Hoofdstuk 21: Het macro-economisch evenwicht op de korte termijn: Het IS-LM/TR-model

1ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010 21 – MACRO-ECONOMISCH EVENWICHT OP KORTE TERMIJN: IS-LM/TR-MODEL © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOSTUNIVERSITAIRE PERS LEUVEN

Hoofdstuk 21:Het macro-economisch evenwicht op de korte termijn: Het IS-LM/TR-model

Economie, een Inleiding


Het IS-LM/TR-model

Macro-economische evenwicht Vorig hoofdstuk: twee veronderstellingen

Algemeen prijspeil constant Geen invloed van monetaire sfeer (geldmarkt)

Dit hoofdstuk: enkel eerste veronderstelling behouden Algemeen prijspeil constant


Het IS-LM/TR-model

Eerste veronderstelling Vaste nominale input- en outputprijzen Beste wat ondernemingen kunnen doen is aanbod van

goederen afstemmen op aggregatieve vraag Korte termijn

Simultaan evenwicht van Goederenmarkt Geldmarkt Verband tussen aggregatieve vraag en intrestvoet via

investeringen


Het IS-LM/TR-model - Inhoudstafel

1. Het verband tussen de reële en de monetaire sfeer2. Het IS-LM/TR-model3. Gebruik van het IS-LM/TR-schema4. Het IS-LM/TR-model en de aggregatieve vraagcurve


1. Het verband tussen de reële en de monetaire sfeer

Geldmarkt: intrestvoet brengt evenwicht tot stand zodat geldvraag (via vermogensvraag) = geldaanbod

Goederenmarkt: stijging van intrestvoet doet netto actuele waarde van investeringen dalen Stijging intrestvoet impliceert minder investeringen

I0 = deel van investeringen dat niet van intrestvoet afhangt (‘animal spirits’)

h = intrestgevoeligheid van investeringen


1. Het verband tussen de reële en de monetaire sfeer

Keynes: investeringen eerder intrestongevoelig Figuur 21.1., extreem geval:

Perfect intrestongevoelige investeringsvraag

Investeringen zeer intrestgevoelig Extreem geval:

Horizontale investeringsvraag



1. Het verband tussen de reële en de monetaire sfeer1. Het effect van een toename van de autonomeinvesteringen2. Het effect van een expansief budgettair beleid3. Het effect van een expansief monetair beleid

2. Het IS-LM/TR-model3. Gebruik van het IS-LM/TR-schema4. Het IS-LM/TR-model en de aggregatieve vraagcurve


1.1. Het effect van een toename van de autonome investeringen

Beschouw Figuur 21.2.: Toename investeringen (verbeterde verwachtingen)

Investeringsvraag verschuift naar rechts Multiplicator: toename nationaal inkomen Toename transactievraag naar geld

Geldvraagcurve verschuift naar rechts Excessieve vraag naar geld onevenwicht

Stijging intrestvoet (geldmarkt) doet vermogensvraag naar geld afnemen

Dit erodeert toename van investeringen


1.1. Het effect van een toename van de autonome investeringen

Waarde van investeringsmultiplicator is kleiner dan daar wordt gesuggereerd Reden: wisselwerking tussen reële en monetaire sfeer Lek



1. Het verband tussen de reële en de monetaire sfeer1. Het effect van een toename van de autonome investeringen2. Het effect van een expansief budgettair beleid3. Het effect van een expansief monetair beleid



1.2. Het effect van een expansief budgettair beleid

‘Traditioneel keynesiaans beleid’ Fiscale en budgettaire stimuli recessie

Kritiek Verhoging economische activiteit Toename transactievraag naar geld Stijging intrestvoet Crowding out-effect

Overheidsingrijpen stimuleert weliswaar economische activiteit, afname van investeringen (via verdringing) remt activiteit af

Vandaar: effectiviteit budgettair-fiscaal ingrijpen Discussie tussen keynesianen en niet-keynesianen


1.2. Het effect van een expansief budgettair beleid

Keynes en navolgers Investeringen ongevoelig voor intrestvoet Vraag naar geld zeer gevoelig voor intrestvoet Bijgevolg: verdringingseffect van overheidsuitgaven op

investeringen beperkt

Monetaristen (Milton Friedman) Investeringen gevoelig voor intrestvoet Vraag naar geld niet zo gevoelig voor intrestvoet Bijgevolg: verdringingseffect van overheidsuitgaven op

investeringen substantieel Budgettair beleid: geen effectief instrument



1. Het verband tussen de reële en de monetaire sfeer1. Het effect van een toename van de autonome

investeringen2. Het effect van een expansief budgettair beleid3. Het effect van een expansief monetair beleid



1.3. Het effect van een expansief monetair beleid

Vorige twee paragrafen Interactie tussen reële en monetaire sfeer vanuit schok uit

reële sfeer, met indirect effect uitgelokt in geldmarkt Reële sfeer Geldmarkt

Deze paragraaf Interactie in andere richting

Geldmarkt Reële sfeer Geldaanbodbeleid: verticale geldaanbodcurve

Openmarktverrichtingen, voorschotten, … Intrestvoetbeleid: horizontale geldaanbodcurve





1. De centrale bank controleert het geldaanbod2. De centrale bank zet een intrestvoet volgens de

Taylor-regel2. Het IS-LM/TR-model3. Gebruik van het IS-LM/TR-schema4. Het IS-LM/TR-model en de aggregatieve vraagcurve


1.3.1. De centrale bank controleert het geldaanbod

Stel: expansief monetair beleid Geldaanbodcurve verschuift naar rechts Dit vereist toename vermogensvraag naar geld En dus dalende intrestvoet Investeringen en output nemen toe Transactievraag naar geld neemt toe Oorspronkelijke daling intrestvoet wordt deels ongedaan

gemaakt en investeringen vallen deels terug


1.3.1. De centrale bank zet een intrestvoet volgens de Taylor-regel

Effectiviteit van monetair beleid: Inkomensgevoeligheid van geldvraag Intrestgevoeligheid van geldvraag Intrestgevoeligheid van investeringen



Keynesiaans perspectief Vlakke geldvraagcurve Steile investeringsvraag Leiden tot beperkte effectiviteit van expansief monetair

beleid in vergelijking met budgettair-fiscale stimuli

Monetaristisch perspectief Steile geldvraagcurve Vlakke investeringsvraag Leiden tot beperkte effectiviteit van expansief fiscaal en

budgettair beleid in vergelijking met monetaire stimuli





1. De centrale bank controleert het geldaanbod2. De centrale bank zet een intrestvoet volgens de

Taylor-regel2. Het IS-LM/TR-model3. Gebruik van het IS-LM/TR-schema4. Het IS-LM/TR-model en de aggregatieve vraagcurve



Bovenstaande analyse verandert niet indien centrale bank expansief monetair beleid voert via controle van intrestvoet Taylor-regel

Beschouw Figuur 21.4. Daling intrestvoet Investeringen + Output nemen toe Toename transactievraag naar geld Dan 2 mogelijkheden

Endogene aanpassing geldhoeveelheid bij laatste intrestvoet

Toepassing Taylor-regel: intrestvoet laten stijgen: investeringen nemen af



1. Het verband tussen de reële en de monetaire sfeer2. Het IS-LM/TR-model

1. De IS-curve2. De LM-curve3. Het evenwicht in het IS-LM-schema4. De TR-curve

3. Gebruik van het IS-LM/TR-schema4. Het IS-LM/TR-model en de aggregatieve vraagcurve


2.1. De IS-curve

De IS-curve geeft evenwichtsniveau van nationaal inkomen bij alternatieve waarden van intrestvoet Evenwichten in reële sfeer

Belangrijke parameters Intrestgevoeligheid van investeringsvraag h Multiplicator


2.1. De IS-curve

IS-curve steil verloop Investeringen weinig intrestgevoelig (Keynes) Kleine multiplicator

IS-curve vlak verloop Investeringen intrestgevoelig Grote multiplicator


2.2. De LM-curve

De LM-curve geeft evenwichtsniveau van intrestvoet bij alternatieve waarden van nationaal inkomen Evenwichten in monetaire sfeer

Belangrijke parameters Intrestgevoeligheid van geldvraag Inkomensgevoeligheid van geldvraag


2.2. De LM-curve

LM-curve steil verloop Vermogensvraag weinig intrestgevoelig Vermogensvraag inkomensgevoelig

LM-curve vlak verloop (Keynes) (liquidity trap) Vermogensvraag intrestgevoelig Vermogensvraag weinig inkomensgevoelig


2.3. Het evenwicht in het IS-LM-schema

Simultaan evenwicht op goederen- en geldmarkt

Formeel


2.4. De TR-curve

Intrestvoetbeleid In plaats van geldaanbodbeleid

Taylor-regel Intrest op interbankenmarkt afhankelijk van

Discrepantie tussen output en langetermijnoutput Discrepantie tussen inflatie en gewenste inflatie


2.4. De TR-curve

Beschouw Figuur 21.6. Indien outputniveau te laag

Intrestvoet verlagen economie aanzwengelen Indien outputniveau te hoog

Intrestvoet verhogen economie afremmen Dit is anticyclisch beleid

Richtingscoëfficiënt: hoe sterk anticylisch reageert nationale bank


3. Gebruik van het IS-LM/TR-schema

Olieprijsstijgingen van 1973-1974 en 1979 Macro-economische schokken aan aanbodzijde van

goederen en diensten Veranderingen in algemeen prijspeil Keynesiaanse analyse in diskrediet

Comparatief-statische oefeningen Veel recente voorbeelden voor Keynesiaanse analyse Recessie 2009 en 2010: zware negatieve aggregatieve

vraagschok (dus geen aanbodschok)



1. Het verband tussen de reële en de monetaire sfeer2. Het IS-LM/TR-model3. Gebruik van het IS-LM/TR-schema

1. Het monetaire beleid tijdens de financiële crisis van 2007-2008 en de recessie van 2009

2. Effect van budgettair-fiscaal beleid in de IS-LM-grafiek3. Het effect van een toename in het consumenten- of

producentenvertrouwen4. Het IS-LM/TR-model en de aggregatieve vraagcurve


3.1. Het monetaire beleid tijdens de financiële crisis van 2007-2008 en de recessie van 2009

Paneel B van Figuur 21.7. Centrale beleidsrente en driemaands Euribor Expansief monetair beleid sinds 2008 Anticyclisch beleid

Paneel A van Figuur 21.7. Investeringsvraag stimuleren Negatieve invloed van consumenten- en producenten-

vertrouwen beperken

Daling centrale beleidsrente zal enkel investeringen stimuleren indien Euribor daalt Daling beleidsrente eind 2008 kon vertrouwen nog niet

herstellen


FIGUUR 21.7. (PANEEL A) - REËEL BBP EN VERTROUWENSINDICATOR IN DE EUROZONE 2003-2009

-3

-2,5

-2

-1,5

-1

-0,5

0

0,5

1

1,520

03

2004

2005

2006

2007

2008

2009

% v

eran

derin

g t.o

.v. v

oorg

aand

e kw

arta

al

-40

-30

-20

-10

0

10

20

% v

eran

derin

g t.o

.v. v

oorg

aand

e m

aand

BBP-groei naar volume (linkerschaal)Algemene conjunctuurindicator van de Europese Commissie (afwijking t.o.v. historisch gemiddelde, rechterschaal)


FIGUUR 21.7. (PANEEL B) - REËLE KORTETERMIJ NRENTE (DRIEMAANDS EURIBOR) EN BASISRENTETARIEF ECB 1999-2009

-1

-0,5

0

0,5

1

1,5

2

2,5

3

3,5

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

rent

evoe

t (%

)

Driemaands Euribor Leiddinggevend basisrentetarief



Liquiditeitsval of liquidity trap Indien centrale bank geen invloed meer kan uitoefenen op

geldmarkt Monetair beleid: geen effect meer



Beschouw Figuur 21.8.: IS-curve verschuift naar links door crisis Output neemt af Taylor-regel: centrale beleidsrente verlagen


3.2. Effect van budgettair-fiscaal beleid in de IS-LM-grafiek

Beschouw Figuur 21.9. Fiscaal-budgettaire stimuli IS-curve verschuift naar rechts Maar ook stijging intrestvoet en verdringingseffect

Crowding-out is erger bij steile LM-curve Stel LM-curve verticaal

Budgettair-fiscale stimuli totaal geen effect


3.2. Effect van budgettair-fiscaal beleid in de IS-LM-grafiek

Recessie 2009-2010 LM-curve werd geacht vlak te verlopen Liquiditeitsval Budgettair-fiscaal vraagbeleid aangewezen

Expansief monetair beleid om verdringingseffect van expansief budgettair beleid op te vangen Accommoderend monetair beleid Maar… zie Hoofdstuk 23 voor prijseffecten

Keerzijde expansief budgettair-fiscaal beleid Overheidstekorten Exit strategy?


3.3. Het effect van een toename in het consumenten- of producentenvertrouwen

Herstel van Consumentenvertrouwen (consumptie) Ondernemersvertrouwen (investeringen)

kan ook geëvalueerd worden in IS-LM-model

Andere voorbeelden Verlies aan competitiviteit: IS-curve naar links ‘Credit crunch’ of toegenomen geldvraag: LM-curve naar

links


4. Het IS-LM/TR-model en de aggregatieve vraagcurve

Outputprijs Vast (op korte termijn) Variabel (op lange termijn)

Aggregatieve vraagcurve Verband tussen aggregatieve vraag en algemeen prijs-peil




1. De afleiding van de aggregatieve vraagcurve2. De afleiding van de AV-curve vanuit het IS-TR-schema3. Verschuivingen van de AV-curve


4.1. De afleiding van de aggregatieve vraagcurve

Voor elk prijsniveau geeft AV-curve corresponderende evenwichtsniveau weer van nationaal product IS-LM/TR-schema leidt dat evenwichtsniveau af Waar verschijnt prijsniveau in dit model?

Prijsniveau verschijnt in monetaire sfeer Herinner: transactievraag naar geld betreft nominale

vraag Hoe hoger prijzen, hoe meer algemeen ruilmiddel er

nodig is voor gegeven outputniveau



Beschouw Figuur 21.10.: veronderstel: Algemeen prijspeil neemt toe Transactievraag naar geld stijgt Intrestvoet zal moeten stijgen voor gegeven Q LM-curve verschuift naar links Nieuwe evenwichtsniveau kan worden voorgesteld met

corresponderend algemeen prijspeil als punt van AV-curve



Aggregatieve vraagcurve verloopt dalend Nochtans

Geen substituten op macro-economisch niveau Stijging algemeen prijspeil Stijging welbepaalde

inkomens Werkelijke reden: reële kasbalanseffect (‘real balance

effect’) Stijging prijsniveau Reële waarde geldhoeveelheid daalt Stijging intrestvoet Afname investeringen Afname output


4.2. De afleiding van de AV-curve vanuit het IS-TR-schema

AV-curve Kan men eveneens afleiden van IS-TR-schema Waar verschijnt prijsniveau in dit model?

TR-curve onder meer bepaald door inflatie-doelstelling en feitelijk prijsniveau

AV-curve verloopt dalend Stel: prijsniveau stijgt TR-curve verschuift naar boven Afname output


4.3. Verschuivingen van de AV-curve

Verschuivingen van AV-curve Volgen niet uit veranderingen in prijsniveau

Beschouw Figuur 21.11.: Expansief budgettair-fiscaal beleid AV-curve verschuift naar rechts

Maar beperkt om wille van verdringingseffecten

Veronderstel: Expansief monetair beleid AV-curve verschuift naar rechts


4.3. Verschuivingen van de AV-curve

Conclusies: Expansief budgettairfiscaal beleid (verschuiving IS) en

expansief monetair beleid (verschuiving LM of TR) verschuiven beide AV-curve naar rechts

Restrictief budgettairfiscaal beleid en restrictief monetair beleid verschuiven beide AV-curve naar links

Budgettair-fiscaal beleid doet wel intrestvoet toenemen in tegenstelling tot monetair beleid

Ook andere vraagschokken kunnen voorgesteld worden AV-curve

Hoofdstuk 21: Het macro-economisch evenwicht op de korte termijn: Het IS-LM/TR-model

Documents

Transcript of Hoofdstuk 21: Het macro-economisch evenwicht op de korte termijn: Het IS-LM/TR-model