Herstelondersteunend Herstelondersteunend omgaan met psychische omgaan met psychische

aandoeningenaandoeningenStichting Rehabilitatie ’92Stichting Rehabilitatie ’92

UtrechtUtrecht

Psychische aandoeningen bestaan uitPsychische aandoeningen bestaan uit

PraktischePraktischeStoornissenStoornissencommunicatiecommunicatie van de van de problemenproblemenpsychischepsychischefunctiesfuncties

Ziektebeelden Ziektebeelden Psychiatrische stoornissenPsychiatrische stoornissen

SymptomenSymptomen

Wat is herstelondersteunende zorgWat is herstelondersteunende zorg

Herstelondersteunende zorg is alle zorg die gericht Herstelondersteunende zorg is alle zorg die gericht is op het bevorderen van het herstelproces van is op het bevorderen van het herstelproces van

de cliënt. de cliënt.

Kenmerken van herstelondersteunende Kenmerken van herstelondersteunende zorgzorg

Herstelondersteunende zorg heeft de volgende concrete Herstelondersteunende zorg heeft de volgende concrete kenmerken:kenmerken:

* De hulpverlener is * De hulpverlener is presentpresent (aandachtig aanwezig) en (aandachtig aanwezig) en* Gebruikt zijn professionele referentiekader op een terughoudende * Gebruikt zijn professionele referentiekader op een terughoudende en en bescheidenbescheiden wijze wijze* Maakt ruimte voor, ondersteunt het maken van en sluit aan bij het* Maakt ruimte voor, ondersteunt het maken van en sluit aan bij het eigen verhaaleigen verhaal van de cliënt van de cliënt* Herkent en stimuleert het benutten van eigen kracht van de cliënt* Herkent en stimuleert het benutten van eigen kracht van de cliënt ((empowermentempowerment) zowel individueel als collectief) zowel individueel als collectief* Erkent, benut en stimuleert de * Erkent, benut en stimuleert de ervaringskenniservaringskennis van de van de cliëntcliënt* Erkent, benut en stimuleert de ondersteuning van de cliënt door* Erkent, benut en stimuleert de ondersteuning van de cliënt door belangrijke anderenbelangrijke anderen * Is gericht op het * Is gericht op het verlichten van lijden en het vergroten van verlichten van lijden en het vergroten van eigen regie/autonomieeigen regie/autonomie

Definitie van “praktische Definitie van “praktische communicatieproblemen”communicatieproblemen”

Praktische communicatieproblemen Praktische communicatieproblemen bestaan uit voortdurend of in perioden bestaan uit voortdurend of in perioden aanwezig, niet algemeen voorkomend aanwezig, niet algemeen voorkomend gedrag gedrag dat overlast of lijden veroorzaakt bij de dat overlast of lijden veroorzaakt bij de cliënt of bij anderen; en dat niet door cliënt of bij anderen; en dat niet door eigen wil van de betrokkene kan worden eigen wil van de betrokkene kan worden weggenomenweggenomen

(naar Brinkman, 1998)(naar Brinkman, 1998)

Invloed van praktische Invloed van praktische communicatieproblemen communicatieproblemen op het herstelprocesop het herstelproces

De cliënt wordt helemaal in beslag genomen door De cliënt wordt helemaal in beslag genomen door de communicatieproblemen. Hij of zij heeft weinig de communicatieproblemen. Hij of zij heeft weinig ruimte voor herstel.ruimte voor herstel.

De hulpverlener wordt helemaal in beslag De hulpverlener wordt helemaal in beslag genomen door de communicatieproblemen. Hij of genomen door de communicatieproblemen. Hij of zij heeft weinig ruimte voor zij heeft weinig ruimte voor herstelondersteunende zorg.herstelondersteunende zorg.

Herstelprocessen beginnen ermee dat er ruimte Herstelprocessen beginnen ermee dat er ruimte voor is. Het onder de knie krijgen van een voor is. Het onder de knie krijgen van een praktisch communicatieprobleem kan een goed praktisch communicatieprobleem kan een goed begin zijn voor een herstelproces of een bestaand begin zijn voor een herstelproces of een bestaand herstelproces versterken. herstelproces versterken.

Groepen psychische functies:Groepen psychische functies:

Cognitieve functies (aandacht, bewustzijn, Cognitieve functies (aandacht, bewustzijn, oriëntatie, waarneming, intelligentie, geheugen, oriëntatie, waarneming, intelligentie, geheugen, denken, executieve functies)denken, executieve functies)

Affectieve functies (stemming, emoties, Affectieve functies (stemming, emoties, lichamelijke reacties)lichamelijke reacties)

Conatieve functies (mimiek, gebaren, drift, wil)Conatieve functies (mimiek, gebaren, drift, wil)

Persoonlijkheid (persoonlijkheidstrekken, Persoonlijkheid (persoonlijkheidstrekken, afweermechanismen, geweten)afweermechanismen, geweten)

Interventies bij psychische Interventies bij psychische functiestoornissenfunctiestoornissen

De oorzaak behandelen, De oorzaak behandelen,

De functie trainen, De functie trainen,

Compenserend gedrag trainen, Compenserend gedrag trainen,

De functie compenseren. De functie compenseren.

Herstelondersteunend ermee omgaan wil zeggen Herstelondersteunend ermee omgaan wil zeggen dat je iemand leert om zo zelfstandig mogelijk dat je iemand leert om zo zelfstandig mogelijk met zijn of haar functiestoornis om te gaan.met zijn of haar functiestoornis om te gaan.

Definitie functiestoornissenDefinitie functiestoornissen

Psychische functiestoornissen zijn verstoringen van Psychische functiestoornissen zijn verstoringen van een of meer een of meer bijzondere werkingen van de menselijke geest bijzondere werkingen van de menselijke geest (“functies”). (“functies”).

Deze verstoringen veroorzaken klachten bij de Deze verstoringen veroorzaken klachten bij de cliënt zelf of bij diens omgeving.cliënt zelf of bij diens omgeving.

Invloed van functiestoornissen op het Invloed van functiestoornissen op het herstelprocesherstelproces

Negatief:Negatief: Activiteiten niet kunnen uitvoerenActiviteiten niet kunnen uitvoeren Afhankelijkheid van anderenAfhankelijkheid van anderen Gevoel van onwelbevinden Gevoel van onwelbevinden

Positief:Positief: Zelf geleerd om met functiestoornis om te gaanZelf geleerd om met functiestoornis om te gaan Zelf geleerd om gebruik te maken van specifieke Zelf geleerd om gebruik te maken van specifieke

hulphulp

Overzicht psychiatrische ziektebeelden Overzicht psychiatrische ziektebeelden II

Ontwikkelingsstoornissen (Verstandelijke beperking, Ontwikkelingsstoornissen (Verstandelijke beperking, Autisme, ADHD)Autisme, ADHD)

Psycho-Organische stoornissen (Delier, dementie, Psycho-Organische stoornissen (Delier, dementie, amnestische stoornis)amnestische stoornis)

Stoornissen in het gebruik van middelen (Intoxicatie Stoornissen in het gebruik van middelen (Intoxicatie en afhankelijkheid)en afhankelijkheid)

Psychosen (Schizofrenie, schizo-affectieve psychose Psychosen (Schizofrenie, schizo-affectieve psychose e.a.)e.a.)

Stemmingsstoornissen (Manie, depressie, bipolaire Stemmingsstoornissen (Manie, depressie, bipolaire stoornis)stoornis)

Overzicht psychiatrische ziektebeelden Overzicht psychiatrische ziektebeelden IIII

Angststoornissen (Paniekstoornis, pleinvrees, Angststoornissen (Paniekstoornis, pleinvrees, claustrofobie, sociale fobie,claustrofobie, sociale fobie,

dwangstoornis, posttraumatische stressstoornis)dwangstoornis, posttraumatische stressstoornis)

Somatoforme stoornissen (Conversie, Somatoforme stoornissen (Conversie, hypochondrie)hypochondrie)

Dissociatieve stoornissen (Meervoudige Dissociatieve stoornissen (Meervoudige persoonlijkheid, depersonalisatie)persoonlijkheid, depersonalisatie)

PersoonlijkheidsstoornissenPersoonlijkheidsstoornissen

Definitie Psychiatrische ziekte: Definitie Psychiatrische ziekte:

Een psychiatrisch ziektebeeld of psychiatrische Een psychiatrisch ziektebeeld of psychiatrische stoornis is een samenhangende beschrijving stoornis is een samenhangende beschrijving van symptomen en/of syndromen en het beloop van symptomen en/of syndromen en het beloop daarvan in de tijd. Bij een ziekte hoort ook een idee daarvan in de tijd. Bij een ziekte hoort ook een idee over de oorzaak ervan.over de oorzaak ervan.

Voorbeelden van medisch denken Voorbeelden van medisch denken die vaak eenzijdig of te dominant die vaak eenzijdig of te dominant

gebruikt wordengebruikt worden

Zorgprogramma’s die helemaal rond een ziektebeeld zijn Zorgprogramma’s die helemaal rond een ziektebeeld zijn opgesteld.opgesteld. Al je gedrag wordt geïnterpreteerd in verband met je ziekte Al je gedrag wordt geïnterpreteerd in verband met je ziekte Alles bevestigt dat je ziek bent. Je gaat het zelf geloven, je Alles bevestigt dat je ziek bent. Je gaat het zelf geloven, je familie ookfamilie ook

Objectiverend kijken en observerenObjectiverend kijken en observeren Heel gauw let je alleen nog op de ziekte of de verschijnselen Heel gauw let je alleen nog op de ziekte of de verschijnselen of of het gedrag en zie je de hele mens niet meerhet gedrag en zie je de hele mens niet meer

Oordelen over wat je nog kuntOordelen over wat je nog kuntUit angst voor een terugval wordt je bang gemaakt om dingen Uit angst voor een terugval wordt je bang gemaakt om dingen te proberen als werk, opleiding, relaties, zelfstandig wonente proberen als werk, opleiding, relaties, zelfstandig wonen

Stigmatiserend taalgebruikStigmatiserend taalgebruikEr wordt gesproken over “die borderliner” of “die schizofreen”Er wordt gesproken over “die borderliner” of “die schizofreen”Stigmatiseren is een hardnekkige menselijke neigingStigmatiseren is een hardnekkige menselijke neigingUiteindelijk gaan mensen zichzelf ook stigmatiseren Uiteindelijk gaan mensen zichzelf ook stigmatiseren

HG / Lectoraat RehabilitatieHG / Lectoraat Rehabilitatie

Einstein

Een denkmodelEen denkmodelPraktische communica-tieproblemen

Psychische functie-stoornissen

Ziekte-beelden

Eigen verhaal

Empowerment

Ervaringsdes-kundigheidRegie