Hoe pak je een ‘tekst’ aan?

Een handleiding

gebaseerd op de vakgebonden eindtermen ‘moderne

talen’

Hoe pak je een tekst aan? 2/17

Vind je deze cartoon grappig? Waarom (niet)?

Een vraagje!

Hoe pak je een tekst aan? 3/17

Vertrekpunt bij elke ‘tekst’: het communicatiemodel

ontvanger (4)

in een bepaalde context (5)

zender (1) doel (2)

inhoudover iets: thema (6)wordt er iets gezegd: boodschap (7)

vormop een bepaaldemanier: stijl (8)

bericht

viaeen medium (3) reactie (9)

Hoe pak je een tekst aan? 4/17

(1) zender: Van wie komt dit bericht? Wat kom je over de zender te weten? Individu of organisatie?Staat de naam vermeld? Beroep? Leeftijd? ...

(2) doel: Wat is het hoofddoel van z'n bericht?(3) medium: Welk communicatiemiddel werd er gebruikt?

Kranten hebben allerlei soorten teksten:artikels, advertenties, lezersbrieven, zoekertjes, strips ...

(4) ontvanger: Voor wie is het bericht bestemd? Kun je een profiel schetsen van de beoogde luisteraar/lezer? Leeftijd? Klasse? Interesses? ...

(5) context: In welke omstandigheden kwam de communicatie tot stand?

(6) thema: Wat is het onderwerp van het bericht? (7) boodschap: Wat wordt er duidelijk gemaakt over het onderwerp?(8) stijl: Hoe werd het bericht verpakt?(9) reactie: Hoe zou de ontvanger reageren op dit bericht?

Vraag je telkens af:

Hoe pak je een tekst aan? 5/17

ZAK, huiscartoonist van De Morgen, een Vlaamse krant

de lezer aan het lachen brengen, en aan het denken, kortom: een geslaagde spotprent maken

een cartoon in een krant Deze cartoon is vooral gericht op lezers

met interesse voor politiek je moet wat voorkennis hebben(?)

de 'lezer' ziet deze cartoon op pagina twee van z'n ochtendkrant op 23 maart 2006, net onder het standpunt van de hoofdredacteur.

de recente vraag om na de werkvloer ook de horeca (café’s, restaurants ...) rookvrij te maken.

dit is een goed initiatief via een absurde omkering - rokers zijn

kwaad dat niet-rokers kunnen ‘meegenieten’ in het restaurant van hun (dure) sigaretjes.

(vul zelf maar in)

Even illustreren:1 zender:

2 doel:

3 medium:4 ontvanger:

6 thema:

7 boodschap: 8 stijl:

5 context:

9 reactie:

Hoe pak je een tekst aan? 6/17

Achterhaal zo vlug mogelijk zender & doel ...

1 - INFORMATIEF

2 - PRESCRIPTIEF

4 - NARRATIEF

3 - ARGUMENTATIEF

Sprookje

Er was eens een mandie altijd rechtvaardig was.

H. de Coninck

5 - ARTISTIEK-LITERAIR

Hoe pak je een tekst aan? 7/17

1 - Informatieve teksten het overbrengen van informatie

voorbeeldenschema, tabel,nieuwsitem,mededeling,

folder, verslag, formulier, brief, e-mail, documentaire, interview, gesprek ...

Hoe pak je een tekst aan? 8/17

EEN PRESCRIPTIEVE TEKST

Hoe pak je een tekst aan? 9/17

2 - Prescriptieve teksten Het rechtstreeks sturen van het handelen van de ontvangerVoorbeelden:instructie, opschrift, waarschuwing,handleiding,gebruiksaanwijzing, publieke aankondiging ...

Hoe pak je een tekst aan? 10/17

3 - Argumentatieve teksten het opbouwen van een redeneringvoorbeelden:pamflet, betoog, essay, discussie, debat ...

Hoe pak je een tekst aan? 11/17

4 - Narratieve teksten het verhalend weergeven van feitenen gebeurtenissenvoorbeelden:reportage, scenario, relaas, interview,hoorspel, verhaal, film, feuilleton,reisverhaal ...

Hoe pak je een tekst aan? 12/17

5 - Artistiek-literaire teksten expliciete aanwezigheid van eenesthetische componentvoorbeelden: gedicht, kortverhaal, roman, toneel,stripverhaal, songtekst ...

Sprookje

Er was eens een mandie altijd rechtvaardig was.

H. de Coninck

Hoe pak je een tekst aan? 13/17

• Misschien zijn er nog wel andere bedoelingen ...

Iemand aan het lachen willen brengen bijvoorbeeld of een ander emotie die je wil overbrengen ...emotieve teksten (?)

• En natuurlijk kunnen zenders (schrijvers, sprekers, tekenaars ...) niet één maar meerdere bedoelingen hebben met een ‘tekst’.

Je vraagt je dan best af wat je als het dominante kenmerk ervaart.

Hoe pak je een tekst aan? 14/17

Taaltaken op beschrijvend niveau

Taaltaken op structurerend niveau

Taaltaken op beoordelend niveau

TAALTAKENOf wat je met een tekst moet doen in klas

Hoe pak je een tekst aan? 15/17

1 Het globale onderwerp bepalen

2 De hoofdgedachte achterhalen

3 Een spontane mening of appreciatie vormen

4 De gedachtegang volgen

5 Relevante informatie selecteren

6 De tekststructuur en -samenhang herkennen

7 Informatie (summier) beoordelen

Hoe pak je een tekst aan? 16/17

1 Wie is de zender?2 Wat is z'n doel?3 Via welk kanaal communiceert hij?4 Wie is de ontvanger?5 In welke context? 6 Waarover gaat het?

– HET GLOBALE ONDERWERP BEPALEN7 Wat zegt hij erover?

– DE HOOFDGEDACHTE ACHTERHALEN – DE GEDACHTEGANG VOLGEN– RELEVANTE INFORMATIE SELECTEREN

8 Hoe zegt hij het?– DE TEKSTSTRUCTUUR & SAMENHANG HERKENNEN– EN OP OVERZICHTELIJKE WIJZE ORDENEN

9 Hoe reageert de ontvanger?– EEN SPONTANE MENING OF APPRECIATIE VORMEN– INFORMATIE BEOORDELEN

Vanuit het communicatiemodel bekeken

Globaal lezen

Selectief lezen

Intensief lezenGlobaal lezen

Intensief lezen

Hoe pak je een tekst aan? 17/17

Sprookje

Er was eens een mandie altijd rechtvaardig was.

H. de Coninck

Tekstsoort bepalen

Taaltaak

Vaardigheid

Het communicatiemodel reconstrueren

Even herhalen ...