Minor Mediterrane Wereld - HC4 - Rome

Rome vs. Archaïsch Griekenland; Romeinse Rijk wel een groot rijk onder heerschappij

van een vorst/keizer/regering. Griekenland (Athene) was dat niet.

Koningstijd - 753-509 v. Chr.

Republiek - 509-27 v. Chr.

Keizerrijk - 27 v. Chr.-476 n. Chr.

Grote expansie vanaf ca. 200 v. Chr.

Bronnen voor Vroege Periodes

geschreven bronnen allemaal later

deze auteurs citeren oudere bronnen die zijn niet bewaard gebleven

inscripties (decreten, inventarislijsten, uitspraken, notulen)

archeologie -> heel belangrijke rol

Altijd vragen stellen aan de bron; waarom geschreven? welk publiek? heeft de schrijver

geciteerd, en wat wel en wat niet?

Context - Italië in de Archaïsche periode

Rome ligt in Latium, kuststreek naar het zuiden (Napels). Boven Rome ligt Etrurië, van

de kust richting binnenland, strekte tot de po-vlakte.

De Etrusken

hoogtepunt zevende en zesde eeuw voor Christus

Taal van een verder onbekende taalgroep

Contact met Grieken (te zien in gewoontes, alfabet)

Belangrijke invloed op Rome -> religie, symbolen van macht

Etruskische symposia

beelden of fresco's waarbij mannen en vrouwen gezamenlijk aanliggen aan een

tafel

invloed vanuit Griekenland merkbaar, maar Etrusken beelden ook vrouwen af,

dat was bij de Grieken not-done. In Griekenland mochten vrouwen alleen

functioneel aanwezig zijn, bijv. om te bedienen, of seksueel.

Sostratos van Aegina

hele rijke handelaar, Herodotus noemt hem de rijkste van de Archaïsche wereld.

geschenken van hem, votief geschenken, gevonden in Aegina, Griekenland en

Naukratis, Egypte en Tarquini, Italië.

80% van al het Griekse aardewerk, Attisch aardewerk, uit Archaïsche periode gevonden

in Etrurië, als grafgeschenken. En dan vooral servies.

II Oorsprong Rome

Mythische oorsprong

o Italische variant - Mythe van Remus en Romulus (daarnaast ook

maagdenroof van Sabijnse vrouwen)

o Griekse variant - Trojaan Aeneas, gevlucht naar Italië na verovering

Troje.

Met zijn vader op zijn rug, die de Trojaanse huisgoden

meeneemt.

Enige Trojaanse held die de oorlog tegen de Grieken overleeft

...Zoon van Anchises & Aphrodite

...Stichter van Rome (voorvader Remus en Romulus)

Voornaamste bron over Aeneas is Vergilius, die de grootheid

van Rome beschreef, als geschenk voor keizer Augustus.

Schrift een soort Odysseus voor Rome.

Klassieke muziek: Opera over Dido, mooi.

Aeneas' reizen linken verschillende gebieden van het

Mediterrane gebied aan elkaar; Troy, Tracië, Delos, Kreta,

Strophades, Buthrotum, Etna, Sicilië, Carthago, Cumea en Rome.

Historische oorsprong

o ontwikkeling van Rome als stadstaat

509 v. Chr. verdrijving van de laatste koning - Rome nu een

republiek.

o parallel met Griekse wereld

509 v. Chr. Spartanen jagen de tirannen in Athene weg.

Rome gebouwd op 7 heuvels: Capitolijn, Quirinaal, Palatijn, Esquilijn,

Aventijn en Caelian. -> publieke gebouwen eind 7de en 6de eeuw v.Chr.

Lex Hortensia - 287 v.Chr. -> einde standenstrijd tussen patriciërs en plebejers.

Concilium Plebis is nu rechtsgeldig. Markeert keerpunt Midden-Republiek.

Romeinse Republiek

o Magistraten (consuls)

o Senaat (Aristocraten)

o Volksvergaderingen (beperkte machten)

Burgerleger

o Militaire ethos - aristocraten in het bijzonder

>> dignitas / auctoritas (hoogste wat je kunt bereiken is het

winnen van veldslagen en succesvolle veldtochten)

III Romeinse Expansie

Fase 1 - Italië - 500-280 v. Chr.

Fase 2 - Het Westen

Fase 3 - Het Oosten

1ste fase Romeinse Expansie: verovering van Italië

4 etappes:

5e eeuw Latium verenigd in bondgenootschap (Latijnse Bond)

II 4e eeuw Etrurië veroverd

III Eind 4e eeuw Zuid-Italië (Magna Graecia)

IV 280 Invasie Pyrrhus van Epirus afgeslagen (275 Slag bij Beneventum)

Pyrrhus kwam de Griekse steden, o.a. Tarentum, te hulp.

Rome begint direct aan de infrastructuur: aanleg van wegen, de via’ s. Hierdoor kunnen

de legers zich sneller verplaatsen.

Eind 3e eeuw -> Italië onder Romeins bewind

2de fase Romeinse Expansie; veroveringen in het Westen

oorlogen met Carthago -> Punische Oorlogen

Rome en Carthago

o Qart Hadasjt = Nieuwe Stad = Carthago

o Carthago is een Fenicische kolonie, gesticht in 9de/8de eeuw

o vanaf midden 7de eeuw Carthaagse expansie in het Westelijke

Mediterrane zeegebied.

conflicten met Grieken op Sicilië - Rome en Carthago ingeroepen om de

Mamertines te hulp te schieten

conflicten om hegemonie in westelijk deel Middellandse Zee gebied met Rome

Punische oorlogen

o I 264-241 v. Chr. - Sicilië -> Hamilcar

o II 218-202 v. Chr. - Hispanië -> Hannibal

o III 148-146 v. Chr. - Africa -> Carthago vernietigt

Sicilië was de eerste provincie van Rome buiten Italië.

Tweede Punische oorlog - Hanniballische oorlogen

Hannibal was een grote Carthaagse veldheer en vijand in 2de Punische Oorlog.

Rome schendt afspraak met Carthago: Rome valt Saguntum aan, een stad in

Carthaags gebied. Hierop valt Hannibal Rome aan door met een groot leger de

Alpen over te trekken. Rome heeft op het randje van de dood gestaan.

Gevolgen van de Punische oorlogen voor Romeinse Rijk

Rome verovert Sicilië, Sardinië, Corsica, Noord Afrika en een groot deel van

Spanje, die tot Romeinse provincies worden gemaakt.

Mag met recht een wereldoorlog genoemd worden. Veel landen deden mee, o.a.

Macedonië, waar Carthago een bondgenootschap/vriendschap mee had. Na de

Punische oorlogen volgen voor Rome dan ook al gauw de oorlogen met de

Griekse wereld.

De veldtochten van Alexander de Grote - 336-323 v. Chr.

DE tijd van de verspreiding van de Griekse cultuur in het Oosten, politiek en

sociaal. En later ook de Romeinse cultuur, wanneer Rome de Grieken verslaat en

hun territoria overneemt.

Grieken, onder Alexander en zijn opvolgers, urbaniseren het door hun veroverde

rijk door het stichten van steden. Primair voor de administratie en bestuur van

het rijk, maar de steden worden later vooral broeiplekken van de Griekse cultuur

-> Hellenisering.

Pergamum en Rome

Attalos I en Eumenes II

continue strijdt tegen de Galliërs

overwinningen alleen mogelijk met steun van Rome

vrede van Apamea in 188 v. Chr. -> met steun van Rome Galliërs en Seleuciden

verslagen, Pergamum nu heerser van Klein-Azië

Seleuciden dus weg uit Klein-Azië

Attalos III laat zijn rijk over aan Rome in 133 v. Chr.

3de fase Romeinse expansie: Griekenland

1 Oorlog tegen Macedonië (4x)

o Slag bij Pydna in 167 v. Chr. - eind Macedonische Rijk

Eind van Macedonische Koningshuis

Grote schatten van Macedonië naar Rome gebracht

Toenemende invloed van Griekse cultuur op Rome, omdat veel

van de Griekse schatten naar Rome werden gebracht en er

populair werden.

2 Oorlog tegen Archaïsche bond

o verwoesting van Korinthe in 146 v. Chr.

3 Eind Seleucidische Rijk

o 63 v. Chr. - Dankzij Romeins interventie

4 Slag bij Actium (31 v. Chr.)

o Coalitie van Marcus Antonius en Cleopatra (laatste telg uit Ptolemeïsche

familie) verslagen -> Eind Ptolemeïsche Rijk

Romeins imperialisme: defensief of offensief?

o Romeinse militaire actie vaak op uitnodiging (Saguntum, Mamertimes)