt zich door zijn grove nerf en een opvallend strepenpa-troon dat aan zebra’s doet denken. Jatoba vertoont levendige vlammen en een oranjerood tot roodbruine kleur, afrormosia heeft prachtig goudbruin kernhout, en wengé is melkchocoladekleurig hout met fijne adertjes en een vlammenteke-ning.

Elke houtsoort heeft zijn eigen na-tuurlijke kleur en binnen dezelfde houtsoort zijn er ook nog kleurva-riaties mogelijk. Hout is immers een natuurproduct, en elke boom is anders. De kleurnuances zijn het gevolg van onder andere bepaalde stoffen in het hout, groeiringen en tekeningen in het hout. Wanneer je niet wil dat je parketvloer grote kleurverschillen vertoont, zet dan bij de bestelling op papier tussen welke uitersten de kleur van het geleverde hout mag variëren. De parketleverancier zal dan een selec-tie 'op kleur' uitvoeren. Daardoor wordt je parketvloer wel duurder.

Afrormosia Esdoorn

Europese eik Jatoba

Notelaar Padoek

Wengé Zebrano

Voor welkehouten vloer

kies jÿ?

28

Parket van A tot Z

Foto's: © Lamett

Oud of kunstmatig verouderd

Wil je een vloer met een verweerde uitstraling? Prima! Ofwel ga je op zoek naar oude vloerdelen, ofwel kies je voor nieuw hout dat kunst-matig verouderd is. Vooraleer ze worden afgewerkt, kunnen houten planken een oppervlaktebehande-ling ondergaan die hen een door-leefde présence en gerijpte uitstra-ling geeft.

Dit kan bijvoorbeeld door borstelen of ruw schrapen, waarbij de zach-tere delen van het houtoppervlak verwijderd worden. Of door trom-melen, waarbij men de planken licht beschadigt door ze rond te draaien in een trommel die is ge-vuld met moeren en bouten.

Sommige houtsoorten kan men ook bleken. Dat gebeurt met che-mische oxidanten zoals oxaalzuur (zuringzuur) en waterstofperoxide (zuurstofwater) die, afhanke-lijk van de aard, hoeveelheid en

concentratie, een oppervlakkige kleurverandering veroorzaken.

Een houtsoort als Europese eik wordt vaak kunstmatig verouderd door te beroken. Traditioneel wor-den de houten planken dan bloot-gesteld aan ammoniakdampen en verkrijgen ze, afhankelijk van de berokingsduur, een min of meer donkere kleur. Tegenwoordig kan dat effect ook worden verkregen door het aanbrengen van een ver-dunde ammoniakoplossing.

Ringporige houtsoorten zoals Eu-ropees eiken kan men ook ceruse-ren. Met een mengsel van pigment en bindmiddel worden de poriën en andere oneffenheden in het hout gevuld, waardoor contrasten ontstaan met de niet-gepigmen-teerde delen van het hout.

Nog een actuele techniek is kleuren met cellulosebeitsen en alcohol-beitsen. Deze beitsen dringen in het hout en accentueren de hout-tekening.

29

Hoe harder het hout, hoe minder gevoelig voor beschadigingen en hoe beter de vloer weerstand

biedt tegen stoelpoten, naaldhakken en vallende harde voorwerpen.

Weinig of intens belopen?

De kleur en de uitstraling van de houtsoort spelen uiteraard een belangrijke rol bij je keuze. Vraag daarom altijd een voldoende groot houtstaal. Alleen zo krijg je een re-alistisch beeld van de tekening, de knopen, de groeiringen, de barsten en de houtnuances. Maar naast het decoratieve aspect sta je best ook eens stil bij de bestemming van de vloer. Waar komt de vloer te liggen, en hoe intens wordt hij belopen?

Zachte houtsoorten zoals grenen, vuren en lorken zijn sterk genoeg voor in een slaapkamer. Maar wil je een houten vloer in je living of je gang, dan zijn hardere houtsoorten zoals Europese eik, Amerikaanse witte eik, Amerikaanse rode eik, beuk, esdoorn, es, jatoba, afzelia, merbau, iroko of teak beter ge-schikt.

Foto's: © Lamett©

Hoe

beek

© C

RAS

30

In de badkamer

Hout ‘werkt’ altijd, dat hoort nu eenmaal bij het karakter ervan. Water en een wisselende lucht-vochtigheid kunnen hout doen zwellen of krimpen. De ene hout-soort is daarvoor gevoeliger dan de andere.Voor een badkamervloer is het belangrijk dat je kiest voor een stabiele - dus bijna werkingsvrije - houtsoort.

Aanbevolen worden houtsoorten met een hoge natuurlijke duur-zaamheid (klasse I, II of III) zoals Afrikaans padoek, afrormosia, af-zelia, ipé, iroko, itauba, merbau of teak. Naaldhoutsoorten zijn min-der geschikt. Ze reageren fel op schommelingen in temperatuur en luchtvochtigheid, waardoor ze al snel vervormen.

Om het werken op te vangen, zal een professionele plaatser altijd een uitzettingsvoeg voorzien. Hij zal de vloer bovendien niet zwe-vend plaatsen, maar hem recht-streeks op de dekvloer verlijmen. Zo is er geen ruimte tussen het hout en de dekvloer, en kan er zich

onder de vloer geen water ophopen dat het hout doet kromtrekken. Ook belangrijk is een zorgvuldige oppervlaktebehandeling die de houten vloer goed bestand maakt tegen vlekken en water.

Als een zeer duurzame, niet-po-reuze houtsoort wordt gebruikt, kan hout zelfs als douchewand. Voorbeelden daarvan zijn afror-mosia, ipé, itauba of teak. Een vakman zal de massieve stroken in verticale richting plaatsen, om het aflopen van het water te vergemak-kelijken. Een behandeling met olie laat het water nog beter aflopen en vermindert het risico op opper-vlakteschimmelvorming.

Parket van A tot Z

© V

an M

arck

e

© M

evog

ra

31

Houten gevelbekleding

© Tr

ema

Arch

itect

ure

| Nat

urho

me

32

Horizontaal, verticaal of diagonaal geplaatst? Een strakke en moderne uitstraling, of liever ro-buust en rustiek? Met een houten gevelbekleding kan het allemaal. Een volledige of gedeeltelijke bekleding met hout – bij voorkeur met een FSC- of PEFC-label – geeft je gevel niet alleen een na-tuurlijke uitstraling, ze beschermt de achterlig-gende constructie tevens doeltreffend tegen weer en wind. Afhankelijk van het uitzicht dat je wil, kunnen heel wat houtsoorten worden gebruikt, telkens met een andere tekening. En als je de juiste keuzes maakt, heeft het hout geen enkele bescherming nodig en hoeft het ook niet onder-houdsintensief te zijn.

Welke houtsoorten?

Kleur en prijs zijn uiteraard belangrijk, maar voor een gevel geeft de duurzaamheid de doorslag. Ofwel moet de na-tuurlijke duurzaamheid voldoende hoog zijn, ofwel kies je voor van nature minder duurzaam hout waarvan de duur-zaamheid 1 of 2 klassen werd verhoogd. Houthandelaars bieden je de keuze uit tientallen houtsoorten, waarvan een deel met ecolabel.

Klassiekers met een natuurlijke hoge duurzaamheid zijn western red cedar, lorkenhout, Europees eikenhout, Afri-kaans padoek en afzelia. Maar ook minder bekende soor-ten als basralocus, louro gamela, itauba, jatoba, merbau en afrormosia hebben de juiste kwaliteiten om een er gevel mee te bekleden. Lorkenhout en oregon moeten spintvrij

zijn of zijn verduurzaamd volgens procedé A3 (buitenge-bruik zonder grondcontact).

Voor tegen de gevel kunnen ook zachte, van nature wei-nig duurzame houtsoorten zoals vuren- en grenenhout worden gebruikt mits ze eerst een professionele verduur-zaming (procedé A3), een thermische behandeling of een acetylering of furfurylering hebben ondergaan. Een be-handeling met hitte ofwel met natuurlijke zuren of harsen verhoogt de duurzaamheid en vormstabiliteit, zodat het hout een levenlang meegaat zonder te vervormen.

Hoe plaatsen?

Massiefhouten planken worden tegen de gevel aange-bracht op een structuur van houten latten of balkjes. Dat gebeurt met behulp van schroeven of nagels in roestvrij staal, zodat er geen corrosie mogelijk is.

Een horizontale plaatsing doet een huis groter lijken, met verticale planken ziet een huis er slanker uit. Een verticale plaatsing geeft discrete, soms zelfs bijna onzichtbare voe-gen. Bij horizontaal geplaatste planken zijn de voegen veel opvallender, maar dat gebeurt dikwijls opzettelijk, om de afvoer van het hemelwater te vergemakkelijken. Sowieso is het bij zowel horizontale als verticale plaatsing belangrijk dat de kopse kanten van het hout goed beschermd zijn, zodat er via die weg geen water in de gevelbekleding kan dringen. Dat kan door op de uiteinden van het hout afwer-kingsprofielen te monteren of door een voldoende grote dakoversteek te voorzien. De laatste jaren worden hou-ten planken - vooral dan de horizontaal geplaatste – vaak ‘opengewerkt’ aangebracht. De tussenruimte tussen de planken maakt eventuele vervormingen van het hout min-

Hout op de geveleen duurzame keuze!

Techniek

33

der opvallend. Voor het mooiste resultaat laat je de plan-ken bevestigen met behulp van onzichtbare klemmen. Een diagonale plaatsing wordt vooral gebruikt als over-gang tussen horizontaal en verticaal geplaatste planken. Ook hier is een goede afwatering bijzonder belangrijk.

Hoe afwerken?

Houtsoorten met een hoge natuurlijke duurzaamheid (klasse I en II) hebben eigenlijk geen extra bescherming nodig. Je kunt de planken gerust onbehandeld laten, waarna ze onder invloed van zon en regen natuurlijk zullen vergrijzen. Wil je het vergrijzingsproces tegengaan - hoe-wel dat niets afdoet aan de technische kwaliteiten en de duurzaamheid van het hout - , dan kun je het hout afwer-ken met een gepigmenteerde (transparante) beits ofwel met een laag (dekkende) verf. Het is niet mogelijk met een kleurloze beits het grijs worden in te dammen. Wil je dat het hout zijn oorspronkelijke tint behoudt, dan moet je het beitsen met een tint die zo dicht mogelijk ligt bij de oorspronkelijke kleur van het hout. Het best gebruik je ademende C2-producten, omdat eventueel opgestapeld vocht dan naar buiten kan. C2-producten zijn zowel de-coratief als beschermend. Zogenaamde CTOP-producten gebruik je beter niet. Ze geven het hout een halve of vol-ledige film en zijn dus niet-respirerend. Daardoor verhogen ze het risico op vervormingen van de beplanking en de neiging tot afbladderen van de afwerkingslaag.

Gevels die sterk blootstaan aan wind, regen en zon kun-nen al na 1 tot 2 jaar grijs zijn, maar op plekken die zijn beschut door bijvoorbeeld dakuitsteken of bomen kan het natuurlijke vergrijzingsproces tot 10 jaar duren. Het mooiste, egaalste resultaat op termijn krijg je bij een verti-cale plaatsing van glad hout dat werd aangebracht op een (zuid)westgevel zonder uitstulpingen. Voor een onmiddel-lijk uniform vergrijsd uitzicht kun je het hout behandelen met een houtverduurzamingsproduct type C1 (zogenaam-de ‘houtbeits’) en vervolgens een grijze beits. Zo is het hout tegelijkertijd beschermd tegen verblauwing – een schim-mel die blauwzwarte vlekken geeft. Ook houtsoorten met een gemiddelde duurzaamheid (kernhout van klasse III) hebben in principe geen extra verduurzaming nodig. Toch kan eenzelfde lot soms minder duurzame planken be-vatten. Daarom is aangewezen vóór de afwerking het hout te behandelen met een C1-product. Zo is het doeltreffend beschermd tegen schimmels, insecten en verblauwing.

Weinig duurzame houtsoorten voor gevelbekleding heb-ben al een professionele verduurzaming gekregen. Deze behandelingen gaan de natuurlijke vergrijzing niet tegen.

© B

elgi

an W

oodf

orum

© L

uc D

ewae

le | D

emon

ie H

out

34

Wat met het onderhoud?

De onderhoudsfrequentie van een gevelbekleding die werd afgewerkt met C2-producten is sterk afhankelijk van de mate van blootstelling aan weer en wind. Een gevel die zuidwest is georiënteerd zal na ongeveer 3 jaar aan een onderhoudsbeurt toe zijn, terwijl bij een gevel die naar het oosten of noordoosten is gericht het onderhoud 8 à 10 jaar kan worden uitgesteld. Wanneer je precies aan de slag moet, merk je aan de verschijning van kleine onesthetische grijze vlekjes.

Het onderhoud beperkt zich tot het lichtjes schuren met fijn schuurpapier (bijvoorbeeld korrel 200), gevolgd door het aanbrengen van 1 laag C2-product.

Reinigen

In stedelijke gebieden, aan drukke wegen en in de buurt van zware industrie wordt onbehandelde gevelbekleding soms donkergrijs tot zwartachtig, in plaats van mooi zilvergrijs. Reinigen kan met producten op basis van detergent en javel of, in hardnekkige gevallen, met javelwater. Gebruik daar-voor een borstel die geen metaal bevat. Spoel goed na met zuiver water, om bleke vlekken achteraf te vermijden. Ook lichtbruine vlekvormige verkleuringen, meeldauw, of algen-groei kun je op deze manier verwijderen.

© C

RAS

35

Het Gösta Paviljoen van het Serlachius Museum (Mänttä, Finland)

Reportage: toparchitectuur in hout

Geen ander materiaal is beter geschikt voor mooie hedendaagse architectuur dan hout. Het is dan ook niet verwonderlijk dat bij vele van de internationale prijswinnende ontwerpen van de laatste jaren voor deze prachtige en veelzijdige materie gekozen werd. Een schitterend voorbeeld is het Gösta Paviljoen, de zeer geslaagde uitbreiding van het Serlachius Museum in Mänttä (Finland, 260 km ten noorden van Helsinki).

36

Het Gösta Paviljoen is 3.500 m2 groot en omvat drie ten-toonstellingshallen, een feestzaal, een restaurant, een museumshop, vergaderzalen, diverse technische ruim-tes voor de opslag van kunstwerken en allerlei beno-digdheden, en alle nodige hedendaagse voorzieningen.

Het is genoemd naar Gösta Michael Serlachius (1876 - 1942), een van de toonaangevende Finse ondernemers uit de eerste helft van de 20ste eeuw - hij was direc-teur van een houtproductiebedrijf - en een belangrijke figuur op politiek en militair gebied. Hij was ook een gerenommeerd kunstkenner en -verzamelaar. Zijn col-lecties zijn nu te bezichtigen in het naar hem genoemde Serlachius Museum.

Voor het ontwerp van het Paviljoen werd in 2011 een internationale architectuurwedstrijd uitgeschreven. Er kwamen liefst 579 ontwerpen binnen, uit 42 landen: een record voor een architectuurwedstrijd in Finland. MX_SI architectural studio uit Barcelona werd door de jury van de opdrachtgevers als winnaar geselecteerd. Het ontwerp van de architecten Mara Partida, Boris Be-zan en Hector Mendoza van MX_SI studio laat de relatie tussen de binnen- en buitenruimte en de interactie met het bestaande gebouw en de omgeving ten volle tot zijn recht komen. Het paviljoen is 135 meter lang en tot 17 meter hoog en volgt in een lange boog de helling naar de oever van het meer.

Quasi helemaal in hout

De dragende structuur bestaat uit een skelet van een honderdtal kolommen en balken van gelijmd gelami-neerd hout die zowel van binnen als van buiten zichtbaar zijn. Buiten zijn die kolommen prachtig in harmonie met de bomen in het bos, binnen geven de balken die de verdiepingsvloer dragen de ruimte een uniek en impo-nerend karakter.

37

De geventileerde gevelbekleding bestaat afwisselend uit hout en glas. De steeds hoger wordende glasop-pervlakken reflecteren het omringende landschap en verlenen het gebouw een driedimensionale uitstraling. Het sparrenhout dat voor de gevelbekleding werd ge-bruikt, kreeg een transparante afwerkingslaag. Daar-door zal het de eerste jaren zijn oorspronkelijk uitzicht bewaren, en daarna stilaan zilvergrijs verouderen. Door de afwisseling van glas, gevelplanken en kolommen wekt het gebouw aan de buitenkant een bijzonder le-vendige indruk, zeker in het zonlicht. Ook binnen zorgt de lichtinval doorheen de glaspartijen, onderbroken door de houtstructuur, voor een speciaal ritme én voor prachtige zichten op de omgeving. Net als de gevel zijn de hangende plafonds in het Paviljoen tussen de balken afgewerkt met sparrenplanken. In de opslag- en werk-ruimtes werden fijnere sparrenlatten gebruikt. Op de vloer liggen massieve eiken planken.

Het Gösta Paviljoen is een van de eerste grote publieke gebouwen in Finland waarvan zowel de structuur en de gevelbekleding als de binnenafwerking (quasi) vol-ledig van hout zijn. Zowel de opdrachtgevers als de ar-chitecten wilden niet dat het hout bedekt zou worden met een ander materiaal, net om de zachte textuur van het materiaal te laten zien en voelen én om de zicht-bare kolommen het ritme van de zolderbalken te laten versterken. Niettegenstaande de strikte brandbeveili-gingsvoorschriften mochten alle houten kolommen in het hele gebouw zichtbaar blijven. Er moesten binnen zelfs geen sprinklers worden geplaatst.

Prestigieuze prijzen en nominaties

▸ In Finland kreeg het Gösta Paviljoen van The Finnish Timber Council de prijs voor het beste Houten Pro-ject 2014. In mei 2015 werd het Serlachius Museum, dankzij de uitbreiding met het Gösta Paviljoen, ver-kozen tot ‘Museum van het jaar’.

▸ Het werd bekroond met de Spaanse Internationale Architectuurprijs 2014.

▸ MX_SI architectural studio kreeg voor het ontwerp van het Gösta Paviljoen de Plečnik Award 2015, de meest prestigieuze architectuurprijs van Slovenië.

▸ Het ontwerp werd genomineerd voor de Architecture Finlandia Prijs 2014 en voor de European Union Prize for Contemporary Architecture - Mies van der Rohe Award 2015.

▸ Andere prijzen waren de Young Architect of the Year Award, YAYA2014, finalist van de RUM magazine awards en de Merit Award in het Wood Design & Building Awards program van Canadian Wood Coun-cil/Conseil Canadien du bois.

Met dank aan woodarchitecture.fi.

Het Gösta Paviljoen is een van de eerste grote publieke gebouwen

in Finland waarvan zowel de structuur en de gevelbekleding als

de binnenafwerking volledig van hout zijn.

Reportage: toparchitectuur in hout

38

Omringddoor de natuur

Aan materialen om veilig, beschut en zonder inkijk van je tuin te kunnen genieten, is er geen gebrek. Je kunt bijvoorbeeld een muurtje metselen, een draadafsluiting plaatsen of

schanskorven laten aanleggen. Maar niets is natuurlijker dan het gebruik van hout. Houten omheiningen gaan prachtig op in de omgeving die ze omsluiten, passen bij elke

gevel en geven een tuin extra klasse en een warme uitstraling.

Hout in de tuin

© Studio Verde

39

Ons woord ‘tuin’ stamt overigens af van het Oudgermaanse ‘tun’, wat oorspronkelijk ‘een van wil-gentenen gevlochten omheining’ betekende. Inmiddels slaat de be-naming ‘tuin’ op het perceel dat door de omheining wordt omslo-ten. Natuurlijke omheiningen zijn dus geen uitvinding van deze tijd. In feite zijn ze ook nooit helemaal weggeweest. In sommige landelij-ke regio's en in ecologische tuinen werd er altijd een beroep gedaan op de natuur of op hernieuwbare materialen om er tuinen of stuk-ken grond mee af te bakenen.

De laatste jaren kennen natuurlij-ke omheiningen steeds meer suc-ces. Dat komt niet alleen door de groeiende vraag naar materialen die onze omgeving niet of nauwe-lijks schaden, maar ook door de stijgende interesse voor stijlvolle en blijvende oplossingen. Natuur-lijke omheiningen vragen weinig of geen onderhoud en zijn perfect te integreren in om het even welke tuin.

Hagen

Een eerste oplossing om je tuin op een natuurlijke manier te om-heinen is haagplanten kopen en de natuur vervolgens zijn werk laten doen. De bekendste heesters en bomen voor hagen zijn beuk, haagbeuk, liguster, taxus, laurier-kers en thuja (levensboom). Beuk en haagbeuk zijn bladverliezend, terwijl bijvoorbeeld laurierkers en taxus altijd groen blijven.

Wie kleine planten koopt, zal wel even moeten wachten vooraleer de afscheiding op zijn mooist is. Kant-en-klare hagen zijn duurder, maar je hebt er meteen plezier van.

Schuttingen

Met houten schuttingen kun je alle kanten op. Je kunt er je tuin vol-ledig mee omheinen of er alleen je terras mee afschermen. Je kunt ze strategisch opstellen als wind-brekers of ze gebruiken als louter decoratief element. Je kunt er een tuin mee indelen, ze tegen een muur bevestigen als klimrek voor planten of er een lelijke plek mee verdoezelen. Ook kun je er een ‘dak’ boven het terras van maken, om inkijk van de buren boven of naast je tegen te gaan. Lattenscher-men zijn eveneens perfect als om-lijsting van balkon- en daktuinen, omdat ze zo weinig wegen. Zware houtsoorten zoals bijvoorbeeld afzelia, cumaru, ipé en jatoba heb-ben geluidsopslorpende eigen-schappen en zijn een goede keuze om lawaai op afstand te houden. Ook de mogelijke constructies zijn legio. Er bestaan rechte en gebo-gen elementen, in allerlei vormen en maten. Sommige zijn helemaal gesloten, andere zijn half open of hebben doorkijkjes.

© L

uc D

ewae

le | D

emon

ie H

out

© C

RAS

40

Welk houtsoort voor houten tuin-omheiningen geschikt is, wordt bepaald door drie criteria: de ge-bruiksklasse, ook risicoklasse ge-noemd (de omgeving waarin het hout wordt gebruikt), de duur-zaamheidsklasse (sommige hout-soorten hebben van nature een grotere weerstand tegen aantas-ting door schimmels en/of insec-ten), en de mate van verduurza-ming.

Voor het bovengrondse gedeelte van de tuinafscheiding, alsook voor palen die geen rechtstreeks contact maken met de grond en bijvoorbeeld verankerd zijn op een betonnen sokkel, worden hout-soorten van risicoklasse 4 of 5 (voor buitenhoutconstructies) en duurzaamheidsklasse I, II of III ge-bruikt. Bekende voorbeelden zijn padoek, afrormosia, afzelia, Euro-pees eikenhout, ipé en iroko. Voor houten palen die wel rechtstreeks contact hebben met de grond, wor-den bijvoorbeeld azobé, bilinga, itauba, okan, robinia, en tatajuba aanbevolen.

Houtsoorten zoals grenen die van nature weinig duurzaam zijn (duurzaamheidsklasse IV-V) kun-nen als schutting worden gebruikt indien ze werden geacetyleerd (een proces waarbij het hout door en door behandeld wordt met een hoge concentratie azijn), met hitte behandeld, of verduurzaamd vol-gens procedé A3 (buitengebruik zonder grondcontact) of A4.1 (bui-tengebruik met grondcontact). Vroeger werden voor de verduur-zaming wel eens metalen gebruikt, tegenwoordig zijn verduurza-mingsproducten veel minder mili-eubelastend.

Gevlochten schermen

De laatste jaren zijn schuttingen van wilgentakken sterk in op-komst. Wilgenhout heeft als voor-deel dat het zeer buigzaam is en dus niet snel breekt. De wilgen-takken worden meestal ter plekke ingevlochten op een raamwerk van bijvoorbeeld geïmpregneerd grenenhout, maar er zijn ook kant-en-klaarpakketten te koop. Onbe-handelde wilgentenen gaan 8 à 10 jaar mee.

Hekwerk

Ook bijzonder aantrekkelijk zijn afscheidingen die zijn gemaakt van gespleten stammen of paaltjes kastanjehout. De palen kunnen zo-wel horizontaal als verticaal wor-

den geplaatst. Als de omheining kinderen of een hond binnen moet houden, kies je beter voor verticale kastanjepalen. Horizontaal ge-plaatste palen worden al snel een klimrek.

Kastanjehout is onze meest duur-zame inheemse houtsoort, omdat er zoveel looistof (7 tot 10% op het drooggewicht) in het kernhout zit. Dat maakt het minder aantrek-kelijk voor bacteriën, schimmels en insecten, waardoor het niet behandeld hoeft te worden. Onbe-handeld gaat kastanjehout zeker 15 jaar mee.

© B

RICO

Hout in de tuin

41

FSC (Forest Stewardship Council) werd in 1993 opgestart door eige-naars van bossen, actoren uit de hout- en papierindustrie, sociale organisaties en diverse milieuor-ganisaties, en wordt gesteund door onder andere WWF en Greenpeace. De boseigenaar die wil worden ge-certificeerd, moet aantonen dat hij

aan alle criteria voldoet, waar ook ter wereld, en in welk bos dan ook. De criteria worden uitgewerkt per land – sommige zijn niet in elk land van toepassing. De con-troles op het terrein gebeuren minstens één keer per jaar. Ook de verwerkende keten tussen bos en eindklant wordt gecontroleerd. Wanneer ze de regels respecteren, ontvangen de bedrijven in deze keten hun eigen FSC Chain of Custody-certificaat, en mogen ze FSC-produc-ten verkopen.

Een FSC-certificering herken je aan een sticker, plaatje, brandmerk of aanduiding op het product (of de verpak-king) met daarop de licentiecode van het bedrijf dat het product levert. Bij zaaghout of half afgewerkte produc-ten krijg je de FSC-garantie via de aankoopfactuur. De geldigheid van de licentiecodes en de certificatiecodes kun je op ieder moment nagaan op www.fsc.be.

Een forum bestaande uit alle be-trokken organisaties (boseige-naars, het bedrijfsleven, ngo’s, vakbonden…) in elk land stelt een standaard op, en toetst vervolgens of de criteria hiervan voldoen aan de meetlat van PEFC op internatio-naal niveau. Indien ja, dan mag het hout onder het PEFC-label worden

verkocht. Of een bedrijf nog wel voldoet aan alle eisen, wordt jaarlijks door een onafhankelijke certificatie-in-stelling gecontroleerd.PEFC bestaat sinds 1999 en is het meest verspreide bos-certificeringssysteem in de wereld en ook in België. De afkorting staat voor Programme for the Endorsement of Forest Certification Schemes, het Programma voor de Erkenning van Bos Certificeringssystemen.

Het PEFC-logo is ofwel gedrukt of gegraveerd op het product of zijn verpakking, ofwel staat het vermeld op de factuur, samen met het certificaatnummer van het bedrijf (bijv. CTIB-TCHN 480).

Meer informatie vind je op www.pefc.be.

De handen in elkaar slaan voor het milieu? Het is nodig – meer dan ooit. Kies daarom voor hout dat FSC- of PEFC-gecertificeerd is. Zo ben je er niet enkel zeker van dat je de meest hernieuwbare grondstof gebruikt. De labels garanderen je dat het hout afkomstig is uit een bos dat duurzaam wordt beheerd.

In België - en ook wereldwijd - zijn de twee belangrijkste boscertifice-ringssystemen FSC en PEFC. Beide

streven hetzelfde na: bossen duur-zaam beheren en exploiteren, en daarmee de bossen langdurig in stand houden en behoeden voor vernietiging. Ze steunen hun be-leid op dezelfde drie pijlers: de sociale, economische en ecologi-sche functies die het bos vervult. En zowel FSC en PEFC doen een beroep op onafhankelijke, geaccre-diteerde partijen die uitmaken of het certificaat al dan niet mag wor-den toegekend. Het doel van beide

keurmerken is dus gelijk, alleen de weg ernaartoe verschilt. FSC werkt van bos tot eindgebruiker, terwijl PEFC omgekeerd te werk gaat: van eindgebruiker tot bos. Welk keurmerk er op je hout staat, dat maakt niet uit. Als het maar is gecertificeerd! Dan kies je bewust voor duurzaam bosbeheer, en roep je een halt toe aan grootschalige vernietiging van de longen van ons leefmilieu.

HOUTNIEUWS

Kiezen voor hout met een labelmaakt het verschil

42

Hout is een heel bijzonder materi-aal. En een bijzonder materiaal ver-dient de heel bijzondere aandacht van een specialist. Iemand die al-les weet over de vele houtsoorten, hun kwaliteit, kleur, afwerking en onderhoud. Iemand die alles kent over sortering, droging en plaat-singsvoorschriften. Iemand ook wiens service verder gaat dan het louter leveren van houtproducten. Wat je ook zoekt - constructiehout, plaatmateriaal, parket, of afge-werkte producten voor de bouw of de afwerking van je woning -, vertrouw op de grondige houtken-nis en ervaring van een expert. Een lijst van houtspecialisten vind je op www.nuhos.be, de website van de Nationale Unie Houtsector.

Hout en houtproducten zijn be-schikbaar in zoveel soorten en vormen, met zoveel verschillende eigenschappen, dat je als leek door de bomen het bos niet ziet. Bij een houthandelaar ben je altijd aan het juiste adres. Hij zal aandachtig luisteren om te achterhalen wat je precies wil of nodig hebt, en je ver-volgens gedetailleerd informeren over de houtsoorten of -producten die beantwoorden aan wat je zoekt. Een houthandelaar doet overigens veel méér dan adviseren en verko-pen. Hij verzaagt ook, schaaft, le-vert, en noem maar op.

Met plezier zal hij platen of een werkblad op maat zagen, de afme-tingen van je deuren aanpassen, of je de beste tips geven over de afwerking van je parket of je bui-tenschrijnwerk. Als expert is hij bovendien perfect op de hoogte van de nieuwste afwerkings- en verduurzamingstechnieken, weet hij welke daarvan milieuvriendelij-ker zijn, en investeert hij in nieuwe machines die het hout op een nog slimmere manier bewerken, zodat er zo weinig mogelijk van de edele grondstof verloren gaat.

Overtuig jezelf van het enthousi-asme en de passie voor hout die houthandelaars hebben, en ga ze-ker eens bij hen langs. De adressen vind je op www.nuhos.be, in de rubriek ‘portaal van de houthan-del’. De website wordt regelmatig bijgewerkt.

Noteer alvast in je agenda

2016

31 januari tot 3 februari INTIRIOGent

25 februari tot 6 maartBATIBOUWBrussel

13 tot 15 maart EUROPEAN FLOOR & WALL EXHIBITION (EFWEX) Gent

18 tot 21 maart BOIS & HABITATNamen

14 tot 23 oktober INTERIEURKortrijk

17 tot 20 november HOUT & HABITATAntwerpen

Interessante websites voor de houtliefhebber:

www.hout.be www.houtinfobois.bewww.wtcb.be

Hout verdient een specialist!

HOUTNIEUWS

43

Sedert 3 maart 2013 is de Europese Houtverordening (EU Timber Re-gulation, EUTR) van kracht. Deze richtlijn maakt deel uit van het ac-tieplan van de Europese Unie om illegale houtkap tegen te gaan. In ons land wordt de navolging ervan gecontroleerd door de Federale Overheidsdienst Leefmilieu. Uit alle controles die het FOD Leefmi-lieu tot nu toe heeft uitgevoerd, blijkt dat de Belgische houtsector de verordeningen perfect naleeft. De herkomst van hout en de wet-telijkheid ervan hebben in het verleden regelmatig onder vuur gelegen. Ngo’s zoals Greenpeace of WWF twijfelden of bosexploi-tanten de milieu- of andere wetge-vingen wel degelijk respecteerden. Vooral het tropisch regenwoud stond in het vizier, maar ook een Europees land zoals Roemenië werd van grootschalige onwettige houtkap beschuldigd. Met ingang van 3 maart 2013 trad daarom in alle EU-lidstaten de Europese Hout-verordening in werking. Deze stelt dat alle hout en houtproducten die in de Europese Unie verkocht wor-den, wettelijk gekapt moeten zijn.

Dit geldt niet alleen voor hout dat uit Europese bossen komt, maar ook voor hout dat ingevoerd wordt vanuit andere werelddelen. Hout-invoerders die werkzaam zijn bin-nen de EU moeten kunnen aanto-nen dat het hout(product) dat zij op de Europese markt brengen, zowel geïmporteerd als in eigen land ge-produceerd, legaal is. Tevens moe-ten ze een ‘due diligence systeem’ toepassen, een stelsel van zorgvul-digheidseisen. Dat betekent dat ze verplicht informatie moeten kunnen geven over de houtsoort, het land van herkomst, de hoe-veelheid, de naam en het adres van de leverancier, en dat ze over documentatie moeten beschik-ken waaruit blijkt dat het hout ge-kapt is in overeenstemming met de wetgeving. In tweede instantie moeten ze nagaan hoe groot het ri-sico is dat het hout illegaal gekapt is. Dit risico hangt af van het land van herkomst, maar bijvoorbeeld ook van de complexiteit van het product: het is gemakkelijker de herkomst na te gaan van gezaagd hout dan van vezelplaten waarin veel houtsoorten zitten verwerkt.

Indien de verkoper een risico ver-moedt, dan moet hij de nodige maatregelen treffen om dit risico zoveel mogelijk te elimineren. Dit kan bijvoorbeeld door bijkomende inlichtingen of documenten te be-komen, ter plaatse te gaan contro-leren, of de aankoop te annuleren. Goed nieuws voor ons land: de Fe-derale Overheidsdienst Leefmilieu heeft bij de controle van ingevoerd tropisch hout - waaronder ipé of afrormosia - nergens onwettig hout gevonden.

Missie volbracht: géén illegaal gekapt hout in ons land

Werkten mee aan dit nummer:

Redactie Violette Goethals, Eva Vanhoorne, Mark Bleys Lay-out Bruno Gouwy Productie Marquiz, info@marquiz.be Verantwoordelijke uitgever Wonen en Gezondheid vzw F. Burvenichstraat 71, 9050 Gent violette.goethals@skynet.be

Niets uit deze uitgave mag openbaar worden gemaakt door middel van druk, fotokopie, digitaal of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

HOUTVERDIENTEEN SPECIALIST.®

Natuurlijk charmant en toch op-en-top-modern. Een edele uitstraling en toch hartelijk warm. Hernieuwbaar, ecologisch en bovenal ontzettend veelzijdig… Al die eigenschappen maken van hout een bijzonder materiaal. En bijzondere materialen verdienen de vakkennis van een specialist. De houtvakhandelaar is zo’n specialist. Zoek je constructiehout, plaatmateriaal, parket of afgewerkte houtproducten voor de bouw of de afwerking van jouw woning, dan kan je houtvakhandelaar je met kennis van zaken uitleggen welke houtsoorten in aanmerking komen voor jouw project, wat hun kwaliteiten, plaatsingsvoorschriften, afwerkingsmogelijkheden… zijn en hoe je je hout het best onderhoudt. En natuurlijk kan hij het hout dat je bij hem koopt ook vakkundig op maat verzagen, schaven...

Voor een houtvakhandelaar bij jou in de buurt, surf naar:

www.nuhos.be > Houthandel > Het portaal van de houthandel

www.nuhos.be