Eindrap Hout Larenstein Einde

31
Rapportage, Bevrijdingspopfestival, Haarlem Belasting op de bomen in de Haarlemmerhout WWW.bevrijdingspop.nl Juni 2013, rapport no. 0003 Protree boombeheer, E.J.H.Peterse

Transcript of Eindrap Hout Larenstein Einde

  • Rapportage, Bevrijdingspopfestival, Haarlem Belasting op de bomen in de Haarlemmerhout

    WWW.bevrijdingspop.nl Juni 2013, rapport no. 0003 Protree boombeheer, E.J.H.Peterse

  • Rapportage, Bevrijdingspopfestival, belasting op de bomen in de Haarlemmerhout

    Protree boombeheer juni 2013 Rapport no.003 2

    Colofon Opdrachtgever: Stichting Bevrijdingspop Vertegenwoordigd door Mevr. S.Baggerman Postbus 3324 2001 DH, Haarlem Rapportagegegevens: Rapport no. 0003 Juni 2013 Rapportage, Bevrijdingspopfestival, belasting op de bomen in de Haarlemmerhout Onderzoek door: Dhr. E.J.H.Peterse, boomdeskundige Bedrijfsgegevens: Protree boombeheer E.J.H.Peterse Burgwal 46-III 2011 BE, Haarlem T: 023-5459454 Mob: 06-50215686 E: [email protected] I: www.protree.nl B.t.w.: 185895104b01 K.v.k.: 34104083 Ing.bank: 6075217

  • Rapportage, Bevrijdingspopfestival, belasting op de bomen in de Haarlemmerhout

    Protree boombeheer juni 2013 Rapport no.003 3

    Voorwoord Beste lezers, dit rapport is tot stand gekomen als opdracht in de minor Bomen in stedelijk gebied van de hogeschool Van Hall Larenstein, met als doel onderzoek naar bomen, technisch en beleidsmatig, alsmede rapportagetechniek te oefenen. Er is gekozen om het vraagstuk over de belasting van de Haarlemmerhout tijdens Bevrijdingspop uit te diepen. Veel rapportages zijn er al gemaakt over de Haarlemmerhout en nog steeds is de situatie onduidelijkheid waarom de Haarlemmerhout onder druk staat, belasting, of schort het aan voldoende sturing in het onderhoud en keuzes in het beleid? Helaas is het niet gelukt om volledige medewerking te krijgen van de gemeente en de bedrijven die voorliggende rapportages hebben gemaakt. Veel leesplezier. E.J.H.Peterse Protree boombeheer, Haarlem, juni 2013

  • Rapportage, Bevrijdingspopfestival, belasting op de bomen in de Haarlemmerhout

    Protree boombeheer juni 2013 Rapport no.003 4

    Samenvatting In verband met de vermeende belasting van het Bevrijdingspopfestival en het Haarlemmerhout festival, is er onderzoek gedaan naar de verdichting van de bodem in de Kleine Hout op en rondom het Vlooienveld. De stichting Bevrijdingspop wil graag eigen informatie over de situatie en hoopt wat duidelijkheid te verkrijgen rondom een aantal vragen. Met name wil men weten of de belasting is zo hoog is als de gemeente suggereert? en hoe hoog mag deze belasting zijn?, tevens of het beleid van de gemeente Haarlem de effecten van festivals minimaliseert?. De suggererend uitlatingen van de gemeente zijn verder niet te achterhalen Om de andere vragen duidelijk in beeld te krijgen moeten deze in een aantal deelvragen worden beantwoord. Zoals over de huidige situatie, de hoogte van de belasting, wat de bewijsstukken zijn van de gemeente Haarlem om dit aan het gebruik van het park door festivals te koppelen. Ook is de vraag of de gemeente Haarlem voldoende duurzame maatregelen neemt. Een belangrijke factor waarmee rekening moet worden gehouden is het feit dat de Haarlemmerhout achterstallig is in onderhoud en al tientallen jaren de omstandigheden niet optimaal zijn. Het onderzoek wordt verder, behalve de locatie, ook beperkt tot de ondergrond omdat alle bovengrondse punten door goed management en maatregelen kunnen worden opgelost. Het onderzoek bestaat uit literatuurstudies en onderzoek naar de verdichting van voor en na Bevrijdingspop 2013. Met onze deskundigheid hebben we de verschillende beleidsstukken over de haarlemmerhout bekeken waaronder, beheervisie, beheersplan, diverse nota i.v.m. de festivals en het concept ecologisch beleidsplan. We hebben uit deze stukken een aantal belangrijke punten gehaald welke van belang zijn om vraagstukken te beantwoorden of situaties hierom te verduidelijken. Het onderzoek naar de verdichting leverde weinig verschillende resultaten op van voor en na het festival. Het onderschrijft de voorgaande onderzoeken dat de bodem te veel verdicht is en niet aan de grens van 3 MPa voldoet waardoor de wortelgroei sterk belemmerd wordt. Het enkel toeschrijven van de verdichting aan de festivals is niet mogelijk omdat een nulmeting ontbreekt terwijl de slechte staat al jaren bekent is. Wel is het aannemelijk dat verdichting gebeurd door rijbewegingen maar daar zijn meer gebruikers voor aan te wijzen. Het onderhoud aan de ondergrond kan duurzamer en een veranderd onderhoud zou effecten van belasting verminderen en de leefomstandigheden voor de bomen verbeteren.

  • Rapportage, Bevrijdingspopfestival, belasting op de bomen in de Haarlemmerhout

    Protree boombeheer juni 2013 Rapport no.003 5

    Inhoudsopgave Voorwoord 3 Samenvatting 4 1. Inleiding 6 1.1 Opbouw van de rapportage 8 1.2 Projectomschrijving 8 1.3 Beperking van het project 9 1.4 Methode van onderzoek 10 2. Situatiebeschrijving 12 2.1 Het Bevrijdingpopfestival 12 2.2 De Kleine Hout 13

    3. Onderzoek verdichting 15 4. Beleid t.a.v. de Kleine hout en het Bevrijdingspopfestival 17 4.1 Beschouwing van visie en beheer Kleine hout 17 4.2 Beschouwing notas en verschillende beleidsstukken 19 5. Conclusie onderzoek en adviezen 22 Literatuurlijst 27 Bijlage 1: Kaart meetpunten indringingsweerstand 28 Bijlage 2: Tabel meetresultaten indringingsweerstand 29

  • Rapportage, Bevrijdingspopfestival, belasting op de bomen in de Haarlemmerhout

    Protree boombeheer juni 2013 Rapport no.003 6

    1. Inleiding

    In opdracht van de stichting Bevrijdingspop zal een onderzoek worden uitgevoerd naar de belastende effecten van het festival op de bomen in de Haarlemmerhout. Het beleid en onderhoud van het park wordt bekeken of hierin verbetering mogelijks t.b.v. de vermindering van de belasting. Jaarlijks worden in de Haarlemmerhout twee evenementen gehouden, het Bevrijdingspopfestival is het grootste evenement, jaarlijks op 5 mei, met meer dan 120.000 bezoekers. Hiernaast is er een kleiner, het Haarlemmer-hout festival, gehouden eind juni met minder dan 25.000 bezoekers. Bevrijdingspop heeft een grote draagkracht onder de Haarlemmers, 9 van de 10 vinden het belangrijk voor de stad en bijna driekwart hecht voor zichzelf veel waarde aan dit evenement. De Haarlemmerhout is een oud stadsbos in het zuiden van Haarlem (zie fig. 1), een rijksmonument met vele monumentale bomen. Het bestaat uit een aantal gedeeltes, Eindenhout, Grote Hout en de Kleine Hout. Het festival vind plaats in het Florapark, Frederikspark en op het Vlooienveld onderdeel van de Kleine Hout.

    Fig. 1: Locatie Haarlemmerhout. De belasting, door de opbouw en grote bezoekers aantallen, van de festivals op het park is hoog. Maatregelen zijn opgelegd door de gemeente waaronder een versteviging van het Vlooienveld, kosten hiervan zullen deels op de festivals worden verhaald.

  • Rapportage, Bevrijdingspopfestival, belasting op de bomen in de Haarlemmerhout

    Protree boombeheer juni 2013 Rapport no.003 7

    Het park is vanwege de hoge belasting, achteruitgang en achterstallig onderhoud en monumentale status regelmatig onderzocht. Verschillende rapportages, visies en beleidsplannen zijn gemaakt en werkzaamheden ter verbetering zijn deels uitgevoerd. De gemeente Haarlem is verantwoordelijk voor het park en heeft voor de toekomst een tweedelig beheersplan opgesteld voor de periode 2009-2020 bestaande uit een visieplan en een daadwerkelijk beheerplan. De gemeente wordt geadviseerd door een adviescommissie Haarlemmer-hout bestaande uit leden van omliggende wijkraden, het IVN diverse stichtingen en verenigingen die met de Haarlemmerhout te maken hebben. Aanleiding De gemeente Haarlem heeft ingrijpende maatregelen uitgevoerd op het Vlooienveld, om de draagkracht te verhogen en de belasting op de ondergrond te verminderen en de groeiplaatsen van bomen te verbeteren. Dit moet worden bereikt door o.a. het ingraven van permavoid sandwich systeem* beluchting en bemesting (zie fig. 2). Door het deels verhalen van kosten op de festivals en het verzwaren van de eisenpakketten wordt het bestaan van het Bevrijdingspopfestival bemoeilijkt. Ook laait van tijd tot tijd de discussie over het bomenbestand weer op waarbij volgens de organisatie van de festivals er ook een deel achterstallig onderhoud in zit; dat het niet alleen de festivals zijn die de schade veroorzaken.

    Fig. 2: Permavoid constructie in de Haarlemmerhout. *Permavoid zijn kunststofkratjes ingegraven om belasting op de ondergrond te verminderen.

  • Rapportage, Bevrijdingspopfestival, belasting op de bomen in de Haarlemmerhout

    Protree boombeheer juni 2013 Rapport no.003 8

    1.1 Opbouw van de rapportage In de inleiding is beschreven waarom dit onderzoek nodig is en of er verbeteringen t.o.v. het beleid zijn te vinden. Voor dit onderzoek zijn een aantal hoofd- en deelvragen opgesteld. De situatiebeschrijving geeft een korte beschrijving van het festival en de Haarlemmerhout, het deelgebied en de relaties van bomen, de bodem en het grondwater. Het belang van het festival en de Haarlemmerhout voor de stad zal ook beknopt worden besproken. Het hoofdstuk 3 gaat over de onderzoeksgegevens naar de verdichting van de grond, waarbij indringingsweerstand gemeten voor en na het Bevrijdingspopfestival 2013. De resultaten van deze metingen net als de locaties vind u in bijlage 1 en 2. Naast het technische grondonderzoek van de grond bekijken we ook het beleid t.a.v. de Haarlemmerhout vanuit diverse beleidsdocumenten in hoofdstuk 4. Deze beleidsdocumenten worden ook genoemd bij de methode van onderzoek. 1.2 Projectomschrijving Naar aanleiding van vooronderzoek van literatuur op internet en overleg met de gemeente en diverse betrokken bedrijven, blijkt de gehele gang rond de Haarlemmerhout een wirwar. Behalve de adviescommissie die diverse partijen vertegenwoordigd en gebiedsbeheerders die iedere keer wisselen, door verschillende oorzaken, zijn er nog diverse belangen die spelen. De mensen die naar de festivals gaan zijn verder grotendeels niet georganiseerd om aan het beleid van het park mee te kunnen denken of beslissen, wel hebben zij weer de macht van de massale opkomst en de economische waarde voor de middenstand in Haarlem. De tijdspanne voor de rapportage is zeer kort dus het onderzoek zal zeer beperkt worden, we gaan proberen op de hoofdvragen een antwoord te geven en we willen vanuit ons bedrijf een aanbeveling doen in de verbetering en langer behoud van de bomen in het park. De hoofdvragen van de stichting Bevrijdingspop zijn: Is de belasting op het park zo hoog als de gemeente suggereert en hoe hoog mag de belasting zijn t.a.v. de bomen? Ondersteund het beleid, die de gemeente Haarlem heeft vastgesteld voor het park, de omstandigheden om het effect van de festivals op de bomen te minimaliseren?

  • Rapportage, Bevrijdingspopfestival, belasting op de bomen in de Haarlemmerhout

    Protree boombeheer juni 2013 Rapport no.003 9

    De hoofdvragen worden opgesplitst in de volgende deelvragen: Wat is de huidige situatie? Wat is de hoogte van de belasting ? Wat zijn de bewijsstukken, onderzoeken van de gemeente Haarlem om de belasting aan het gebruik van het park door festivals te koppelen? Zijn er voldoende duurzame beheersmaatregelen gewaarborgd in het gemeentelijk beleid? De vraag wat de gemeente suggereert valt niet te beantwoorden omdat zij geen reactie hierop geven, we gaan ervan uit dat zij de belasting hoog vindt en zullen de verder deelvragen onderzoeken. Een andere factor waar rekening mee moet worden gehouden is het achterstallige onderhoud van het park m.b.t. de bomen, aangezien al tientallen jaren bekent is dat de omstandigheden niet optimaal zijn. (Dopheiden en Verstraten, 1990)

    1.3 Beperking van het onderzoek In verband met de hoeveelheid tijd en de omvang in verschillende aspecten van de belasting wordt het onderzoek beperkt. Om het onderzoek te beperken in omvang zullen alle bovengrondse aspecten niet worden uitgewerkt. Deze aspecten kunnen met een goede structuur en opzet en begeleiding van de terreininrichting allemaal opgelost worden. Dit is gebleken uit de voorstudie en de verbeterde editie van Bevrijdingspop 2013. Wel van belang zijn de ondergrondse aspecten, met name de verdichting van de bodem. Tevens zal de relatie en belang van beter bodemonderhoud worden aangegeven Het onderzoek zal verder beperkt worden door een locatie te onderzoeken ( zie fig.3), namelijk het gedeelte van de Kleine hout waaronder het veel besproken Vlooienveld valt. Deze locatie zal enkel worden onderzocht op basis van indringingsweerstand, gemeente Haarlem heeft geen toestemming gegeven voor graafwerkzaamheden.

    Fig. 3: beperking van het onderzoeksgebied.

  • Rapportage, Bevrijdingspopfestival, belasting op de bomen in de Haarlemmerhout

    Protree boombeheer juni 2013 Rapport no.003 10

    1.4 Methode van onderzoek Voor het onderzoek en de rapportage wordt er om informatie in te winnen en een deel van de vragen te beantwoorden, contact opgenomen met de volgende partijen.

    Gemeente Haarlem Stichting Bevrijdingspop B.S.I bomenservice Nationale bomenbank Bomenwacht Groenadvies Amsterdam TFI grondinjectie Een literatuurstudie word uitgevoerd naar de verleende vergunningen, voorliggende rapportages en opnames van het terrein zoals te vinden op internet. Ook worden er verschillende beleidsdocumenten bestudeerd, vergeleken en aanvullingen en verbeteringen aangegeven. Deze documenten zoals groenstructuurplan, visie- en onderhoudsbeleid van de Haarlemmerhout en ecologisch beleid hebben verschillende raakvlakken met de Haarlemmerhout. Het beleid zal worden bekeken of het voldoet aan alle voorwaarden om de belasting door een festival zoveel mogelijk te minimaliseren. Om effecten te kunnen meten die vermoedelijk zijn opgetreden door het festival en alle voorzieningen om het festival mogelijk te maken, meten we de indringingsweerstand. Dit wordt gedaan op de onderstaande wijze. Meting van de indringingsweerstand van de grond op vele punten met een

    penetrometer* voor en na het Bevrijdingspopfestival. Deze vele punten zullen worden gemeten onder de buitenste rand van de kroonprojecties en een aantal rondom de voet van de bomen op 1.5 meter afstand. het terrein is verdeeld in 4 segmenten waarbij de indringingsweerstand is gemeten bij 42 locaties ( bomen ) en per locatie afhankelijk van de grootte 10 30 meetpunten

    * De gebruikte penetrometer is een 80 cm staaf met een punt (conus van 1 cm2) waarop een drukmeter is geplaatst, deze geeft de indringingsweerstand voor die punt in de grond weer in MPa.

  • Rapportage, Bevrijdingspopfestival, belasting op de bomen in de Haarlemmerhout

    Protree boombeheer juni 2013 Rapport no.003 11

    Randvoorwaarden van onderzoek De metingen van de indringingsweerstand worden gedaan in een bodem op veldcapaciteit (pf=2) dit houd in dat al het water wat niet kan worden gebonden is weggezakt. Met de penetrometer kan slechts puntsgewijs de indringingsweerstand worden vastgesteld dus zal sterk verschillen per meting, groot aantal meetpunten is dus van belang op inzicht te krijgen. Als globale richtlijn (Prooijen, 2008) voor de indringingsweerstand (lw) gelden waardes als aangegeven in tabel 1. lw < 1.5 MPa In homogeen profiel, geen mechanische belemmering lw 1.5 3.0 MPa Wortelgroei geremd lw > 3 MPa Wortelgroei sterk belemmerd Tabel 1: Randvoorwaarden indringingsweerstand.

  • Rapportage, Bevrijdingspopfestival, belasting op de bomen in de Haarlemmerhout

    Protree boombeheer juni 2013 Rapport no.003 12

    2. Situatiebeschrijving Elk jaar wordt op 4 en 5 mei het Bevrijdingspopfestival gehouden in de Haarlemmerhout. Een feest met meer dan 120.000 bezoekers en al jaren speelt er een discussie over het gebruik van de Haarlemmerhout en de belasting hiervan op het park. De Haarlemmerhout is een groot park- en bosgebied in het zuiden van Haarlem gevormd door de eeuwen heen en door verschillende architecten het oudste groene rijksmonument van Nederland. De Hout wordt gekenmerkt door zijn grote aantal monumentale en potentieel monumentale bomenbestand en andere bijzondere natuurwaarden. De gebruikersintensiteit is erg toegenomen en sinds de jaren 80 werd er een sterke achteruitgang geconstateerd van het park. De onderhoud-toestand is achterstallig en in de jaren 1989 en 1990 is er veel onderzoek naar gedaan en begon men met de eerste plannen voor herstel en nieuw beheer.

    Fig. 4: Bevrijdingspop 2013

    2.1 Het Bevrijdingspopfestival Het oudste Bevrijdingspopfestival in Haarlem is al jaren een succes bij de bezoekers, begonnen in 1980 en gehouden op verschillende locaties. Sinds 1985 wordt het festival gehouden in de Haarlemmerhout met meer dan 120.000 bezoekers per keer. In het zonovergoten jaar 2000 trok het evenement 175.000 mensen.

  • Rapportage, Bevrijdingspopfestival, belasting op de bomen in de Haarlemmerhout

    Protree boombeheer juni 2013 Rapport no.003 13

    Het festival wordt ruim gedragen door de gemeente Haarlem en haar bewoners. De gemeente Haarlem plaatst Bevrijdingspop bij de 5 belangrijkste en meest beeldbepalende evenementen van de stad (evenementenbeleid 2011/2012) Ook is er een groot financieel belang, schattingen voor de extra omzet alleen voor de binnenstad worden geraamd op 725.000 . Naast een financile opbrengst is een goed festival belangrijk voor imago en naamsbekendheid van de stad, laagdrempelige cultuurparticipatie van lokale inwoners en sociale samenhang en integratie. De mensen zelf waarderen het festival ook hoog volgens onderzoeken van de gemeente Haarlem (Waal, juni 2010) 90 % van een digipanel vind het zeer positief/positief als waarde voor de stad. Nadelen en overlast van het festival worden vooral in de omliggende wijken ervaren, bewoners klagen ook hierover. De meeste klachten gaan over geluid, afval en bereikbaarheid. 53 % in het onderzoek van 2009 noemde de groenaantasting een probleem in het onderzoek van 2010 was dit gedaald naar 38 %. 2.2 De Kleine Hout Het Bevrijdingspopfestival wordt gehouden in een aantal delen van de hout genaamd, Florapark, Frederikspark en het Vlooienveld onderdeel van de Kleine Hout. Zoals aangegeven in de beperking van het onderzoek gaan we specifiek kijken naar het Vlooienveld en directe omgeving binnen de Kleine Hout. Het Vlooienveld is een kort gemaaid gazon en een deel hoger gras met vele solitaire grote monumentale bomen waaronder beuken, eiken en lindes (zie fig 5). Er is een groot deel bomen aangeplant in de jaren 1950-1960.

    Fig. 5: Haarlemmerhout april 2013 oostelijke richting vanaf het vlooienveld

  • Rapportage, Bevrijdingspopfestival, belasting op de bomen in de Haarlemmerhout

    Protree boombeheer juni 2013 Rapport no.003 14

    Dit gedeelte van het park wordt intensief gebruikt mede door bevrijdingspop dusdanig dat er een behoorlijk verdichte grondslag is met verdichtingswaarden tussen 4 tot meer dan 5 MPa (Slotboom, 2007) als gemeten tijdens een onderzoek van de B.S.I. voor de gemeente Haarlem. Deze verdichting zorgt regelmatig voor stilstaand water op de gazons en diverse plekken in het park, dit is terug te vinden in de grondlagen waar veel roestsporen te vinden zijn terwijl het grondwaterpeil 1.2 meter is. De bodem bestaat uit een toplaag van redelijk tot matig humusrijk zand op een ondergrond van humus arm matig fijn zand. Volgens de voorgaande onderzoeken is het een zeer verarmde, verschaalde bodem o.a. door eeuwenlang afvoeren van het organische materiaal.

  • Rapportage, Bevrijdingspopfestival, belasting op de bomen in de Haarlemmerhout

    Protree boombeheer juni 2013 Rapport no.003 15

    3. Onderzoek verdichting Om het directe effect te kunnen weergeven van het Bevrijdingspopfestival meten we de indringingsweerstand van de grond op o.a. diverse punten rondom de bomen. Deze meting doen we voor- en nadat het festival heeft plaatsgevonden en vergelijken de uitgevoerde metingen. In bijlage 1 is een kaart weergegeven met de meetlocaties en in bijlage 2 de tabel met de gemeten waarden. In deze tabel worden ook een aantal opmerkelijke of waardevolle metingen geaccentueerd. Verdichting voor het festival Door onderzoeken uit het verleden zoals door Bureau Groenadvies/Omegam in 1990 welke wordt beschreven in het artikel van Dopheide en Verstraten (1991)( stressfactoren in een oud stadsbos en mogelijkheden tot herstel) geven informatie over de verdichting. Dit artikel, net als het onderzoek van BSI uit 2007, geeft aan dat de verdichting een probleem is in met name het parkgedeelte het Vlooienveld. B.S.I. heeft een gemiddelde waarde gevonden van 4 tot 5 MPa, dit blijkt ook uit de meetgegevens van dit onderzoek. Tijdens de metingen bleek dat de Kleine Hout geheel behoorlijk verdicht is met veel plaatselijk storende lagen waarbij de penetrometer niet kon indringen, waarden van >5 MPa. Deze lagen bevinden zich op dieptes van 15 30 cm. Bij een aantal plekken was de indringingsweerstand wel lager met name de punten 40-42 en rondom de stamvoeten van bomen was de indringingsweerstand veel lager dan onder de kroonprojecties en ook tot op diepte -60 cm. Tijdens de metingen werd ook veel puin aangeprikt in de bodem. Verder bodemonderzoek is niet mogelijk gebleken bij gebrek aan toestemming net als het specifiek vergelijken van de meetwaarden met het onderzoek van de B.S.I. door het niet vrij mogen geven van de gegevens.

  • Rapportage, Bevrijdingspopfestival, belasting op de bomen in de Haarlemmerhout

    Protree boombeheer juni 2013 Rapport no.003 16

    Verdichting na het festival Na het festival is de indringingsweerstand opnieuw gemeten op de zelfde locaties als de eerste meting. De resultaten waren niet veel verschillend op een 6 tal locaties werd een iets verhoogde weerstand gemeten. Opvallend is wel dat op locaties waar de indringingsweerstand al laag was deze laag is gebleven ook na het festival, met name de punten 40, 41 en 42. Deze punten zijn gemeten in een wat opener vlak terwijl dit wel een doorgaande looproute was voor vele mensen van de ingang richting het veld. Ook de waardes rondom de stamvoeten zijn het zelfde gebleven.

  • Rapportage, Bevrijdingspopfestival, belasting op de bomen in de Haarlemmerhout

    Protree boombeheer juni 2013 Rapport no.003 17

    4. Beleid t.a.v. de Kleine Hout en het Bevrijdingspop- festival Voor de instandhouding en verbetering van de Haarlemmerhout zijn beleidsstukken opgesteld. Deze beleidsstukken waaronder een visieplan, voor de toekomst met actiepunten en begrotingen, en een beheersplan wat deze visie moet realiseren. Het college van Haarlem moet jaarlijks besluiten op het verlenen van de evenementenvergunning van het Bevrijdingspopfestival. Eisen die het college heeft gesteld in 2012 zijn o.a. het opstellen van een jaarlijkse nota Evaluatie festivals in de Hout (SZ/EC 2012/16566) waaraan wordt toegevoegd een aparte groenevaluatie. Voor 2013 moet het college besluiten op de nota festivals in een duurzame Hout waarin het college besluit tot aanvullende maatregelen om schade aan het groen door festivals waar mogelijk te voorkomen en waar niet mogelijk de schade te beperken. Deze evaluaties moeten aansluiten bij de nota en concept ecologisch beleidsplan 2013-2030. 4.1 Beschouwing van visie en beheer Kleine Hout Beheervisie 2009-2020 In dec 2009 heeft de gemeente Haarlem het eerste deel van het integrale beheersplan Haarlemmerhout 2009-2020 opgesteld, de beheervisie voor het rijksmonument de Haarlemmerhout. Deze visie stelt o.a. dat in de Kleine Hout monumentale bomen blikvangers zijn en dragers van het monument net als lanen en zichtassen. Beheerdoelen in deze visie zijn het duurzaam beheren van de monumentale bomen om deze zo lang mogelijk te behouden. Tevens is het beheer erop gericht een zo volwaardig mogelijk bossysteem te creren. Zorg voor het park wordt gedragen door een beheerder welke zich laat adviseren door een adviescommissie die namens en bestaande uit diverse belanghebbende (let wel, niet perse deskundig) betrokken is bij het beheer van de Haarlemmerhout (beheervisie, 2009/234898). Hiernaast is een externe klankbordgroep samengesteld uit deskundige die advies kunnen geven op diverse vraagstukken. De beheerder is verantwoordelijk voor de regie en kwaliteitsbewaking volgens algemene bestekken en mag hij specifiek uitbesteden of onderhands laten uitvoeren van werkzaamheden.

  • Rapportage, Bevrijdingspopfestival, belasting op de bomen in de Haarlemmerhout

    Protree boombeheer juni 2013 Rapport no.003 18

    Beheersplan 2012-2020 Na het vaststellen van de visie in deel 1 van het beheersplan heeft het college op 30 oktober 2012 besloten tot het vaststellen van deel 2 van het integraal beheersplan haarlemmerhout. Hierin worden de punten uit de visie vertaald naar beheer en maatregelen om het eindbeeld van de visie te bereiken. Ook is hier een financile onderbouwing bij aanwezig en wordt een extra BRIM-subsidie, van 300.000 verdeeld over 6 jaar, besproken. Deze subsidie is toegekend voor het inlopen van achterstanden in het beheer. Kanttekening uit het collegebesluit punt 5. dat dit plan alleen voorziet in regulier onderhoud en dat er geen invulling wordt gegeven aan groot onderhouds- en vervangingsopgaven uit de visie. Hiervoor wordt na het beschikbaar stellen van investeringsgelden een voorstel gedaan. In het beheersplan blijft het idee uit de visie bestaan om oude bomen zo lang mogelijk te behouden, randvoorwaarden worden hierbij gegeven waaronder een verbetering van de bodem. Beschermen van de bomen van het vlooienveld vraagt om een aanpassing van het gebruik en beheer volgens een rapportage van de bomenwacht uit 2011. Onder het regulier beheer vallen o.a.:

    Beschermen van gazons (met name het Vlooienveld) tegen beschadigingen en verdichting door gebruik van aangepast materieel en het aanbrengen van rijplaten. Gazons worden 2 x per jaar belucht, bezand en bemest met compost en organische voedingsstoffen. Blad wordt jaarlijks 3 x geruimd waarbij het blad bij voorkeur een keer wordt versnipperd (behalve eikenblad) tijdens de eerste bladval met de laatste maaibeurt. De doorwortelbare ruimte van alle monumentale- en toekomstbomen wordt jaarlijks onderhouden en beschermd tegen externe invloeden als verschraling en verdichting. Jaarlijks vindt bij 20% van de bomen in gazon onderhoud van de standplaats plaats, door bemesting en machinaal los houden van de bodem. Bescherming vindt het gehele jaar plaats tijdens alle activiteiten rond bomen. Projecten die niet onder het reguliere onderhoud vallen zijn o.a.: Het herstel van het doorwortelbare vermogen en de voedingssituatie van de bodem onder de bomen op het vlooienveld. Het vergroten van de draagkracht van het activiteitenterrein van het vlooienveld.

  • Rapportage, Bevrijdingspopfestival, belasting op de bomen in de Haarlemmerhout

    Protree boombeheer juni 2013 Rapport no.003 19

    Conclusie van het beheer (volgens het beheersplan) is dat met name de bodem en de bomen hun maximale flexibiliteit hebben getoond, maar laten zien dat voortbestaan niet meer vanzelfsprekend is. Gebeurtenissen uit het verleden en het intensieve gebruik hebben geleid tot verdichting van de grond en afname van beschikbare voeding. Het herstellen hiervan en het aanpassen van gebruik en onderhoud is van groot belang. 4.2 Beschouwing notas en verschillende beleidstukken Na het festival van 2012 is er een evaluatie opgesteld. Uitkomsten uit deze evaluatie zijn:

    Evenementenbeleid: Festival wordt goed gewaardeerd en gedragen door de bezoekers en inwoners van Haarlem. Geeft goede extra inkomsten voor de stad Locatie: Andere locatie is niet wenselijk uit oogpunt van orde en veiligheid. Als Bevrijdingspopfestival groeit qua bezoekersaantallen zullen de gevolgen voor de natuur en monumentale bomen groot zijn. Baten festival: Geschatte extra bestedingen tijdens bevrijdingspopfestival bedragen voor de binnenstad circa 725.000 voor de horeca op het evenementen terrein wordt het bedrag geschat op circa 2,4 miljoen euro. Ecologische schade: Het vlooienveld is afgelopen 15-20 zo intensief gebruikt dat de bodem verdicht is geraakt. Behalve verdicht ook verdroogd en verarmt. Onderzoek van de Bomenwacht in 2011 wijst uit de helft hierdoor in matige tot slechte conditie verkeert. Specifieke maatregel: Om de bomen voor langere duur te beschermen is een sandwichconstructie toegepast. Kosten 200.000 waarvan de helft wordt doorberekend aan de festivals in 10 jaar tijd. Tevens is na het Bevrijdingspopfestival van 2012 er apart een groenevaluatie gemaakt, de Bomenwacht heeft in opdracht van de gemeente Haarlem toezicht gehouden op de uitvoering van werkzaamheden. Er zijn een aantal kleine zaken geconstateerd en voor verbetering vatbaar, hoofdzakelijk punten door aanrijden (meer begeleiding) en te weinig rijplaatgebruik. Voor de verbeterpunten is een lijst van aanbevelingen opgesteld.

  • Rapportage, Bevrijdingspopfestival, belasting op de bomen in de Haarlemmerhout

    Protree boombeheer juni 2013 Rapport no.003 20

    In het collegebesluit op de nota festivals in een duurzame hout wordt een besluit genomen op de vergunning voor 2013. Hierin worden weer alle financile punten behandeld en deels bijgesteld tot een vergoeding van 20.000 waarbij kosten voor herstel zullen vervallen (behalve ernstige buitensporige schades). Als aanvulling op het groenplan worden de verbeterpunten uit 2012 ingevoerd en worden er meer maatregelen uitgevoerd (zie fig.6), rijplaten gebruikt, gedeeltes afgezet met lint en stambescherming aangebracht. In deze nota is een kanttekening opgenomen dat er meer factoren van invloed zijn op de natuur in de Haarlemmerhout. Het blijkt dat de bomen in de Hertenkamp, niet behorende tot het evenemententerrein, ook in een niet al te beste conditie zijn!

    Fig. 6: Beschermingsmaatregelen voor editie 2013.

    Concept ecologisch beleidsplan 2013-2030 De gemeente Haarlem is nog bezig met het opstellen van een ecologisch beleidsplan waaraan de voorafgaande notas moeten aansluiten. Dit beleidsplan stelt dat er nog niet voldoende wordt gekeken naar de kansen voor ecologie. Conclusie van het concept ecologisch beleidsplan is, dat duurzaamheid bij inrichting en beheer zorgen voor meer biodiversiteit. Het is een bewuste keuze om groen beter ecologisch in te richten en te beheren.

  • Rapportage, Bevrijdingspopfestival, belasting op de bomen in de Haarlemmerhout

    Protree boombeheer juni 2013 Rapport no.003 21

    Punten uit dit beleidsplan zijn o.a.: Bij slechte ecologische kwaliteit moet er altijd verbetering plaatsvinden. De inrichting en beheer moeten niet alleen zijn afgestemd op de menselijke functies, maar ook op de leefvoorwaarden van flora en fauna. De inrichting en beheer zo duurzaam mogelijk uit te voeren. Verontreiniging en verrijking van de grond voorkomen en aanvullende grond moet humusarm zijn.

  • Rapportage, Bevrijdingspopfestival, belasting op de bomen in de Haarlemmerhout

    Protree boombeheer juni 2013 Rapport no.003 22

    5. Conclusie onderzoek en adviezen In het gedeelte van de Haarlemmerhout waarin het Bevrijdingspopfestival wordt gehouden het Vlooienveld in de Kleine Hout is de bodem sterk verdicht. Beheersplannen zijn gemaakt en maatregelen genomen door de gemeente Haarlem. Deze moeten deels worden betaald door de festivals waaronder een ingegraven Permavoid sandwich constructie en een gedeelte mechanisch bodemverbetering. De bodemverbetering is uitgevoerd d.m.v. beluchting met het evt. injecteren van meststoffen en of compost en andere stoffen. Gegevens hebben we hierover niet i.v.m. het niet vrijgeven van gegevens door gemeente Haarlem. De verdichting wordt door diverse partijen aan de festivals toegeschreven en ook laait regelmatig de discussie op over de schade aan park en bomen hierdoor. Het zou goed zijn als de gemeente Haarlem hierin duidelijkheid verschaft aan de burgers. De vragen over de belasting van het park, hoe hoog deze belasting is en mag zijn t.a.v. de bomen?, wordt behandeld in het stuk onderzoek verdichting. Dit geeft tevens het antwoord op de vraag, wat is de huidige situatie? Belasting van het park gaat in op de vraag wat de bewijsstukken zijn van de gemeente Haarlem om de verdichting aan het gebruik van het park door festivals te koppelen. Beheersmaatregelen geeft een mening over de tweede hoofdvraag of er voldoende duurzame beheersmaatregelen zijn gewaarborgd in het beleid. T.a.v. de beheersmaatregelen en beleid dit wordt nog verder uitgewerkt door middel van gegeven adviezen. Onderzoek verdichting De verdichting van de bodem van voor en na het Bevrijdingspopfestival is onderzocht. Dit leverde een beeld op van de huidige situatie, een bevestiging op van alle eerdere onderzoeken namelijk een sterk verdicht terrein. Helaas niet te vergelijken met eerdere metingen door het niet vrijgeven van gegevens, dit verminderd sterk de waarde van het onderzoek. Over de hoogte van de belasting kunnen we mede door het niet vrijgeven van gegevens niks zeggen. Doordat uit de metingen blijkt dat de waarden direct voor en na het Bevrijdingspopfestival sterk overeenkomen en weinig afwijken en er alleen gemeten is op indringingsweerstand. Op een enkele plaats wordt iets meer verdichting gemeten maar dit kan ook toegeschreven worden aan de locatie van de meetpunten. Wel is opvallend dat de gevonden zachte gedeeltes niet verder zijn verdicht terwijl dit wel de verwachting was na betreding door vele mensen. Ook rond de stamvoeten was de verdichting minder zowel voor en na het festival.

  • Rapportage, Bevrijdingspopfestival, belasting op de bomen in de Haarlemmerhout

    Protree boombeheer juni 2013 Rapport no.003 23

    Hoe hoog de belasting mag zijn die maximaal is voor de bomen wordt aangegeven in de randvoorwaarden (zie tabel 1). De hoogte van de gemeten belasting gaat ver over deze randvoorwaarden heen. Belasting van het park Het onderzoek geeft antwoord op de vraag, wat is de huidige situatie? Het is niet te bewijzen dat door het festival de verdichting nog veel zwaarder is geworden. Hierdoor kan men ook vraagtekens zetten bij veronderstellingen om de belasting enkel aan de festivals toe te schrijven er zijn meer partijen die de Haarlemmerhout zwaar belasten. Er is geen nul meting van voor het begin van de festivals terwijl wel bekend is dat het park voor de jaren 80 ook in slechte staat was. Onderzoeken van B.S.I en de bomenwacht spreken elkaar zwaar tegen over de conditie waarin het bomenbestand zich bevind en geven ook geen bewijs over belasting door festivals. Ook het feit dat er de bomen in de Hertenkamp het ook slecht doen als opgemerkt in de nota festivals in een duurzame Hout geeft aan dat er meer oorzaken zijn dan alleen festivals. Uiteraard is het wel aannemelijk dat door rijbewegingen verdichting is veroorzaakt maar dit is tientallen jaren lang ook gebeurd door ander partijen met o.a. maaimachines, tractoren, hoogwerkers, graafmachines enz. voor het aanleggen en onderhouden van het gazon en park (zie fig. 7). Daarnaast zijn er ook diverse maaischaden aan verschillende bomen gevonden.

    Fig 7: Verschillende belastingen van de ondergrond. Het is in de boomverzorging dat gazon een deken des doods wordt genoemd om deze redenen, gazons en bomen hebben niet de zelfde belangen en er is ook degelijk sprake van concurrentie om voedingsstoffen.

  • Rapportage, Bevrijdingspopfestival, belasting op de bomen in de Haarlemmerhout

    Protree boombeheer juni 2013 Rapport no.003 24

    Compost welke wordt gebruikt om het grasveld te verbeteren is verschillend van compost welke voor bomen interessant is. Uitgebreid grondonderzoek en de relatie tussen puin en grondsamenstelling zouden ook bruikbare gegevens opleveren en verklaringen kunnen geven over de oorzaak van de storende lagen. Beheersmaatregelen Het ingraven van de Permavoid sandwich constructie is een aanpassing aan de ondergrond die is uitgevoerd, dit is een maatregel die zeker als duurzaam kan worden bestempeld. Ook voor de functie, het beschermen van de wortels en verbeteren van de doorwortelbare ruimte onder het vlooienveld. De draagkracht van het veld wordt vergroot zonder dat de ondergrond wordt verdicht, of het ook een acceptabel gazon oplevert is buiten de begrenzing van dit onderzoek. Hiernaast worden in de beheersmaatregelen verder gesproken over mechanisch opheffen van verdichting en inbrengen van voedingsstoffen. Of onderhoud van de ondergrond op deze manier werkt en duurzaam is kan men vraagtekens bij zetten (Amerongen, 2004). Er zijn betere meer duurzame methodes die men kan en zou moeten toepassen en welke beter aansluiten bij het concept ecologisch beleidsplan. Andere methoden zouden ook het effect van belasting meer minimaliseren iets wat beluchten ook niet doet. Maatregelen als in de notas worden beschreven als bescherming van de ondergrond door rijplaten is zeker nodig net als alle andere beschreven punten ter bescherming en voorkoming van schade. Adviezen voor de Hout Om aan de belangrijkste doelstellingen van alle groennotas en beleidsstukken te voldoen, het duurzaam behouden van de oude bomen, moeten er dus nog extra en of andere maatregelen worden genomen. Algemene maatregelen zoals:

    Het weer aanstellen van een beheerder met een groene opleiding met specialisaties t.a.v. bomen. Het uitbreiden van de adviescommisie met boomdeskundigen en meerdere bedrijven vragen om oplossingen. Uitbreiden van voorkomende beschermingsmaatregelen t.a.v. negatieve effecten van festivals, samen met verscherpt toezicht en aansprakelijk stellen van overtreders aan de hand van een regelement.

  • Rapportage, Bevrijdingspopfestival, belasting op de bomen in de Haarlemmerhout

    Protree boombeheer juni 2013 Rapport no.003 25

    Ten aanzien van de ondergrondse problematiek zou uitgebreid onderzoek nodig zijn waarbij gekeken moet worden naar de volgende mogelijkheden: Structureel verbeteren van de ondergrond d.m.v. uitwisseling waarbij de grond wordt weggezogen en verbeterd en daarna wordt terug ingebracht. Dit gesegmenteerd uitgevoerd. Verbetering van grond met een stabiel schimmeldominant humuscompost om het ecologische voedselweb weer te herstellen. Aanbrengen van een 10 cm schimmeldominante stabiele mulchlaag onder de toch kale ondergrond van de kroonprojecties van bomen. Aanbrengen van een, zo groot mogelijke, boomspiegel bij bomen die geen kale ondergrond hebben onder de kroonprojectie o.a. ter bescherming van maaischade en grondverbetering. Eigenlijk helpen hierbij alle maatregelen welke zoveel mogelijk de bodem een bosstructuur kunnen teruggeven en de leefomstandigheden van het voedselweb kunnen herstellen. Deze maatregelen zijn al vaak toegepast met succes zoals in b.v. de gemeente Dongen op verschillende locaties en in Park Hartenstein in Oosterbeek (zie fig.8).

    Fig. 8: Aangebrachte mulchlagen in Park Hartenstein in Oosterbeek

    Fig. 9: Grasveld onder bomen, toekomstige mulchlaag ?

  • Rapportage, Bevrijdingspopfestival, belasting op de bomen in de Haarlemmerhout

    Protree boombeheer juni 2013 Rapport no.003 26

    Budget voor deze maatregelen kan gevonden worden in het reguliere onderhoudsbudget en in de extra BRIM subsidie die is toegekend voor het herstellen van de achterstallige onderhoud van de Haarlemmerhout. Ook zouden de festivalorganisatoren dit kunnen afdwingen om de door hun ter beschikbaar gestelde gelden, voor het groen, hiervoor aan te wenden. Extra winst kan men nog behalen door dit uit te dragen tijdens de festivals en hierdoor via collectie en of een laagdrempelige entree te financieren. De voordeel die de festivals hebben van een mulchlaag is dat deze ook nog eens vele malen beter bestand is tegen verdichting naast alle andere voordelen.

    Fig 10: bron www.Boomzorg.nl

  • Rapportage, Bevrijdingspopfestival, belasting op de bomen in de Haarlemmerhout

    Protree boombeheer juni 2013 Rapport no.003 27

    Literatuurlijst Amerongen V. (2004). Knaller of kneusje deel II, K.P.B. blad nummer 21 pag. 5-11. Dopheiden J.R.C en J.M. Verstraten (1991). De Haarlemmerhout I. Stressfactoren in een oud stadsbos en mogelijkheden tot herstel, Nederlands bosbouw tijdschrift. Gemeente Haarlem (2009). Integraal beheersplan Haarlemmerhout 2009-2020. Deel 1, beheersvisie voor het rijksmonument de Haarlemmerhout. Gemeente Haarlem (2012). Integraal beheersplan Haarlemmerhout 2012-2020 Deel 2, beheersplan voor het rijksmonument de Haarlemmerhout. Gemeente Haarlem (2012). Nota: Evaluatie festivals in de Hout; Bevrijdingspop en Houtfestival. Reg.nummer: SZ/EC 2012/16566 Gemeente Haarlem (2013). Nota: Festivals in een duurzame Hout. Reg.nummer: STZ/EC 2013/17295 Gemeente Haarlem (2013). Nota: Concept ecologisch beleidsplan 2013-2030 Reg.nummer: WZ/BOGV 2012/490888 Prooijen van G.J. ( 2008). Stadsbomen Vademecum boomcontrole en onderzoek, Arnhem, IPC Groene ruimte. Slotboom D. (September 2007). Boomtechnisch onderzoek Haarlemmerhout, B.S.I. bomenservice, rapport 101233/DS. Waal Pieter (juni 2010). Gemeente Haarlem, onderzoek en statistiek.

  • Rapportage, Bevrijdingspopfestival, belasting op de bomen in de Haarlemmerhout

    Protree boombeheer juni 2013 Rapport no.003 28

    Bijlage 1: Kaart meetpunten indringingsweerstand

  • Rapportage, Bevrijdingspopfestival, belasting op de bomen in de Haarlemmerhout

    Protree boombeheer juni 2013 Rapport no.003 29

    Bijlage 2: Tabel meetresultaten indringingsweerstand Waarden indringingsweerstand in MPa Grotere waarde dan 5 geeft ondoordringbare laag aan. Geeft opmerkelijke meting aan punt Waarde voor festival Waarde na festival 1 Tot 30 cm 5,

    enkele plekken 5 op 20 cm

    5 m. van de weg 5 op -15/20 cm

    14 >5 op -20 cm Idem 15 5 op -30 cm

    rond stamvoet 5 op -20 cm

    16 < 4 tot -40 cm >5 -40 cm Idem 17 < 4 tot 30 cm > 5 -30 cm Idem 18 < 4 tot -20 cm >5 -20 cm Idem

  • Rapportage, Bevrijdingspopfestival, belasting op de bomen in de Haarlemmerhout

    Protree boombeheer juni 2013 Rapport no.003 30

    19 >5 op -20 cm, enkele plek 5 op -30 cm Idem 21 5,

    enkele plek 5 op -30 cm Idem 32 3 tot 60 cm Idem 35 5,

    enkele plek

  • Rapportage, Bevrijdingspopfestival, belasting op de bomen in de Haarlemmerhout

    Protree boombeheer juni 2013 Rapport no.003 31