Het verschil dat Vitens maakt Jaarverslag 2016 · 2017. 4. 11. · Piket. Hierdoor kunnen we...

Het verschil dat Vitens maakt

Jaarverslag 2016

Deze PDF is een print- en milieuvriendelijke versie van het jaarverslag en bevat daarom geen foto’s, maar enkel tekst en belangrijke grafieken en infographics in zwart-wit.

Wilt u het volledige jaarverslag bekijken? Ga dan naar http://2016.vitensjaarverslag.nlTip: print het jaarverslag dubbelzijdig.

1 Algemeen 21.1 Voorwoord 21.2 Profiel Vitens 31.3 Bestuursverklaring 41.4 Trends, ontwikkelingen en 4 stakeholderverwachtingen 1.5 In gesprek met onze stakeholders 61.6 Maatschappelijke dilemma's 81.7 Strategie 2015-2017 101.8 Vooruitblik op 2017 121.9 Corporate governance 121.10 Risicomanagement 141.11 Bericht Raad van Commissarissen 191.12 Bericht van de ondernemingsraad 221.13 Geïntegreerd jaarverslag 221.14 Begrippenlijst en 23 rapportagedefinities1.15 GRI-index 251.16 Assurance-rapportage 33

2 Het verschil dat Vitens maakt 35 Resultaten op materiële thema’s

2.1 24/7 rekenen op drinkwater 36 uit de kraan2.2 Drinkwater van topkwaliteit 372.3 Uitstekende service voor 39 onze klant 2.4 Bronnen beschermen 402.5 Drinkwater en politiek 412.6 Drinkwater en de maatschappij 432.7 Duurzaam en circulair 44 ondernemen2.8 Imago kraanwater 462.9 Onze mensen 472.10 Voldoen aan weten regelgeving 49 en integer werken

3 Financiële resultaten 513.1 Kerncijfers 513.2 Toelichting op de resultaten 523.3 Geconsolideerde resultaten 533.4 Geconsolideerde jaarrekening 553.5 Geconsolideerde winsten 56 verliesrekening en overig totaalresultaat3.6 Geconsolideerd 57 kasstroomoverzicht 3.7 Geconsolideerd mutatieoverzicht 58 eigen vermogen 3.8 Toelichting op de geconsolideerde 58 jaarrekening 3.9 Toelichting op de geconsolideerde 65 balans 3.10 Toelichting op de geconsolideerde 71 winsten verliesrekening

3.11 Toelichting op het geconsoli- 73 deerde kasstroomoverzicht 3.12 Overige toelichting op de 73 geconsolideerde jaarrekening 3.13 Enkelvoudige jaarrekening 783.14 Toelichting op de 79 enkelvoudige jaarrekening 3.15 Overige gegevens 813.16 Controleverklaring van de 82 onafhankelijke accountant 3.17 Overzicht uitstaande aandelen 86

2016.vitensjaarverslag.nl - 1 Algemeen - Pagina 2

1 Algemeen

1.1 Voorwoord

Het verschil dat Vitens maaktWater is een primaire levensbehoefte. Vitens levert en produceert drinkwater van de hoogste kwaliteit: dag en nacht, tegen lage kosten. Dat maakt Vitens bijzonder. Ons werk is de toegevoegde waarde van water.

Ook in 2016 zorgden zo’n veertienhonderd Vitens medewerkers er weer voor dat 5,7 miljoen Nederlanders schoon drinkwater uit de kraan kregen. Bevlogenheid en passie spelen in ons werk een grote rol. Dit zorgt ervoor dat Vitens topkwaliteit kraanwater levert en een uitstekende dienstverlening heeft.

Hoe kijken we terug op 2016? We hebben onze drinkwatertarieven kunnen verlagen en sloten het boekjaar af met een solvabiliteit van 28,1% (2015: 27,5%). We scoren een 7,8 op algemene klanttevredenheid. Helaas zaten klanten in 2016 gemiddeld 19:52 minuten zonder water; dat was langer dan de gemiddelde tijd van 13:53 minuten in 2015. We zijn in gesprek gegaan met politici. Ze zijn bereid geweest om te luisteren naar ons pleidooi voor duurzame bescherming van kwetsbare drinkwaterbronnen; ze raken steeds meer doordrongen van het belang ervan. Dit geldt ook voor onze opvattingen over de gemeentelijke precariobelasting op drinkwaterleidingen. Kortom: onze, verplichte, inspanningen hebben resultaat gehad en daar zijn we tevreden over. Maar Vitens wil méér: wij willen het verschil maken. Daarom kregen in 2016 onze strategische programma’s (zie § 1.7) in het bijzonder de aandacht.

Gedeelde verantwoordelijkheidWe hebben binnen Vitens vaart gezet achter het ontwikkelprogramma voor onze medewerkers. Dat leidde tot meer betrokkenheid in de organisatie. Onze ongeveer zeventig teammanagers kregen én namen het afgelopen jaar een grotere eigen verantwoordelijkheid. Zij moeten en kunnen het Vitens DNA vertalen naar de werkvloer en de projecten die we uitvoeren. Het Vitens DNA heeft drie kernkwaliteiten: Fris vakmanschap, Grensverleggend werken, en Relevant voor de klant. Een evaluatie van dit programma stemde ons positief. Binnen alle afdelingen was sprake van een duidelijk zichtbare, positieve ontwikkeling in de beoogde gedragsverandering.

Met de Kopje-koffie-gesprekken hebben we als directie inmiddels met ongeveer de helft van de medewerkers gepraat. We hebben onze visie op de organisatie gedeeld en naar tips, klachten en suggesties geluisterd. Met veel van de opmerkingen konden we aan de slag. Het viel ons op dat het karakter van deze gesprekken het afgelopen jaar positiever van toon was dan de jaren daarvoor. We komen meer nieuwsgierigheid tegen en minder afstandelijkheid; minder: ‘we horen het wel’ en meer: ‘hoe kunnen we met elkaar werken aan verbeteringen?’. Zo hebben de teams binnen de afdeling Klant & Facturatie, na een succesvolle pilot, meer verantwoordelijkheid gekregen om het werk zelf te organiseren. We merken dat er hierdoor bij medewerkers een gevoel van trots en geloof in eigen kunnen ontstaat.

In 2016 is veel aandacht besteed aan samenwerking, het delen van kennis, en het professionaliseren van ons projectmanagement. Een voorbeeld van dit laatste is het programma Piket. Hierdoor kunnen we projecten vaker conform de planning opleveren. Door een betere planning en controlecyclus kunnen we tevens onze bovengrondse en ondergrondse investeringen efficiënter op elkaar afstemmen. In 2017 staat het verder professionaliseren van de samenwerking binnen onze procesketens op de planning. Het is van belang dat iedereen zijn of haar verantwoordelijkheid neemt en deelt, en aanspreekbaar is op zijn of haar functioneren, alleen onder deze voorwaarden kan een organisatie snel en efficiënt inspelen op de technische en maatschappelijke ontwikkelingen om ons heen.

Customer excellenceWe hebben in 2016 naar onze klanten en stakeholders toe vooral ingezet op twee thema’s waar we verschil wilden en konden maken: Customer excellence en Duurzame zorg voor bronnen en infrastructuur. De verbetering van de klantbeleving – customer excellence – stond centraal. We hebben de nieuwe website Vitens.nl gelanceerd; een heldere en toegankelijke website voor al onze 5,7 miljoen klanten.

Klanten kunnen er bijvoorbeeld realtime informatie vinden over storingen en zelf storingen doorgeven via een handige verwijzing naar waterstoring.nl. Het uitgangspunt van de vernieuwde website is de relevantie voor de klant. Eind 2016 bleek de website echter nog niet zo gebruiksvriendelijk als bedoeld: nog niet alle processen worden digitaal aangeboden. Dit staat op de planning voor 2017.

Bij storingen hanteren we tegenwoordig het principe van eerst communiceren, dan repareren. Daar waar we twee jaar geleden onze klanten bij een grote storing in Leeuwarden nog in het ongewisse lieten, zetten we in 2016 bij een storing in Harderwijk diverse communicatiemiddelen in. We gebruikten onder meer Facebook, Twitter, e-mail en de website waterstoring.nl om onze drieëndertigduizend klanten in het betreffende gebied razendsnel te kunnen berichten. Deze aanpak bleek effectief: ons callcenter kreeg aanzienlijk minder vragen én het leidde tot tevreden klanten en stakeholders, zoals de Veiligheidsregio en het gemeentebestuur. We werken aan het verder optimaliseren van onze calamiteitenorganisatie, waarbij de samenwerking tussen mens en technologie het verschil maakt.

Duurzame inzet van bronnen en infrastructuurOnze inzet voor duurzame bescherming van drinkwaterbronnen gaat door. Immers: een schone bron is schoon drinkwater. We hebben nu de capaciteit en de technische staat op detailniveau in beeld voor alle twaalfhonderdtien bronnen in de honderdtien waterwingebieden in ons verzorgingsgebied. Ons doel blijft onverkort: schone bronnen, maar als tussenstap leggen we ons toe op het voorkómen van vervuiling. Van maatregelen achteraf naar preventie, dat is ons uitgangspunt als proactieve benadering van mogelijke problemen.

Om de klant over twintig, dertig en veertig jaar nog steeds van topkwaliteit drinkwater te kunnen voorzien, is effectief assetmanagement nodig: het onderhoud, de inzet en het beheer van de drinkwaterinfrastructuur. In 2016 hebben wij sterk ingezet op het verhelderen en optimaliseren


van onze assetmanagementprocessen.

Samenwerking met stakeholdersMet onze kennis toonden we ons een volwaardige partner in verschillende samenwerkingsverbanden die we het afgelopen jaar zijn aangegaan. Zo werken we op het gebied van landschappelijk beheer en bronbescherming nauw samen met provincies als Gelderland, Utrecht en Overijssel, en met andere maatschappelijke stakeholders, zoals agrarische belangenorganisatie LTO. Daarbij voelt Vitens het als haar morele plicht om meer verantwoordelijkheid te nemen dan alleen de juridische: we willen stakeholders als het boerenbedrijf, provincies en waterschappen uit de grond van ons hart steunen bij bronbescherming. Het Boeren voor Drinkwater-project in Overijssel, waarbij vijftien deelnemende boerenbedrijven het afgelopen voorjaar gezamenlijk het nitraatgehalte in hun afvalwater omlaag brachten, is een goed voorbeeld van resultaat dat behaald is op dit vlak.

Ambacht ontwikkelt zich naar meer inzet van data Een betrokken organisatie als Vitens kan nog beter functioneren als we de data van onze 5,7 miljoen klanten en onze 49.500 kilometer drinkwaterleiding optimaal, in onderlinge samenhang, kunnen inzetten voor serviceverbetering. Ook op dat vlak kunnen we verschil maken. Betrouwbaarheid van data en het omzetten van data naar de juiste informatie zijn hiervoor essentieel. Vanuit dat oogmerk introduceerden we vorig jaar een datamanagementprogramma. Gaat dat ten koste van het aloude handwerk? Deels. Het werk gaat anders worden, maar de mens blijft nodig. Datagestuurd werken wordt een belangrijk onderdeel van het nieuwe ambacht. Dit gaat veel vragen van onze medewerkers. Het gedisciplineerd vastleggen van gegevens en het uitvoeren van analyses worden onderdeel van het dagelijks werk. Goed gebruik van beschikbare data en medewerkers leiden tot een toekomstbestendige en beter voorspelbare infrastructuur.

IncontournableWe zijn er enorm trots op dat onze medewerkers het afgelopen jaar hun schouders onder de strategische programma's hebben gezet en dat we op belangrijke gebieden daadwerkelijk verschil hebben gemaakt. Alleen zo konden we het afgelopen jaar – met een fraai Frans woord – incontournable worden: wij zijn zowel voor de politiek als de stakeholders en particuliere en zakelijke klanten een speler waar zij niet omheen kunnen. 2017 wordt ons oogstjaar. We gunnen het iedereen dat het komende jaar gewicht in de schaal legt om persoonlijk het verschil te maken – op welk niveau en met welke reikwijdte dan ook. Ons drinkwater verdient niet minder.

Lieve Declercq en Wolter OddingDirectie Vitens

1.2 Profiel Vitens

Vitens is het grootste drinkwaterbedrijf van Nederland. We voorzien 5,7 miljoen zakelijke en particuliere klanten elke dag opnieuw van kraanwater dat voldoet aan de hoogste kwaliteitseisen. Wij winnen al dat drinkwater uit grondwater. Met bijna veertienhonderd medewerkers, drieënnegentig productiebedrijven en een distributienetwerk van zo’n 49.500 kilometer levert Vitens ruim 337 miljoen kubieke meter drinkwater. Ons verzorgingsgebied bestaat uit de provincies Flevoland, Friesland, Gelderland, Utrecht en Overijssel, en enkele gemeenten in Drenthe en Noord-Holland. Behalve een hoge kwaliteit drinkwater en optimale veiligheid bij het produceren en leveren van water, zijn lage kosten voor ons essentieel. Vitens wil de kosten van de drinkwaterwinning, -zuivering en -levering zo laag mogelijk houden. Dat doen we, omdat water een primaire levensbehoefte is.

AandeelhoudersDe provincies en circa drie kwart van de gemeenten in ons voorzieningsgebied zijn aandeelhouder. Zij hebben geen directe rol in de dagelijkse gang van zaken binnen het bedrijf. Vitens heeft honderdtien aandeelhouders, die gezamenlijk 5.777.247 aandelen bezitten.

HistorieVitens bestaat in de huidige vorm tien jaar. De naam Vitens kregen we in 2002 toen Nuon Water, Waterbedrijf Gelderland en Waterleiding Maatschappij Overijssel fuseerden. In 2006 sloot Hydron zich aan en sindsdien bedienen we een derde van de huishoudens in Nederland. Maar we laten water al meer dan honderd jaar voor onze klanten werken. Bij onze oprichting aan het einde van de 19e eeuw lag de betekenis vooral in het bestrijden van cholera en andere besmettelijke ziekten. Schoon drinkwater was – en is – daarbij immers van levensbelang.

In de decennia daarna verschoof onze focus meer en meer naar het verbeteren en verduurzamen van het winnen, zuiveren en distribueren van water, tegen de laagst mogelijke maatschappelijke kosten. Daarnaast worden zowel klantgerichte dienstverlening als de actieve rol die we hebben in het beschermen van onze bronnen steeds belangrijker in ons werk. Wij willen een bijdrage leveren aan bewustwording over het belang van water en de betekenis ervan voor onze klanten en de maatschappij. De brede basis van Vitens is en blijft – nu en in de toekomst – om vierentwintig uur per dag, zeven dagen per week betrouwbaar drinkwater te leveren aan iedereen in ons verzorgingsgebied. Dat is onze primaire taak.


49.500 km drinkwaterleiding

5,7 miljoen klanten 1.399 medewerkers

110 waterwin-gebieden

93 productiebedrijven

waterwingebieden

Verzorgingsgebieden in Nederland

Pro�el Vitens

337,2 miljoen m³ drinkwater

1.210 bronnen

1.3 Bestuursverklaring

De directie van Vitens verklaart naar beste weten:

1. Dat de jaarrekening 2016 een getrouw beeld geeft van de activa, de passiva, de financiële positie per 31 december 2016 en het resultaat over 2016 van Vitens en de gezamenlijk in de consolidatie opgenomen ondernemingen;

2. Dat het jaarverslag een getrouw beeld geeft van de toestand op de balansdatum per 31 december 2016 en de gang van zaken gedurende het boekjaar bij Vitens;

3. Dat in het jaarverslag de wezenlijke risico’s zijn beschreven waarmee Vitens wordt geconfronteerd.

Zwolle, 22 maart 2017

Lieve Declercq, voorzitterWolter Odding, lid directie

1.4 Trends, ontwikkelingen en stakeholderverwachtingen

Vitens is een bedrijf dat nauw verbonden is met de maatschappij. Vitens voorziet immers in een primaire levensbehoefte; voor onze primaire taak zijn we direct afhankelijk van de bodem. Daarnaast hebben klanten geen vrije keuze in hun waterleverancier en daarom voelen wij ons extra verantwoordelijk voor de kwaliteit van de dienstverlening aan onze klanten. Maatschappelijke trends en ontwikkelingen hebben dan ook een belangrijke impact op Vitens. Direct en indirect geven zij vorm aan het speelveld waarin Vitens actief is en geven zij richting aan de strategie en de verwachting van stakeholders. Sommige trends of ontwikkelingen signaleren wij zelf vanuit onze kennis en expertise, rondom bijvoorbeeld de bodemgesteldheid, maar ook algemene trends, zoals digitalisering en terreurdreiging, gaan ons aan. Daarnaast zijn inzichten en verwachtingen (die we verkrijgen door middel van stakeholderonderzoeken) van stakeholders, rondom dienstverlening, bedrijfsvoering of onze maatschappelijke rol voor ons erg belangrijk.

Op basis van een eigen analyse en stakeholderonderzoeken heeft Vitens in 2016 de volgende negen trends, ontwikkelingen en stakeholderverwachtingen geformuleerd:1. De kwaliteit van drinkwaterbronnen wordt beïnvloed door externe factoren;2. Klanten vinden betrouwbaar en kwalitatief goed drinkwater vanzelfsprekend;3. Klanten verwachten een continue beschikbaarheid van water, en er is een toenemende

noodzakelijkheid om de bedrijfsvoering te beschermen tegen (digitale) dreiging;4. Klanten verwachten in toenemende mate een hoge klantgerichtheid en klantgerichte

processen. Hierbij hoort ook een verdere digitalisering van klantinteractie;5. In de ondergrond komen steeds meer activiteiten als oplossing voor maatschappelijke

opgaven, zoals energie. Daarom moet Vitens blijven waken voor de drinkwaterbelangen;6. De veiligheidscultuur is een belangrijk onderdeel van de gezondheid van medewerkers;7. Als publiek bedrijf dienen we wetgeving en integriteit hoog in het vaandel te houden en we

moeten hier transparant over zijn;8. Kraanwater wordt steeds meer gekozen als een bijdrage aan een gezonde en duurzame

levensstijl;9. Een duurzame en circulaire bedrijfsvoering biedt kansen voor kostenbeheersing en

innovaties. Stakeholders verwachten dit in toenemende mate.

Dit jaar hebben we voor het eerst deze negen punten opgenomen in de connectiviteitsmatrix (zie § 1.4.1). De connectie tussen de onderwerpen in de connectiviteitsmatrix is constant in ontwikkeling. De schematische weergave in de connectiviteitsmatrix helpt ons bij het herkennen van de grote lijnen en de wederzijdse invloed tussen trends, ontwikkelingen en stakeholderverwachtingen, strategie en materialiteit. Naar aanleiding van ons stakeholdersdialoog (zie § 1.5.2), hebben wij de materiële thema’s in 2016 op een andere manier verwoord. De connectiviteitsmatrix leest daardoor anders dan de versie in 2015. In 2016 zijn er geen wijzigingen geweest in het maatschappelijke beleid en de bijbehorende doelstellingen.


1.4.1 Verbinding van materiële onderwerpen aan strategieOorsprong van onze strategische richting Hoe realiseren we de strategie? Voor wie en hoe is dit uiteindelijk belangrijk?

# Trends en ontwikkelingen Risico benoemd in de risico-inventarisatie

Materiële thema’s Strategisch programma Value drivers Operationele KPI's Target Beoogde impact Stakeholder-groepen Resultaat

1 De kwaliteit van drinkwaterbronnen wordt beïnvloed door externe factoren.

Onze grondwater-bronnen zijn goed beschermd.

Controle over onze natuurlijke bronnen.

Beoordelen van onze winningen.

Voortgang programma Controle over onze natuurlijke bronnen.

Het aantal winningen dat is beoordeeld in het voorzieningsgebied van Vitens. Voor 2016 is de doelstelling ≥ 30 kritische winningen.

Nederlanders kunnen rekenen op een toekomstbestendige en betaalbare drinkwatervoorziening, met respect voor biodiversiteit rondom waterwingebieden.

Klanten, aandeelhouders, maatschappij.

96 winningen.

2 Klanten vinden betrouwbaar en kwalitatief goed drinkwater vanzelfsprekend.

Infrastructuur. Ons drinkwater is van topkwaliteit.

Continuïteitsdoelstelling. Toepassen van de juiste zuiverings- en onderzoeksmethoden.

Waterkwaliteitsindex (WKI). WKI < 0,020. Vitens klanten kunnen blindelings vertrouwen op drinkwater van hoge kwaliteit.

Klanten, aandeelhouders, toezichthouder, maatschappij. WKI: 0,018.

3 Klanten verwachten een continue beschikbaarheid van water en er is een toenemende noodzakelijkheid om de bedrijfsvoering te beschermen tegen (digitale) dreiging.

Infrastructuur en Calamiteiten.

Iedereen kan vierentwintig uur per dag, zeven dagen in de week rekenen op drinkwater uit de kraan.

Effectief asset-management.

Investeren in onderhoud, vervanging en bescherming van productiebedrijven en leidingnet.

Ondermaatse leverings-minuten (OLM).

Aantal klanten dat lange tijd (>4 uur) zonder water zit.

OLM < 12:45 minuten. Klanten kunnen rekenen op continue levering van drinkwater.

Klanten, maatschappij.

OLM:19:52minuten.

4 Klanten verwachten in toenemende mate een hoge klantgerichtheid en klantgerichte processen. Hierbij hoort ook een verdere digitalisering van klantinteractie.

Klantgerichtheid. Klanten krijgen uitstekende service.

Proactieve klant-communicatie.

Werken aan klantgerichtheid.

We zorgen dat onze klanten in één keer goed geholpen worden.

% klanten dat tevreden is (KCM score 4 of 5).

Aantal heel ontevreden klanten (KCM score 1).

KCM tevreden klanten ≥ 80%.

KCM ontevreden klanten ≤ 690.

Vitens klanten worden snel en goed geholpen en hebben een hoge waardering voor de dienstverlening van Vitens.

Klanten.

85%.

2.274 klanten.

5 In de ondergrond komen steeds meer activiteiten als oplossing voor maatschappelijke opgaven, zoals energie. Daarom moet Vitens blijven waken voor de drinkwaterbelangen.

Politiek en maatschappij zijn doordrongen van het drinkwaterbelang.

Versterken positie als waterautoriteit.

Zichtbaar zijn in de media en in het politieke debat op drinkwater gerelateerde thema’s.

Mediawaarde op pijler Leiderschap.

Mediawaarde ≥ € 0,8 miljoen. Nederlanders weten dat Vitens voor de drinkwaterbelangen opkomt.

Klanten, overheden (lokaal, regionaal en nationaal). € 0,8

miljoen.

6 De veiligheidscultuur is een belangrijk onderdeel van de gezondheid van medewerkers.

Veiligheid op de werkplek.

Onze medewerkers werken op veilige en gezonde wijze.

Werken aan ons DNA. Werken aan een open cultuur waarin medewerkers bewust zijn van veiligheid en hun verantwoordelijkheden daarin nemen.

Lost Time Injury Frequency (LTIF).

Aantal gevaarlijke situaties gemeld.

LTIF = 0,0.

Near missreporting ≥ 252 situaties.

Werknemers worden ondersteund en gemotiveerd om hun werk veilig te doen en ze nemen hierin verantwoordelijkheid.

Medewerkers, toeleveranciers, onderaannemers. LTIF: 1,6.

189 situaties.

7 Als publiek bedrijf dienen we wetgeving en integriteit hoog in het vaandel te houden en hierover transparant te zijn.

We werken altijd integer en in lijn met weten regelgeving.

Continuïteitsdoelstelling. Voldoen aan weten regelgeving.

Aantal meldingen ILT. ILT ≤ 30. Stakeholders vinden in Vitens een betrouwbare partner en kunnen erop rekenen dat Vitens integer en volgens afspraken, wetten en regels werkt.

Overheden (lokaal, regionaal en nationaal), toezichthouder. ILT: 50.

8 Kraanwater wordt steeds meer gekozen als een bijdrage aan een gezonde en duurzame levensstijl.

We versterken het imago van kraanwater.

Vergroten aantrekkings-kracht Vitens.

Campagnematig het goede van kraanwater onder de aandacht brengen van Nederlanders en de beschikbaarheid ervan vergroten.

% Nederlanders dat meer weet over de voordelen van kraanwater.

% Nederlanders dat vaker om kraanwater is gaan vragen.

≥ 25%.

≥ 7%.

Nederlanders hebben makkelijker toegang tot kraanwater in de openbare ruimte en hebben een hoge waardering voor kraanwater en Vitens als organisatie.

Klanten, aandeelhouders, maatschappij.

60%.

42%.

9 Een duurzame en circulaire bedrijfsvoering biedt kansen voor kostenbeheersing en innovaties. Stakeholders verwachten dit in toenemende mate.

We ondernemen duurzaam en circulair.

We proberen de negatieve impact van drinkwater-winning te minimaliseren door de kringloop van afval- en reststoffen te sluiten.

Percentage nuttige toepassing reststromen.

100% nuttig toegepast. De productie en levering van drinkwater heeft zo min mogelijk negatieve gevolgen voor het milieu.

Samenwerkingspartners, maatschappij.

99,8%.


1.5 In gesprek met onze stakeholders

De negen trends, ontwikkelingen en stakeholderverwachtingen hebben wij in de connectiviteitsmatrix (zie § 1.4.1) gekoppeld aan de thema’s die door middel van een materialiteitsbepaling samen met onze stakeholders zijn geprioriteerd. De materiële onderwerpen hebben we in 2016 geactualiseerd, omdat sommige definities niet altijd helder geformuleerd waren en er onvoldoende focus was in materiële onderwerpen. Hieronder beschrijven wij de stappen die we hierin hebben genomen.

Stap 1 – Herijking van relevante thema’sDe onderwerpen uit de materialiteitsanalyse van 2015 vormden de basis voor de herijking van relevante thema’s voor 2016, waarbij rekening is gehouden met de inzichten uit het verleden. De herijking van de thema’s is gebaseerd op de volgende bronnen:• Uitkomsten van materialiteitsanalyses uit voorgaande jaren;• Eerdere edities van Vitens jaarverslagen;• De GRI G4-richtlijnen.

Tijdens dit proces hebben de directie en een aantal interne experts op het gebied van maatschappelijk verantwoord ondernemen en stakeholderbelangen feedback gegeven. Dit heeft geresulteerd in een aangepaste lijst met veertien relevante thema’s. Een thema is relevant als Vitens er invloed op heeft of op kan hebben (zowel binnen de organisatie als in de waardeketen). Dit wordt bepaald op basis van onze eigen ervaring en de resultaten van de uitgevoerde analyses en intern advies. Zo hebben we in deze fase rekening gehouden met ons proces van waardecreatie en het bedrijfsmodel. Ook hebben we gekeken naar risico’s, trends en ontwikkelingen die hier van invloed op zijn.

Stap 2 – Prioritering van thema’s Vervolgens zijn wij de relevante thema’s gaan prioriteren. Hierbij hebben we een onderscheid gemaakt tussen enerzijds de prioriteit voor Vitens en anderzijds de prioriteit voor onze belanghebbenden. De interne prioritering is wederom bepaald door de directie en bovengenoemde experts. Voor de externe prioritering hebben wij dit jaar een online vragenlijst met de geïdentificeerde relevante thema’s voorgelegd aan een bredere groep externe belanghebbenden, zoals toezichthouders, aandeelhouders, leveranciers, consumenten en maatschappelijke organisaties. Wij vroegen hen de relevante thema’s te rangschikken naar relevantie vanuit hun eigen perspectief. De uitkomsten hiervan hebben de prioritering van onderwerpen bepaald en deze hebben we in de materialiteitsmatrix opgenomen (zie § 1.4.1).

Stap 3 – Impact op beleid en verslagleggingBij de herijking van onze materiële thema’s hebben we voor een outside-in aanpak gekozen en onderwerpen meegenomen die voor onze stakeholders (outside) belangrijk zouden zijn met betrekking tot Vitens. Deze onderwerpen zijn tevens uitgevraagd in de materialiteitsanalyse. Hierna hebben wij gekeken in hoeverre deze onderwerpen aansluiten bij onze bedrijfsdoelstellingen welke zijn opgesteld vanuit een inside-out perspectief. Met deze aanpak proberen wij als Vitens de resultaten die onze stakeholders belangrijk vinden mee te nemen

bij het bepalen van de thema’s waar wij ons als bedrijf in 2017 op gaan focussen. Daarnaast hebben de uitkomsten van de materialiteitsanalyse ook input geleverd bij het vaststellen van de trends, ontwikkelingen en stakeholderverwachtingen.

1.5.1 Materialiteitsmatrix

# Onderwerp

1 Onze grondwaterbronnen zijn goed beschermd.

2 Iedereen kan rekenen op 24/7 drinkwater uit de kraan.

3 Drinkwater blijft betaalbaar.

4 Politiek en maatschappij zijn doordrongen van het drinkwaterbelang.

5 Vitens is en blijft financieel gezond.

# Onderwerp

6 We ondernemen duurzaam en circulair.

7 Ons drinkwater is van topkwaliteit.

8 We versterken het imago van kraanwater.

9 De drinkwatervoorziening is zo veel mogelijk geautomatiseerd en datagestuurd.

10 Klanten krijgen uitstekende service.

# Onderwerp

11 We werken altijd integer en in lijn met weten regelgeving.

12 Onze medewerkers werken op veilige en gezonde wijze.

13 We investeren in de ontwikkeling van onze vakmensen.

14 Wij zetten ons in voor schoon drinkwater in ontwikkelingslanden.

RELEVANTIE VOOR VITENSMinder Meer

RELE

VAN

TIE

VOOR

DE

STAK

EHOL

DERS

Min

der

Mee

r

12

10

7

2

1

4

6

8 11

5

13

9 3

14


1.5.2 StakeholderdialoogVitens is continu in gesprek met een breed scala aan stakeholders met uiteenlopende belangen. Deze gesprekken vinden plaats op alle niveaus binnen de organisatie en zijn onderdeel van ons dagelijks werk. De afdeling Omgevingsmanagement geeft elke dag actief invulling aan de stakeholderbelangen. De directie is direct betrokken bij consultatie met aandeelhouders en overheden (aandeelhoudersvergaderingen en bestuurlijk overleg op provinciaal en gemeentelijk niveau), met medewerkers (de Kopje-koffie-gesprekken), met belangengroeperingen, en met kennisinstellingen zoals Green Deal Board, VNO-NCW, Vewin en KWR. In dergelijke gesprekken wordt stil gestaan bij onze strategie, doelstellingen en vooruitzichten.

In onderstaande tabel geven we een overzicht van stakeholders waar we in 2016 mee in contact stonden en op welke manier. Ook opgenomen in deze tabel zijn de uitkomsten van de dialogen, de plannen, en de ambities en acties die hieruit voortvloeien.

Stakeholder Verwachtingen Dialoog 2016 Plannen dialoog 2017-verder

Medewerkers. • Veilige werkomgeving.• Aantrekkelijke

arbeidsvoorwaarden.• Open communicatie.• Ontwikkelingsmogelijkheden.• Prettige werksfeer.

• Continu overleg tussen management en medewerkers en jaarlijkse functionerings- en beoordelingsgesprekken.

• Bijeenkomsten en interne communicatie (Vraag van de week, intranet, Tafel van Vitens, personeelsblad BRON, Blauw Goud bijeenkomsten).

• Trainingen en opleidingen.• Klantgericht handelen (8+

programma).• Veiligheid en persoonlijke

ontwikkeling.• Medezeggenschap en

Centrale Ondernemingsraad.• Koffiegesprekken met

directie.

• Continuering huidige dialoog.• Blijvende aandacht voor

veiligheid en lerend vermogen van de organisatie.

• Terugdringen ziekteverzuim.• Duurzame inzetbaarheid met

behulp van programma’s rondom DNA en strategische personeelsplanning.

• Betrokkenheid van werknemers bij herijking strategie (2018-2021).

Klanten:• Huishoudens.• Zakelijke klanten.• Klanten

laboratorium.• Kwetsbare klanten

zoals ziekenhuizen.

• Lage maatschappelijke prijs (tarieven).

• Leveringszekerheid.• Hoge kwaliteit drinkwater.• Diensten- en kennisdeling.• Communicatie bij onderhoud

en storing.• Klantvriendelijke en

servicegerichte support.• Snelle en adequate

klachtenafhandeling.

• Communicatie over drinkwatertarieven, precario en Belasting op Drinkwater (BoL).

• Lancering nieuwe Vitens.nl en mogelijkheden digitale facturatie.

• Communicatie via Facebook en Twitter.

• Verbeterde communicatie over storingen via waterstoring.nl (inclusief WhatsApp).

• Introductie digitale nieuwsbrief.

• Klantenpanel – klanttevredenheid.

• Relatiegesprekken zakelijke klanten.

• Communicatie over stichting Water for Life.

• Meterwisselingen.• Campagnes rondom

Kraanwater graag, BeschermjeDrinkwater.nl.

• Continuering huidige dialoog.• Handhaven lage

drinkwatertarieven.• Verbeterde dienstverlening via

nieuwe website.• WhatsApp pilot voor

storingscommunicatie.• Consultatie over mogelijke

producten en diensten.• Live chat functie voor klanten

met klantenservice.• Vroege signalering en

hulp voor klanten met betalingsproblemen.

Overheden:• Aandeelhouders

(provincies en gemeenten).

• Continuïteit en leveringszekerheid.

• Solvabiliteit.• Lange en korte termijn Return

on Investment (ROI).• Duurzame regionale

gebiedsontwikkeling.• Transparante verslaggeving.

• Bijeenkomsten met aandeelhouders en Raad van Commissarissen.

• Jaarlijkse rapportage.• Dividenduitkering.• Lage maatschappelijke

kosten.• Voldoen aan weten

regelgeving.• Overleg en/ of uitvoering

financiële structuren zoals onder andere precarioheffing.

• Gebiedsontwikkeling.

• Continuering huidige dialoog.• Werkbezoek van enkele

provinciale staten rondom lange termijn visie drinkwatervoorziening.

• Ontmoetingen in het kader van de zoektocht naar nieuwe drinkwaterwinningen in Twente en Friesland.



Overheden en bedrijven waar we mee samenwerken:• Regulerende

overheden (ministeries).

• Overige overheden en veiligheids-regio’s.

• Toezichthoudende overheden.

• Partners in de waterketen (nutsbedrijven, waterschappen, infrastructurele partners).

• Continuïteit en leveringszekerheid.

• Ruimtelijke ordening.• Voldoen aan weten

regelgeving.• Bodembescherming.• Veiligheid (brandweer).• Samenwerking op het gebied

van infrastructuur van de toekomst.

• Kennisuitwisseling en actief invulling geven aan duurzame initiatieven.

• Regelmatig contact met bestuurders en volksvertegenwoordigers op Europees, nationaal, provinciaal en lokaal niveau.

• Bedrijfsbezoeken, presentaties, lokale communicatie.

• Contact via brancheorganisaties zoals Vewin.

• Overleg met gemeenten en bevoegd gezag over onder andere verdroging, biodiversiteit, duurzame gebiedsontwikkeling, waterkwaliteit, bronbescherming en wetgeving.

• Deelname aan activiteiten bij gemeenten.

• Coalitievorming rondom gezamenlijke belangen zoals Bodemcoalitie met ASR en Rabobank.

• Continuering huidige dialoog.• In samenwerking met

partners werken aan de publiekscampagne over grondwaterbescherming.

• Bijeenkomsten voor provincies en gemeenten over relevante thema’s zoals de implementatie van de Nieuwe Omgevingswet en Security.

Leveranciers. • Samenwerkingsmogelijk-heden.

• Business- en productontwikkeling.

• Open en continu overleg tussen inkoopverantwoordelijken en leveranciers.

• Gesprekken over circulariteit in aanbestedingen.

• Continuering huidige dialoog.

Belangengroepen. • Voldoen aan wetgeving en milieueisen.

• Samenwerkings- mogelijkheden en gezamenlijke bescherming natuur, flora en fauna.

• Uitwisseling van kennis.• Samenwerking op gebied van

infrastructuur.

• Regelmatige afstemming en uitwisseling van ideeën voor onze projecten en dienstverlening.

• Samenwerking op het vlak van educatie over water en natuur (bijvoorbeeld via Green Deal Infranatuur).

• Continuering huidige dialoog.• Positieve bijdrage realiseren

aan biodiversiteit.

Onderwijs en kennisinstituten:• MBO, hogescholen

en universiteiten.• Scholieren

basis- en voortgezet onderwijs.

• KWR.• Wetsus.

• Samenwerking.• Kennisoverdracht.• Onderzoek binnen de

watersector.• Stage- en

onderzoeksmogelijkheden.• Trainingen en opleidingen.• Onderzoek en ontwikkeling.• Scholieren enthousiasmeren.

• Stages en afstudeerprojecten.• Traineeprogramma.• Samenwerking en onderzoek

met andere waterbedrijven en KWR.

• Deelname aan seminars.• Rondleidingen.• Ondersteuning van

WaterSpaarders via Vewin.• Technasia WaterXploreLab.• Educatieve programma’s en

gastlessen via waterkennis.nl en introductie Kraanwaterdag.

• Continuering huidige dialoog.• Kennis-, Onderzoeks- en

Innovatie-agenda.• Uitbreiding programma voor

Kraanwaterscholen voor basisonderwijs.


Bredere samenleving. • Kennisoverdracht.• Beschermen en openstellen

van natuurgebieden.• Samenwerking.• Betrokkenheid bij

activiteiten die bijdragen aan bedrijfsdoelstellingen.

• Dialoog met verschillende partijen en/ of partners voor Kraanwater Graag.

• Samenwerking met Join the Pipe om kraanwater in de openbare ruimte beschikbaar te maken.

• Samenwerking met festivals zoals de bevrijdingsfestivals en de Avondvierdaagse.

• Continuering huidige dialoog.

Media. • Up-to-date informatie over de activiteiten, standpunten en ambities van de onderneming.

• Geven van interviews en reportages.

• Nationale, regionale en lokale media.

• Publicaties in vakbladen.• Bijeenkomsten en

rondleidingen op locaties.

• Continuering huidige dialoog.• Sterkere positie in debat

rondom bodembeheer en ondergrond.

1.6 Maatschappelijke dilemma’s

Vitens heeft te maken met een breed scala aan stakeholders. Het maken van keuzes en afwegingen als bedrijf en maatschappelijke partner brengt ook dilemma’s met zich mee. Welke dilemma’s hebben ons dit jaar beziggehouden en welke afwegingen maakten we?

Discussie over precarioheffingVitens is als publiek bedrijf, net als andere bedrijven, gehouden aan wetgeving en bijbehorende financiële verplichtingen. Toch worden er door een aantal gemeenten verschillende beleidsmaatregelen opgevoerd waar we het niet altijd mee eens zijn. Zo is de discussie over precarioheffing en andere belasting op leidingwater (BoL) voor ons helder. Een primaire levensbehoefte, zoals drinkwater, mag niet belast worden met niet-transparante belastingen. Het belang van de klant staat altijd voorop.

Waterkwaliteit: beschermen of zuiveren?Het beschermen van onze kwetsbare drinkwatervoorraden is een van onze prioriteiten. Regelmatig krijgen we de vraag waarom we hier zo stevig op inzetten. Er bestaan toch innovatieve technieken als membraantechnologie en nanofiltratie om eventuele ongewenste stoffen ‘gewoon’ uit het water te zuiveren? Dat is inderdaad mogelijk, maar daar is Vitens geen voorstander van. Ons uitgangspunt is bescherming van de bron: wat er niet in komt, hoeft er ook niet uit. Dat is onze stellige overtuiging. Dit is in lijn met Europese richtlijnen die voorschrijven dat drinkwater uit grondwater gemaakt moet kunnen worden door middel van eenvoudige waterzuivering. Wij zijn ook van mening dat het klantvertrouwen in ons eindproduct gekoppeld is aan het vertrouwen dat de klant heeft in de kwaliteit van de bronnen. Vandaar dat Vitens zo veel mogelijk met stakeholders, zoals agrariërs, industrieën en klanten wil zorgen voor bescherming van onze bronnen.


Initiatieven nemen en samenwerkenVitens vindt het belangrijk dat het onderwerp drinkwater zichtbaar is in het maatschappelijke debat. We laten ons horen in issues die impact hebben op ons product. Als gevolg daarvan weten maatschappelijke partners ons goed te vinden en worden we vaak benaderd voor allerlei initiatieven en samenwerkingen zowel binnen als buiten de waterketen. Dat wordt door sommige partijen zeer gewaardeerd en door anderen eerder kritisch beoordeeld, zoals in enkele stakeholderonderzoeken naar voren kwam. Daaruit hebben wij de lering getrokken dat het belangrijk is om andere partijen, zoals andere drinkwaterbedrijven en waterschappen, zo goed mogelijk mee te nemen of te consulteren in onze activiteiten en op zoek te gaan naar samenwerking.

1.6.1 Sustainable Development GoalsAls betrouwbare drinkwaterleverancier in Nederland willen wij een bijdrage leveren aan het behalen van de Sustainable Development Goals (SDGs). Deze Global Goals zijn onderdeel van de Verenigde Naties 2030 Agenda voor Duurzame Ontwikkeling en vormen tot 2030 hét internationale kader van duurzame ontwikkeling. Deze overkoepelende agenda behandelt een breed scala aan thema’s van het uitroeien van armoede tot het beschermen van biodiversiteit. Waar bij de voorganger van de SDGs (de Millennium Development Goals) de verantwoordelijkheid met name lag bij nationale overheden, ligt deze bij de huidige doelen juist bij de maatschappij en het bedrijfsleven. Zo zijn er ook voor de watersector en Vitens veel aanknopingspunten.

Als drinkwaterleverancier heeft Vitens zowel directe als indirecte invloed op haar omgeving. Een directe invloed uit zich in het verbeteren van de volksgezondheid in Nederland door het leveren van kwalitatief hoogwaardig drinkwater. De indirecte invloed uit zich bijvoorbeeld in het verbeteren van de biodiversiteit in de beschermde waterwingebieden. De mate van invloed en de grip die Vitens op deze onderwerpen heeft, verschilt.

Onze bijdrage aan de Sustainable Development GoalsNederland, de watersector en Vitens, gezamenlijk met haar joint venture Vitens Evides International (VEI), willen actief bijdragen aan de SDGs. Uit onze interne analyse zijn vier SDGs naar voren gekomen die het meest aansluiten op ons beleid en onze doelstellingen en waarmee wij het grootste effect kunnen bereiken, namelijk bij SDG 6 (Schoon drinkwater en goede sanitaire voorzieningen), SDG 9 (Innovatie en duurzame infrastructuur), SDG 11 (Veilige en duurzame steden) en SDG 15 (Herstel ecosystemen en behoud biodiversiteit).

SDG Bijdrage van Vitens (inclusief Vitens Evides International)

Vitens levert werkgelegenheid in Nederland: 1.399 banen. De drinkwatertarieven blijven al sinds vele jaren laag omdat we ervan overtuigd zijn dat de toegang tot schoon en betrouwbaar drinkwater een primaire levensbehoefte is. Via haar internationale activiteiten zijn een aantal Vitens Evides International (VEI) medewerkers bij drinkwaterbedrijven in ontwikkelingslanden actief.

Indirect is VEI in ontwikkelingslanden actief om de waterhuishouding en agrarische activiteiten in balans te brengen.

Vitens schenkt veel aandacht aan de gezondheid en de veiligheid van haar medewerkers. Door het leveren van drinkwater leveren we direct een bijdrage aan sanitatie en gezondheid van onze klanten, in Nederland maar ook in ontwikkelingslanden waar VEI actief is.

Vitens draagt actief bij aan watereducatie voor kinderen op basisscholen via het kennisplatform kraanwaterkennis.nl. We geven ongeveer tweehonderd verschillende gastlessen per jaar. Ook investeren we in onderzoek en ontwikkeling op universiteiten.

Van de Vitens medewerkers is 24,4% vrouw. Binnen Vitens hebben vrouwen en mannen evenveel kans om hun potentieel te ontwikkelen. Vrouwen zijn vertegenwoordigd in de directie (50%), managementfuncties (28,1%) en de RvC (40%).

Dit doel heeft onze primaire focus en is onze kerntaak. In Nederland leveren wij vierentwintig uur per dag, zeven dagen per week water van hoogwaardige kwaliteit tegen zeer lage maatschappelijke kosten. Internationaal leveren wij, samen met onze partners, een ongeëvenaarde bijdrage aan de beschikbaarheid van schoon drinkwater in ontwikkelingslanden. We zijn actief in negentien landen, met vierenveertig projecten, verspreid over drie continenten.

In Nederland kopen wij windenergie in om ons water te zuiveren en te distribueren. Tevens verkennen we manieren waarop we energie duurzaam kunnen opwekken op onze locaties. Wij werken voor 100% met groene energie.

Een werknemer bij Vitens kan rekenen op een goed salaris en groeimogelijkheden, zoals vastgelegd in onze cao. Hier wordt open en transparant op gestuurd met een actieve ondernemingsraad. Wij investeren in onze medewerkers via opleiding, en via programma's zoals Sterk in je werk.

De infrastructuur voor water is een essentiële voorwaarde voor de welvaart en het welzijn van ons land. Het streven is om jaarlijks € 100 miljoen (netto-investeringen) te investeren in het onderhoud en innovaties voor onze infrastructuur. Binnen het strategisch programma Infrastructuur van de toekomst worden de nieuwste methoden getest. Zoals in het project in Friesland, waar we innovaties voor een datagestuurde infrastructuur testen.

Iedere klant heeft recht op gelijke behandeling en in geval van speciale omstandigheden helpen wij onze klanten waar mogelijk, zodat ze niet worden afgesloten. Bijvoorbeeld via ondersteuning bij schuldsanering.

“Vitens doet veel projecten in ontwikkelingssamenwerking nieuwe stijl: overdragen en opleiden.”Stakeholder Vitens


SDG Bijdrage van Vitens (inclusief Vitens Evides International)

Water is een essentiële en verbindende factor in een duurzame gemeenschap of stad. In Nederland zijn we actief met infrastructurele innovaties op dit gebied. In ons internationale werk zijn we actief in de snel urbaniserende steden zoals Ho Chi Minh en Bangladesh, om daar de woonomgeving en waterhuishouding in balans te krijgen.

In Nederland werken we actief samen met de agrarische sector om duurzamere landbouw te bevorderen. Dit doen we onder meer via Vruchtbare Kringlopen en met de inzet van reststromen (zoals humuszuren) als natuurlijke bodemverbeteraars.

We zoeken continu naar manieren waarop we onze CO2-uitstoot kunnen verminderen. Onze methaan-afvanginstallatie in Friesland is hier een goed voorbeeld van. Waar mogelijk zijn we betrokken bij provinciale plannen om duurzame energie op te wekken.

Vitens is een drinkwaterbedrijf wat vooral actief is op grondwater en niet in oppervlaktewater of open zee. We acteren wel op medicijnresten, welke ook hun weg kunnen vinden naar het leven onder water.

Natuur en biodiversiteit is een belangrijke bescherming voor onze grondwaterbronnen. Onze terreinen worden 100% duurzaam beheerd. We hebben het milieukeurmerk Duurzaam terreinbeheer met niveau Goud behaald. We investeren actief in het verhogen van onze natuurwaarden en bescherming door natuurontwikkeling voor waterberging of buffering.

We hebben geen specifieke projecten of activiteiten op dit onderwerp.

We hebben geen specifieke projecten of activiteiten op dit onderwerp.

1.7 Strategie 2015-2017

We hebben een onwrikbare continuïteitsdoelstelling rond onze primaire taak: het produceren, distribueren en leveren van drinkwater van topkwaliteit. Om dit te kunnen garanderen en onze missie te realiseren heeft Vitens twee strategische doelen geformuleerd. Het eerste doel is customer excellence: we willen excellente dienstverlening voor onze klanten. Het tweede doel is een duurzame inzet van onze bronnen en middelen, zodat we ook op de lange termijn kunnen zorgen voor betrouwbaar en goed drinkwater. Daarnaast is de ontwikkeling van de kernkwaliteiten van onze medewerkers een belangrijke voorwaarde om onze doelen te behalen, zoals beschreven in § 2.9.3.

Vitens heeft tien strategische programma’s geformuleerd die gericht zijn op de kernkwaliteiten van Vitens medewerkers, de continuïteitsdoelstelling, en de twee strategische doelen.

Kernkwaliteiten1. Werken aan ons DNA (Fris vakmanschap, Grensverleggend werken, en Relevant voor de

klant).

Continuïteitsdoelstelling2. Pallas (continuïteit processen Proces Automatisering-domein).3. ICT³ (onder meer data governance en datamanagement).

Customer Excellence4. Proactieve klantcommunicatie.5. Werken aan klantgerichtheid.6. Vergroten aantrekkingskracht Vitens als waterautoriteit.

Duurzame inzet van onze bronnen en infrastructuur7. Effectief assetmanagement.8. Infrastructuur van de toekomst. 9. Vergroten zichtbaarheid als waterautoriteit.10. Controle over onze natuurlijke bronnen.

In de connectiviteitsmatrix (zie § 1.4.1) zijn de programma’s gekoppeld aan materiële thema’s en Key Performance Indicators (KPI’s).

Onze activiteiten op het gebied van duurzaamheid en maatschappelijk verantwoord ondernemen worden weliswaar niet in aparte strategische programma’s beschreven, maar zijn wél van groot belang voor, en een wezenlijk onderdeel van, de bedrijfsvoering. De strategische programma’s gerelateerd aan het doel Duurzame inzet van bronnen en middelen, zullen de activiteiten en resultaten verder ondersteunen. Om te kunnen sturen op de gestelde doelstellingen op het gebied van duurzaamheid wordt elk kwartaal gerapporteerd over de voortgang op duurzaamheiddoelstellingen aan de voltallige directie en de afdelingen Asset Management, Winning & Zuivering, Communicatie en Business Development. De strategie en rapportage worden gecoördineerd door de Manager Duurzaamheid in samenwerking met de collega’s die binnen elke afdeling en per werkgebied of aspect verantwoordelijk zijn voor verkenning, uitvoering, interne communicatie en periodieke rapportage.

1.7.1 WaardecreatiemodelHet waardecreatiemodel van Vitens is nauw verbonden met onze ambitie en strategie (zie § 1.7). Ook de maatschappelijke ontwikkelingen en trends om ons heen zijn van invloed op onze waardeketen (zie § 1.4).


Vergelijkende cijfers bij het waardecreatiemodel

2016 2015

Aantal gemeenten en provincies 105 en 5 105 en 5

Aantal productiebedrijven 93 96

Drinkwater geproduceerd (in miljoen kubieke meters) 352 346,6

Aantal medewerkers 1.399 1.383

Energieverbruik (GWh) 160 158

Wingebieden (in hectare) 3.300 3.300

Investeringen in onder- en bovengrond (in miljoenen) € 101 € 102

Distributienetwerk (in kilometers) 49.500 49.000

Reststromen (in ton) 61.200 54.706

Nuttig hergebruik (%) 99,8% 99,2%

Netto-omzet (in miljoenen) € 349,4 € 356,9

Solvabiliteit (%) 28,1% 27,5%

Service level telefonie (%) 73% 77%

Waterkwalititeitsindex (WKI) 0,018 0,019

Veiligheid (Lost Time Injury Frequency) 1,60 3,75

Aantal klanten (in miljoenen) 5,7 5,6

Aantal huishoudens (in miljoenen) 2,5 2,5

Algemene klanttevredenheid (rapportcijfer) 7,8 7,7

Kraanwater geleverd (in miljoen kubieke meters) 337,2 330,8

Aantal scholen verbonden aan Kraanwater Graag en Kraanwaterkennis

750 bijna 700

Afval (in ton) 13.203 8.271

Hergebruikt afval (%) 59% 57%

Klanten dat vaker om kraanwater is gaan vragen (%) 42% 23%

1.7.2 BenchmarkBranchevereniging Vewin vergelijkt jaarlijks de prestaties van de Nederlandse waterbedrijven. Uit de benchmark van 2015 blijkt dat Vitens met het totaalbedrag aan kosten van € 146 per aansluiting (sectorgemiddelde: € 174) een van de goedkoopste drinkwaterbedrijven van Nederland is. Vitens heeft al jaren de laagste netto operationele kosten van de sector: € 74 per aansluiting (sectorgemiddelde: € 100). Dit is met name te danken aan schaalvergroting en stroomlijning van bedrijfsprocessen.

PrijsWe streven naar een zo laag mogelijk drinkwatertarief, zonder dit ten koste te laten gaan van de kwaliteit of de leveringszekerheid. Het variabele drinkwatertarief (exclusief belastingen) voor kleinverbruik is in 2016 gedaald van € 0,68 (2015) naar € 0,63 per kubieke meter. Het tarief voor vastrecht is gelijk gebleven aan 2015 en bedraagt € 45. Op basis van een gemiddeld

kleinverbruik van honderdtien kubieke meter is de gemiddelde jaarnota (exclusief belastingen) voor kleinverbruik gedaald van € 120 in 2015 naar € 114 in 2016. Vitens heeft door de tariefsverlaging in 2016 de laagste drinkwatertarieven in Nederland. Voor 2017 heeft Vitens de tarieven gelijk gehouden.

1.8 Vooruitblik op 2017

In 2017 zetten we onverminderd in op verdere verbetering van klantbeleving en op de zorg voor onze drinkwaterbronnen en infrastructuur. We nemen daarbij de verantwoordelijkheid die bij onze rol past en zijn daarom leidend bij het aangaan van samenwerkingen met maatschappelijke partners en de politiek. Ook investeren we in verdere digitalisering en een effectiever gebruik van onze ICT. Aan de basis van dit alles staan onze medewerkers en de Vitens cultuur. We blijven de komende jaren dan ook werken aan de duurzame inzetbaarheid van Vitens medewerkers en aan een cultuur waarin het nemen van verantwoordelijkheid voor veilig werken vanzelfsprekend is.

Bovengenoemde thema’s zullen terug te vinden zijn in de herijkte strategie 2018-2020. Dit plan zal ook inzetten op een meerjarige prognose van de te verwachten investering en onderhoudskosten in het kader van effectief assetmanagement. Bij de inzet van mensen en middelen zullen wij ons steeds meer baseren op de optimale balans tussen enerzijds harde data en feiten, en anderzijds soft data, zoals gevoel en ervaring. Een voorbeeld hiervan is Friesland Live!, het intelligente waterleidingnet dat in maart 2017 wordt opgeleverd. Hier leveren tweehonderd sensoren in negenduizend kilometer waterleiding alle relevante data over de technische staat en levensduur van dit netwerk.

Vitens zal de komende jaren nadrukkelijk verder bouwen op het fundament dat in de afgelopen jaren gelegd is. 2016 is voor ons een sleuteljaar geworden, waarin we voor het eerst hardop tegen elkaar én de buitenwereld de ambitie hebben uitgesproken dat we het verschil willen maken – zowel in de klantbeleving als in de zorg voor het milieu en de maatschappij.

2017 wordt voor Vitens het jaar waarin de effecten van onze strategische programma’s zichtbaar zullen worden, een sleuteljaar waarin we gaan afronden, maar tegelijkertijd ook gaan doorpakken. De volgende strategieherijking voor de periode 2018 (en verder) dient zich in 2017 aan als logisch gevolg van ons besluit om onze strategische richting iedere drie jaar grondig te toetsen.

1.9 Corporate governance

Als publiek bedrijf heeft Vitens de taak om schoon en veilig drinkwater te produceren en leveren. Het is onze plicht om openheid van zaken te geven over de manier waarop dat gebeurt.


CodeTransparantie is een belangrijk uitgangspunt van Vitens en daarom wordt de Nederlandse Corporate Governance Code (de Code) gehanteerd die richtlijnen geeft over goed en verantwoord bestuur. Daarnaast geeft de Code een kader voor de relatie met belanghebbenden van de onderneming, zoals de aandeelhouders, werknemers, klanten, en de samenleving als geheel. Vitens heeft de best practice-bepalingen, voor zover deze toepasbaar zijn voor een drinkwaterbedrijf met publieke aandeelhouders, uit de Code geïmplementeerd in haar bedrijfsbesturing.

Eén bepaling is niet overgenomen: de best practice-bepaling dat een bestuurder wordt benoemd voor een periode van maximaal vier jaar en dat herbenoeming telkens voor een periode van maximaal vier jaar kan plaatsvinden (II.1.1 van de Code). De huidige contracten van de bestuurders van Vitens zijn namelijk voor onbepaalde tijd en die worden gerespecteerd. De discussie over de duur van de aanstelling zal pas opnieuw worden gevoerd op het moment dat er een nieuwe bestuurder wordt aangetrokken. De verschillende reglementen, en andere relevante documentatie, over de corporate governance van Vitens kunnen via Vitens.nl geraadpleegd worden.

Op 8 december 2016 is de herziene Corporate Governance Code gepubliceerd. In 2017 gaan wij de wijzigingen van deze nieuwe Code beoordelen en vertalen naar de governance-inrichting van Vitens. Medio 2017 zal dit traject doorlopen zijn.

DirectieVitens N.V. (in dit verslag: Vitens) is een naamloze vennootschap die dagelijks wordt bestuurd door de directie. De directie bestond in 2016 uit twee personen. De samenstelling van de directie is te vinden in § 1.11.3.

Raad van CommissarissenHet toezicht op de directie en op de algemene gang van zaken bij Vitens ligt bij de Raad van Commissarissen (RvC). De leden worden benoemd door de Algemene Vergadering van Aandeelhouders (AvA). In het reglement van de RvC is een bepaling opgenomen inzake de maximale zittingsduur van Commissarissen conform de best practice-bepaling III.3.5 van de Code. De samenstelling van de Raad van Commissarissen is te vinden in § 1.11.1.

Commissies Raad van CommissarissenDe RvC kent twee vaste commissies. De Auditcommissie buigt zich over de financiële kant van Vitens en de verantwoording daarover. De Remuneratie- en Benoemingscommissie houdt zich onder meer bezig met het bezoldigingsbeleid en de benoemingen van bestuurders.

De Algemene Vergadering van AandeelhoudersHet maatschappelijk kapitaal van de vennootschap bedraagt achttien miljoen aandelen met een nominale waarde van elk € 1,-. Houders van aandelen zijn uitsluitend geheel voor eigen rekening en risico handelende publiekrechtelijke rechtspersonen. Een overzicht van de aandeelhouders is opgenomen in dit jaarverslag en is ook te vinden op Vitens.nl.

Commissie van AandeelhoudersDoor de aandeelhoudersvergadering is een Commissie van Aandeelhouders benoemd. Deze commissie komt ten minste twee keer per jaar bijeen en heeft een adviesfunctie voor de AvA, de directie, en de RvC. Het gaat hierbij om onderwerpen als benoeming en ontslag van bestuurders en toezichthouders van Vitens, het bezoldigingsbeleid van de directie, en de RvC en beleidsmatige onderwerpen, zoals het tarief- en dividendbeleid.

1.9.1 Wet- en regelgevingOns land kent ongeveer twaalfhonderd wetten en duizenden onderliggende bepalingen. Om optimaal te kunnen voldoen aan dit wettelijke kader, heeft Vitens halverwege 2015 een verantwoordelijke aangesteld voor de procesbeheersing. Procesbeheersing concentreert zich in ons geval rond de volgende twee vragen: 'voldoet Vitens aan relevante weten regelgeving' en 'hoe richten we onze organisatie zo in dat we aan die regelgeving blijven voldoen'.

De functie van compliance officer werd toebedeeld aan de manager van de afdeling Bestuurlijke en Juridische ondersteuning. Deze vormt sinds 2015 de schakel tussen de organisatie, externe partijen, directie, en RvC op het gebied van het toepassen van weten regelgeving. Het betreft daarbij vooral de Drinkwaterwet. Daarnaast is de Arbowet relevant, net als de Wet milieubeheer (Wm) die de drieënnegentig productiebedrijven van Vitens direct aangaat.

VerantwoordelijkhedenDe compliance officer heeft de taak inzicht te verschaffen in het voor Vitens relevante speelveld wat betreft weten regelgeving. Er is een operationele verantwoordelijkheid – ondergebracht bij het eerstelijnsmanagement – en een verantwoordelijkheid voor het vertalen van alle weten regelgeving naar de organisatie, die bij intermediairs ligt. Intermediairs zijn bijvoorbeeld milieuspecialisten of de teammanager Veiligheid & Gezondheid. Voor het borgen van dergelijke verantwoordelijkheden zijn ongeveer twintig Vitens medewerkers in beeld. Daarnaast zijn de verantwoordelijkheden op het vlak van procesbeheersing omschreven van de managers van alle dertien Vitens afdelingen, de directie, de RvC, en de aandeelhouders.

In 2016 hebben we vastgesteld in hoeverre we binnen de onderscheiden honderdtachtig rechtsgebieden onze processen beheersen; dit is uitgevoerd voor honderdvijfentwintig rechtsgebieden.

Inspectie ILTInspectie Leefomgeving en Transport (ILT) controleert namens de minister van Infrastructuur & Milieu of Vitens zich houdt aan de Drinkwaterwet. Zo hebben we als drinkwaterbedrijf een meldingsplicht als er sprake is van een normoverschrijding van de drinkwaterkwaliteit. In 2016 hebben we vijftig keer een beïnvloedbare melding moeten doen bij ILT (doelstelling Vitens: minder dan dertig). ‘Beïnvloedbaar’ wil zeggen: daar waar Vitens verantwoordelijkheid draagt voor het ontstaan van de normoverschrijding. Die verantwoordelijkheid bestrijkt de productiebedrijven en het waterleidingnet tot aan de watermeter.


PersoonsgegevensDe Wet bescherming persoonsgegevens (Wbp) is zeer relevant voor Vitens; Vitens beheert immers een database met de persoonsgegevens van 2,5 miljoen huishoudens. Per 1 januari 2016 is nieuwe, aangescherpte wetgeving in werking getreden. Een intermediair heeft deze wet vertaald naar procedures en instructies voor de operationele afdelingen, zoals Klant & Facturatie.

GedragscodeBinnen Vitens werken we volgens de gedragscode Zó doen we dat bij Vitens!. Hierin zijn de basisbeginselen vastgelegd die houvast bieden bij het maken van de juiste keuzes als het gaat om belangrijke zaken als integriteit, veiligheid, omgaan met onze klanten, met elkaar en onze omgeving. Ook voor leveranciers gelden gedragsregels. Als een Vitens medewerker of een leverancier inbreuk pleegt op de gedragscode, volgen wij een vastgestelde procedure om tot een oplossing te komen.

1.10 Risicomanagement

1.10.1 Verankering risicomanagementGezien de maatschappelijke functie als drinkwaterbedrijf is risicomanagement voor Vitens van groot belang. Risicomanagement maakt binnen Vitens dan ook op meerdere niveaus onderdeel uit van de besluitvorming. Vitens past risicomanagement onder meer op strategisch niveau toe en richt zich daarbij op het doeltreffend realiseren van haar primaire taak en strategische doelen. Met behulp van integraal risicomanagement wil Vitens haar voornaamste bedrijfsrisico's inventariseren, wegen, prioriteren, en vervolgens beheersen. Hiermee kan Vitens weloverwogen keuzes maken die de kans op het slagen van onze strategie vergroten. Door bewuste afwegingen te maken tussen de strategische doelen en de risico’s die we bereid zijn te nemen, streven we naar een maatschappelijk verantwoorde bedrijfsvoering.

Vitens voert elke drie jaar een strategische herijking uit met als doel om haar visie te actualiseren en om haar strategische richting (doelen en programma’s) voor de komende jaren te bepalen. Het proces van de strategische herijking start in het laatste jaar van een driejaarlijkse strategische cyclus en richt zich op de daaropvolgende drie jaren. In het jaar waarin een strategische herijking plaatsvindt, voert Vitens een grondige en uitgebreide inventarisatie en analyse van haar bedrijfsrisico’s uit. In dit proces, wat ten behoeve van de strategische heroriëntatie in 2014 is doorlopen, worden de meest voorname risico’s geïnventariseerd aan de hand van de strategische doelen. De inventarisatie en analyse heeft plaatsgevonden aan de hand van workshops waaraan een grote en gevarieerde groep medewerkers heeft deelgenomen. De risico’s zijn daarbij afgezet tegen de kans dat het risico zich voordoet en de impact die dat heeft op het behalen van de doelstellingen van Vitens. In een bijeenkomst met het eerstelijnsmanagement en de directie zijn de bedrijfsrisico’s vervolgens geprioriteerd. De belangrijkste bedrijfsrisico’s zijn daarbij als topbedrijfsrisico’s aangemerkt en dienen als kader voor het meerjarenplanproces.

Binnen de strategische cyclus kent Vitens een drietal jaarlijkse cycli in de vorm van een jaarplanproces. Bij aanvang van het jaarplanproces voert Vitens een interne reflectie uit op de in gang gezette strategische cyclus met als doel om na te gaan of de koers die Vitens heeft ingezet nog altijd de juiste is dan wel dat deze op onderdelen moet worden aangepast. De beschouwing in 2015 heeft ertoe geleid dat voor het jaar 2016 verdere maatregelen zijn getroffen om de topbedrijfsrisico’s te reduceren. Naar aanleiding van de interne reflectie in 2016 zijn aanvullend te treffen maatregelen in de afdelingsjaarplannen voor 2017 opgenomen. Verder is in 2016 de inschatting gemaakt dat de meeste risico’s zijn gemitigeerd of in omvang zijn afgenomen ten opzichte van de initiële inschatting in 2014.

In de kwartaalrapportages wordt verantwoording afgelegd over de voortgang van de geplande verbetermaatregelen. De voortgang wordt tevens in het kwartaaloverleg tussen de eerstelijnsmanager en de directie besproken. Aanvullend wordt conform de methodiek van risk based auditing de opzet, het bestaan en de werking van beheersmaatregelen getoetst door de afdeling Audit & Advies. Zij rapporteert de resultaten aan de desbetreffende eerstelijnsmanagers, de directie en – in samengevatte vorm – aan de auditcommissie.

1.10.2 RisicohoudingEen belangrijk element in het beoordelen en afwegen van de risicomanagementstrategie is de zogenaamde risicohouding. De risicohouding geeft een beeld van de mate waarin Vitens bereid is om risico’s te accepteren bij het realiseren van haar organisatiedoelstellingen. De directie heeft de risicohouding vastgesteld en vastgelegd in het beleid voor integraal risicomanagement. De risicohouding verbijzonderd naar risicocategorie is als volgt:

Risicocategorie Risicohouding Toelichting

Strategisch. Middel. Vitens is bereid om tot zekere hoogte risico’s te aanvaarden om haar strategische ambities te realiseren. Vitens streeft daarbij naar een optimale balans tussen risico’s en langere termijn ambities.

Operationeel. Zeer laag tot laag. Zeer laag: risico’s ten aanzien van de veiligheid van onze medewerkers en leveringszekerheid van kwalitatief hoogstaand drinkwater worden zoveel mogelijk vermeden.

Laag: voor het effectief en efficiënt inzetten van middelen in onze bedrijfsprocessen werkt Vitens daarentegen met een marginaal hogere risicohouding. De bereidheid tot acceptatie van risico’s is mede afhankelijk van de inspanning (tijd/ kosten) die de risicorespons met zich meebrengt.

Financieel. Zeer laag tot laag. Zeer laag: risico’s ten aanzien van de uitgangspunten van het financieel beleid, zijnde continuïteit, tarieven en dividend worden zoveel mogelijk vermeden. Dit geldt ook voor de financiële ratio’s zoals gesteld door de kredietgevers.

Laag: voor wat betreft markt-, krediet- en liquiditeitsrisico’s werkt Vitens met een marginaal hogere risicohouding.

Financiële verslaggeving.

Laag. Vitens accepteert geen risico’s die kunnen leiden tot materiële fouten in de jaarrekening.

Compliance. Zeer laag. Vitens streeft ernaar te voldoen aan de weten regelgeving.


1.10.3 Strategisch risicoprofiel 2016De door Vitens onderkende topbedrijfsrisico’s worden hierna nader toegelicht, inclusief de relatie met het strategische doel, de risico-ontwikkeling, en de in 2016 aanvullend getroffen beheersmaatregelen.

Risico 1: betrouwbaarheid data

Strategisch doelContinuïteit.

Risico-omschrijving en impactBetrouwbaarheid van data is cruciaal. Data hebben een directe relatie met de (financiële) informatie die eruit samengesteld wordt en de besluiten die daarmee genomen worden. Het is dan ook in toenemende mate belangrijk dat Vitens erop kan vertrouwen dat deze data, de grondstof voor (management)informatie, betrouwbaar (juist, tijdig en volledig) zijn. Hiertoe is zowel formele als informele beheersing belangrijk. Onbetrouwbare data kunnen leiden tot niet optimale inzet van de beschikbare financiële middelen (in termen van investerings- en/ of onderhoudsbeslissingen). Tevens is de continuïteit van de ICT-systemen en infrastructuur waarin deze data worden verzameld, verwerkt en opgeslagen van essentieel belang.

Ontwikkelingen in risicobeheersing 2016• De formele beheersing is ingebed in het autorisatiebeleid en de

autorisatiebeheerprocedures ter waarborging van een beheerste, logische toegang tot ICT-systemen en een correcte toekenning van benodigde toegangsrechten aan gebruikers. Zowel het beleid als de procedures zijn in 2016 verbeterd.

• In 2016 zijn de mitigerende maatregelen voor de belangrijkste autorisatiebeheerrisico’s geïmplementeerd.

• De informele beheersing is verankerd in de overtuiging en persoonlijkheid van de medewerkers en de bedrijfscultuur. Het in 2015 door Vitens opgestarte DNA-programma heeft verder vorm gekregen in 2016. Uit onderzoek door een extern bureau is gebleken dat in 2016 concrete gedragsverandering is gerealiseerd (zie § 2.9.3).

• In 2016 is het project Business Intelligence/Business Objects (BI/BO) opgestart waarin rapportages zijn ontwikkeld die op elk gewenst moment realtime informatie genereren ten behoeve van sturing door management.

• In 2016 is de initiële ICT-infrastructuur neergezet voor de Vitens big data-omgeving. Met deze modellen is het Dynamische Datateam inmiddels aan de slag om met allerlei data uit diverse bronnen analyses te maken waardoor nieuwe inzichten op diverse terreinen zijn gedaan.

• Het analyseren van verschillende databronnen, waaronder geografische data en administratieve data, in onderlinge combinaties, is steeds meer nodig binnen de organisatie van Vitens. In 2016 is het project GIS4ALL opgestart met als doel de ICT-componenten te implementeren om de GIS-data te ontsluiten en beschikbaar te stellen voor analyse in combinatie met andere databronnen. In essentie gaat het hier om het maximaal visualiseren van data op diverse kaartondergronden.

• Met Realtime Alerts wordt al enige tijd succesvol inzicht gegeven in verschillende informatieobjecten, zoals telefoontjes. Deze worden geprojecteerd op een topografische kaart. Voor planners van Netbeheer & Levering wordt de locatie van monteurs zichtbaar voor de inzet bij storingen. Centrale Waterverdeling krijgt inzicht in waterkwaliteitsmetingen en afwijkende waterkwaliteitsmonsters.

• In september 2016 is het project Datamanagement & Governance gestart. Mede om het ontwikkelen van datamanagement binnen Vitens voldoende focus te geven en om het datamanagement straks goed ten uitvoer te kunnen brengen, is het team Netwerkperformance en Informatiemanagement (NIM) opgezet en zijn binnen ICT aanvullende resources gekomen. Vanuit NIM en ICT worden de data governance en verdere datamanagementelementen binnen Vitens opgezet en geïmplementeerd. In 2017 krijgt dit vervolg.

Toelichting risico-ontwikkeling Vitens is van mening dat pas na de afronding van het project Datamanagement & Governance sprake zal kunnen zijn van een substantiële daling van dit topbedrijfsrisico.

Risico 2: infrastructuur

Strategisch doelContinuïteit en Duurzame inzet van infrastructuur.

Risico-omschrijving en impactVitens heeft drieënnegentig productiebedrijven, honderdtien waterwingebieden en een distributienetwerk van circa 49.500 kilometer. Dankzij een zo optimaal mogelijke inzet van de drinkwaterinfrastructuur kunnen wij voldoen aan onze primaire taak: het leveren van kwalitatief hoogwaardig drinkwater, vierentwintig uur per dag, zeven dagen per week. Het is voor Vitens van groot belang om meer inzicht te krijgen in de conditie van de infrastructuur: zo kunnen we effectief renoveren en saneren, en daarmee voorkomen we investeringspieken.

Ontwikkelingen in risicobeheersing 2016• Investering Prognose Ondergrondse Infrastructuur (IPO). Dit wordt gebruikt om een

langjarige prognose te maken van de kans op, en het effect van, het falen van leidingen. Hiermee is het investeringsvolume af te leiden en kan bepaald worden welke leidingen als eerste voor vervanging in aanmerking komen.

• Investeringsprognose Bovengrondse Infrastructuur (IBI). Voor alle productiebedrijven zijn conditiemetingen uitgevoerd en we zijn in staat om te bepalen wanneer renovaties, dan wel vervangingsinvesteringen, noodzakelijk zijn. Dit geeft inzicht in meerjarige investeringsverplichtingen.

• Het IPO en IBI vormen de basis voor het programma Effectief Assetmanagement (EAM8) dat is gestart in 2015 en doorloopt tot en met 2018. Het doel is te komen tot een continu en verankerd proces waarin op transparante wijze keuzes en afwegingen kunnen worden


gemaakt op basis van performance en kosten.• In 2015 is onderzoek uitgevoerd naar de ligging van waterleidingen in de nabijheid van

gasleidingen. Het onderzoek is uitgevoerd in samenwerking met Enexis, Stedin, en Liander en richtte zich onder meer op de bodemsamenstelling, de belasting van het net, de conditie van leidingen en aanwezige storingsgegevens. Op grond van de eerste uitkomsten werden in 2016 leidingen preventief vervangen, dit wordt in 2017 vervolgd.

• In 2016 is de Lange Termijn Visie (LTV) opgesteld en gedeeld met stakeholders. Hierbij is gekeken naar de drinkwaterinfrastructuur voor de aankomende vijfentwintig jaar. Deze LTV geeft richting aan onze beslissingen, via de infrastructuurplannen en uitvoeringsagenda’s die, op basis van deze visie, worden opgemaakt. Daarmee willen wij voorkomen dat we voor verrassingen komen te staan.

• In 2016 zijn performancecontracten opgesteld tussen de afdeling Asset Management met Asset Owner (directie), afdeling Winning & Zuivering en Netbeheer & Levering. Hierin zijn performance-afspraken vastgelegd. Via dashboards wordt hier periodiek over gerapporteerd.

Toelichting risico-ontwikkelingRekening houdend met de aanwezige risicobeheersingssystemen en maatregelen aangevuld met de blijvende aandacht voor het programma Effectief Assetmanagement (EAM8), zijn de risico’s verder beheerst en is ten opzichte van 2015 een dalende trend waarneembaar.

Risico 3: calamiteiten


Risico-omschrijving en impactDit betreft het risico dat een (ernstige) calamiteit leidt tot situaties waarbij:• De kwaliteit en/ of de kwantiteit van de drinkwaterlevering niet meer voldoet aan de

wettelijke eisen.• Een (be)dreiging ontstaat die de kwaliteit en/ of de kwantiteit negatief kan beïnvloeden.• Vitens nodig is om andere calamiteiten te helpen bestrijden.• Het vertrouwen in Vitens kan worden geschaad.

Vitens streeft naar een hoge mate van betrouwbaarheid en continuïteit van de dienstverlening aan haar klanten. De normen hiervoor zijn vastgelegd in de wetgeving en interne grens- en streefwaarden. Een calamiteit kan bijvoorbeeld zijn: het uitvallen van de infrastructuur, transport of besmetting van het drinkwater.

Ontwikkelingen in risicobeheersing 2016• Calamiteitenplan en -organisatie (geactualiseerd in 2016).• Periodieke calamiteitenoefeningen (zowel intern als in samenwerking met gemeentelijke en

regionale beleidsteams en de veiligheidsregio’s).• Mediatrainingen.• Update van het calamiteitenzakboek.• Evaluatie van fase 3-situaties waarbij potentiële verbeteringen direct worden doorgevoerd.

Fase 3-situaties betreffen voornamelijk situaties waarbij de kwaliteit en/ of de kwantiteit van de drinkwaterlevering niet meer voldoet aan de wettelijke eisen en/ of meer dan tweeduizend aansluitingen zonder drinkwater komen te zitten.

• In 2016 heeft in samenwerking met het Instituut voor Veiligheids- en Crisismanagement (COT) een onderzoek plaatsgevonden naar verdere optimalisatie en herijking van de calamiteitenorganisatie. De voorgestelde aanbevelingen worden geëffectueerd in 2017.

Toelichting risico-ontwikkelingRekening houdend met de aanwezige risicobeheersingssystemen en maatregelen in combinatie met de groeiende bewustwording rondom tijdigheid van klantcommunicatie heeft dit geresulteerd in het verder mitigeren van dit topbedrijfsrisico.

Risico 4: beschikbaarheid ICT-systemen


Risico-omschrijving en impactOm de bedrijfscontinuïteit van Vitens te waarborgen is het in toenemende mate van belang dat primaire ICT-systemen beschikbaar zijn. De afhankelijkheid van ICT-systemen wordt steeds groter, zowel op de productielocaties als binnen de kantooromgeving.

Ontwikkelingen in risicobeheersing 2016• In 2015 is de werkgroep Disaster/Recovery opgericht met als doel om vanaf strategisch

tot operationeel niveau het beleid, de processen en de werkinstructies met betrekking tot het Disaster Recovery (DR) proces te beschrijven en te borgen. Eind 2016 is dit plan opgeleverd; definitieve vaststelling vindt begin 2017 plaats. Vrijwel alle elementen zijn inmiddels in productie.

• Het begin 2015 opgestarte programma Pallas is in 2016 verder ingevuld. Het programma heeft als doel de continuïteit (beschikbaarheid en hersteltijd) van de procesautomatisering door middel van vergaande uniformering te borgen. Binnen het programma onderscheiden we drie ambitieniveaus: Beveiliging, End-of-Life (EOL) en Uniformering (borging van kennis, uniformiteit vervangingsproces en continuïteit). Het onderdeel Beveiliging is inmiddels afgerond en de resultaten zijn overgedragen aan ICT die nu het beheer van deze nieuwe ICT-infrastructuur uitvoert.

• Vitens heeft de afgelopen twee jaar belangrijke stappen gezet in het adresseren van informatiebeveiliging. Zo is de ICT-securityorganisatie verstevigd en is het beveiligingsbeleid van Vitens herijkt. Op diverse terreinen zijn concrete verbeteringen en verstevigingen


doorgevoerd; security is steeds meer ingebed in de dagelijkse operatie en projecten. Tevens is de KPMG-hertest positief beoordeeld: enerzijds is naar voren gekomen dat voldoende opvolging gegeven is aan de bevindingen van KPMG ten aanzien van de beveiliging van de infrastructuur van de procesautomatisering en anderzijds is uit de penetratietest gebleken dat ongeautoriseerden geen toegang hebben kunnen verkrijgen tot de website Vitens.nl. In 2016 is een ICT-security self assessment uitgevoerd. Hieruit kwam het beeld naar voren van een lerende organisatie die stappen maakt en heeft gemaakt om haar ambitieniveau te realiseren. Deze doorontwikkeling is eind 2016 uitgewerkt in een security roadmap die begin 2017 wordt vastgesteld en in uitvoering wordt genomen.

• In november 2016 is een groot migratietraject succesvol afgerond waarbij de complete SAP-omgeving van Vitens is gemigreerd van een oude infrastructuur naar een moderne, standaardinfrastructuur bij KPN.

Toelichting risico-ontwikkelingHet aantal prio 1-storingen binnen de ICT-systemen is in 2016 met vier meldingen van storingen afgenomen ten opzichte van 2015 (van vierentwintig naar twintig). Ook daalde in 2016 het aantal uren van onbeschikbaarheid fors (van vijfendertig naar eenentwintig uur). Vitens bleek in staat om de primaire ICT-systemen weer tijdig, binnen de gestelde termijnen, beschikbaar te stellen voor de gebruikers. Hieruit blijkt dan ook dat dit topbedrijfsrisico verder is beheerst in 2016.

Risico 5: veiligheid op werkplek


Risico-omschrijving en impactDit betreft het risico op letsel van medewerkers en het ontstaan van zowel materiële als immateriële schade als mogelijk gevolg van onveilige situaties en onvoldoende veilig werken. Dit risico kan worden veroorzaakt door een te laag veiligheidsbewustzijn en/ of onvoldoende kennis van veiligheidsmaatregelen.

Ontwikkelingen in risicobeheersing 2016• Diverse in 2016 ingezette veiligheids- en gezondheidsmaatregelen, zoals veiligheidsthema’s,

veiligheidsambassadeurs, afdelingsactiviteiten en maatregelen die voortkomen uit gevaarlijke situaties, zijn (en worden nog) geïmplementeerd. Ze dragen in positieve zin bij aan het veiligheidsniveau van Vitens en de bewustwording van potentiële risico’s in ons dagelijks werk. Dit wordt onderschreven door de voortschrijdend lagere Lost Time Injury Frequency (LTIF).

• Op een aantal, bepaalde gebieden is nog verbetering noodzakelijk. Dit heeft vooral betrekking op het aantal meldingen van bijna-ongevallen en gevaarlijke situaties, en de tijdigheid van melding van ongevallen. Dit heeft momenteel geen negatieve invloed op het veiligheidsniveau van Vitens. In het jaarplan 2017 van het team Veiligheid & Gezondheid

(V&G) zijn verbetermaatregelen opgenomen.• De continue aandacht voor veiligheid in 2016 heeft geresulteerd in een forse stijging van

de registratie van bijna-ongevallen en gevaarlijke situaties; tegelijkertijd zorgde dit voor een daling van het LTIF ten opzichte van 2015 (van 3,8 naar 1,6).

De ontwikkelingen zijn positief. Wij vinden het belangrijk dat deze tendens zich voortzet. Daarom zal ook in 2017 aandacht voor veiligheid hoog op de agenda staan.

Toelichting risico-ontwikkelingDe bewustwording rondom veiligheid op de werkplek is toegenomen, mede door de ontwikkelingen in 2016. De LTIF-score eind 2016 bedraagt 1,6 (2015: 3,8). De LTIF-score ultimo 2016 geeft aanleiding om in 2017 blijvend aandacht aan dit topbedrijfsrisico te schenken.

Risico 6: lerend vermogen


Risico-omschrijving en impactDe organisatie beschikt over onvoldoende zelflerend vermogen; er wordt te weinig van fouten geleerd, onder meer omdat men elkaar hier te weinig op aanspreekt en er onvoldoende wordt gereflecteerd en geëvalueerd. Er wordt in die gevallen te weinig verantwoordelijkheid genomen. Aan de andere kant wordt soms juist te veel verantwoordelijkheid genomen en kan dit reden zijn om zich niet te houden aan de afgesproken taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden. Soms worden processen niet goed opgevolgd vanuit de bedoeling om de klant snel en goed te kunnen helpen. Hierdoor kunnen er gemakkelijk fouten worden gemaakt en wordt minder efficiënt gewerkt.

Ontwikkelingen in risicobeheersing 2016• Taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden zijn vastgelegd in functiebeschrijvingen en

processen. De naleving hiervan is onderdeel van de Resultaatgericht Werken, Ontwikkelen en Beoordelen (RW&O)-cyclus (plan-, voortgangs- en beoordelingsgesprekken).

• In 2016 stond het programma Werken aan het DNA van Vitens in het teken van zichtbare gedragsverandering rondom de kernkwaliteiten Fris vakmanschap, Grensverleggend werken, en Relevant voor de klant. Vastgesteld is dat de participatieve aanpak binnen kaders, en de ruimte die dat biedt om het DNA te koppelen aan afdelingsspecifieke dragers, effectief is geweest. Dit is ultimo 2016 via een vragenlijst en gespreksrondes binnen Vitens ook daadwerkelijk aangetoond.

• Om medewerkers te stimuleren om zich verder te ontwikkelen in een lerende omgeving is het Ontwikkelplein ontwikkeld. Dit betreft een e-learning tool, die online trainingen aanbiedt. De medewerkers van Vitens hebben een eigen inlogcode, kunnen deze trainingen volgen wanneer ze dit zelf willen, en hebben daarvoor geen toestemming nodig


van het management.• In 2017 gaan we nadrukkelijk aandacht besteden aan duurzame inzetbaarheid. We zien

dat er een grote uitstroom aankomt en dat er hierdoor een veranderende behoefte aan competenties en bekwaamheden ontstaat. Dit alles benadrukt het belang van duurzame inzetbaarheid en strategische personeelsplanning (SPP). Binnen Vitens noemen we duurzame inzetbaarheid Sterk in je werk (zie § 2.9.2). Sterk in je werk is het persoonlijke kruispunt waar gezondheid en ontwikkeling van medewerkers samenkomen. Idealiter is de resultante hiervan een organisatie waar, op elk moment, de benodigde competenties en capaciteiten perfect met elkaar in balans zijn.

Toelichting risico-ontwikkelingRekening houdend met de aanwezige risicobeheersingssystemen en maatregelen heeft dit geresulteerd in het verder mitigeren van dit topbedrijfsrisico.

Risico 7: klantgerichtheid

Strategisch doelCustomer excellence.

Risico-omschrijving en impactDit betreft het risico van gebrek aan klantgerichtheid. Dit kan ervoor zorgen dat het vermogen van de organisatie om aan de verwachtingen van de klant te voldoen in gevaar wordt gebracht. In 2014 heeft klantgerichtheid een belangrijke positie gekregen in de strategische heroriëntatie. Bij Vitens draait alles om optimaal tevreden klanten die vierentwintig uur per dag en zeven dagen in de week kunnen rekenen op kwalitatief hoogwaardig drinkwater en een uitstekende dienstverlening tegen een zo laag mogelijk tarief. Dit betekent dat Vitens streeft naar onberispelijke processen (in één keer goed en op tijd) met het doel de klant centraal te stellen en dat wij ook oog hebben voor de individuele klant. Dit hebben we customer excellence genoemd; operational excellence met de nadruk op de individuele klant.

Ontwikkelingen in risicobeheersing 2016• Proactieve klantcommunicatie bij verstoringen, waarbij we de klant via e-mail, sms en

website (waterstoring.nl) op de hoogte brengen. • Uitbreiding naar vijf drinkwaterbedrijven die gebruik maken van waterstoring.nl.• Livegang release 1 van project Go Digital (Internet Self Service), waarbij de online

functionaliteiten voor de aanmelding als nieuwe klant en het doorgeven van een verhuizing sterk is verbeterd. Voor 2017 staat release 2 gepland waarbij verdere verbeteringen worden doorgevoerd in de financiële functionaliteiten, zoals het bekijken van facturen, het wijzigen van de termijnbetaling, en online betalen.

• Zelfsturende teams, want hoge medewerkerstevredenheid leidt ook tot stijging van klanttevredenheid. Vitens streeft in tevredenheid naar een 8+ (zie § 2.3.1).

• Klanten Contact Monitor (KCM), waarbij klanten die contact met Vitens hebben gehad direct worden gevraagd om klantfeedback te geven.

• In 2017 wordt een pilot gestart met een chatfunctie, waarbij klanten realtime met vragen/ klachten terecht kunnen bij Vitens.

Toelichting risico-ontwikkelingRekening houdend met de aanwezige risicobeheersingssystemen en maatregelen heeft dit geresulteerd in het verder mitigeren van dit topbedrijfsrisico.

1.10.4 Ontwikkelingen risicomanagement in 2016In 2016 heeft Vitens haar beleid voor integraal risicomanagement vernieuwd. Daarbij is gebruik gemaakt van NEN-ISO 31000 als leidend besturingsmodel. Dit model is specifiek ontwikkeld om risicomanagement te integreren in bestaande managementsystemen. Hiermee wordt vermeden dat er een systeem wordt ingevoerd dat los staat van de reguliere bedrijfsvoering. Het model kent drie hoofdonderdelen: principes, raamwerk en proces. Deze onderverdeling maakt het mogelijk om risicomanagement op de verschillende niveaus, en gefragmenteerd, in te voeren, waarbij ruimte tot maatwerk wordt geboden. Het vernieuwde beleid biedt een uniform raamwerk voor het doeltreffend behalen van organisatiedoelstellingen op elk organisatorisch niveau en in onderlinge samenhang. Met behulp van het vernieuwde beleid wil Vitens risicomanagement niet alleen inzetten voor het effectief realiseren van haar primaire taak en strategische doelen. Ook wil Vitens op een systematische, gestructureerde en consistente wijze risicomanagement op tactisch en operationeel niveau (meer) integreren. Dit betekent onder meer dat na implementatie jaarlijks de meest voorname risico’s aan de hand van de bedrijfsdoelstellingen zullen worden geïnventariseerd. Het beleid biedt naast stuurinformatie ook kaders voor het afleggen van verantwoording over de effectieve werking van interne risicobeheersings- en controlesystemen.

Aan de hand van het nieuwe beleid voor integraal risicomanagement heeft Vitens in 2016 het interne risicobeheersings- en controlesysteem voor financiële verslaggeving ingericht en geïmplementeerd. Via een risico-inventarisatie zijn daarbij de belangrijkste risico’s op het gebied van financiële verslaggeving geïdentificeerd en beoordeeld. Ook zijn de beheersmaatregelen geïnventariseerd en beschreven. Vervolgens zijn de belangrijkste beheersmaatregelen voor financiële verslaggeving door de afdeling Audit & Advies in opzet en bestaan getoetst.

1.10.5 Geplande verbeterinitiatieven voor 2017In 2017 zullen de belangrijkste beheersmaatregelen voor financiële verslaggeving, naast opzet en bestaan, eveneens op effectieve werking worden getoetst door de afdeling Audit & Advies. Dit met als doel om te komen tot een in control-verklaring ten aanzien van financiële verslaggeving in overeenstemming met best practice-bepaling II.1.5 van de Nederlandse Corporate Governance Code. Tevens is het doel om over 2017 een verklaring af te geven over het functioneren van het risicobeheersings- en controlesysteem voor compliance.

Daarnaast zal in 2017, als onderdeel van de strategische herijking, opnieuw een uitgebreide organisatiebrede risico-inventarisatie plaatsvinden ter vaststelling van de belangrijkste bedrijfsrisico’s bij de realisatie van onze strategische doelen.


1.10.6 In control-verklaringDe directie is verantwoordelijk voor de inrichting en effectiviteit van de interne risicobeheersings- en controlesystemen. Deze systemen hebben als doel om de meest relevante risico’s voor onze organisatie te onderkennen en te beheersen. De directie is zich ervan bewust dat risicobeheersings- en controlesystemen geen absolute zekerheid kunnen bieden dat de bedrijfsdoelstellingen van Vitens worden gerealiseerd, noch dat deze systemen onjuistheden van materieel belang, verlies, fraude en overtredingen van wetten en regels geheel kunnen voorkomen. Met inachtneming van voorstaande is de directie van mening dat in 2016 de opzet en het bestaan van het systeem van risicobeheersing en interne controle voor financiële verslaggeving adequaat is om een redelijke mate van zekerheid te kunnen geven dat de financiële verslaggeving geen onjuistheden van materieel belang bevat. Deze mening is mede gebaseerd op de uitkomsten van de risico-inventarisatie en de uitkomsten van de interne audit naar de opzet en het bestaan van de belangrijkste beheersmaatregelen voor financiële verslaggeving. De directie is van mening dat de verkregen informatie voldoende, en geschikt, is als basis voor haar oordeel. De kern van de uitkomsten van zowel de risico-inventarisatie als de interne audit naar de opzet en het bestaan van de belangrijkste beheersmaatregelen voor financiële verslaggeving is gedeeld met de Auditcommissie en de Raad van Commissarissen.

1.11 Bericht Raad van Commissarissen

Voor Vitens was 2016 het jaar waarin op betrokken wijze en met daadkracht gewerkt is aan het vervullen van de primaire taak en het realiseren van de ambitie om in gezamenlijkheid betekenis te geven aan water. De Raad van Commissarissen (RvC) heeft geconstateerd dat de drinkwaterkwaliteit, de leveringsbetrouwbaarheid, en de dienstverlening op hoog niveau zijn gebleven. Een prestatie waar we met recht trots op mogen zijn. Door de scherpe focus en het jarenlange streven naar efficiency in de bedrijfsprocessen, is Vitens de afgelopen jaren in staat gebleken de drinkwatertarieven laag te houden. We zijn verheugd dat het tarief in het komende jaar wederom laag zal zijn. In 2016 heeft de directie ons gedurende het jaar betrokken bij de ontwikkeling van de twee strategische doelen voor de komende jaren: Customer excellence en Duurzame inzet van onze bronnen en infrastructuur. We zien dat hierin flinke vooruitgang is geboekt in 2016 en we hebben het vertrouwen dat Vitens in 2017, het laatste jaar van de strategische cyclus, op deze strategische doelen goede resultaten zal neerzetten.

Aan het begin van 2017 heeft de heer Odding de Raad van Commissarissen geïnformeerd over zijn vertrek als directielid bij Vitens. Wij zijn hem zeer erkentelijk voor alles wat hij de afgelopen jaren voor Vitens heeft betekent en wensen hem veel succes in zijn nieuwe functie als lid Raad van Bestuur bij Ziekenhuisgroep Twente.

Realisatie bedrijfsplanIeder jaar stelt Vitens een integraal bedrijfsplan op. Hierin worden de strategische doelen en de continuïteitsdoelstelling, onze primaire taak, vertaald naar concrete en meetbare operationele bedrijfsdoelstellingen. De RvC heeft geconcludeerd dat de kwartaalrapportages toereikende informatie bevatten om de voortgang van de realisatie van de bedrijfsdoelstellingen te

monitoren. De specifieke bedrijfsdoelstellingen die Vitens zich in een jaar stelt, worden in goed meetbare financiële en niet-financiële prestatie indicatoren (KPI’s) gedefinieerd en er wordt bijgestuurd als daar aanleiding toe is. In de vergadering van oktober 2016 is door de directie het integraal bedrijfsplan 2017-2019 gepresenteerd en ter goedkeuring voorgelegd aan de RvC. De RvC heeft ingestemd met dit bedrijfsplan en wenst de directie en organisatie veel succes met de uitvoering ervan.

Jaarrekening en dividendvoorstelDit jaarverslag bevat, naast het verslag van de directie, de jaarrekening van Vitens, die na controle van PwC is goedgekeurd door de RvC. De RvC stelt de Algemene Vergadering van Aandeelhouders voor om de jaarrekening 2016, zoals voorgelegd, vast te stellen en de leden van de directie en de leden van de RvC kwijting te verlenen voor het, blijkens de jaarrekening en het verslag, door de directie gevoerde beleid en voor het door de RvC uitgeoefende toezicht.

De winst over het boekjaar 2016 bedraagt € 48,5 miljoen. De RvC stelt met de directie voor daarvan een bedrag van € 29,1 miljoen, met het oog op onze solvabiliteitsdoelstelling, toe te voegen aan de reserves. Het deel dat ter beschikking komt van de aandeelhouders bedraagt € 19,4 miljoen. We stellen voor dit bedrag als dividend over 2016 uit te keren, waarmee het dividend per aandeel uitkomt op € 3,36.

Samenstelling directie en Raad van CommissarissenIn het verslagjaar hebben er geen wijzigingen plaatsgevonden in de samenstelling van de directie, noch in de RvC. De personalia van de directie en RvC zijn terug te vinden in respectievelijk § 1.11.3 en § 1.11.1.

Vergaderingen in 2016Naast de bilaterale overleggen en de commissievergaderingen, heeft de RvC in de verslagperiode vijf keer plenair vergaderd. Daarnaast is er een extra vergadering geweest die in het teken stond van zelfevaluatie. Bij alle vergaderingen was, op een enkele uitzondering na, de voltallige Raad van Commissarissen aanwezig. Bij alle vergaderingen was tevens de directie aanwezig. De kwartaalvergaderingen waren gewijd aan de diverse ontwikkelingen binnen Vitens. Daarbij werden onder meer de jaarcijfers en de kwartaalcijfers, het investeringsplan, het budget, en de drinkwatertarieven voor 2017 behandeld. De vergadering waarin het geïntegreerde jaarverslag aan de orde kwam, werd tevens bijgewoond door de accountant. Buiten de vergaderingen om heeft de RvC werkbezoeken afgelegd aan het callcenter, de Centrale Waterverdeling, een leiding saneringsproject in Apeldoorn, en het productiebedrijf La Cabine in Arnhem.

In de RvC-vergaderingen zijn gedurende het verslagjaar een aantal specifieke thema’s behandeld. In 2016 waren dat Effectief Assetmanagement, Corporate Governance Code, meer nadruk op cultuur en gedrag (als onderdeel van het DNA-programma), en Vitens Evides International (VEI). Voor deze onderwerpen werd de manager van de verantwoordelijke afdeling (en voor de Code: PwC) uitgenodigd die een presentatie verzorgde waarna het thema verder werd uitgediept. De RvC heeft regelmatig met de directie gesproken over het DNA-programma. Een intensief en bovenal zinvol cultuurprogramma dat langzamerhand in de organisatie begint te


landen. Twee andere dossiers die door de RvC met veel aandacht worden gevolgd zijn Veiligheid en Ziekteverzuim. Geconstateerd is dat de directie en het management hier veel energie in hebben gestopt, maar dat het desondanks niet is gelukt om de negatieve trend om te buigen. Tevens hebben de RvC en directie gesproken over de discussie tussen brancheorganisatie Vewin en Vitens over hun wederzijdse verantwoordelijkheden.

In de jaarlijkse radenbijeenkomst met de RvC, directie en de ondernemingsraad is gesproken over duurzame inzetbaarheid van Vitens medewerkers, en de daaraan gekoppelde enquête die gehouden is onder de medewerkers. De RvC complimenteert de ondernemingsraad voor de goede organisatie en invulling van deze middag.

Zelfevaluatie in 2016In 2016 heeft een periodieke zelfevaluatie van de RvC plaatsgevonden onder begeleiding van een externe partij. Er waren geen bijzondere redenen voor een zelfevaluatie, anders dan dat de RvC behoefte had aan een zelfevaluatie vanuit het oogpunt van het nastreven van voortdurende verbetering. Uit de evaluatie bleek dat er geen grote thema’s spelen rond de RvC. De RvC kenmerkt zich als gebalanceerd, consequent, open minded, rolvast en betrokken. Er is sprake van een open cultuur en de interactie tussen RvC en directie is gezond, zowel op orgaan- als voorzittersniveau. Uit de evaluatie kwamen de volgende aandachtspunten naar voren: het behouden van het gevoel van urgentie, voldoende kritisch en scherp blijven, risicomanagement, en successieplanning. Daarnaast is er enerzijds de wens ontstaan om jaarlijks een lange termijn en strategische Benen op tafel-sessie te organiseren, en anderzijds om de interne dynamiek binnen de RvC een keer per jaar onder de loep te nemen door middels van een separate RvC-teamsessie.

Commissies in 2016De RvC heeft twee permanente commissies: de Remuneratie- en benoemingscommissie, en de Auditcommissie.

De Remuneratie- en benoemingscommissie bestaat uit Maaike Poulussen (voorzitter) en Boele Staal en is in 2016 twee keer bijeengekomen. De commissie heeft zich in 2016 laten informeren over de systematiek en de resultaten van de vlootschouw en de beoordelings- en ontwikkelcyclus (Resultaatgericht Werken, Ontwikkelen en Beoordelen, ofwel RW&O). De commissie heeft de prestaties van de directie over het voorgaande jaar (2015) geëvalueerd en besproken met de directieleden. Bij deze evaluatie is de methode 360-graden feedback ingezet als hulpmiddel. De Remuneratie- en benoemingscommissie ziet erop toe dat het bezoldigingsbeleid voor zowel de directie als de RvC voldoet aan de vereisten van de Wet Normering Topinkomens (WNT). Voor de remuneratiegegevens van 2016 wordt verwezen naar § 3.14, noot 35.

De Auditcommissie bestond in 2016 uit Els de Groot (voorzitter), Kees Jan Rameau en Tom de Man. De commissie is in 2016 drie keer bijeengekomen, waarvan twee vergaderingen in aanwezigheid van de accountant. De Auditcommissie boog zich, ter voorbereiding op de vergadering van de voltallige RvC, over de jaarcijfers en besprak de accountantsrapporten

en de managementletter. Daarnaast werden in de Auditcommissie het integraal bedrijfsplan 2017-2019, het investeringsplan 2017-2021, het auditplan, de topbedrijfsrisico’s, en de drinkwatertarieven 2017 behandeld. Tevens werd aandacht geschonken aan de investeringsprojecten van boven € 1 miljoen. De derde vergadering van de Auditcommissie stond in het teken van het vernieuwde financieel beleid en de commissie werd geïnformeerd over informatiebeveiliging en de ontwikkelingen inzake integraal risicomanagement. Voorts heeft de Auditcommissie uitvoerig gesproken over de ontwikkeling om te komen tot een in control-verklaring ten aanzien van de financiële verslaggeving in overeenstemming met de Nederlandse regelgeving, en over het afgeven van een verklaring over het functioneren van het risicobeheersings- en controlesysteem voor compliance in 2017.

Aandeelhouders en Algemene Vergadering van AandeelhoudersNaast de Algemene Vergadering van Aandeelhouders is in 2008, door, en uit de aandeelhoudersvergadering een Commissie van Aandeelhouders benoemd.

De Commissie van Aandeelhouders (CvA) heeft een adviesfunctie voor de Algemene Vergadering van Aandeelhouders, de directie en de RvC. De CvA is in het verslagjaar tweemaal bijeen geweest. Aansluitend aan deze bijeenkomsten vond overleg plaats tussen de CvA, de voorzitter van de RvC en de voltallige directie. In de vergaderingen is gesproken over de jaarstukken 2015, het financieel beleid, en de jaarplannen 2016. De CvA heeft over haar werkzaamheden gerapporteerd in de Aandeelhoudersvergaderingen van april en november 2016. De volledige samenstelling van de Commissie van Aandeelhouders is te vinden in § 1.11.2.

In de Algemene Vergadering van Aandeelhouders van 22 april is gesproken over de jaarstukken 2015, is de jaarrekening 2015 vastgesteld, en is kwijting verleent aan de directie en de RvC. De Algemene Vergadering van Aandeelhouders heeft in de novembervergadering het budget voor 2017 besproken, het tariefvoorstel 2017 geaccordeerd, en het hernieuwde financieel beleid vastgesteld.

Tegenstrijdige belangenOp grond van de Corporate Governance Code moet een commissaris of een bestuurder een (potentieel) tegenstrijdig belang dat van materiële betekenis is voor de vennootschap en/ of de betreffende commissaris of bestuurder direct aan de voorzitter van de RvC melden en daarover alle relevante informatie verschaffen. In dit verslagjaar zijn geen meldingen ontvangen.

Tot slotDe RvC spreekt waardering uit voor de inzet en toewijding van het management en van alle medewerkers voor de bedrijfsvoering en de behaalde resultaten over 2016. We zien met grote interesse en vol vertrouwen de resultaten van 2017 tegemoet.

Zwolle, 22 maart 2017De Raad van Commissarissen


1.11.1 Samenstelling Raad van Commissarissen

De heer mr. B. (Boele) Staal (1947) - voorzitter Nederlandse nationaliteit• Benoemd per 16-05-2013 tot 2017• Voormalig Commissaris van de Koningin in Utrecht, lid Eerste Kamer, voorzitter van de

Nederlandse Verenging van Banken, lid dagelijks bestuur VNO, lid van de SER en lid van de Bankraad

• Waarnemend burgemeester van Arnhem (per oktober 2016)• Nevenfuncties: Voorzitter Raad van Toezicht St. Antonius Ziekenhuis Nieuwegein Voorzitter Nationaal Comité Nederlandse Veteranendag Voorzitter Raad van Toezicht Revalidatie Centrum Rijndam Voorzitter branchevereniging Vebon Adviseur Helen Dowling Instituut

De heer ir. C.J. (Kees Jan) Rameau MBA (1962) - vicevoorzitterNederlandse nationaliteit• Benoemd per 24-04-2014 tot 2018• Lid Raad van Bestuur (COO) Eneco Holding N.V.• Nevenfuncties: Bestuurslid De Groene Zaak (tot maart 2016) Bestuurslid KVGN (Koninklijke Vereniging van Gasfabrikanten in Nederland) Lid Raad van Commissarissen Stedin Netbeheer B.V. Lid Strategische Adviesraad TNO Energie (per 18 juli 2016) Lid bestuur Stichting de Noordzee (per 1 juli 2016) Lid bestuur Stichting Toekomstbeeld der Techniek (per 1 juli 2016)

Mevrouw drs. M.C.J. (Maaike) Poulussen MSM (1962)Nederlandse nationaliteit• Benoemd per 17-06-2010 tot 2014, herbenoemd tot 2018• Affiliate Aberkyn (co-founded by McKinsey & Company)• Executive Coach & Consultant MaaikePoulussen.com• Nevenfunctie: Lid Raad van Commissarissen Sweco Nederland (per 1 september 2016)

De heer ir. Th.A. (Tom) de Man (1948)Nederlandse nationaliteit• Benoemd per 17-06-2010 tot 2014, herbenoemd tot 2018• Thans geen hoofdfunctie• Nevenfuncties: Lid Raad van Toezicht Rutgers WPF Stichting Lid Raad van Toezicht NABC (Netherlands Africa Business Council) Ambassador of Wageningen University Lid Raad van Toezicht Eucord (een NGO actief met landbouwprojecten in Afrika)

Mevrouw drs. E.A. (Els) de Groot (1965)Nederlandse nationaliteit• Benoemd per 26-11-2015 tot november 2019• Lid van de Raad van Bestuur & CFO Schiphol Group• Nevenfuncties: Non-executive Member of the Board of Directors, Aeroports de Paris Lid Raad van Commissarissen en voorzitter Audit Committee, Beter Bed Holding NV

1.11.2 Samenstelling Commissie van Aandeelhouders

• De heer S. (Sander) de Rouwe - voorzitter (namens de provincie Friesland)• De heer E. (Bert) Boerman - vicevoorzitter (namens de provincie Overijssel)• De heer J. (Jan) Brink (namens overige aandeelhouders van Overijssel)• De heer J. (Jan) Markink (namens de provincie Gelderland) • De heer A. (André) Baars (namens overige aandeelhouders van Gelderland) • Mevrouw J. (Jacqueline) Verbeek-Nijhof (namens de provincie Utrecht)• De heer J. (Jeroen) Kreijkamp (namens de gemeente Utrecht)• De heer P. (Pieter) de Groene (namens overige aandeelhouders van Utrecht)• De heer M. (Mark) Pol (namens de gemeente Almere)

1.11.3 Samenstelling directie

Mevrouw L.C.A. (Lieve) Declercq MSc (1966) - voorzitter• Benoemd per 1 september 2012 voor onbepaalde tijd• Nevenfuncties: Lid Raad van Toezicht en lid Auditcommissie Catharina Ziekenhuis Eindhoven Adviseur in de Economische Diplomatie van België Lid Algemeen Bestuur VNO-NCW Lid Raad van Toezicht en lid Auditcommissie Wetsus Voorzitter Werkgeversvereniging Waterbedrijven Lid Green Deal Board Lid Raad van Commissarissen van CED Holding B.V. Lid Adviescommissie Water Voorzitter Stichting Next Generation Infrastructures


De heer drs. W.H.J. (Wolter) Odding (1963) - lid• Benoemd per 1 juni 2009 voor onbepaalde tijd (tot 1 april 2017)• Nevenfuncties: Lid Raad van Toezicht, tevens voorzitter Audit Commissie, ziekenhuis St. Jansdal Harderwijk Lid ledenraad van Vereniging Achmea

De directie wordt ondersteund door:

De heer ing. G. (Gert) van Beek MBA (1971) - secretaris van de vennootschap• Benoemd per 1 juli 2010 voor onbepaalde tijd• Nevenfuncties: Voorzitter Stichting Sociaal Fonds Vitens Voorzitter kennisnetwerk NIVE bestuurssecretarissen semi-publiek

1.12 Bericht van de ondernemingsraad

In 2016 heeft de ondernemingsraad de uitgezette koers tot uitvoering gebracht. De focus lag vooral op duurzame inzetbaarheid, waarbij het van groot belang is om te luisteren naar zoveel mogelijk mensen binnen ons bedrijf.

Inspiratie vanuit het bedrijfMet veel plezier kijken we terug op de jaarlijkse Radenbijeenkomst van 1 september 2016. Op uitnodiging van de ondernemingsraad gingen de directie en de Raad van Commissarissen met ons het gesprek aan over duurzame inzetbaarheid. Ter inspiratie is door de ondernemingsraad vooraf een steekproef gehouden om na te gaan hoe onze collega’s denken over de verschillende aspecten van duurzame inzetbaarheid. Dat het besef er is dat duurzame inzetbaarheid een gedeelde verantwoordelijkheid is, bleek uit de antwoorden op onze steekproef. Een grote meerderheid ziet het als zijn eigen verantwoordelijkheid waarin Vitens als werkgever vooral een faciliterende rol heeft. Voor de ondernemingsraad is duurzame inzetbaarheid dus serious business. Er is dan ook volop ingezet om te laten zien dat de ondernemingsraad (maar eigenlijk iedereen binnen ons bedrijf) een belangrijke speler is als het gaat om het ontwikkelen en implementeren van beleid en maatregelen voor het verbeteren van duurzame inzetbaarheid.

De contactpersonen (twee per afdeling) zorgen vanuit de ondernemingsraad voor verbinding met collega’s en leidinggevenden. Mede hierdoor is de ondernemingsraad goed in staat een balans te vinden tussen het bedrijfsbelang en de belangen van de medewerkers. De relatie tussen de directie en de ondernemingsraad kenmerkt zich door goed te luisteren naar elkaar, het aangaan van open gesprekken en wederzijds respect. De ondernemingsraad heeft de directie in 2016 regelmatig geadviseerd over organisatorische aanpassingen, ook als deze niet vielen onder de Wet op de ondernemingsraden (WOR). In veel gevallen heeft de directie dit advies overgenomen.

In 2016 is een aantal onderwerpen behandeld waarvoor instemming van de ondernemingsraad noodzakelijk was. Zo is onder meer instemming verleend voor de invoering van de pre-employment screening, de scope en methodiek voor de Risico Inventarisatie en Evaluatie (RI&E) van de kantoren, een wijziging van de bedrijfsregeling met betrekking tot poolauto’s, een nieuwe Klokkenluidersregeling en het vaststellen van de toetsingscriteria voor het verhogen van de uittreedleeftijd-consignatie.

Er is regelmatig overleg tussen het dagelijks bestuur van de ondernemingsraad en de op voordracht van de medezeggenschap benoemde commissaris, mevrouw M. Poulussen. In 2017 verwachten we de goede samenwerking voort te zetten.

1.12.1 Samenstelling ondernemingsraad VitensDe ondernemingsraad van Vitens is samengesteld uit de volgende personen:• De heer J.M. (Hans) Teunisse – voorzitter• Mevrouw S.M. (Marije) Meerdink – vicevoorzitter• Mevrouw C.T.M. (Carolien) Koopman MA – lid dagelijks bestuur• De heer S. (Stef) van Beusekom• De heer W. (Willem) van den Born• Mevrouw M. (Monique) van Dellen• De heer dr. ing. B.R. (Bendert) de Graaf• De heer ing. R.M. (Ronald) Haverkamp• Mevrouw R. (Ryan) Hoekman• Mevrouw I. (Ilona) Jansen• De heer H.J. (Henk-Jan) Lammers BSc• De heer R. (Reinier) Nogarede• De heer R. (Reijer) Roelofsen• De heer ir. E. (Eelko) Stelling• De heer A. (Tonny) van den Toren

1.13 Geïntegreerd jaarverslag

1.13.1 Verslaglegging en reikwijdteSinds 2008 rapporteren wij in ons jaarverslag over onze financiële en strategische prestaties. Wij maken hierin een ontwikkeling door. Elk jaar trachten wij onszelf te verbeteren en brengen we onze data en systemen verder op orde. Vitens publiceert het jaarverslag sinds 2012 alleen online. Sinds 2015 is het mogelijk om een print- en milieuvriendelijke PDF van het jaarverslag te downloaden. Dit bestand bevat geen foto’s, maar enkel tekst en belangrijke grafieken en infographics in zwart-wit.

De verslaggevingsperiode van het jaarverslag 2016 is van 1 januari 2016 tot en met 31 december 2016. Het verslag wordt na goedkeuring van de accountant verstuurd naar de aandeelhouders en gepubliceerd op 24 maart 2017.


Voor de aard van de financiële prestaties verwijzen we naar de toelichting op de geconsolideerde jaarrekening (zie § 3.8). De duurzame prestaties van Vitens zijn integraal onderdeel van de strategie en worden in dit verslag op hoofdlijnen behandeld. Voor de niet-financiële prestaties rapporteert Vitens over de entiteiten waarover zij de beslissende zeggenschap heeft. Enkele initiatieven die gerelateerd zijn aan de betrokkenheid van Vitens worden wel gerapporteerd en waar nodig wordt dit toegelicht. Vitens Evides International (VEI) brengt een eigen jaarverslag uit en wordt niet geconsolideerd in deze jaarrekening. In 2016 zijn er geen grote acquisities of desinvesteringen gedaan.

De definities en verslaggevingsgrondslagen zijn ongewijzigd ten opzichte van vorig jaar, tenzij anders toegelicht. Kwantitatieve informatie vergelijken we waar mogelijk met vergelijkende cijfers van voorgaande jaren. De ontwikkeling per Key Performance Indicator (KPI) wordt per kwartaal besproken met de betrokken afdelingen en vervolgens gerapporteerd aan de directie. De data hebben betrekking op de prestaties van Vitens zelf en niet op die van onze klanten en ketenpartners. In dit geïntegreerde verslag hebben we, waar mogelijk, data uitgedrukt in financiële en niet-financiële gegevens.

Elk jaar hebben we meer vertrouwen in de betrouwbaarheid van de gerapporteerde data. Toch erkennen we, ondanks het toepassen van interne en externe assurance, dat we dit niet 100% kunnen garanderen. We hebben zo goed als mogelijk geprobeerd om de onzekerheden die horen bij kwalitatieve onderzoeken (zoals het klanttevredenheidsonderzoek) of bij kwantitatieve berekeningen (bijvoorbeeld bij mediawaarde op Leiderschap) te kunnen beperken. Met behulp van de feedback van onze accountant worden we elk jaar beter in het rapporteren van niet-financiële informatie.

1.13.2 Global Reporting Initiative G4Vitens rapporteert op basis van de richtlijnen G4 van het Global Reporting Initiative (GRI). De GRI-richtlijnen zijn wereldwijd de meest geaccepteerde richtlijnen voor het opstellen van niet-financiële jaarverslagen. De duurzaamheidsinformatie in het jaarverslag 2016 rapporteren we op basis van de Core option van de G4 GRI-richtlijnen en interne rapportagecriteria.

Conform de vereisten van de GRI-richtlijnen is de inhoud van het verslag bepaald door een materialiteitsanalyse. In 2014 zijn de voor Vitens materiële thema’s tot stand gekomen door middel van een stakeholderbijeenkomst en een interne consultatie. In zowel 2015 als 2016 hebben we deze prioritering opnieuw getoetst bij onze stakeholders aan de hand van een online survey. Bovendien hebben we de thema’s in 2016 herijkt, zoals te lezen is in § 1.5. De uitkomst van deze analyse is opgenomen in een materialiteitsmatrix.

Dit jaarverslag bevat zowel kwalitatieve als kwantitatieve informatie. De kwantitatieve informatie is waar mogelijk ontleend aan systemen van Vitens waarop al interne controlemaatregelen van kracht zijn. De verzameling en onderbouwing van deze niet-financiële data is onder verantwoordelijkheid gebracht van de afdeling Finance & Control. Voor de kwalitatieve informatie is aangesloten bij de hoofdthema’s, zoals geduid in de strategie van Vitens. De informatie over deze onderwerpen is aangeleverd en onderbouwd door de verantwoordelijken in de organisatie.

1.13.3 Controle en assuranceDe gegevens voor indicatoren (kwantitatief) en initiatieven (kwalitatief) zijn opgevraagd bij de verantwoordelijke afdelingen, regio’s en stafafdelingen. Na een beoordeling zijn deze intern gecontroleerd en gevalideerd voor het gehele bedrijf. Bij de verzameling van basisgegevens is zo veel mogelijk aangesloten bij reguliere periodieke rapportages. Indien we hiervan zijn afgeweken, hebben we dit aangegeven in de tekst.

Onze accountant PwC heeft de data en informatie in dit jaarverslag geverifieerd. De controle van de jaarrekening 2016 door PwC resulteert in een controleverklaring bij de jaarrekening. De assurance-opdracht – met een beperkte mate van zekerheid over de duurzame prestaties voor 2016 – resulteert in een assurance-rapport. De feedback die we ontvangen gedurende de externe assurance wordt besproken met de directie en de betrokken managers. We hebben ons jaarverslag en onze bedrijfsvoering ook extern laten toetsen. Zo hebben we op de Transparantiebenchmark van het Ministerie van Economische Zaken in 2015 de negentiende plaats verworven met ons jaarverslag over 2015, waardoor we voor het tweede jaar op rij in de top twintig staan. Wij hebben de ambitie om in de verslaggeving tot de koplopers te blijven behoren in de Transparantiebenchmark. Ook zijn we in 2017 voornemens om van GRI G4 over te stappen naar de GRI Sustainability Reporting Standards (SRS) waardoor we voorop blijven lopen in integrated reporting.

Wij zien reacties op dit verslag graag tegemoet. U kunt een e-mail sturen naar [email protected].

1.14 Begrippenlijst en rapportagedefinities

In dit overzicht wordt een vereenvoudigde toelichting gegeven bij de gebruikte (vak)termen uit dit jaarverslag.

• CO2: koolstofdioxide. Dit komt voornamelijk vrij bij de verbranding van fossiele brandstoffen, zoals aardgas en steenkool, en draagt bij aan de versterking van het broeikaseffect. We rapporteren conform het Greenhouse Gas Protocol (GHG Protocol) voor rapportage-emissies. Scope 2-emissies (ingekochte energie) zijn volledig vergroend door certificaten.

• Commissie van Aandeelhouders: deze commissie heeft een adviesfunctie voor de Algemene Vergadering van Aandeelhouders, de directie en de Raad van Commissarissen (RvC).

• Corporate governance: de verhoudingen tussen directie, Raad van Commissarissen (RvC) en de Algemene Vergadering van Aandeelhouders. Uitgangspunten van corporate governance zijn goed ondernemerschap (integer en transparant handelen door het bestuur), en goed toezicht hierop (inclusief de verantwoording daarover).

• (Drinkwater)bronnen: grondwatervoorraden die worden gebruikt voor drinkwaterwinning.• Global Reporting Initiative (GRI): mondiale organisatie voor richtlijnen met betrekking tot

duurzaamheidsverslaggeving.


• Intelligente watervoorziening: de uitrusting van een waterleidingnet met sensoren, zodat kwalitatieve en kwantitatieve gegevens over de watervoorziening online verzameld kunnen worden.

• Lekverliezen: verlies van drinkwater dat ontstaat door het niet functioneren van leidingen en productiebedrijven (technisch), of door fouten in de registratie van het waterverbruik (administratief).

• Lost Time Injury Frequency (LTIF): aantal ongevallen met meer dan één dag verzuim maal een miljoen, gedeeld door het aantal gewerkte uren.

• m³: een kubieke meter (duizend liter) water. Het gemiddeld waterverbruik per huishouden is circa honderdtien kubieke meter per jaar.

• Materialiteit: de mate waarin interne en externe belanghebbenden een onderwerp of thema relevant vinden.

• Niet In Rekening Gebracht (NIRG): water dat wel gedistribueerd is, maar niet is afgerekend met een eindgebruiker, bijvoorbeeld door een leidingbreuk. Dit noemen we ook wel economisch lekverlies.

• Ondermaatse leveringsminuten (OLM): het aantal minuten dat een inwoner uit ons voorzieningsgebied het afgelopen jaar gemiddeld zonder water heeft gezeten.

• Ontharding: het tijdens de zuivering gedeeltelijk verwijderen van kalk die van nature aanwezig in het water zit.

• Reststromen: bijproducten van het drinkwaterzuiveringsproces, zoals kalk, humuszuur, en ijzer.

• Stakeholders: individuen en groepen die op een of andere wijze een belang hebben bij Vitens, zoals medewerkers, aandeelhouders, klanten, financiers, leveranciers, en overheden.

• Storing: het tijdelijk niet functioneren van de drinkwatervoorziening als gevolg van een defect aan het leidingnet, productiebedrijven, of procesautomatisering.

• Waterkwaliteitsindex (WKI): deze index die laat zien in welke mate water voldoet aan de wettelijke normen zoals bepaald in het Drinkwaterbesluit.

• Winningen: gebieden waaruit grondwater wordt gewonnen voor de productie van drinkwater.


1.15 GRI-index

GRI-tabel G4 Vitens – Core

GRI Code Indicator Toelichting Verwijzing

Strategie en analyse

G4-1 Verklaring van de hoogste beslissingsbevoegde van de organisatie.

Voorwoord. § 1.1

Organisatieprofiel

G4-3 Naam van de organisatie. Profiel Vitens. § 1.2

G4-4 Voornaamste merken, producten en/ of diensten.

Profiel Vitens. § 1.2

G4-5 Locatie van het hoofdkantoor van de organisatie. Oude Veerweg 1, 8019 BE Zwolle

G4-6 Het aantal landen waar de organisatie actief is. Profiel Vitens. § 1.2

G4-7 Eigendomsstructuur en rechtsvorm. Corporate governance. § 1.9

G4-8 Afzetmarkten. Corporate governance. § 1.9

G4-9 Omvang van de verslaggevende organisatie. Profiel Vitens en Financiële resultaten. § 1.2 en Hoofdstuk 3

G4-10 Samenstelling medewerkersbestand. Het aantal medewerkers per soort contract en type aanstelling is als volgt: 999 mannen en 323 vrouwen hebben een contract voor onbepaalde tijd (94,5%), 58 mannen en 19 vrouwen hebben een tijdelijk contract (5,5%). In 2015 hadden 1.006 mannen en 318 vrouwen een contract voor onbepaalde tijd (95,7%); 40 mannen en 19 vrouwen hadden een tijdelijk contract (4,3%).

Deze cijfers hebben betrekking op de Vitens medewerkers, en niet op de supervised workers, zoals stagiairs of werkervaringsplaatsen. Dit hebben we namelijk niet meegenomen in onze assurance-werkzaamheden. We overwegen dit in 2017 te rapporteren.

G4-11 Werknemers onder een collectieve arbeidsovereenkomst.

Het aantal medewerkers met een collectieve arbeidsovereenkomst is 1.381 (99,1% van totaal). Dit betreft alle medewerkers met uitzondering van de directieleden.

G4-12 Omschrijving van de keten van de organisatie. Waardeketenmodel. § 1.7.1

G4-13 Significante veranderingen tijdens de verslagperiode.

Geen significante veranderingen tijdens verslaggevingsperiode.

G4-14 Uitleg over de toepassing van het voorzorgsprincipe door de verslaggevende organisatie.

Per bedrijfsrisico wordt de risicohouding uitgelegd. § 1.10

G4-15 Extern ontwikkelde economische, aan milieu gerelateerde en sociale handvesten, principes die door de organisatie worden onderschreven.

Global Reporting Initiative; ISO-normeringen voor veiligheid, kwaliteit, milieu, risicomanagement; Milieukeurmerk Duurzaam Terreinbeheer.

§ 1.13

G4-16 Lidmaatschappen van verenigingen (zoals brancheverenigingen) en (inter)nationale belangenorganisaties.

Brancheorganisatie: Vewin, WWb. Kennisinstellingen/ verenigingen: KWR, MVO Nederland, Nudge.

Websites van desbetreffende verenigingen en Vitens.nl



Materiële onderwerpen en afbakening

G4-17 Overzicht van alle ondernemingen die in de geconsolideerde jaarrekening zijn opgenomen en die niet onder dit verslag vallen.

Vastlegging en reikwijdte. § 1.13

G4-18 Proces voor het bepalen van de inhoud en specifieke afbakening van het verslag en hierbij gehanteerde uitgangspunten.

Materialiteitsmatrix. § 1.5

G4-19 Materiële onderwerpen die tijdens het proces ter bepaling van de inhoud van het verslag zijn vastgesteld.

Voor de materiële onderwerpen waar de beschikbare GRI KPI's onvoldoende werden geacht hebben we onze eigen KPI vermeld. Deze KPI's worden grotendeels per kwartaal gerapporteerd en gebruikt voor sturing.

§ 1.5

G4-20 Afbakening per materieel onderwerp binnen de organisatie.

Vitens en haar activiteiten zijn onderdeel van de natuurlijke omgeving en de samenleving. De afbakening en reikwijdte zijn bepaald op basis van de materialiteitsanalyse met onze stakeholders. Onderstaand hebben we de afbakening per onderwerp toegelicht:• We werken altijd integer en in lijn met weten regelgeving. De impact hiervan is voornamelijk van belang om nu en in de

toekomst betrouwbaar en betaalbaar drinkwater te kunnen leveren binnen de gestelde wettelijke kaders.• De materiële thema’s We ondernemen duurzaam en circulair, en Onze medewerkers werken op veilige en gezonde wijze,

vallen zowel binnen als buiten de organisatie. Zo zetten wij ons in om de reststromen die vrijkomen bij de winning van water te minimaliseren en waar mogelijk een nadere bestemming te geven. Onze werknemers zijn onze belangrijkste asset en bepalend voor de continuïteit en onderscheidende prestaties van onze organisatie.

• De materiële onderwerpen lokale verankering en maatschappelijke bijdrage, inzet van kennis als waterautoriteit, gebiedsontwikkeling, rol in het maatschappelijke debat en bewustwording kraanwater vallen grotendeels buiten onze organisatie. Als grootste drinkwaterleverancier van Nederland staan wij midden in de maatschappij. Wij beogen om via deze onderwerpen een positieve impact op onze (natuurlijke en sociale) omgeving te creëren.

• De impact van de materiële onderwerpen Onze grondwaterbronnen zijn goed beschermd, Ons drinkwater is van topkwaliteit, Iedereen kan vierentwintig uur per dag, zeven dagen in de week rekenen op drinkwater uit de kraan, en Klanten krijgen uitstekende service ligt met name buiten onze organisatie. Het leveren van kwalitatief hoogwaardig water en het bieden van zekerheid dat er water uit de kraan komt is voornamelijk van groot belang voor onze klanten.

§ 1.5

G4-21 Afbakening van de materiële onderwerpen buiten de organisatie.

Zie G4-20 § 1.5

G4-22 Gevolgen van een eventuele herformulering van informatie die in een eerder verslag is verstrekt en de redenen voor deze herformulering.

Om de materiële onderwerpen beter aan te laten sluiten op de stakeholders hebben we de bewoording van de thema's aangepast. Dit is omschreven in § 1.5. Tevens zijn er nieuwe KPI’s geselecteerd om de thema's beter te ondersteunen. De reden voor deze herformulering is de toepassing van G4 en een verbetering in de materialiteitssurvey. De uiteindelijke matrix, DMA's en bijbehorende KPI’s worden beschreven in deze GRI-tabel.

§ 1.5

G4-23 Significante veranderingen ten opzichte van vorige verslaggevingsperiodes ten aanzien van reikwijdte en afbakening.

De materiële onderwerpen hebben we in 2016 geactualiseerd, omdat sommige definities niet altijd helder geformuleerd waren en er onvoldoende focus was in materiële onderwerpen. Dit is omschreven in § 1.5. Om aan te sluiten bij de geactualiseerde materiële onderwerpen zijn dit jaar de reikwijdte en afbakening op enkele punten gewijzigd. Dit is beschreven in G4-20 en § 1.13.

§ 1.5 en § 1.13

Overleg met belanghebbenden

G4-24 Lijst van groepen belanghebbenden die de organisatie heeft betrokken.

In gesprek met stakeholders en materialiteitsmatrix. § 1.5

G4-25 Uitgangspunten voor de inventarisatie en selectie van belanghebbenden.

De selectie van stakeholders vindt plaats op basis van een inschatting van het wederzijdse belang van de belanghebbenden en Vitens.

§ 1.5

G4-26 Wijze waarop belanghebbenden worden betrokken.

§ 1.5

G4-27 Belangrijkste onderwerpen en vraagstukken die uit het overleg met belanghebbenden naar voren zijn gekomen.

§ 1.5



Verslaggevingsprofiel

G4-28 Verslaggevingsperiode waarop de verstrekte informatie betrekking heeft.

Dit verslag heeft betrekking op de periode 1 januari 2016 - 31 december 2016. § 1.13

G4-29 Datum van het meest recente vorige verslag. Jaarverslag 2015, gepubliceerd in april 2016. § 1.13

G4-30 Verslaggevingscyclus. Jaarlijks. § 1.13.1

G4-31 Contactpersoon voor vragen over het verslag of de inhoud daarvan.

[email protected] § 1.13

G4-32 GRI-toepassingsniveau en GRI-tabel. Toepassingsniveau CORE. § 1.13.2

G4-33 Beleid met betrekking tot assurance. Limited Assurance. § 1.13.3

Bestuursstructuur

G4-34 De bestuursstructuur van de organisatie. Corporate governance. § 1.7 en § 1.9

Ethiek en integriteit

G4-56 Beschrijving van de door de organisatie gehanteerde waarden, principes, standaarden en gedragsnormen, zoals een gedragscode.

Corporate governance en risicomanagement. § 1.9 en § 1.10



Materiële indicatoren die Vitens rapporteert volgens GRI

Klanten krijgen uitstekende service (G4 aspect: etikettering van producten en diensten)

DMA a. Vermeld waarom het onderwerp materieel is en de impact van het onderwerp.

b. Vermeld hoe de organisatie omgaat met het materiële onderwerp en de impact ervan.

c. Evaluatie van de managementaanpak.

Als grootste drinkwaterbedrijf van Nederland staan wij midden in de maatschappij. Tevens kunnen klanten geen ander drinkwaterbedrijf kiezen. Vanuit die positie beogen wij om onze klanten goed te kunnen bedienen en dat de klant echt centraal staat in onze processen. Hieruit vloeien ook doelstellingen van klanttevredenheid en gerelateerde KPI's uit voort. In onze strategie hebben we ons voorgenomen om ons te onderscheiden door excellent processen in te richten voor onze klanten. Hier zijn vier strategische programma's voor ingericht die allemaal directe rapportagelijnen naar de directie hebben.

Als onderdeel van de langetermijnvisie die in 2016 is afgerond - zowel voor huishoudelijk als zakelijk - in het kader van klantbeleving, klantprofielen en de bijbehorende scenario’s voor Vitens. De inzichten van deze onderzoeken geven handvatten voor de toekomstige infrastructuur en klantgerichte processen. Onze doelstelling is om minimaal een 8 als rapportcijfer te krijgen wat betreft klanttevredenheid. Het beheer van dit onderwerp ligt bij de afdeling Klant & Facturatie. Onderzoek wordt uitgevoerd door Asset Management en Business Development.

§ 2.3

PR5 Resultaten en conclusies klanttevredenheidsonderzoek.

§ 2.3

Onze medewerkers werken op veilige en gezonde wijze (G4 aspect: werknemers gezondheid en veiligheid)




Onze werknemers zijn onze belangrijkste asset en bepalend voor de continuïteit en onderscheidende prestaties van onze organisatie. Hun gezondheid en veiligheid is niet alleen een morele verantwoordelijkheid, deze is ook bepalend voor onze operationele prestaties. Veiligheid is een directe zorg van onze directie en wordt overal waar mogelijk onder de aandacht gebracht, zoals bijvoorbeeld bij al onze kantoren en locaties een herinnering van de dagen dat we zonder ongeval met verzuim werken. Binnen de afdeling Human Resources is een team ingericht wat veiligheid en gezondheid coördineert.

Veiligheid wordt gemeten door middel van de indicator LTIF (Lost Time Injury Frequency, incidenten met verzuim). Niet alleen onze eigen werknemers worden gemonitord. We kijken ook naar de veiligheidsrapportages (aantal, type, beleid en bewustwording) van de aannemers die in opdracht voor ons werken. Maandelijks wordt in een ongevallenrapportage aan de eerstelijnsmanagers en directie gerapporteerd over het aantal ongevallen en het aantal gevaarlijke situaties. Evaluatie van de managementaanpak is daarmee doorlopend gedurende het jaar. Onze doelstelling is om geen incidenten of verzuim te hebben.

§ 2.9

LA6 Type en aantal ongevallen. In het jaarverslag wordt alleen gerapporteerd over de LTIF van Vitens medewerkers in Nederland. Omdat onze werkzaamheden in Nederland uitgevoerd worden, is het niet relevant om te rapporteren over ongevallen die plaatsvinden in andere landen.

We rapporteren in het verslag niet de LTIF van onderaannemers. Dit wordt wel met het management besproken. We kijken of dit in 2017 kan worden meegenomen in de rapportage. Voor de LTIF wordt niet gerapporteerd over geslacht vanwege non-discriminatie.

§ 2.9



Materiële indicatoren die Vitens rapporteert, die gedeeltelijk of niet met GRI overeenkomen

We ondernemen duurzaam en circulair (G4 aspect: afval)




In essentie is water een volledig circulaire of hernieuwbare grondstof. Dit principe willen we ook toepassen voor alle andere stoffen of stromen die we nodig hebben om drinkwater aan onze klant te kunnen leveren. Wat we uit de natuur onttrekken (water, humuszuren, kalk, ijzer), willen we 100% hergebruiken, opnieuw toepassen of terugbrengen in diezelfde natuur. We verkennen zelf ook actief de markt naar een hoogwaardige inzet van onze resten afvalstromen. We willen de grondstoffenkringlopen in onze processen sluiten. Dit past bij onze visie om bij te dragen aan de circulaire economie.

Om te kunnen sturen op de gestelde doelstellingen om de kringloop van reststromen en afvalstoffen te sluiten, wordt elk kwartaal gerapporteerd over de voortgang op doelstellingen voor resten afvalstromen aan de Stuurgroep Duurzaamheid. Hierin zijn de voltallige directie en afdelingen Asset Management, Winning & Zuivering, Communicatie en Business Development vertegenwoordigd. Vanwege de omvang en operationele locatie worden resten afvalstromen gescheiden gemonitord binnen de organisatie.

Afvalstromen: de afdeling Asset Management is verantwoordelijk voor de sturing op de KPI rondom afvalstoffen zoals verbrandbaar restafval (inclusief kantoorafval), bouwen sloopafval, biomassa en gevaarlijk afval. Samen met de afdeling inkoop (Facilitair Management) worden de gesprekken gevoerd met de afvalinzamelaar. In het accountoverleg voor afval wordt ook gemonitord welke verbeteringen mogelijk zijn. Als er bijvoorbeeld restafval wordt gesignaleerd bij recyclebare bakken krijgt de milieubeleidsadviseur een foto van het incident zodat hij de procesoperator op locatie kan waarschuwen en verbeteringen kan doorvoeren. De aanpak wordt elk jaar geëvalueerd binnen de ISO-richtlijnen en audits.

Reststromen: voortgang op het gebied van reststromen uit de waterzuivering wordt separaat gemanaged door het overlegorgaan Valorisatie reststromen. De afdeling Winning & Zuivering is operationeel verantwoordelijk voor de voortgang van reststromen. De afdeling Business Development is verantwoordelijk voor innovatie en onderzoek rondom de reststromen. Wij zijn als aandeelhouder in AquaMinerals BV vertegenwoordigd en voeren regelmatig gesprekken over de bestemming van onze reststromen kalk en waterijzer. De contracten met additionele partners worden door de afdeling Business Development beheerd. De aanpak wordt elk jaar separaat geëvalueerd binnen het valorisatie-overleg. Ook vormt valorisatie onderdeel van de kwartaalrapportages van de afdeling Business Development richting directie. De doelstellingen worden jaarlijks in de jaarplannen aangescherpt. We rapporteren het percentage verwerkingsmethode en de totale hoeveelheid afval. In de audit is de verwerkingsmethode per type bekeken.

§ 2.7

G4-EN23 Totaalgewicht van afval per type en verwijderingsmethode.

§ 2.7.3

Eigen KPI % nuttige toepassing reststromen. § 2.7.2



Onze grondwaterbronnen zijn goed beschermd




Door onze grondwaterbronnen goed te beschermen, werken we aan onze belofte en onze primaire taak om nu en in de toekomst schoon en betaalbaar drinkwater te kunnen leveren. Voor het materiële onderwerp kijken we vooral naar de ondergrondse aspecten: de bodem en geohydrologische waarden in waterwingebieden en grondwaterbeschermingsgebieden. Agrarische en industriële activiteiten, mobiliteit en bebouwing hebben een significante invloed op de biodiversiteit en gesteldheid van de bodem, en daarmee ook een invloed op de grondwaterkwaliteit. Er is sprake van toenemende drukte in de ondergrond waardoor onze watervoorraden negatief beïnvloed kunnen worden. Significante ontwikkelingen zijn: ontwikkelingen op het gebied van schaliegas, geothermie, nitraatuitspoeling die kan optreden bij bemesting en de risico's van vervuild oppervlaktewater. Voor onze continuïteit is het van belang dat we de bodem- en grondwaterkwaliteit handhaven en waar nodig verbeteren.

In de recente herijking is geconstateerd dat we onze kennis en activiteiten op het gebied van bronbescherming zullen moeten versterken, willen we onze doelen bereiken. Wij willen dat onze bronnen voldoen aan de Kaderrichtlijn Water (KRW). In een onderzoek van de RIVM (2014) werd geconstateerd dat in Nederland 50% van de bronnen niet voldoet. Daarom zullen we de bescherming van onze bronnen in de komende jaren nog verder uitbreiden met analyses en additionele activiteiten. Het beheer van dit onderwerp ligt bij de afdeling Asset Management waar beleid, analyse en benodigde aanpassingen worden geïnitieerd en beheerd. Het strategisch programma Controle over onze natuurlijke bronnen is gestart om voor onze bronnen de juiste maatregelen te kunnen selecteren. De kwaliteit van onze bronnen wordt continu gemonitord door de analyses van onze waterkwaliteit, werkzaamheden van onze terreinbeheerders en omgevingsmanagers. Ook bewegen we ons actief in de discussie op regionaal en landelijk niveau om de bronnen te beschermen, bijvoorbeeld in de discussie rondom schaliegas. Voortgang van programma's wordt regelmatig geëvalueerd in het managementoverleg als onderdeel van de strategische programma's.

§ 2.4

Eigen KPI Voortgang programma Controle over onze natuurlijke bronnen.

Binnen de GRI-indicatoren is geen indicator gericht op beschermingsmaatregelen. De indicator die wij hebben gekozen is additioneel op de GRI-indicator G4-EN9. Het geeft duiding aan de voortgang van onze beschermingsmaatregelen die we treffen om de kwetsbare winningen te beschermen.

§ 2.4

Ons drinkwater is van topkwaliteit




Een uitstekende waterkwaliteit heeft onze hoogste prioriteit vanwege de gezondheid, beleving en tevredenheid van onze klanten.

Onze waterkwaliteit wordt gemeten op de Waterkwaliteitsindex (WKI). De WKI wordt binnen de afdeling Asset Management Technologiecentrum maandelijks gemonitord. De WKI wordt sinds 2013 conform richtlijnen van de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) uitgedrukt in vier parametergroepen: gezondheidskundige parameters (acuut), gezondheidskundige parameters (niet-acuut), bedrijfstechnische parameters en klantgerichte parameters. Onze doelstelling is om een WKI van 0,020 te hebben. Een score 0 is het hoogst haalbare en wij streven ernaar deze waarde zo dicht mogelijk te benaderen.

De WKI, ILT-meldingen en de resultaten uit de klantonderzoeken maken deel uit van de kwartaalrapportages en worden regelmatig geëvalueerd in het managementoverleg. Daarnaast wordt de WKI maandelijks gerapporteerd in de Vitens-brede managementrapportage.

§ 2.2

Eigen KPI Waterkwaliteitsindex (WKI). Binnen de GRI-indicatoren is er geen indicator die op effectieve wijze de geambieerde kwaliteit weergeeft. G4-EN27 en EN28 zijn gericht op milieueffecten en niet op kwaliteit. G4 PR3 en PR4 zijn indicatoren gericht op de informatievoorziening van producten waarmee we het onderwerp niet inhoudelijk of kwalitatief kunnen onderbouwen. De WKI is een extern gedefinieerde monitoringsmethode die past binnen de Drinkwaterwet en is daarmee uitstekend voor deze ambitie.

§ 2.2



Iedereen kan rekenen op 24/7 drinkwater uit de kraan




Met drieënnegentig productiebedrijven en ongeveer 49.500 kilometer leiding in de grond is het onvermijdelijk dat er soms een storing optreedt. Dit geeft ongemak bij onze klanten. Aangezien drinkwater een nationaal belang en een primaire levensbehoefte is proberen we dit op elke mogelijke manier te vermijden.

De verantwoordelijkheid voor leveringszekerheid is nauw verbonden aan onze continuïteitsdoelstelling. Uiteraard bekijken we leveringszekerheid vooral vanuit de klant en is ons calamiteitenproces zo ingericht dat we maximale leveringszekerheid hebben. We hebben hier ook strategische programma's voor ingericht zodat alle disciplines zijn aangehaakt om dit te monitoren en te verstevigen. We berekenen ondermaatse leveringsminuten (OLM) als onze maatstaf voor deze doelstelling. De maatstaf wordt dagelijks bijgehouden en door drie afdelingen (Winning & Zuivering, Netbeheer & Levering en Ontwerp & Aanleg) aangeleverd aan de afdeling Asset Management die het proces evalueert en rapporteert aan directie en management. Een andere KPI waarmee we sturen is het aantal klanten dat lange tijd (meer dan vier uur) zonder water zit. Deze KPI is gerelateerd aan de OLM, maar legt de nadruk op het aantal klanten wat getroffen wordt door een calamiteit. Ook hebben we een proces ingericht waarmee we eventuele calamiteiten kunnen opsporen door gebruik te maken van de reacties van klanten via waterstoring.nl of via Twitter. We experimenteren binnen Friesland Live! met sensoring in het leidingnet om calamiteiten te kunnen detecteren voordat ze zich voordoen.

De voortgang op programma's gerelateerd aan procesautomatisering en infrastructuur van de toekomst wordt regelmatig in het managementoverleg geëvalueerd. Ook oefenen we regelmatig met onze crisispartners om de gevolgen van een langdurige of grootschalige uitval van drinkwater op te vangen. Conform de Drinkwaterwet moet Vitens één keer in de vier jaar een leveringsplan opleveren aan het ministerie van Infrastructuur en Milieu (ILT - Inspectie Leefomgeving en Transport). Hierin dienen we te rapporteren over onder andere de leveringszekerheid, verstoringen, dreigingen en de calamiteitenorganisatie.

§ 2.1

Eigen KPI Ondermaatse leveringsminuten (OLM). Binnen de GRI-indicatoren is er geen indicator die op effectieve wijze de geambieerde kwaliteit weergeeft. G4-EN27 en EN28 zijn gericht op milieueffecten en niet op kwaliteit. G4 PR3 en PR4 zijn indicatoren gericht op de informatievoorziening van producten waarmee we het onderwerp niet inhoudelijk of kwalitatief kunnen onderbouwen. OLM is een extern gedefinieerde monitoringsmethode die past binnen de Drinkwaterwet en is daarmee uitstekend voor deze ambitie. Om voldoende transparantie te geven over deze indicator hebben we ook gekozen voor de KPI waarmee we de meest negatieve/ ongewenste situatie voor de organisatie kunnen duiden.

§ 2.1

Eigen KPI Aantal klanten dat lange tijd (> vier uur) zonder water zit.

§ 2.1

Politiek en maatschappij zijn doordrongen van het drinkwaterbelang




Water is een primaire levensbehoefte en een betekenisvol duurzaam product. Toch werd de stem van drinkwaterbedrijven in het verleden weleens te weinig gehoord. Vitens brengt hierin verandering. Als grootste drinkwaterbedrijf zijn we een waterautoriteit en willen we opkomen voor de belangen van water en waterwinning. Dit verdient in onze ogen meer aandacht bij de politiek, bijvoorbeeld bij discussies over schaliegaswinning of de Structuurvisie Ondergrond (STRONG). We zien dat het vaker lukt om drinkwater op de politieke agenda te krijgen. Het is onze plicht om ervoor te zorgen dat onze kostbare bronnen ook over vijftig jaar nog de bron zijn voor het beste kraanwater in de wereld.

Om politiek en maatschappij van het belang van drinkwater te doordringen, wordt elk kwartaal gerapporteerd over onze voortgang op dit gebied door de afdeling Communicatie en de afdeling Asset Management. Op verschillende momenten houden wij een rol in het maatschappelijk debat door verschillende dialogen met groepen stakeholders. Ook houden we bij welke wetgeving of gesprekken worden gevoerd op de issues die we hebben geïdentificeerd als belangrijk voor onze organisatie. Voor deze issues: Landbouw, Bodem, Diepe Ondergrond en Medicijnresten, hebben we issueteams ingericht waar verschillende afdelingen bij betrokken zijn. De KPI die we hiervoor hebben geselecteerd is de mediawaarde op de pijler Leiderschap. Hieronder vallen onder meer ‘visie, leiderschap en organisatie’. Voorbeelden in concrete zin zijn het geven van de visie op het winnen van schaliegas en het optreden als expert in vraagstukken over kraanwater. ‘Autoriteit’ maakt altijd onderdeel uit van ‘leiderschap’. De mediawaarde wordt maandelijks gemeten door het externe bureau Trendlight en gerapporteerd aan directie.

§ 2.5 en § 2.6

Eigen KPI Mediawaarde op pijler Leiderschap. De GRI heeft geen indicatoren die op dit niveau de juiste kwalitatieve en kwantitatieve invulling geven aan de mate waarin Vitens het politieke en maatschappelijke belang van drinkwater op een hoger niveau brengt. We hebben besloten dit te meten met een indicator die aangeeft hoe vaak en op welke wijze wij worden gezien in de media op het gebied van leiderschap.

§ 2.5 en § 2.6



We werken altijd integer en in lijn met weten regelgeving




Integriteit en betrouwbaarheid gaan hand in hand. Onze klanten moeten kunnen rekenen op betrouwbaar drinkwater en alle stakeholders moeten kunnen rekenen op een betrouwbare organisatie die integer handelt in lijn met weten regelgeving. Om onze integriteit te waarborgen controleren we voortdurend of we voldoen aan de geldende weten regelgeving. Voor onze operationele verantwoordelijkheid kan dit belegd zijn in ISO-richtlijnen, financiële compliance, compliance op het gebied van persoonsgegevens en het in kaart brengen van onze compliance binnen rechtsgebieden.

Een goede indicatie voor het voldoen aan weten regelgeving kan worden gevonden in het aantal meldingen aan de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT). Volgens de Drinkwaterwet moeten alle drinkwaterbedrijven melding doen aan de ILT als niet voldaan wordt aan de kwaliteitsnormen die in het Drinkwaterbesluit zijn opgenomen. Het aantal meldingen aan ILT geeft aan waar we, ondanks ons streven om water te leveren van hoogwaardige kwaliteit, helaas de norm niet halen. Vitens hanteert een meetprogramma, uitgevoerd door het laboratorium in Leeuwarden, waarmee overschrijdingen direct kunnen worden gesignaleerd. Dit meetprogramma wordt extern getoetst aan de Drinkwaterwet en het aantal ILT-meldingen. Het aantal meldingen aan ILT wordt maandelijks gemonitord en gerapporteerd aan de directie.

§ 2.10

Eigen KPI Aantal meldingen Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT).

G4-EN29 en PR4 zijn mogelijke indicatoren gericht op de compliance van ons product, maar deze is onvoldoende om het onderwerp inhoudelijk of kwalitatief te kunnen onderbouwen. De ILT is een extern gevalideerde monitoringsmethode die past binnen de Drinkwaterwet en is daarmee uitstekend voor deze ambitie.

§ 2.10

We versterken het imago van kraanwater




Dat er in Nederland vierentwintig uur per dag water van hoogwaardige kwaliteit uit de kraan stroomt, realiseren zich nog onvoldoende mensen. Ook zien we dat in de horeca flessen water wordt geserveerd, terwijl dit door transport en verpakkingen meer milieuvervuilend en kostbaarder is dan kraanwater. Daarom voert Vitens sinds 2013 actief campagne om het Nederlandse kraanwater steviger op de kaart te zetten. Niet omdat we er meer van willen verkopen, maar omdat we dat als onze maatschappelijke taak zien.

We meten wat het effect is van onze inspanningen. Zo onderzoeken we wat de perceptie is van onze klanten op kraanwater en of ze door de campagne Kraanwater Graag meer voordelen zien van kraanwater en vaker om kraanwater zijn gaan vragen. Dit zijn de twee KPI’s waarmee we dit thema monitoren. Om te kunnen sturen op de gestelde doelstellingen op het gebied van bewustwording kraanwater wordt elk kwartaal gerapporteerd over de voortgang van deze bewustwordingscampagne binnen de kwartaalrapportage van de afdeling Communicatie aan directie.

§ 2.8

Eigen KPI % Nederlanders dat meer weet over de voordelen van kraanwater. Deze indicatoren passen gedeeltelijk bij G4-PR5 (zie § 2.3). Om het thema goed te duiden kijken we specifiek naar deze twee

onderdelen van onze klantonderzoeken.

§ 2.8

Eigen KPI % Nederlanders dat vaker om kraanwater is gaan vragen.

§ 2.8


1.16 Assurance-rapportage

Assurance-rapport van de onafhankelijke accountant betreffende het duurzaamheidsverslag

Aan: de directie van Vitens N.V.

Onze conclusie Op basis van onze beoordelingswerkzaamheden is ons niets gebleken op basis waarvan wij zouden moeten concluderen dat met betrekking tot de duurzaamheidsinformatie in het duurzaamheidsverslag 2016, zoals opgenomen in de § 1.4 tot en met § 1.7, § 1.13 tot en met § 1.15 en hoofdstuk 2 opgenomen in het jaarverslag 2016 van Vitens N.V., niet in alle van materieel belang zijnde aspecten, betrouwbare en toereikende weergave geeft van:• het beleid en de bedrijfsvoering ten aanzien van maatschappelijk verantwoord ondernemen;• de gebeurtenissen en de prestaties op dat gebied voor het jaar eindigend op 31 december

2016, in overeenstemming met de Sustainability Reporting Guidelines versie G4 van GRI en de intern gehanteerde verslaggevingscriteria.

Wat we hebben beoordeeldDe duurzaamheidsinformatie in het jaarverslag 2016, zoals opgenomen in de § 1.4 tot en met § 1.7, § 1.13 tot en met § 1.15 en hoofdstuk 2 (hierna: ‘het maatschappelijk jaarverslag’) omvat een weergave van het beleid en de bedrijfsvoering van Vitens N.V. te Zwolle (hierna: ‘Vitens’) ten aanzien van maatschappelijk verantwoord ondernemen en van de gebeurtenissen en de prestaties op dat gebied gedurende 2016. Wij hebben de duurzaamheidsinformatie voor het jaar eindigend op 31 december 2016, zoals opgenomen in het jaarverslag van Vitens beoordeeld.

De links naar externe bronnen of websites in het maatschappelijk jaarverslag maken geen onderdeel uit van het maatschappelijk jaarverslag zelf dat door ons wordt beoordeeld. Wij verstrekken geen zekerheid over de informatie buiten dit maatschappelijk jaarverslag.

De basis van onze conclusieWij hebben onze beoordeling met betrekking tot het verslag verricht in overeenstemming met het Nederlands recht, waaronder de Nederlandse Standaard 3810N ‘Assurance-opdrachten inzake maatschappelijke verslagen’. Deze beoordelingsopdracht is gericht op het verkrijgen van een beperkte mate van zekerheid. Onze verantwoordelijkheden op grond hiervan zijn beschreven in de sectie 'Onze verantwoordelijkheden voor de beoordeling van het maatschappelijk verslag in dit assurance-rapport’.

Onafhankelijkheid en kwaliteitsbeheersingWij zijn onafhankelijk van Vitens zoals vereist in de Verordening inzake de onafhankelijkheid van accountants bij assurance-opdrachten (ViO) en andere relevante onafhankelijkheidsregels in Nederland. Daarnaast hebben wij voldaan aan de Verordening gedrags- en beroepsregels accountants (VGBA).

Wij passen de ‘Nadere voorschriften accountantskantoren ter zake van assurance-opdrachten (RA/AA)’ toe. Op grond daarvan beschikken wij over een samenhangend stelsel van kwaliteitsbeheersing inclusief vastgelegde richtlijnen en procedures inzake de naleving van ethische voorschriften, accountantsstandaarden en andere relevante weten regelgeving.

Wij vinden dat de door ons verkregen assurance-informatie voldoende en geschikt is als basis voor onze conclusie.

VerslaggevingscriteriaVitens heeft haar verslaggevingscriteria ontwikkeld op basis van de ‘G4 Guidelines van het Global Reporting Initiative’ (GRI), zoals toegelicht in § 1.13.2 in het jaarverslag. De informatie waarop deze opdracht betrekking heeft dient te worden gelezen in de context van deze verslaggevingscriteria. De directie van Vitens N.V. is verantwoordelijk voor de selectie en toepassing van deze verslaggevingscriteria. Het ontbreken van gevestigde praktijken ter beoordeling en meting van niet-financiële informatie biedt de mogelijkheid verscheidene, acceptabele meettechnieken toe te passen. Hierdoor kan de vergelijkbaarheid tussen entiteiten en in de tijd beïnvloed worden.

Inherente beperkingenIn het maatschappelijk verslag is toekomstgerichte informatie opgenomen zoals verwachtingen ten aanzien van ambities, strategie, plannen en ramingen. Inherent aan deze informatie is dat de werkelijke uitkomsten in de toekomst waarschijnlijk zullen afwijken van deze verwachtingen door veranderingen in de veronderstellingen. De hieruit voortvloeiende afwijkingen kunnen van materieel belang zijn. Wij geven geen zekerheid bij de veronderstellingen en de haalbaarheid van toekomstgerichte informatie in het maatschappelijk verslag.

Verantwoordelijkheden voor het maatschappelijk verslag en de assurance-opdracht

Verantwoordelijkheden van het bestuurDe directie van Vitens is verantwoordelijk voor het opstellen van het maatschappelijk verslag in overeenstemming met de Sustainability Reporting Guidelines versie G4 van GRI en de intern gehanteerde verslaggevingscriteria zoals toegelicht in § 1.13 van het jaarverslag, inclusief het identificeren van belanghebbenden, het bepalen van materiële onderwerpen en het toepasbaar zijn van de gehanteerde criteria voor de doelstellingen van de beoogde gebruikers. De door de directie gemaakte keuzes ten aanzien van de reikwijdte van het maatschappelijk verslag en het verslaggevingsbeleid zijn uiteengezet in § 1.13. Het bestuur is verantwoordelijk voor het bepalen of de toegepaste verslaggevingscriteria acceptabel zijn in deze situatie.

De directie is ook verantwoordelijk voor een zodanige interne beheersing als het noodzakelijk acht om het opstellen van het maatschappelijk verslag mogelijk te maken zonder afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten.


Onze verantwoordelijkheden voor de assurance-opdracht van het maatschappelijk verslagOnze verantwoordelijkheid is het zodanig plannen en uitvoeren van een beoordelingsopdracht dat wij daarmee voldoende en geschikte assurance-informatie verkrijgen voor de door ons af te geven conclusie.

Deze beoordelingsopdracht is gericht op het verkrijgen van een beperkte mate van zekerheid. De werkzaamheden die worden verricht bij het verkrijgen van een beperkte mate van zekerheid zijn gericht op het vaststellen van de plausibiliteit van informatie en zijn geringer in diepgang dan die bij een controleopdracht gericht op het verkrijgen van een redelijke mate van zekerheid. De in dit kader uitgevoerde werkzaamheden bestonden in hoofdzaak uit het inwinnen van inlichtingen bij functionarissen van de entiteit en het uitvoeren van cijferanalyses met betrekking tot de informatie opgenomen in het maatschappelijk verslag. De mate van zekerheid die wordt verkregen bij beoordelingsopdrachten is daarom ook aanzienlijk lager dan de zekerheid die wordt verkregen bij controleopdrachten.

Afwijkingen kunnen ontstaan als gevolg van fraude of fouten en zijn materieel indien redelijkerwijs kan worden verwacht dat deze, afzonderlijk of gezamenlijk, van invloed kunnen zijn op de beslissingen die gebruikers op basis van het maatschappelijk verslagnemen. De materialiteit beïnvloedt de aard, timing en omvang van onze beoordelingswerkzaamheden en de evaluatie van het effect van onderkende afwijkingen op onze conclusie.

Uitgevoerde werkzaamhedenWij hebben deze beoordeling professioneel kritisch uitgevoerd en hebben waar relevant professionele oordeelsvorming toegepast in overeenstemming met de Nederlandse Standaard 3810N, ethische voorschriften en de onafhankelijkheidseisen.

Onze belangrijkste werkzaamheden bestonden uit:• Het uitvoeren van een omgevingsanalyse en het verkrijgen van inzicht in de relevante

maatschappelijke thema’s en kwesties en de kenmerken van de organisatie. • Het evalueren van de aanvaardbaarheid van het verslaggevingsbeleid en de consistente

toepassing hiervan, waaronder het evalueren van de uitkomsten van de dialoog met belanghebbenden en de redelijkheid van schattingen gemaakt door het management.

• Het evalueren van de opzet en implementatie van de systemen en processen voor informatieverzameling en -verwerking voor de informatie in het maatschappelijk verslag.

• Het afnemen van interviews met het management (of relevante medewerkers) verantwoordelijk voor de duurzaamheidsstrategie en het beleid hierop.

• Het afnemen van interviews met relevante medewerkers verantwoordelijk voor het aanleveren van informatie voor het verslag, het uitvoeren van interne controles op gegevens en de consolidatie van gegevens in het maatschappelijk verslag.

• Het analytisch evalueren van data en trends aangeleverd voor consolidatie op groepsniveau.• Het beoordelen van de interne en externe documentatie om te bepalen of de informatie,

inclusief de toelichtingen, presentatie en beweringen gedaan in het maatschappelijk verslag adequaat is onderbouwd.

• Toetsen van de consistentie tussen de informatie in het maatschappelijk verslag en de overige informatie in het jaarverslag buiten de reikwijdte van onze beoordelingsopdracht.

• Toetsen of het verslag is opgesteld in overeenstemming met de Sustainability Reporting Guidelines versie G4 van GRI.

Groningen, 22 maart 2017

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V.

Origineel getekend door:A.L. Koops-Aukes RA

2016.vitensjaarverslag.nl - 2 Het verschil dat Vitens maakt - Pagina 35

2 Het verschil dat Vitens maaktResultaten op de materiële thema’s

Vitens wint, zuivert en levert drinkwater. Dat doen we al jaren naar grote tevredenheid van onze 5,7 miljoen klanten, onze aandeelhouders en onze maatschappelijke partners. Maar dat is voor ons niet genoeg. Wij willen uitblinken in alles wat we doen. Van het aansluiten van een nieuwe klant tot het snel verhelpen van een storing, van het installeren van tappunten op festivals tot de zorg voor schoon grondwater binnen en buiten onze verzorgingsgebieden: Vitens wil het beter doen dan we dachten dat we waren.

Voor de periode 2015-2017 hebben we twee strategische doelen geformuleerd (zie § 1.7). Het eerste doel is customer excellence: we willen excellente dienstverlening leveren aan onze klanten. Het tweede doel betreft een duurzame inzet van onze bronnen en middelen, zodat we ook op de lange termijn kunnen zorgen voor betrouwbaar en goed drinkwater.

Met dit jaarverslag willen we een helder beeld geven van het gevoerde beleid, de behaalde resultaten en onze ambitie. Om erachter te komen wat onze stakeholders belangrijk vinden, hebben we, net zoals vorig jaar, gebruik gemaakt van een stakeholder survey. De uitkomsten laten zien dat onze strategische agenda door de stakeholders als relevant wordt ervaren.

In dit hoofdstuk worden de thema’s beschreven die bij Vitens en de stakeholders hoge prioriteit krijgen (zie § 1.4.1).


2.1 24/7 rekenen op drinkwater uit de kraan

Water is een primaire levensbehoefte; we kunnen niet zonder. De beschikbaarheid van water moet vanzelfsprekend zijn, onze klanten vertrouwen hierop.

De belangrijkste taak van Vitens is het leveren van drinkwater aan alle klanten in ons verzorgingsgebied. Wij zorgen ervoor dat er betrouw- en betaalbaar drinkwater is; vierentwintig uur per dag, zeven dagen per week. Nu en in de toekomst. Het aantal storingen beperken we zo veel als mogelijk tot een minimum en we lossen ze op met zo min mogelijk overlast voor onze klanten. Wij zijn continu bezig met innovatie en verbetering om ook in de toekomst schoon drinkwater te kunnen blijven leveren.

Via het programma Effectief assetmanagement werken we aan de inzet, het beheer en het onderhoud van de drinkwaterinfrastructuur van Vitens (zie § 2.1.1). Daarnaast hebben we ons veiligheidsbeleid – dat de bescherming van installaties, leidingen en data regelt – een stap verder gebracht dankzij concrete uitvoeringsmaatregelen, zodat de drinkwaterlevering geen gevaar loopt (zie § 2.1.2). Ook zijn we bezig met een pilot op het gebied van sensoren en inspectietechnieken om leidingbreuken eerder te kunnen detecteren en bij storingen sneller te kunnen communiceren met de klant (zie § 2.1.3). Waar Vitens écht het verschil heeft gemaakt in 2016 – en daar zijn we erg trots op – is op het gebied van innovatie, bijvoorbeeld door de inzet van inspectierobots en data science. Zo testen we bijvoorbeeld manieren om de levering van drinkwater realtime te kunnen monitoren (zie § 2.1.4).

Onze doelstelling voor 2016 was minder dan 12:45 ondermaatse leveringsminuten. Ondermaatse leveringsminuten zijn het gemiddelde aantal minuten per jaar waarin onze klanten zonder water zitten. Deze doelstelling hebben we helaas niet behaald: het aantal ondermaatse leveringsminuten in 2016 bedroeg 19:52, ten opzichte van 13:53 in 2015. Dit is met name te wijten aan een grote storing die plaatsvond in Harderwijk, waarbij we lang hebben moeten zoeken voor we het lek gevonden hadden.

10

12

14

16

18

20

15:33

13:53

Ondermaatse leveringsminuten (OLM)

14:31

19:52

2014 20152013 2016

Min

uten

In 2016 hebben in totaal 61.995 klanten langer dan vier uur zonder water gezeten.

Ondanks dat we er alles aan doen om te voorkomen dat onze klanten langdurig zonder water komen te zitten, vond in februari 2017 een grote storing plaats in een deel van de provincie Gelderland. Ongeveer dertigduizend huishoudens waren voor langere tijd afgesloten van kraanwater. In het jaarverslag 2017 zullen we hier uitgebreid bij stil staan.

2.1.1 Effectief assetmanagement In 2016 is een assetmanagementprogramma opgezet voor een optimaal ingericht, helder beschreven en controleerbaar assetmanagementproces. Dit geeft richting aan de onderhouds- en investeringsbeslissingen die we nemen over onze infrastructuur. Het programma omvat het vormgeven van performancecontracten en rapportages, het ontwikkelen van methodieken en concepten, en het optimaliseren en borgen van werkprocessen.

Bovengrondse investeringenSinds 2015 voeren we een Investeringsprognose Bovengrondse Infrastructuur (IBI) uit. Hiermee brengen we de restlevensduur van de productieassets in beeld en stellen we vast in welke conditiecategorie een asset valt. Hoe slechter de score, hoe eerder er vervangen moet worden. Dit geeft ons inzicht in, en grip op, de vervangingsinvesteringen die de komende jaren op ons afkomen. We kunnen daar nu al op anticiperen en de pieken afvlakken door (vervangings-)investeringen te spreiden. Uit het algemene door IBI verkregen inzicht blijkt dat de conditie van onze productiebedrijven op peil is.

Ondergrondse investeringenOm te bepalen welke investeringen en onderhoudsinspanningen nodig zijn om het leidingnet op peil te houden, hebben we het beslissingsondersteunend model de afgelopen jaren verbeterd. Op basis hiervan hebben we besloten om het investeringsbudget voor het vervangen van hoofdleidingen vanaf 2017 stapsgewijs te verhogen tot een investeringsniveau van € 55 miljoen in 2020 bereikt wordt.

Het extra budget wordt ingezet voor het vervangen van storingsgevoelige leidingmaterialen die zijn aangelegd in de jaren vijftig en zestig van de vorige eeuw. Hierbij wordt de samenwerking gezocht met gasnetbeheerders zodat water- en gasleidingen, waar mogelijk, tegelijk vervangen kunnen worden. Hiermee beperken we de overlast voor klanten zoveel mogelijk.

Wijziging in onze aanpakOmdat een goed assetmanagementproces niet alleen bij de afdeling Asset Management (AM) thuishoort, maar bij alle afdelingen binnen Vitens, hebben Winning & Zuivering (W&Z), Netbeheer & Levering (N&L), AM, de directie en andere afdelingen die nauw betrokken zijn bij het primaire proces met elkaar het plan voor de realisatie van een effectief assetmanagementproces verder vormgegeven in een multidisciplinair team. Het vasthouden van die gezamenlijkheid kan nog steeds een uitdaging zijn onder druk van de


werkzaamheden en de projecten die tegelijkertijd binnen de respectieve afdelingen lopen.

ResultatenIn het kader van IBI hebben we sinds 2014 de staat van bijna alle assets in onze (productie)infrastructuur in beeld gebracht: productiebedrijven, reservoirs, watertorens en opjagers. In 2017 ronden we de inventarisatie af en wordt het proces in beheer genomen.

In 2016 hebben we drie performancecontracten gerealiseerd, tussen AM en de directie, AM en W&Z én AM en N&L. In het eerste kwartaal van 2017 worden de contracten tussen AM en het Laboratorium en AM en Ontwerp & Aanleg (O&A) opgeleverd.

Tot slot: in 2016 is de langetermijnvisie voor onze infrastructuur afgerond: Veerkrachtig Vooruit. In deze visie spreekt Vitens zich uit over hoe we als bedrijf om willen gaan met de drinkwatervoorziening binnen de context van economie, maatschappij en klimaat.

2.1.2 Security op orde Het beveiligen van onze terreinen, gebouwen en installaties is een belangrijke taak om de continuïteit van de drinkwatervoorziening te borgen. Om de organisatie op het vereiste beveiligingsniveau te brengen vervangen we de diversiteit aan systemen op onze locaties door een uniform werkend beveiligingssysteem dat gericht is op inbraakdetectie, toegangsbeheer, intercom en camerabewaking. Op ICT-gebied uniformeren we onze besturingssystemen (procesautomatisering) en beveiligen we deze zowel digitaal als fysiek. Daarnaast werken we aan de professionalisering van de security van onze organisatie. Ook vergroten we het veiligheidsbewustzijn van medewerkers. Zo zijn onze key assets – medewerkers, product/ imago, middelen en informatie – effectief beveiligd tegen reële risico’s, zoals drinkwatercontaminatie vanuit terrorisme of activisme, gelegenheidscriminaliteit en vandalisme.

2.1.3 Pilot inspectierobotsVitens participeert in meerdere ontwikkelingsprojecten waarin inspectietechnieken worden ontwikkeld. Hiermee wordt de conditie van een leiding gemeten. Met dit inzicht kan vervolgens een optimaal vervangingsmoment voor die leiding worden bepaald. Hiermee maakt Vitens het verschil: zo kan het ontstaan van leidingbreuken, zoals die zich nu nog voordoen, in de toekomst op een intelligente manier voorkómen worden.

Intelligente propVoor leidingen met een grotere diameter en leidingen die bij breuk in potentie grote impact hebben op het kunnen leveren van drinkwater, kan een inspectietool – een zogenaamde ‘intelligente prop’ – worden ingezet om de conditie van de leiding tot in detail te meten. Eind 2016 hebben we een eerste pilot uitgevoerd waarbij een cementleiding met succes inwendig is geïnspecteerd op zwakke plekken en lekkende koppelingen.

2.1.4 Big data in beeld Vitens krijgt veel gegevens realtime binnen. Alleen al in onze database met technische gegevens van de productielocaties (PI) gaat het om meer dan tien miljard gegevens per jaar.

Data inzichtelijk makenEnige jaren geleden zijn we begonnen met het vertalen van de digitale gegevens naar inzichtgevende informatie door de gegevens slim te presenteren in grafieken of op het realtime dashboard. Dit doen we door data (die we onder meer verkrijgen uit sensoren, sociale mediaberichten, inkomende telefoontjes en data uit bedrijfsvoering) te koppelen en te interpreteren. We zien hierdoor sneller waar er iets aan de hand is, wat ons in staat stelt de klant snel te informeren.

Het datateam test kansen op het gebied van data buiten formele regels en werkwijzen om snel vast te stellen wat wél werkt en wat niet. Hier is nog veel ruimte voor verbetering. Om binnen Vitens verder te leren op het gebied van data science zullen we intern versneld expertise opbouwen, zorgen voor de juiste ICT-infrastructuur en ervoor gaan zorgen dat we versneld informatie beschikbaar krijgen.

De klant sneller informerenSneller inzicht hebben in wat er gebeurt in ons verzorgingsgebied, betekent niet automatisch dat problemen, zoals lekkages, sneller opgelost zijn. Er is nog steeds een monteur ter plaatse nodig om de breuk te repareren. Het grote verschil is echter dat we door middel van data science de betrokken klant(en) veel sneller en proactiever kunnen informeren door gebruik te maken van communicatiekanalen als sociale media, e-mail en indien mogelijk ook via sms.

2.2 Drinkwater van topkwaliteit

Klanten willen vanzelfsprekend kunnen vertrouwen op veilig drinkwater, op elk moment. Vitens zet zich enorm in om de kwaliteit van het drinkwater te waarborgen. We slagen er al jaren ruimschoots in om te voldoen aan de wettelijke normen uit het Drinkwaterbesluit. Water dat exact voldoet aan de wettelijke normen krijgt een score 1. Score 0 is de hoogst haalbare. Onze score op de Water Kwaliteitsindex (WKI) is in 2016 uitgekomen op 0,018. Dit is een verbetering ten opzichte van 2015 (0,019) en 2014 (0,019).

Om blijvend drinkwater van topkwaliteit te kunnen leveren, ontwikkelen en gebruiken we steeds meer intelligente systemen om de kwaliteit van het water in onze leidingen te monitoren en te voorspellen waar zich eventueel problemen voor kunnen doen. Hierdoor weten we dingen


sneller en kunnen we hier beter op anticiperen en onze klanten sneller en beter informeren. Ten behoeve hiervan is de visie Water Maken 2025 ontwikkeld (zie § 2.2.1). Trots zijn we op de roadshow die we organiseerden voor collega’s van de afdeling Winning & Zuivering om de veranderingen die dit strategisch programma met zich meebrengt voor medewerkers te delen en bespreken.

Ook de analisten in ons laboratorium houden zich dagelijks bezig met de kwaliteit van ons drinkwater. Zij ontwikkelen onder meer nieuwe methoden en innovatieve technieken, zoals de Bactiquant-methode (zie § 2.2.2) en de sneltest E. colibacterie (zie § 2.2.3).

2.2.1 Intelligent winnen en zuiverenIn 2016 is de visie Water maken 2025 afgerond waarin de doelstelling om zoveel mogelijk datagestuurd te opereren is beschreven en waarmee de afdeling Winning & Zuivering in de toekomst kijkt. We zijn gestart met het implementeren van verschillende intelligente drinkwaterproductie- en distributiesystemen. Dit is een eerste stap in de richting van automatisering van de winning, de zuivering en de verdeling van water.

AutomatiseringOver tien jaar is het productieproces bijna volledig geautomatiseerd. Binnen afzienbare termijn zijn we in staat om nauwkeuriger te voorspellen wat de hoeveelheid, druk en kwaliteit is van het water in het distributienetwerk. Om dat doel te bereiken, ontwikkelen we sensoren en koppelen we data, zoals laboratoriumdata, aan processystemen. We verlagen bijvoorbeeld het verbruik van energie en hulpstoffen waardoor de waterkwaliteit stabieler wordt.

De verschuiving van handmatig vakmanschap naar datagedreven vakmanschap vraagt om een andere manier van (samen)werken. De grootste uitdaging is om alle medewerkers mee te krijgen in deze verandering. Er is in 2016 dan ook veel aandacht geweest voor de ontwikkeling van onze medewerkers. Zo organiseerden we binnen Vitens bijeenkomsten waar de nieuwe functies voor 2025 werden gepresenteerd. Daarna kreeg iedereen de mogelijkheid om in kleine groepen de impact van deze nieuwe functies en ambities op individueel niveau te bespreken.

2.2.2 Nieuwe test: BactiquantVitens medewerkers op het laboratorium houden zich onder meer bezig met innovatieve methoden die zij gebruiken om de drinkwaterkwaliteit te borgen. Zo werkt het laboratorium steeds meer online en realtime. De afgelopen jaren is de Bactiquant-methode getest. Dit is een (online-)methode waarmee de bacteriologische activiteit in watermonsters sneller en beter wordt gemeten.

0,000

0,005

0,010

0,015

0,020

2015 2016

0,0190,018

Water Kwaliteitsindex (WKI)

0,019

2014

Voordelen BactiquantHet gebruik van de Bactiquant-methode zal positieve gevolgen hebben voor Vitens en de klant. Door snellere analysetechnieken en online en realtime monitoring, zijn de gegevens over de waterkwaliteit sneller beschikbaar. De leidingen kunnen zo eerder worden vrijgegeven na reparatiewerkzaamheden of calamiteiten.

Knelpunten weten regelgevingOndanks de positieve resultaten op technologisch gebied bestaan er nog knelpunten voor het implementeren van deze technologieën in de huidige weten regelgeving. Het laboratorium is samen met Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT), RIVM, kennisonderneming KWR en collega-drinkwaterbedrijven bezig om dit soort nieuwe technologieën te valideren en wettelijk geaccepteerd te krijgen.

2.2.3 Sneller testen met de RT-PCR-methodeAls zich een calamiteit voordoet in de drinkwaterdistributie, zoals een storing of leidingbreuk, onderzoekt het drinkwaterlaboratorium het water op de aanwezigheid van fecale verontreiniging die wordt veroorzaakt door uitwerpselen van dieren of mensen. De doorlooptijd van dit onderzoek duurt nu nog twee dagen, gedurende deze periode worden getroffen klanten geadviseerd om het water eerst te koken en niet direct uit de kraan te gebruiken.

In 2016 werd een nieuwe test, die gebruikmaakt van de RT-PCR-methode, ontwikkeld door Vitens in samenwerking met Nederlandse drinkwaterlaboratoria. Hiermee kan het drinkwater binnen vier uur getest worden op aanwezigheid van fecale verontreiniging. De klant krijgt hierdoor significant sneller uitsluitsel over de kwaliteit van het water en kan dus sneller acteren als deze niet goed is. Deze methode is door het laboratorium uitgebreid getest, geoptimaliseerd en gebruiksvriendelijk gemaakt.

Door wetgeving nog geen invoering van RT-PCR-methodeOndanks de goede resultaten en de vele voordelen voor onze klanten, vormt de huidige weten regelgeving een knelpunt in de implementatie van deze methode. De RT-PCR-methode kan niet zonder meer de klassieke methode vervangen, deze is immers vastgelegd in het Drinkwaterbesluit van de overheid. Om invloed te kunnen uitoefenen op deze wetgeving heeft Vitens, in samenwerking met andere drinkwaterbedrijven (inclusief KWR Watercycle Research Institute), een adviesdocument opgesteld waarin we toelichten waarom we deze methode willen inzetten. Wat wij van deze en andere projecten in het laboratorium geleerd hebben, is het grote belang van het vroegtijdig betrekken van experts vanuit de weten regelgeving om dergelijke knelpunten op een later moment te verminderen of te voorkomen.


2.3 Uitstekende service voor onze klant

Klanten zijn steeds kritischer op de snelheid en kwaliteit van onze dienstverlening. Vitens wil daar extra scherp op zijn. Juist omdat klanten niet kunnen kiezen voor hun waterbedrijf, willen wij ze behandelen alsof ze echt voor ons gekozen hebben. Daarom hebben de ruim tweehonderd medewerkers van de afdeling Klant & Facturatie een duidelijke opdracht: behandel de klant zoals je zelf ook geholpen wilt worden. Snel, in één keer, goed en vriendelijk.

Hiertoe zetten we in op de strategische programma’s Echte klantgerichtheid en Proactieve klantcommunicatie. Enerzijds willen wij de klant zo goed mogelijk van dienst zijn bij het regelen van waterzaken, maar omdat water een primaire levensbehoefte is, willen wij de klant anderzijds óók vroegtijdig kunnen benaderen op het moment dat er iets dreigt mis te gaan. Of het nou gaat om een storing of bijvoorbeeld een betalingsachterstand.

Vitens scoort hoog op klanttevredenheid, dit is het resultaat van hard werken door alle Vitens medewerkers (zie § 2.3.1). We meten continu hoe tevreden klanten zijn over het contact via telefoon, e-mail en Internet Self Service (ISS). Het aantal interacties via deze kanalen is ruim vijftigduizend per week. Wat betreft telefonie en e-mail scoorden we op de vijfpuntsschaal KCM (Klant Contact Monitor) een 4,3: 85% van de klanten was tevreden. Wat betreft ISS scoorden we een 4,0 en was 82,4% van de klanten tevreden. De norm voor heel ontevreden klanten (zij geven een KCM-score van 1) lag op zeshonderdnegentig, deze norm is helaas overschreden met 2.274 heel ontevreden klanten. Het was de eerste keer dat een dergelijke norm geformuleerd werd. De norm van zeshonderdnegentig is bepaald op basis van de kanalen e-mail en telefonie, later is ISS hieraan toegevoegd. Vanwege kinderziektes liep het aantal meldingen helaas op. Deze aanloopproblemen zijn inmiddels verholpen, volgend jaar verwachten we dit beter onder controle te houden.

Om de klant beter van dienst te kunnen zijn, is onze website Vitens.nl vernieuwd (zie § 2.3.2). We zijn erg trots op het resultaat. We zijn wel teleurgesteld over het feit dat we de live chat nog niet hebben kunnen implementeren.

Tot slot willen wij het aantal afsluitingen van klanten die niet in staat zijn hun waterrekening te betalen, minimaliseren door zogenaamde vroegsignalering (zie § 2.3.3).

2.3.1 KlanttevredenheidEind 2015 zijn we binnen de afdeling Klant & Facturatie begonnen met een nieuwe manier van werken. Ons doel is om een rapportcijfer van 8+ voor zowel klant- als medewerkerstevredenheid te realiseren. We geloven dat tevreden medewerkers leiden tot tevreden klanten en dat de medewerkers het best presteren als zij hun eigen werk kunnen organiseren. Waar voorheen roosters leidend waren en elke medewerker individueel aan het werk was, zijn we meer gaan samenwerken en gaan we uit van de verschillende talenten binnen een team.

De klanttevredenheid wordt door middel van de Klant Contact Monitor (KCM) continu gemeten en is realtime inzichtelijk. Klanten die ontevreden zijn, bellen we terug om op te lossen wat opgelost moet worden én om ervan te leren. Positieve klantervaringen worden direct teruggekoppeld aan onze medewerkers. Zo worden we elke dag een beetje beter in wat we doen.

Dat deze nieuwe manier van werken positieve gevolgen heeft, blijkt uit de algemene klanttevredenheid. Onze klanten geven ons gemiddeld een 7,8 als rapportcijfer (in 2015 was dit een 7,7 en in 2014 een 7,9). Ruim 69% van de klanten geeft een 8 of hoger.

KlantdagenVoor de grootzakelijke klanten zijn in 2016 twee klantdagen georganiseerd, waarbij we onder meer een onderbreking van de drinkwaterlevering simuleerden. Duidelijk werd dat de impact van een storing of calamiteit groot kan zijn, met name bij voedingsmiddelenbedrijven en zorginstellingen. Deze klanten rekenen bij een storing dan ook echt op Vitens. Daarnaast hebben we inzicht gegeven in onze wettelijke verplichtingen, wat Vitens kan betekenen voor kwetsbare klanten, en welke maatregelen een klant zelf kan nemen.

2.3.2 Lancering nieuwe website Vitens.nlRelevant zijn voor de klant. Dat is het uitgangspunt van de vernieuwde producten servicesite Vitens.nl. De website is gebruiksvriendelijker en sinds afgelopen jaar ook toegankelijk voor mensen met een taalachterstand of leesbeperking. Zomer 2016 ging de nieuwe website live. Verdere uitbreiding van de functionaliteiten volgt begin 2017.

5

6

7

8

9

10

2014 2015

7,97,7

Klanttevredenheid algemeen (rapportcijfer)

8,0

2013

7,8

2016


Aantal bezoekers (gemiddelde per week)

Conversie (proces gestart en afgemaakt)

oud nieuw stijging oud nieuw stijging

Doorgeven meterstand 27.270 33.698 6.428 66,8% 78,1% 11,3%

Aanmelden nieuwe woning 2.479 3.110 631 55,4% 62,1% 6,7%

Afmelden oude woning 1.103 1.311 208 46,3% 47,9% 1,6%

De andere communicatiekanalen (e-mail en telefoon) blijven onverkort beschikbaar. Ingewikkelde vragen blijven we afhandelen via de afdeling Klant & Facturatie. Onze medewerkers van deze afdeling krijgen steeds vaker complexe vragen voorgelegd. Wij ondersteunen hen hierin door middel van opleiding en training zodat zij in staat zijn om ingewikkelde vraagstukken naar ieders tevredenheid af te handelen.

Pilot live chat nog niet gestartDe klanttevredenheid met betrekking tot het verwerken van e-mail bleef achter ten opzichte van de tevredenheid van klanten die hun vraag telefonisch stelden. Klanten willen direct geholpen worden als ze ergens (online) niet uitkomen. Ook worden klantvragen via e-mail niet altijd juist geïnterpreteerd. Daarom hadden we oorspronkelijk gepland om in 2016 te starten met een pilot live chat. Live chat biedt de mogelijkheid om direct door te vragen. We hopen dat door snelle, directe beantwoording in combinatie met een juist en precies geformuleerd antwoord de klantwaardering stijgt. Omdat we de digitale veiligheid nog niet konden garanderen, is de pilot uitgesteld tot begin 2017.

2.3.3 Minder afsluitingenWe hoeven steeds minder klanten die hun waterrekening niet kunnen betalen af te sluiten. In plaats van het maken van strikte afspraken over het openstaande bedrag, zoals we voorheen deden, gaan we nu in gesprek met deze debiteuren om tot een structurele oplossing te komen. Dit heeft voor het tweede jaar op rij geleid tot een aanzienlijke daling van het aantal afsluitingen: van 2.312 afsluitingen in 2014, naar 1.615 afsluitingen in 2015, naar 973 afsluitingen in 2016. Hiermee toont Vitens zich als een echt maatschappelijk bedrijf.

VroegsignaleringOm te voorkomen dat mensen in een problematische schuldsituatie terecht komen, werken we samen met gemeenten in ons voorzieningsgebied aan zogenaamde vroegsignalering. Op basis van data van diverse instanties – van Vitens, maar ook van zorgverzekeraars, woningbouwverenigingen en energieleveranciers – maakt de betreffende gemeente een selectie van klanten die bij meerdere partijen een betalingsachterstand hebben. De betreffende klanten worden door wijkteams bezocht met het doel de achterstand bespreekbaar te maken en op te lossen. Vitens neemt in

0

500

1000

1500

2000

2500

2.312

1.615

2015 20162014

973

Aantal afsluitingen

drie gemeenten deel aan dergelijke vroegsignaliseringsprojecten. In Nijmegen heeft dit geleid tot het eerste convenant Vroegsignalering.

Door, mede op basis van het signaal van Vitens, klanten te benaderen en daarmee te voorkomen dat ze verder afglijden in de schuldenafgrond, dienen wij niet alleen het klantbelang, maar ook een breder maatschappelijk doel. Dat voorkomt zowel het treffen van allerlei compenserende maatregelen als maatschappelijke kosten.

2.4 Bronnen beschermen

Nederlanders vertrouwen op veilig en betrouwbaar drinkwater. Nu, maar ook over honderd jaar. Daarvoor is het van groot belang dat onze grondwaterbronnen zo schoon mogelijk blijven. Hoe schoner de bron, des te minder wij hoeven te zuiveren. Echter, nieuwe activiteiten in de bodem, zoals geothermie en de opslag van CO2, bedreigen de kwaliteit van onze bronnen en vragen van ons een nieuwe manier van werken. We moeten maatwerk per bron leveren en de problematiek in kaart brengen, zodat we actieplannen kunnen opstellen om vervuiling te voorkomen en/ of terug te dringen. In 2016 hebben we voor maar liefst zesennegentig van de honderdveertien winningen de problematiek in kaart gebracht. We zijn dan ook trots op de stappen die we hebben gezet in het strategisch programma Controle over onze natuurlijke bronnen, dat gericht is op het veiligstellen van onze drinkwaterbronnen op de lange termijn (zie § 2.4.1).

De natuur is voor Vitens de meest ideale omgeving voor waterwinning. Voor continuïteit in de levering van drinkwater is het van belang dat we de grondwatervoorraden beschermen tegen potentieel schadelijke invloeden, zoals bijvoorbeeld medicijnresten (zie § 2.4.2), maar ook als gevolg van mijnbouwactiviteiten (zie § 2.5.1) en activiteiten in de agrarische sector. Om toekomstige zuiveringskosten – bijvoorbeeld door stikstofoverschotten – te voorkomen is Vitens betrokken bij verschillende initiatieven met agrariërs (zie § 2.4.3).

Wij maken ons sterk om zowel beleidsmakers als de maatschappij bewust te maken van het belang van schone bronnen (zie § 2.5 en § 2.6).

“De kennis van de medewerkers van Vitens is zeer waardevol en andersom kunnen we als waterschap meehelpen om drinkwaterwinning uit de ondergrond duurzaam veilig te stellen.”Vertegenwoordiger waterschap


2.4.1 Inventarisatie toekomstbestendige bronnenHet strategisch programma Controle over onze natuurlijke bronnen is in 2015 gestart om onze drinkwaterbronnen op de lange termijn veilig te stellen. In 2016 hebben we criteria vastgesteld om de robuustheid van winningen te kunnen beoordelen en we zijn gestart met het beoordelen van onze winningen.

Op basis hiervan kunnen we concluderen dat vijftig van onze winningen toekomstbestendig zijn. De andere zesenveertig winningen worden bedreigd door onder meer mijnbouwactiviteiten, overstromingsrisico’s, en bovengrondse activiteiten zoals industrie en landbouw. Waar mogelijk hebben we al maatregelen genomen, bijvoorbeeld in het kader van de integrale overeenkomst Utrecht met de provincie Utrecht en de overeenkomst Robuuste Drinkwatervoorziening Gelderland met de provincie Gelderland (zie § 2.5.3).

2.4.2 Medicijnresten in drinkwater voorkomen We gebruiken in Nederland steeds meer geneesmiddelen. Resten hiervan komen via ontlasting en urine in het riool-, oppervlakte- en grondwater terecht. In de maatschappij en vanuit de politiek is er steeds meer aandacht voor dit onderwerp. Het is een complex probleem waarbij veel partijen betrokken zijn.

Over de exacte impact die medicijnresten op het water hebben, bestaat nog veel discussie. De belangrijkste stakeholders zijn het er echter over eens dat medicijnresten niet in drinkwaterbronnen, gronden oppervlaktewater mogen voorkomen. Vitens en waterschap Vallei en Veluwe – dat een groot deel van ons verzorgingsgebied omvat – streven naar een situatie waarin het oppervlaktewater en de grondwaterwinningen vrij zijn van medicijnresten. In samenwerking met de verschillende partijen willen we op landelijk niveau ervaringen van succesvolle maatregelen delen, maar ook de problemen agenderen die niet regionaal opgelost kunnen worden.

We werken de komende jaren aan een nationale ketenaanpak. Er zijn in 2016 al verschillende pilots en maatregelen gestimuleerd, gefaciliteerd en uitgevoerd. Voorbeelden hiervan zijn het gebruik van plaszakken om röntgencontrastmiddelen op te vangen en het voorschrijven van medicijnen die biologisch beter afbreekbaar zijn. De nationale aanpak moet in 2017 tot een uitvoeringsprogramma leiden, gericht op uitvoering vanaf 2018.

2.4.3 Initiatieven met agrariërsIn de intrekgebieden in de regio’s Achterhoek, Twente, Friesland en het Rivierengebied zijn veel landbouw- en veeteeltbedrijven actief. Intrekgebieden zijn gebieden waar grondwater binnen duizend jaar de pompputten van een drinkwaterbedrijf bereikt. We krijgen steeds vaker te maken met de impact die landbouw en veeteelt hebben op de kwaliteit van ons grondwater en bijvoorbeeld zorgen voor een verhoogde hardheid (door stikstofoverschotten) of de aanwezigheid van bestrijdingsmiddelen.

Verbinding grondwater en bodem Om extra zuiveringskosten in de toekomst te voorkomen is Vitens betrokken bij verschillende initiatieven met agrariërs, bijvoorbeeld Vruchtbare Kringloop in de Achterhoek en Boeren voor Drinkwater in Overijssel. Deze projecten richten zich op de economische en natuurlijke verbinding tussen het grondwater en de bodem. Als de bodemvruchtbaarheid stijgt, is de opbrengst van de boer hoger en worden kostbare nutriënten beter opgenomen door gewassen. Daarmee is de kans op uitspoeling (verlies) naar het grondwater lager: een win-winsituatie.

BodemcoalitieWe zijn een bodemcoalitie gestart met ASR, de nationale verzekeringsbank en Rabobank. De centrale doelstelling van deze intersectorale samenwerking is het ontwikkelen van een breed gedragen standaard voor het meten van de bodemkwaliteit met behulp van maatregelen die deel uitmaken van een bodemlabel. Uiteindelijk zal dit resulteren in verschillende maatschappelijke baten: verbetering van de grondwaterkwaliteit, verhoging van biodiversiteit in agrarische gebieden, en verhoging van de economische waarde van landbouwgrond.

2.5 Drinkwater en politiek

Om onze klanten ook in de toekomst te kunnen blijven voorzien van schoon en betaalbaar drinkwater is in de Europese Kaderrichtlijn Water vastgelegd dat de kwaliteit van drinkwaterbronnen zodanig moet zijn dat het mogelijk is om met eenvoudige technieken drinkwater te produceren. Dit is nu het geval voor ongeveer de helft van de grondwaterwinningen in Nederland.

Vitens wil er uiteraard voor zorgen dat de kwaliteit van alle drinkwaterbronnen in haar verzorgingsgebied aan de normen voldoet. Omdat er steeds meer activiteiten in de bodem plaatsvinden die van invloed zijn op de kwaliteit van onze grondwaterbronnen profileren we ons in het politieke en maatschappelijke debat over de bescherming van de bodem. Dit vergroot onze zichtbaarheid, leiderschapspositie en onze invloed waardoor we onze (grond)waterbelangen effectiever kunnen veiligstellen. Via het strategisch programma Vergroten zichtbaarheid als waterautoriteit, mengen we ons als kennisexpert nadrukkelijk in maatschappelijke vraagstukken rondom (grond)water.

Om zowel onze politieke als maatschappelijke profilering (zie § 2.6) meetbaar te maken, hebben wij ons voor 2016 als doel gesteld om minimaal € 0,8 miljoen aan mediawaarde te genereren. Deze doelstelling is behaald.


In 2016 hebben wij ons sterk gemaakt om het volgende te bereiken:• Vitens wil een verbod op mijnbouwactiviteiten – en dus ook op geothermie, in en onder

waterwingebieden, grondwaterbeschermingszones, intrekgebieden en boringvrije zones. In 2015 is de Rijksoverheid van start gegaan met het opstellen van de Structuurvisie Ondergrond, ook het onderwerp geothermie komt hierin aan bod (zie § 2.5.1). In 2016 is een conceptversie gepresenteerd.

• Vitens pleitte, ook in 2016, voor de afschaffing van precarioheffing (zie § 2.5.2). In juni is een wetsvoorstel ingediend dat voorziet in afschaffing van precarioheffing op nutsleidingen. Daar zijn wij trots op en blij mee.

• Met zowel de provincie Utrecht als de provincie Gelderland werden er overeenkomsten gesloten met betrekking tot duurzame drinkwatervoorzieningen (zie § 2.5.3).

• In Zwolle was sprake van tegenstrijdige belangen tussen Vitens en ProRail voor wat betreft de ligging van een zogenaamd RGS-terrein (rangeer- en goederenstation) naast een belangrijke waterwinning. Mede dankzij interventie van de lokale overheden zijn we met ProRail tot een overeenkomst gekomen en is er een belangrijke beschermingsmaatregel doorgevoerd (zie § 2.5.4).

2.5.1 Structuurvisie OndergrondWaar ondergrond voorheen met name werd benut voor de winning van aardgas, drinkwater en olie, is er door de komst van verschillende innovatieve technieken tegenwoordig steeds meer mogelijk met de bodem. Om conflicten tussen de verschillende vormen van gebruik van de ondergrond te voorkomen, is de overheid in 2015 begonnen met de ontwikkeling van de Structuurvisie Ondergrond (STRONG). Daarin worden alle ondergrondse activiteiten op zowel land als zee in kaart gebracht. Omdat de ondergrond cruciaal is voor onze drinkwatervoorziening maakt ook Vitens zich sterk om deze te beschermen.

Goed nieuws voor onze bronnenIn de conceptversie van STRONG, die in november 2016 werd uitgebracht, staat: “In de gebieden waar nu grondwater wordt onttrokken voor de openbare drinkwatervoorziening is geen enkel risico op verontreiniging door mijnbouwactiviteiten acceptabel. Een eventueel optredende verontreiniging heeft namelijk grote consequenties voor de huidige drinkwatervoorziening. Het Rijk sluit daarom alle toekomstige mijnbouwactiviteiten uit in de huidige waterwingebieden, grondwaterbeschermingsgebieden en boringvrije zones rondom bestaande winputten. Dat betekent dat voor deze activiteiten geen omgevingsvergunning kan worden afgegeven.” Een zeer fraai resultaat, vinden wij. Vitens blijft zich sterk maken voor dit thema, zodat dit besluit ook in de definitieve Structuurvisie Ondergrond wordt opgenomen.

Afvalwaterinjecties De Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM) injecteert sinds eind 2010 afvalwater in lege gasvelden in Twente. Een van deze gasvelden ligt onder de waterwinning Manderveen. Deze wordt echter sinds de heropstart in 2016, na een lekkage in een leiding, niet meer gebruikt. Om de drinkwatervoorziening te kunnen blijven garanderen, pleit Vitens voor uitsluiting van mijnbouwactiviteiten en voor afvalwaterinjecties in en onder drinkwatergebieden; zo ook bij toekomstige uitbreiding van lege gasvelden in Drenthe.

2.5.2 Afschaffing precarioheffingOns drinkwatertarief stijgt al jaren niet mee met de inflatie en ging in 2016 zelfs omlaag voor onze klanten. Toch valt de waterrekening voor veel mensen een stuk hoger uit door extra belastingen die aan drinkwaterbedrijven worden opgelegd. Precario is een dergelijke belasting: belasting op het gebruik van de grond waar (water)leidingen doorheen lopen. Gemeenten hebben altijd zelf mogen bepalen hoeveel belasting ze daarvoor vragen aan (water)bedrijven. Sinds 1958 bestaan er overeenkomsten met waterbedrijven die ervoor zorgden dat gemeenten geen precario kunnen heffen op waterleidingen. Ingegeven door de rijksbezuinigingen hebben lokale overheden kraanwater echter herontdekt als inkomstenbron.

Precarioheffing voor nutswerken afgeschaftVitens is tegen precarioheffing, omdat drinkwater een primaire levensbehoefte is en zou daarom niet onnodig belast moeten worden. Daarom hebben we de afgelopen jaren bij het Rijk aangedrongen op een verschuiving van belastingen van het Rijk naar gemeenten én vereenvoudiging van het stelsel. Ook zijn er diverse rechtszaken gevoerd tegen gemeenten.

Tot onze tevredenheid heeft het onderwerp in 2016 op de politieke agenda gestaan: in juni werd door minister Plasterk van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties een wetsvoorstel ingediend dat voorziet in afschaffing van precarioheffing op nutsleidingen. Eind februari 2017 heeft de Tweede Kamer ingestemd met het afschaffen van de precariobelasting. Er komt een overgangstermijn van vijf jaar voordat de heffing definitief van de baan is. Met het instemmen door de Tweede Kamer is de wetswijziging nog niet definitief. De Eerste Kamer moet hier nog over debatteren en stemmen. Vitens ziet dit met groot vertrouwen tegemoet.

Als de precariobelasting volledig is verdwenen kan Vitens haar tarieven voor de desbetreffende gemeente verlagen omdat de precario niet meer doorberekend hoeft te worden aan deze klanten.

2.5.3 Provinciale overeenkomsten Om een robuuste en gedragen drinkwatervoorziening te kunnen bewerkstelligen is Vitens niet alleen in gesprek met de Rijksoverheid, maar ook met de verschillende provincies. Met zowel de provincie Utrecht als de provincies Gelderland en Overijssel zijn in 2016 samenwerkingsovereenkomsten gesloten.


Provincie UtrechtIn de periode van 2016 tot en met 2018 werken Vitens en de provincie Utrecht samen aan verschillende onderzoeken om in 2018 een gezamenlijke drinkwaterstrategie op te kunnen stellen. Deze drinkwaterstrategie zal verankerd raken in een Integrale Overeenkomst met de provincie Utrecht en omvat drie thema’s: kwantiteit (is er nu en straks voldoende drinkwater?), kwaliteit (hoe werken we aan schone drinkwaterbronnen die een goede bescherming genieten?) en omgeving (hoe maken we grondwaterwinningen robuust en door de omgeving gedragen?). De overeenkomst gaat invulling geven aan onze gedeelde ambitie: het realiseren van winningen die goed in de omgeving zijn ingepast, van voldoende kwaliteit en goed beschermd.

Provincie GelderlandAls vervolg op een eerdere overeenkomst, die van 2008 tot 2015 liep, sloten Vitens en de provincie Gelderland afgelopen jaar de overeenkomst Robuuste Drinkwatervoorziening Gelderland 2016 – 2021. Binnen deze overeenkomst is nadrukkelijk de samenwerking gezocht met gebiedspartners in de drinkwatergebieden. Waterschappen, de landbouwsector, gemeenten en natuur- en milieuorganisaties voeren de komende jaren projecten uit die eraan bijdragen dat het grondwater minder belast wordt met stoffen als mest, bestrijdingsmiddelen en medicijnresten.

2.5.4 Bescherming grondwater in Het Engelse Werk In het grondwaterbeschermingsgebied van Het Engelse Werk ligt het RGS-terrein (rangeer- en goederenstation) van ProRail. Het Engelse Werk voorziet Zwolle en omgeving van drinkwater. De activiteiten op het RGS-terrein vormen een bedreiging voor de grondwaterkwaliteit. In de afgelopen jaren is er veel discussie gevoerd met ProRail over het verenigen van de belangen van drinkwater en de belangen van het spoor.

Vloeistofdichte folieconstructieOp basis van de Provinciale Omgevingsverordening en in nauwe samenwerking met de Provincie Overijssel en de gemeente Zwolle heeft uiteindelijk het Ministerie van Infrastructuur en Milieu budget beschikbaar gesteld om de drinkwaterwinning in het Engelse Werk veilig te stellen. Er wordt een folie onder het volledige RGS-terrein aangebracht.

Deze beschermingsmaatregel zorgt voor adequate bescherming van het grondwater zonder dat er een concessie gedaan hoeft te worden aan de benodigde uitbreiding van de vervoerscapaciteit in Noord-Nederland, en dient hiermee dus twee grote maatschappelijke belangen. Er is een forse investering gedaan, wat ervan getuigt dat het grondwaterbelang hoog op de agenda staat.

2.6 Drinkwater en de maatschappij

Schone grondwaterbronnen zijn van cruciaal belang om onze klanten nu, maar ook in de toekomst te kunnen blijven voorzien van veilig en betaalbaar drinkwater. Maar de kwaliteit van onze bronnen staat onder druk. Daarom is het zaak dat alle Nederlanders ervan doordrongen raken dat schoon drinkwater in de toekomst niet vanzelfsprekend is en dat het beschermen van onze bronnen hard nodig is. Net als in de politiek, zetten we ook in de maatschappij in op het vergroten van onze zichtbaarheid als waterautoriteit en het kweken van bewustzijn over de kwetsbaarheid van onze bronnen. We moeten er zuinig op zijn en ze niet onnodig belasten. Als iedereen duurzaam bewust wordt en weet hoe hij hier zelf aan kan bijdragen, dan kunnen we met zijn allen invloed uitoefenen op het veiligstellen van onze (grond)waterbelangen.

We zijn trots op het succes van onze campagne onder bewoners van grondwaterbeschermingsgebieden om de bewustwording van bodemvervuiling in deze specifieke gebieden te vergroten. Zo is 46% van de bewoners meer rekening gaan houden met het schoonhouden van de grond nu zij weten dat van grondwater drinkwater gemaakt wordt. De campagne droeg onder meer bij aan de totale mediawaarde van € 0,8 miljoen, die we op zowel maatschappelijk als politiek vlak genereerden (zie § 2.5).

Minder tevreden zijn wij met de teruglopende bezoekersaantallen op onze open dag: circa tweeënhalfduizend bezoekers in 2016 in tegensteling tot achtduizendvierhonderd in 2015. Hierdoor konden wij op onze locaties een stuk minder mensen dan verwacht informeren over het belang van schone bronnen.

Vitens heeft in 2016 verschillende educatieve initiatieven genomen om het belang van schoon drinkwater – nu en in de toekomst – bij Nederlanders onder de aandacht te brengen (zie § 2.6.1, § 2.6.2 en § 2.6.3).

2.6.1 WatermakersOp zaterdag 10 september 2016 konden bezoekers van de open dag Watermakers bij vijf productiebedrijven zien en beleven wat er komt kijken bij het winnen, zuiveren en leveren van kraanwater. De open dag, die gehouden werd op onze locaties in Arnhem, Groenekan, Nijkerk, Winterswijk en Zeist, was dit jaar vernieuwend ingestoken met verschillende activiteiten rondom het thema water; waaronder de interactieve game Waterleveringsspel waarmee deelnemers konden leren hoe de productie van kraanwater in balans blijft. In totaal verwelkomden we circa tweeënhalfduizend bezoekers, die deze dag gemiddeld waardeerden met een 8,4.


Helaas is een van onze doelstellingen – het verwelkomen van in totaal vijfduizend bezoekers bij vijf productiebedrijven – niet gehaald. Te weinig promotie, het warme zomerweer (+26 °C) en/ of de start van het sport- en culturele seizoen zijn hier vermoedelijk debet aan.

2.6.2 KraanwaterscholenSteeds vaker zijn scholen gedurende het schooljaar bezig met water in het kader van duurzaamheid en gezondheid. Een school kan Kraanwaterschool worden door mee te doen aan een van de gratis educatieve initiatieven van Vitens waarmee leerlingen van alles te weten komen over kraanwater. Hiermee laat de school zien dat zij bewust omgaat met het milieu en de gezondheid van kinderen.

AvondvierdaagseUit een onderzoek van Albert Heijn en Vitens is gebleken dat ongeveer de helft van de ouders de Avondvierdaagse te ongezond vindt, omdat er te veel snoep wordt uitgedeeld. Daarom hebben wij samen met de Koninklijke Wandelbond Nederland, onze collega-drinkwaterbedrijven, Albert Heijn, Chiquita, en stichting Jongeren Op Gezond Gewicht besloten ouders te helpen de Avondvierdaagse gezonder en duurzamer te maken. We deelden aan honderdvijftigduizend kinderen gratis bananen uit en Kraanwater Graag-bidons die ze bij verschillende kraanwatertappunten konden (her)vullen.

KraanwaterdagOp woensdag 23 november vond de tweede landelijke Kraanwaterdag plaats. Kraanwaterdag is een vaste dag in de week waarop leerlingen en leerkrachten op school alleen kraanwater drinken en geen andere drankjes, zoals limonade, sap of frisdrank. In 2016 deden er tweehonderddrieënveertig scholen mee aan Kraanwaterdag; leerlingen konden naar een educatieve animatievideo kijken en mochten een Kraanwaterdag-slagzin bedenken. Uit alle inzendingen koos een Vitens jury als winnende slogan: ‘Kraanwater is een goed idee, dus kom op en drink met ons mee!’

2.6.3 Bescherm je drinkwaterVeel mensen wonen zonder dat ze het weten in een grondwaterbeschermingsbied. In deze gebieden gelden speciale regels om het grondwater te beschermen.

Onderzoek onder bewoners grondwaterbeschermingsgebiedenIn februari 2016 deden wij onderzoek naar de kennis over grondwaterbeschermingsgebieden bij bewoners. Het onderzoek leidde tot de volgende conclusies:• Bewoners herkennen de blauwe borden van grondwaterbeschermingsgebieden en

waterwingebieden, maar de betekenis van deze borden kennen zij doorgaans niet of niet helemaal.

• Bewoners denken dat zij zelf geen invloed hebben op de vervuiling van het grondwater.• Bijna niemand legt een relatie tussen grondwater en drinkwater. Het kennisniveau lag

daarmee beduidend lager dan verwacht.

CommunicatiecampagneIn september 2016 startte Vitens in samenwerking met Oasen en Provincie Utrecht een bewustwordingscampagne die zich richtte op de huishoudens in grondwaterbeschermings-gebieden in de provincie Utrecht. Door het plaatsen van levensgrote rietjes op prominente plekken in vier stedelijke grondwaterbeschermingsgebieden, legde de campagne op ludieke wijze een link tussen de kwaliteit van grondwater en drinkwater. Zo’n tachtigduizend huishoudens ontvingen een ansichtkaart met meer informatie. Via online-communicatie werden in totaal ruim achtduizend websitebezoeken op BeschermjeDrinkwater.nl gegenereerd.

2.7 Duurzaam en circulair ondernemen

Onze klanten en stakeholders vinden het belangrijk, en verwachten dat ook van ons, dat wij op een duurzame en circulaire wijze ondernemen. Wij vervullen immers een maatschappelijke en publieke rol en via onze bedrijfsvoering kunnen wij bijdragen aan een duurzame toekomst. Duurzaamheid is dan ook onlosmakelijk verbonden met een bedrijf als Vitens. In al onze processen kijken we daarom of, en hoe, we deze duurzamer kunnen inrichten.

We zijn vooral trots dat we dit jaar met twintig organisaties de Green Deal Infranatuur hebben ondertekend (zie § 2.7.1). Hiermee vergroten we de biodiversiteit van Nederland bij infrastructurele activiteiten. We zijn teleurgesteld dat we onze doelstelling om op het gebied van onze reststromen kostenneutraal te zijn net niet gehaald hebben (zie § 2.7.2). Ons uiteindelijke streven is om alles wat we uit de natuur onttrekken om drinkwater te kunnen leveren volledig te kunnen hergebruiken, opnieuw toe te passen of terug te brengen in de natuur (zie § 2.7.3). Dit jaar is het percentage nuttige toepassing van reststromen gestegen naar 99,8% (99,2% in 2015).

99,0

99,2

99,4

99,6

99,8

100,0

99,7

99,2

Nuttige toepassing reststromen (%)

100

99,8

2014 20152013 2016

“Vitens is goed bezig op het duurzaamheidsvlak. Ze zijn creatief. Hun hergebruik van reststromen en visie op assetmanagement getuigt van een lange termijn perspectief.”Stakeholder Vitens


2.7.1 Onze natuurlijke bronnen Natuurlijk kapitaal bestaat uit de natuurlijke bronnen op aarde die de mens ter beschikking staan: biodiversiteit en ecosystemen. Daaronder verstaan we flora, fauna, bodem, water, lucht en mineralen en onze diensten die hierdoor geleverd worden, zoals de verkoop van reststromen. Een belangrijk kenmerk van natuurlijk kapitaal is dat het hernieuwbaar is, maar ook dat het uitgeput kan raken als er te veel van gebruikt wordt. Vitens heeft hier als grondwaterbedrijf dus volop mee te maken.

Natural Capital Accounting ProtocolOm snel stappen te zetten in het leren koesteren en waarderen van onze natuurlijke assets, heeft Vitens meegedaan aan de pilot van het Natural Capital Accounting Protocol. Dit protocol wil als een betrouwbare, geloofwaardige en uitvoerbare leidraad fungeren voor managers die beslissingen maken op het gebied van natuurlijk kapitaal. Vitens droeg met haar deelname bij aan de definitieve versie van het protocol, dat in 2016 gelanceerd is.

Green Deal InfranatuurWe ondertekenden samen met twintig organisaties (overheden, infrabeheerders, ingenieursbureaus, en de Vlinderstichting) de Green Deal Infranatuur. Het belangrijkste doel hiervan is het vergroten van biodiversiteit in relatie tot de Nederlandse infrastructuur. Met onze waterwingebieden – waarin wij waterwinning combineren met natuurbeheer en -behoud – dragen we bij aan de Nederlandse biodiversiteit. Voor Vitens is dit belangrijk omdat de natuur in deze gebieden bijdraagt aan een schone bron.

2.7.2 Reststromen bijna kostenneutraalBij het produceren van drinkwater komen stoffen vrij die een maatschappelijke, economische of natuurlijke waarde kunnen leveren aan andere sectoren, zoals de agrarische sector. Bij Vitens komt er jaarlijks zo’n zestigduizend ton aan dergelijke restproducten vrij.

De reststromen vormden in 2011 een netto-kostenpost van € 1,7 miljoen (directe kosten exclusief afvalstromen en kosten voor overhead). Het doel was om deze kosten eind 2015 om te hebben gezet in een kostenneutrale reststroom met duurzame toepassingen. Om dit te bereiken hebben wij ons gericht op procesoptimalisatie in de bestaande bedrijfsvoering en op innovatieve oplossingen, zoals valorisatie. In 2016 hebben wij onze ambitie nog niet kunnen realiseren en bedroegen de netto-kosten voor reststromen circa € 0,2 miljoen. Tegenslagen en een krappe planning speelden hierbij een rol.

Volgend jaar verwachten we een omslagpunt van kosten naar opbrengsten voor de reststromen: door nieuwe contracten in 2016 is de afzet gegarandeerd.

0

300

600

900

1.200

1.500

1.800

2014 2015

Netto kosten reststromen *(kosten minus opbrengsten in duizenden euro’s)

2013 2016

1.713

2011 2012

1.494

1.210

657

453

232

* Netto directe kosten, exclusief afvalstromen en kosten voor overhead.

Contract diervoedingVitens heeft een bijzonder kwaliteitssysteem op haar reststromen: GMP+. Met dit certificaat kunnen reststoffen verhandeld worden in de veevoedersector. In 2015 is samen met Agrifirm, een coöperatie waarin ongeveer zeventienduizend Nederlandse ondernemende boeren en tuinders hun inkoopkracht hebben gebundeld, onderzocht of kalkkorrels hetzelfde positieve effect hebben op de leghen en de eieren als het gebruik van legpluimveevoer met traditionele kalksteentjes. Dat bleek inderdaad het geval. Door het partnerschap met Agrifirm leveren kalkkorrels nu geld op in plaats van kosten én we dragen zo ook bij aan de circulariteit en duurzaamheid van grondstoffen.

2.7.3 Hergebruik afvalstromenOok bij verschillende andere activiteiten van Vitens komen afvalstoffen vrij. In 2016 was dit 13.203 ton. Bij renovatie van het leidingnetwerk worden bijvoorbeeld oude buizen uit de grond gehaald en bij het onderhoud van waterwingebieden houden we veel biomassa over. Ook deze afvalstromen worden zoveel mogelijk gescheiden voor hergebruik.

In 2016 bedroeg het percentage hergebruik 59% (in 2015: 57%). In sommige gevallen is hergebruik niet mogelijk, omdat het niet terug mag komen in de keten vanwege mogelijk schadelijke effecten op mens en/ of milieu, zoals bijvoorbeeld het geval is bij cementleidingen. Hierdoor daalt het percentage hergebruik.

Overig restafval wordt in afvalcentrales verbrand. In 2016 is het helaas niet gelukt de hoeveelheid verbrandbaar afval te reduceren, deze steeg met 6%. Dit was voornamelijk te wijten aan extra containers die bij het kantoor in Utrecht zijn opgehaald na de herinrichting van dit gebouw.

Afval (in ton) 2016 2015

Totaal restafval 496 469

Totaal bedrijfsafval 2.954 3.610

Totaal gevaarlijk afval 2.001 1.954

Zand, grond en groen 7.752 2.238

Totaal afval 13.203 8.271


2.8 Imago kraanwater

Kraanwater is een actueel maatschappelijk thema in relatie tot duurzaamheid en gezondheid. Als drinkwaterbedrijf voelen wij ons geroepen om het goede van kraanwater extra onder de aandacht te brengen en het beter beschikbaar te maken op locaties buitenshuis. Daarom zetten we in onze strategische programma’s in op het vergroten van de aantrekkingskracht van Vitens en kraanwater.

We zijn erg trots op de resultaten die we behaalden met onze campagnes (zie § 2.8.1): maar liefst 60% van de Nederlanders kent in 2016 de voordelen van kraanwater tegen 36% in 2015. Ook is 42% (23% in 2015) van de Nederlanders in 2016 om kraanwater gaan vragen in de horeca. En een derde van de Nederlanders is meer kraanwater gaan drinken sinds de start van deze campagne in 2015; onze doelstelling voor 2016 was 7%.

Een van de campagnes die hieraan heeft bijgedragen is Kraanwater Graag, waarbij honderd watertappunten te winnen waren. Dit bleek voor Vitens lastiger te realiseren dan aanvankelijk verwacht. Het was een zeer ingewikkeld proces, waarbij een particulier eigenaar werd van een openbaar tappunt dat in zijn of haar gemeente werd geplaatst. Er was veel afstemming nodig met gemeenten over de locatie en het verplichte onderhoudscontract.

0

10

20

30

40

50

2015 2016

23

42

Klanten die vaker om kraanwater zijn gaan vragen (%)

12

2014

2.8.1 Kraanwater GraagHet Nederlandse kraanwater behoort tot het beste ter wereld, maar niet iedereen is daarvan doordrongen. Vitens voert al een aantal jaren actief campagne om het imago van kraanwater te versterken. Dit doen we omdat mensen van ons een actieve rol mogen verwachten bij het bewerkstelligen van de beschikbaarheid van kraanwater buitenshuis.

Kraanwater in de horecaOnderzoeksbureau TNS Nipo onderzocht in december 2015 hoe gasten in de horeca tegenover de verkrijgbaarheid van kraanwater staan. Over het algemeen worden restaurants die kraanwater schenken ervaren als gastvrij (zie ook: kraanwatergraag.nl/horeca/waarom). 89% van de gasten vindt dat er altijd een karaf met kraanwater op tafel zou moeten staan en is bereid hiervoor te betalen. Deze uitkomsten zijn voor Vitens reden geweest om zich in 2016 te richten op het beschikbaar stellen van kraanwater in de horeca.

HorecavaTijdens de Horecava attendeerden we horecaondernemers erop dat het schenken van kraan-water hen veel kan opleveren zonder dat het iets kost, omdat het aanbieden van kraanwater een boost geeft aan de gastvrijheid én klantwaardering.

Daarnaast werd tijdens deze landelijke horecabeurs de door ruim honderdduizend mensen ondertekende petitie Overal Kraanwater Graag van 2015 – waarmee Nederlanders aangaven dat ze buiten de deur voor drinkwater willen kunnen kiezen – overhandigd aan Martijn Naberman. Als directeur van de hogere hotelschool Tio vertegenwoordigt hij de toekomst van de horeca.

Kraanwaterkaart.nlIn 2016 konden horecagelegenheden zichzelf op de kraanwaterkaart van Nederland zetten om te laten zien dat zij kraanwater schenken; hiermee konden zij profiteren van het positieve effect dat dit heeft op de gastvrijheid en het imago. Op kraanwaterkaart.nl kunnen bezoekers van de website zien waar er kraanwater geschonken wordt. Er staan inmiddels ruim negenhonderd horecagelegenheden op de kraanwaterkaart.

Kraanwater onder de aandacht bij Mattie & WietzeOm landelijke media-aandacht te krijgen voor kraanwater in de horeca, zocht Vitens samenwerking met Mattie & Wietze van radiostation Qmusic. Zij promootten het durven vragen om, en het schenken van, kraanwater in de horeca.

Vitens tien jaar = honderd tappunten uitdelenOm niet alleen de horecaondernemers, maar ook hun gasten te betrekken bij het kunnen bestellen van kraanwater, konden Nederlanders afgelopen zomer een ‘kraanwaterselfie’ plaatsen op kraanwaterkaart.nl. Dat werd gedaan door 2.065 mensen. Zij maakten hiermee kans op een gepersonaliseerd, openbaar watertappunt in hun eigen gemeente. Vitens gaf honderd tappunten weg – Vitens vierde daar tegelijkertijd mee dat zij tien jaar in haar huidige (rechts)vorm bestaat. Ultimo 2016 zijn de eerste eenentwintig tappunten geplaatst, in 2017 volgt de rest. Zo vergroot Vitens de beschikbaarheid van kraanwater in openbare gelegenheden en krijgt kraanwater

“Het is zeer goed om het belang van kraanwater op een positieve manier op de mensen over te brengen.”Klant Vitens


gedurende langere tijd veel positieve media-aandacht.

De kick-off van deze selfiewedstrijd vond plaats op het Bevrijdingsfestival Utrecht. Schaats-BN’er Erben Wennemars maakte daar een selfie met een selfiestick van tien meter; goed voor veel landelijke media-aandacht voor het kraanwater.

Onbeperkt kraanwater op bevrijdingsfestivalsOp 5 mei 2016 kon er op alle landelijke bevrijdingsfestivals kraanwater worden getapt. De drinkwaterbedrijven plaatsten – op initiatief van Vitens – watertappunten waar onbeperkt kraanwater verkrijgbaar was. Dit is de eerste grote (landelijke) samenwerking van de drinkwaterbedrijven op het vlak van kraanwaterpromotie. Met deze actie brak Vitens een lans voor de grote groep Nederlanders die vindt dat er overal en altijd kraanwater beschikbaar moet zijn, dus ook op festivals. Bezoekers moeten nu vaak duur en milieuonvriendelijk flessenwater bestellen, omdat er geen kraanwater geschonken wordt.

2.9 Onze mensen

Waterwinning en -distributie zijn ondanks onze verregaande technologische innovaties nog altijd mensenwerk. Als we een toekomstbestendig bedrijf willen zijn, zijn we afhankelijk van de gezondheid van onze mensen. Veilig werken is dan ook een materieel thema voor Vitens.

We zijn trots op de vorderingen die we hebben gemaakt op het niveau van veiligheid (zie § 2.9.1). We hebben in 2016 een lagere Lost Time Injury Frequency (LTIF) weten te realiseren in vergelijking met het jaar ervoor (1,6 in 2016 versus 3,8 in 2015). De continue aandacht voor veiligheid heeft in 2016 geresulteerd in een stijging van de registratie van gevaarlijke situaties: er waren honderdnegenentachtig meldingen, drieëntwintig meer dan in 2015. Ondanks de groeiende bewustwording en het onder- en herkennen van gevaarlijke situaties en de noodzaak om deze te melden, is het doel van tweehonderdtweeënvijftig geregistreerde meldingen niet behaald. We blijven hier volop aandacht aan geven.

Het hoge ziekteverzuim binnen Vitens baart ons zorgen, omdat we dat, onze inspanningen ten spijt, niet hebben kunnen laten dalen. Met een ziekteverzuim van 5,04% (ten opzichte van 4,59% in 2015) liggen we fors boven de doelstelling van 4,2%.

Voor nu en in de toekomst is het belangrijk dat we de juiste mensen op de juiste plaats hebben binnen ons bedrijf. Daarom zetten we als Vitens in op het thema Duurzame inzetbaarheid. Dit was in 2016 geen materieel thema, maar uit gesprekken die we intern hebben gevoerd blijkt dat dit in 2017 wél materieel moet zijn. Daarom staan we in § 2.9.2 stil bij ons programma Sterk in je werk.

Omdat we als Vitens klantgerichter, beter en betrouwbaarder willen worden in onze dienstverlening, zijn we het strategisch programma Werken aan ons DNA gestart (zie § 2.9.3). Met het oog op onze maatschappelijke verantwoordelijkheid hebben we zeven werkplekken gecreëerd voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt (zie § 2.9.4).

2.9.1 Veilig werkenVitens heeft veel werknemers die relatief gevaarlijk werk uitvoeren. Een werkomgeving zonder arbeidsongevallen is een van onze bedrijfsdoelstellingen. Om bij Vitens veilig, verantwoord en gezond te kunnen werken, opereert het team Veiligheid & Gezondheid binnen de afdeling Human Resources. Dit team zet het veiligheidsbeleid op, initieert veiligheidsprogramma’s en geeft advies. Bij Vitens geldt het principe ‘Ik werk veilig’ voor alle activiteiten die ondernomen worden.

De veiligheidsambassadeurIn 2016 hebben we hard gewerkt aan een open cultuur rondom veiligheid, waarin werknemers worden ondersteund en gemotiveerd om hun werk veilig te doen, zelf verantwoordelijkheid te nemen en elkaar erop aan te spreken als er onveilig wordt gewerkt. Zo’n cultuur verdient verdere groei. Dit doen we met zogenaamde veiligheidsambassadeurs. De medewerkers die veiligheidsambassadeur zijn werken afdelingsoverschrijdend, zodat ook overlappende risico’s voldoende aandacht krijgen.

3,0

3,5

4,0

4,5

5,0

5,5

6,0

4,52 4,59

Ziekteverzuim (%)

4,31

5,04

2014 20152013 2016


Bovenstaande heeft ertoe geleid dat er veel nieuwe maatregelen zijn geïmplementeerd. Het veiligheidsniveau van Vitens is hierdoor in 2016 gestegen:• Een lagere LTIF (Lost Time Injury Frequency)

- LTIF 2015 = 3,8 - LTIF 2016 = 1,6• Een significante stijging van het aantal gemelde gevaarlijke situaties.

- Gemelde gevaarlijke situaties 2015 = 166 - Gemelde gevaarlijke situaties 2016 = 189

1

2

3

4

5

6

5,39

3,75

Lost Time Injury Frequency (LTIF)

4,52

LTIF 2013 en 2014 hebben betrekking op aantal ongevallen en verzuim > 3 dagen. In 2015 en 2016 is dat de dag volgend op de melding.

2014 20152013 2016

1,60

150

160

170

180

190

200

2015 2016

166

189

Aantal gemelde gevaarlijke situaties

2.9.2 Duurzame inzetbaarheidVitens wil ook in de toekomst de juiste mensen op de juiste plek hebben. Daarom is het noodzakelijk om naar onze huidige medewerkers te kijken met een blik op de toekomst: wat zijn hun talenten, wat kunnen wij doen om ervoor te zorgen dat ze gezond blijven? Maar we kijken tegelijkertijd ook naar de organisatie: hoe ziet ons werk er in de toekomst uit, hoe wordt dit gedaan en welke vaardigheden, kennis en competenties zijn hiervoor nodig?

In 2016 hebben we door middel van het programma Sterk in je werk weer een stap gezet. Het eigenaarschap van dit programma wordt steeds meer opgepakt door de lijnmanagers en de medewerkers. Lijnmanagers maken met behulp van een vragenlijst bepaalde aandachtspunten inzichtelijk, zoals een goede bezetting – ook voor de lange termijn. We merken dat lijnmanagers en medewerkers hierdoor meer betrokken raken. Tegelijkertijd zien we dat het eigenaarschap nog moet groeien, dat blijft voor ons een belangrijk aandachtspunt.

2.9.3 DNA-programmaHet DNA-programma is een in 2015 gestart strategisch programma waarbij op teamniveau wordt gekeken naar het verbeterpotentieel van de medewerkers. De directie en het eerstelijnsmanagement hebben hiervoor een kader vastgesteld dat bestaat uit drie kernkwaliteiten:• Fris vakmanschap: Ik mag excelleren, werk constructief samen, en ben permanent bezig

mijzelf te ontwikkelen en kennis te delen.• Grensverleggend werken: Ik treed buiten de gebaande paden, durf anderen te vertrouwen

en zorg dat kansrijke vernieuwingen echt gerealiseerd worden.• Relevant voor de klant: Ik verdiep me in de behoefte van de klant en ben alert op

klantsignalen, ik voel me eigenaar van klantwensen, en ben glashelder over wat ik wel en niet kan realiseren.

Deze kernkwaliteiten hebben als doel dat de klant ons steeds meer gaat ervaren als vakkundig, bevlogen en klantvriendelijk.

GedragsveranderingHeeft er daadwerkelijk gedragsverandering plaatsgevonden? Dat is eind 2016 meetbaar gemaakt via een enquête onder medewerkers. De ingezette interventies blijken effectief te zijn geweest: op alle afdelingen wordt door een ruime meerderheid een positieve ontwikkeling ervaren. De aandacht voor gedrag en vaardigheden bleek inderdaad te leiden tot betere prestaties.

Door niet te veel te zenden over ‘wat moet’, maar op teamniveau met medewerkers te zoeken naar waar het beter kan en waar ze zelf belang bij hebben, is het DNA-programma een succesvolle leidraad voor onze cultuurverandering geworden. En dat was exact de bedoeling.

Resultaten Vitens DNA-programma

Vraag 1:Meer aandacht voor verdere ontwikkeling

van relevante vakkennis en vaardigheden

1: Helemaal niet

2: Soms

3: Veel

4: Helemaal/ continu

3,163,02 2,99 3,04

2,92 2,91 2,962,80

2,89 2,942,80 2,87 2,94

2,79 2,852,98

2,90

Werknemer zelf

Collega’s

Leidinggevenden

Algemeen

Vraag 2:Betere onderlinge

samenwerking

Vraag 4:Betere communicatie

over verbeter-mogelijkheden in het

werk

Vraag 6:Meer aandacht voor échte vraag van de

(interne) klant

Vraag 7:Meer eigenaarschap

genomen voor oplossenknelpunten of oppakken

verbeteringen

Vraag 3:Meer aandacht

leidinggevende voorontwikkeling vaardig-heden communicatiemet klant en collega’s

Vraag 5:Meer ruimte om zelf initiatief te nemen voor verbeteringen

in mijn werk

Door:


2.9.4 Vitens InclusiefVitens Inclusief is het programma dat werk realiseert voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt vanwege een beperking. In 2015 zijn we met dit tienjarige programma gestart. In deze periode streven we ernaar dat binnen Vitens 3% van het personeelsbestand bestaat uit medewerkers met een afstand tot de arbeidsmarkt. Eind 2016 zijn er binnen Vitens zeven plekken gecreëerd.

Met Vitens Inclusief nemen we onze maatschappelijke verantwoordelijkheid. Daarnaast zien we ook een win-winsituatie voor onze organisatie. Werk dat een toegevoegde waarde heeft, maar eerst niet werd gedaan, kan vanuit dit programma wél worden gedaan. Bijvoorbeeld het telefonisch checken of klanten thuis zijn voordat de monteur op de stoep staat. Dit werk is zowel voor de monteur als voor de klant van toegevoegde waarde. Door blijvend te investeren in het bewustzijn over dit onderwerp bij leidinggevenden en medewerkers, ontstaat er een steeds groter draagvlak.

Dit jaar en de komende jaren zullen we ons proces – van het zoeken van geschikt werk binnen onze organisatie tot het invullen van de plekken – verder professionaliseren. We werken nu nog intensief samen met het gespecialiseerde uitzendbureau USG Restart, maar we zullen komend jaar meer expertise in eigen huis halen.

2.10 Voldoen aan weten regelgeving en integer werken

Waar het volgen van weten regelgeving altijd belangrijk is, is het voor Vitens een absolute noodzakelijkheid: schoon drinkwater staat in relatie met de volksgezondheid. Vitens volgt daarom de regels van de Drinkwaterwet. Toch lukt het ons helaas niet altijd om te voldoen aan de geldende normen. Onze doelstelling in 2016 was maximaal dertig meldingen bij de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT). Deze doelstelling hebben wij niet behaald: er waren vijftig meldingen. Dit wordt voornamelijk veroorzaakt door onvoldoende hygiënisch werken door onze onderaannemers. Ons leerpunt hierin is dat wij kritischer gaan kijken naar de wijze van bemonstering en de kwaliteit en het kennisniveau van de verschillende aannemers.

Het is voor Vitens van het grootste belang dat we de regels van de wet volgen, maar als publiek bedrijf voelen wij ons ook verplicht om integer te werken. Onze klanten zijn voor hun kraanwater van ons afhankelijk; zij hebben geen alternatief. Of ze nou willen of niet, wij zijn hun waterleverancier.

We zijn er dan ook trots op dat we in 2016 het totale aantal rechtsgebieden voor Vitens in kaart

gebracht hebben. We hebben ook getoetst of wij binnen deze rechtsgebieden onze processen beheersen (zie § 2.10.1).

Een vervelend incident vond plaats in augustus 2016, waarbij persoonsgegevens en e-mailadressen verkeerd waren gekoppeld. Dit is direct gemeld aan de Autoriteit Persoonsgegevens en wij hebben maatregelen getroffen om in de toekomst datalekken te voorkomen (zie § 2.10.2).

Ondanks dat ons inkoopproces voldeed aan de weten regelgeving, hebben we geconstateerd dat het bestel- en factuurafhandelingsproces niet op alle punten voldeed aan onze eigen eisen. In 2016 is hiervoor een verbeterproject gestart (zie § 2.10.3).

2.10.1 Procesbeheersing in beeldOns doel is om, binnen onze rechtsgebieden, onze processen aantoonbaar te beheersen. Dat wil zeggen, dat we voldoen aan de eisen die binnen de weten regelgeving worden gesteld. We maken hierin geen onderscheid tussen regels die van buitenaf worden opgelegd of regels die wij zelf hebben afgesproken.

Processen ter verbeteringUiteraard wil Vitens altijd werken in lijn met de weten regelgeving. Drinkwater is tenslotte een primaire levensbehoefte. Daarom hebben wij al onze relevante rechtsgebieden (honderdtachtig) in kaart gebracht en zijn we gestart met het toetsen van de mate waarin wij binnen onze rechtsgebieden onze processen beheersen; dit is gelukt voor honderdvijfentwintig rechtsgebieden. Bij drie rechtsgebieden is gebleken dat we het proces nog niet aantoonbaar beheersen: de meldplicht datalekken, het ontbreken van geïmplementeerd beleid omtrent noodstroomvoorziening op onze productiebedrijven en het ontbreken van desinfectiebeleid. We zijn direct gestart dit te verbeteren en inmiddels is het proces rondom meldplicht datalekken onder controle (zie § 2.10.2). De andere twee rechtsgebieden vragen meer werk en ronden we af in 2017.

Interne en externe impact Procesbeheersing en betrouwbaarheid gaan hand in hand. Onze klanten moeten kunnen rekenen op betrouwbaar drinkwater en alle stakeholders moeten kunnen rekenen op een betrouwbare organisatie die integer handelt in lijn met de weten regelgeving. Dit doet een beroep op het gedrag van alle medewerkers. Ondanks procedures en trainingen, bepaalt het individu uiteindelijk hoe hij of zij omgaat met de afspraken die we maken. Daarom werken we met ons interne DNA-programma (zie § 2.9.3) aan een cultuur waarin het nemen van de eigen verantwoordelijkheid vanzelfsprekend is.

2.10.2 Meldplicht datalekkenSinds 1 januari 2016 is de Wet meldplicht datalekken van kracht. Deze meldplicht houdt in dat organisaties, zowel bedrijven als overheden, direct een melding moeten doen bij de Autoriteit Persoonsgegevens zodra zij een ernstig datalek constateren. In sommige gevallen moet het datalek ook gemeld worden aan de betrokken personen van wie de persoonsgegevens zijn gelekt.


Vitens heeft een aantal grote databases met persoonsgegevens, vooral bij de afdelingen Klant & Facturatie (K&F) en Human Resources (HR). Als eerste hebben we bij K&F een procedure opgesteld voor het melden van datalekken: die afdeling beheert immers een grote verzameling persoonsgegevens. HR volgde later in 2016.

Eerste toepassing meldplicht in augustus 2016In augustus 2016 hebben we de procedure voor het eerst moeten toepassen. Meer dan duizend brieven met persoonsgegevens waren gekoppeld aan verkeerde e-mailadressen, waardoor klanten een brief kregen met de gegevens van een andere klant. Het datalek is dan ook direct gemeld bij de Autoriteit Persoonsgegevens. Tevens is aan alle betrokken klanten een e-mail verstuurd met uitleg en excuses.

Bewust omgaan met dataUit dit datalek hebben wij lering getrokken en actie ondernomen, zoals het instrueren van alle medewerkers van K&F hoe om te gaan met persoonsgegevens en mogelijke datalekken. Sindsdien gaan we nog bewuster om met persoonsgegevens en fraudegevoelige informatie. De klant moet erop kunnen vertrouwen dat wij zorgvuldig met zijn of haar persoonsgegevens omgaan. Daarnaast kan de Autoriteit Persoonsgegevens bij overtreding van de meldplicht datalekken een zeer hoge boete opleggen.

2.10.3 Purchase to pay-procesVitens wil voor haar leveranciers het verschil kunnen maken door zich als een professionele opdrachtgever te gedragen. Een essentieel onderdeel hiervan is dat wij duidelijke opdrachten verstrekken en facturen op tijd betalen. Uit bevindingen van de accountant en een interne analyse is gebleken dat de processen voor het plaatsen van bestellingen en het afhandelen van facturen niet op alle punten voldeden aan onze eigen eisen. Daarom zijn we in 2016 gestart met het purchase to pay-project om dit te verbeteren. Vanaf 1 januari 2017 zal iedereen die hier op de werkvloer mee te maken heeft volgens de aangescherpte regels van het inkoopproces moeten werken.

Communicatie en opleiding interne organisatieHet purchase to pay-proces heeft een grote impact op de interne organisatie. Dagelijks zijn tientallen Vitens medewerkers bezig met het operationele inkoopproces. Om de gewenste procesveranderingen te realiseren heeft op alle niveaus van de organisatie communicatie en opleiding plaatsgevonden. In totaal kregen negenendertig (management)teams uitleg over het aangescherpte proces. Daarnaast zijn drieëndertig trainingen georganiseerd waar ruim driehonderd medewerkers aan hebben deelgenomen.

2016.vitensjaarverslag.nl - 3 Financiële resultaten - Pagina 51

3 Financiële resultaten

3.1 Kerncijfers

2016 2015 2014 2013 2012

KlantenAantal aansluitingen

per 31 december (x 1.000)

aantal 2.550 2.531 2.497 2.487 2.479

Gemiddelde drinkwaterprijs per

m3 kleinverbruik

€ 1,04 1,09 1,09 1,09 1,08

Verbruik per aansluiting

kleinverbruik

m3 110 110 109 112 112

PersoneelAantal medewerkers in vaste

dienst per 31 december

aantal 1.399 1.383 1.403 1.402 1.406

OndernemingsresultatenTotaal van de opbrengsten mln € 384,3 390,7 388,9 385,6 386,0

Netto-omzet mln € 349,4 356,9 353,8 352,4 351,8

Bedrijfsresultaat voor

afschrijvingen (Ebitda)

mln € 176,2 186,1 180,7 179,2 171,9

Bedrijfsresultaat (Ebit) mln € 82,7 93,3 77,6 80,4 74,1

Resultaat toe te rekenen aan

aandeelhouders Vitens N.V.

mln € 48,5 55,4 42,1 39,3 29,6

Winstmarge % 12,6 14,2 10,8 10,2 7,7

Rentedekking getal 5,1 4,9 5,1 4,4 3,9

Eigen vermogen mln € 489,1 471,7 421,2 438,3 386,1

Totaal vermogen mln € 1.738,3 1.714,4 1.713,7 1.711,8 1.682,6

Totaal rentedragende schulden mln € 976,7 992,6 1.027,6 1.043,4 1.044,6

Investeringen mln € 100,1 102,3 106,8 116,1 106,2

Solvabiliteit % 28,1 27,5 24,6 25,6 22,9

Weighted Average Cost of Capital (WACC)

% 4,8 5,1 4,6 4,8 4,5

Materiële vaste activa per

aansluiting

€ 656 661 666 665 661

2016 2015 2014 2013 2012

Kosten per aansluiting 1Operationele kosten € - 74 72 72 74

Belastingen € - 3 2 3 3

Afschrijvingen € - 36 40 38 39

Financieringslasten € - 14 15 16 17

Resultaat € - 19 15 15 12

Vermogenskosten € - 33 30 31 29

Totale kosten € - 146 144 144 145

Niet-financieelProductie en inkoop, exclusief

engros

mln m3 357,7 352,1 346,2 350,0 346,7

Levering aan klanten mln m3 337,2 330,0 325,1 329,7 329,8

Niet in rekening gebracht

(NIRG)

% 5,7 6,3 6,1 6,3 5,9

Aantal actieve

productiebedrijven

aantal 93 96 96 96 96

1. Berekend volgens Vewin-Benchmarkdefinities. Benchmarkgegevens over 2016 zijn in september 2017

beschikbaar.


3.2 Toelichting op de resultaten

Financieel BeleidVitens heeft op basis van gewijzigde inzichten haar financieel beleid op onderdelen aangescherpt. Dit financieel beleid is goedgekeurd op de Aandeelhoudersvergadering van 24 november 2016. Het 'nieuwe' financieel beleid doet recht aan weten regelgeving (compliance), aan het belang van de klant en aandeelhouders en dient uitdagend, doch realistisch te zijn voor Vitens. Het belang van continuïteit staat in het ‘nieuwe’ financieel beleid bovenaan.

ContinuïteitDe continuïteitsdoelstelling is verder aangescherpt: de solvabiliteit is vastgesteld op een eigen vermogen minimaal gelijk aan 30% van het balanstotaal en de omvang van de rentedragende schulden is gelijk of lager dan het voorgaande jaar.

TarievenDaarnaast is ook de tariefdoelstelling verder aangescherpt. Vitens streeft naar zo laag mogelijke drinkwatertarieven, onder voorwaarde dat aan de continuïteitsdoelstelling wordt voldaan. Uitgangspunt hierbij is een bedrijfsresultaat (EBIT) dat jaarlijks wordt begroot op het niveau van het vastgestelde maximaal toegestane WACC-percentage (Weighted Average Cost of Capital).

DividendDe dividenddoelstelling blijft ongewijzigd. Vitens wil haar aandeelhouders een redelijk rendement geven over het ingebrachte vermogen:• Het dividend wordt gerelateerd aan het nettoresultaat.• Het bedrag aan dividend dat wordt uitgekeerd bedraagt minimaal 40% en maximaal 75%

van het nettoresultaat. Relevant hierbij is de benodigde toevoeging aan de reserves om de continuïteit van de onderneming te waarborgen (ten behoeve van investeringen in vaste activa of het versterken van de solvabiliteit).

• Jaarlijks wordt, binnen deze kaders, een dividendvoorstel ter goedkeuring voorgelegd aan de Raad van Commissarissen (RvC) en voor finale instemming aan de Algemene Vergadering van Aandeelhouders. Dit dividendvoorstel houdt rekening met de specifieke financiële omstandigheden van de onderneming.

ComplianceBinnen de drinkwatersector is sprake van een toenemende regulering, overeenkomstig maatschappelijke ontwikkelingen, op het gebied van transparantie. Transparantie gaat over openheid, verantwoording afleggen en toegankelijkheid.

In de Drinkwaterwet zijn, met ingang van 2011, belangrijke financiële kaders opgenomen voor tariefbeheersing en solvabiliteit. Zo is een maximum gesteld aan de vermogenskosten die door drinkwaterbedrijven aan de klant in rekening mogen worden gebracht (tariefbeheersing) en is een maximum gesteld aan het toegestane aandeel van het eigen vermogen in het totale vermogen (solvabiliteit). De minister stelt tweejaarlijks vóór 1 november beide financiële kaders

vast voor de daaropvolgende twee kalenderjaren. Voor 2016 en 2017 is de gewogen gemiddelde kostenvoet vastgesteld op 4,2% (2014 en 2015: 4,8%) en een maximale toegestane solvabiliteit van 70%. Over 2016 is de gerealiseerde gemiddelde kostenvoet voor Vitens hoger uitgekomen dan de vastgestelde norm. Vitens zal als gevolg hiervan de ‘overwinst 2016’ in 2018 extra aan de klant teruggeven. De solvabiliteit is ultimo 2016 uitgekomen op 28,1% (2015: 27,5%).

Een ander aspect met betrekking tot tariefbeheersing betreft de transparantie van tarieven. In 2016 is door Vitens het bedrijfsverslag 2015 aangeleverd. Daarnaast is eind 2016 door Vitens de onderbouwing van de tarieven 2017 aan de toezichthouder Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) en Autoriteit Consument en Markt (ACM) aangeleverd. Hierin is verdere invulling gegeven aan het kostprijsmodel wat inzicht biedt in toewijzing van kosten en onderliggende producten en diensten. In februari 2017 is het definitieve rapport inzake drinkwatertarieven 2016 van ILT/ ACM ontvangen. Uit dit rapport blijkt dat Vitens niet voldoet aan enkele voorwaarden zoals gesteld in het Drinkwaterbesluit. Wanneer dit niet bij de vaststelling van de drinkwatertarieven 2018 is verbeterd, kan een aanwijzing volgen. Een aantal voorgestelde verbeteringen zijn reeds doorgevoerd in de onderbouwing van de tarieven 2017; verdere aanscherping vindt plaats bij de tariefvaststelling voor 2018. Het gaat dan met name over een verdergaande transparantie tussen drinkwater- en niet-drinkwaterkosten, een nadere toelichting op individuele tarieven, en het beter zichtbaar maken op welke wijze gerealiseerde efficiencies doorwerken in de kosten en de drinkwatertarieven.

In 2016 heeft ILT, naast het toezicht op de tarieven, ook twee reality checks uitgevoerd naar compliance van de Drinkwaterwet en -regelgeving. Tijdens deze reality checks is een oordeel gevormd over de wijze waarop Vitens de naleving van wettelijke eisen heeft geborgd binnen haar organisatie. De checks hadden betrekking op het melden van normoverschrijdingen en de borging van het assetmanagement van het distributienet in het kwaliteitszorgsysteem. ILT heeft naar aanleiding hiervan bij het melden van normoverschrijdingen twee bevindingen met risicoclassificatie ‘gering’ geconstateerd.

De drinkwaterbedrijven zijn onder aanvoering van Vewin in 1997 gestart met een vrijwillige benchmark. Daarin vergelijken de drinkwaterbedrijven de onderlinge prestaties op het gebied van milieu, waterkwaliteit, dienstverlening en financiën. In de nieuwe Drinkwaterwet is deze vorm van prestatievergelijking eens in de drie jaar verplicht gesteld met ingang van 2012. In 2016 heeft de verplichte benchmark plaatsgevonden over het jaar 2015. Vitens is met een totaalbedrag aan kosten van € 146 per aansluiting (sectorgemiddelde: € 174) één van de goedkoopste drinkwaterbedrijven van Nederland. Wat betreft de operationele kosten is Vitens al jaren koploper met in 2015 € 74 per aansluiting (sectorgemiddelde: € 100). In 2017 zal op basis van de uitkomsten een verbeterplan worden aangeleverd bij de ILT.

Zowel NEN-EN-ISO 9001:2015 alsmede de recent gepubliceerde herziene Nederlandse Corporate Governance Code vereisen expliciete aandacht van de organisatie voor (integraal) risicomanagement. In 2016 is het beleid voor integraal risicomanagement opgesteld en vastgesteld. Tevens is het risicomanagementproces voor Financiële verslaggeving opgezet en geïmplementeerd. Voor 2017 staat de opzet en implementatie van het risicomanagementproces


voor de risicocategorie Compliance gepland. Tevens zullen – als onderdeel van de strategische herijking – de belangrijkste risico’s verbonden aan de strategie en de kernactiviteiten van Vitens worden geïnventariseerd en geanalyseerd, waarna de topbedrijfsrisico’s opnieuw worden vastgesteld.

Overeenkomstig de wettelijke verplichting vanuit het Drinkwaterbesluit is het kwaliteitsmanagementsysteem van Vitens gecertificeerd tegen NEN-EN-ISO 9001. In 2016 heeft Vitens met succes een hercertificatie ondergaan met als doel om een nieuw ISO-certificaat voor de komende drie jaren (2017, 2018 en 2019) te ontvangen. Het kwaliteitsmanagementsysteem van Vitens is met ingang van 1 januari 2017 tegen de nieuwste ISO-normering voor kwaliteitsmanagement gecertificeerd: NEN-EN-ISO 9001:2015. Ook het milieu- en arbomanagementsysteem zijn gecertificeerd volgens de meest recente normeringen. Uit de beoordeling van het kwaliteitsmanagementsysteem en uitgevoerde interne audits door de afdeling Audit & Advies blijkt dat diverse onderdelen van het systeem in het afgelopen jaar verder zijn verbeterd, waaronder de implementatie van de kern van het gemeenschappelijke besturingsmodel, de zogeheten High Level Structure (HLS). Hieruit is geconcludeerd dat het systeem in staat is om kansen voor verbetering te onderkennen en verbeteracties door te voeren.

Vanaf 1 januari 2016 is Vitens belastingplichtig voor de vennootschapsbelasting, waar voorheen overheidsbedrijven slechts belastingplichtig waren in een uitzonderingssituatie. NV’s zoals Vitens worden op basis van de wet geacht met hun gehele vermogen een onderneming te drijven. Begin 2017 is door Vewin met de Belastingdienst een vaststellingsovereenkomst overeengekomen waarin de uitgangspunten van de vennootschapsbelastingplicht overheidsbedrijven voor de drinkwatersector zijn opgenomen. De levering van drinkwater wordt in de vaststellingsovereenkomst beschouwd als een wettelijke activiteit op basis van de Drinkwaterwet, waarmee niet in concurrentie wordt getreden. Dit betekent dat hiervoor, onder bepaalde voorwaarden, de zogenoemde overheidstakenvrijstelling kan worden toegepast. Vitens voldoet aan deze voorwaarden, waardoor over de drinkwateractiviteiten geen vennootschapsbelasting is verschuldigd. Aanvullend is Vitens in overleg met de Belastingdienst over specifieke invulling van deze vennootschapsbelastingplicht. Met de informatie die op dit moment bekend is verwachten wij dat de vennootschapsbelastingdruk over 2016 nihil zal zijn.

TarievenAls gevolg van een permanente focus op het optimaliseren van de interne processen en gebruikmakend van aanwezige synergie- en schaalvoordelen is Vitens de afgelopen jaren in staat geweest om de drinkwatertarieven gelijk te houden en in 2016 zelfs te verlagen. Op basis van het meerjarenplan 2017-2019 zal Vitens haar consumententarief in 2017 gelijk houden. Dit geldt voor zowel de consumenten- als de zakelijke markt. Hierbij is de verwachting dat Vitens kan voldoen aan de maximale gewogen gemiddelde kostenvoet (WACC) van 4,2% over 2017.

InvesteringenOver 2016 is voor een bedrag van € 100,1 miljoen (2015: € 102,3 miljoen) aan investeringen gerealiseerd. Belangrijke projecten die in 2016 zijn afgerond zijn de transportleiding Epe-Zutphen,

het nieuwe productiebedrijf van Heek, het distributiegedeelte van productiebedrijf Nieuwegein, de renovatie van de reinwaterkelders in Enschede met bijbehorende gebiedsinrichting van de watertoren Hoog en Droog, en Proces Automatisering (waaronder PA ICT-beveiliging). Daarnaast heeft Vitens in 2016 flink geïnvesteerd in nieuwe aansluitingen (door aantrekking van de economie) en saneringen en reconstructies.

Voor 2017 is de verwachting dat het investeringsniveau op een vergelijkbaar niveau zal uitkomen. Belangrijke doorlopende investeringsprojecten in 2017 zijn onder meer sanering AC Apeldoorn (de eerste zeven clusters zijn gesaneerd in 2016), sanering AC Enschede (wijk Mekkelholt), zuivering van productiebedrijf Nieuwegein, en project BEEL (Beoordeling Externe Effecten Leidingen).

In 2016 is een drietal productiebedrijven buiten gebruik gesteld zijnde Productiebedrijf De Pol, Speuld en Zutphen.

TreasuryIn 2016 heeft Vitens voor € 50 miljoen aan nieuwe leningen aangetrokken: twee leningen van elk € 25 miljoen, beide met een looptijd van tien jaar. Op bestaande leningen is een bedrag van € 104,6 miljoen afgelost. Als gevolg hiervan is het negatieve saldo op de rekening-courant positie gedaald met € 38,8 miljoen naar € 48,3 miljoen. Het totaal aan rentedragende verplichtingen (achtergestelde geldleningen, uitstaande leningen en kortlopende rentedragende verplichtingen) is in 2016 gedaald met € 15,9 miljoen naar € 976,7 miljoen (2015: € 992,6 miljoen).

Vitens heeft een leningenportefeuille ultimo 2016 van € 865,5 miljoen (2015: € 907,6 miljoen) (exclusief achtergestelde leningen). Bij de gewone bedrijfsuitoefening is in het verleden gebruik gemaakt van renteswaps (financiële instrumenten) om renterisico’s door (grote) mutaties in de rente op de variabele leningenportefeuille te voorkomen. Deze instrumenten worden niet gebruikt voor speculatieve of handelsdoeleinden.

3.3 Geconsolideerde resultaten

Financieel gezien was 2016 voor Vitens wederom een uitstekend jaar. Hoewel Vitens haar tarieven heeft verlaagd, en de bedrijfskosten door inflatie zijn toegenomen, is het resultaat voor en na belastingen uitgekomen op € 48,5 miljoen. Dit is € 6,9 miljoen lager resultaat dan in 2015.

In 2016 werd water goedkoper voor de klant door de verlaging van het drinkwatertarief voor consumenten van € 0,68 naar € 0,63 per m3. De tarieven van belasting op leidingwater zijn in 2016 licht gestegen. Een vijftal gemeenten heft in 2016 precario op ondergrondse leidingen. Deze heffing wordt, via Vitens, in rekening gebracht bij de klanten in de betreffende gemeenten.

Vitens heeft als publieke onderneming een bijdrage te leveren aan het verlagen van de maatschappelijke kosten. Onze unieke positie als drinkwaterbedrijf met een natuurlijk


monopolie brengt de verantwoordelijkheid met zich mee om het geld van klanten en publieke aandeelhouders op een verantwoorde wijze te besteden.

OmzetHet waterverbruik over 2016 (337,2 miljoen m³) is aanzienlijk hoger uitgevallen dan in 2015 (330,0 miljoen m³). Dit wordt voornamelijk veroorzaakt door een hoger zakelijk verbruik, het effect van het schrikkeljaar, de warme septembermaand en het aantrekken van de economie wat resulteerde in een groei van het aantal aansluitingen. Het gemiddelde verbruik per aansluiting kleinverbruik is in 2016 gelijk gebleven met 2015: 110 m³. De netto-omzet van € 349,4 miljoen is lager uitgekomen dan in 2015 (€ 356,9 miljoen), mede door een verlaging van het drinkwatertarief voor consumenten.

De afgifte aan het net over 2016 is uitgekomen op het niveau van 357,7 miljoen m³ (2015: 352,1 miljoen m³). Het ‘Niet In Rekening Gebracht’ percentage (NIRG) komt daarmee voorlopig uit op 5,7% en is daarmee lager dan het definitieve NIRG-percentage over 2015.

De overige omzet is in 2016 met € 1,1 miljoen gestegen tot € 34,9 miljoen (2015: € 33,8 miljoen).

BedrijfskostenHet saldo van de bedrijfskosten is ten opzichte van 2015 gestegen met € 4,2 miljoen naar € 301,6 miljoen. Dit wordt voornamelijk veroorzaakt door een stijging van de energiekosten van € 4,1 miljoen (2015: € 5,3 miljoen vrijval energiebelasting) en hogere facilitaire kosten van € 1,3 miljoen.

AfschrijvingenDe afschrijvingen zijn in 2016 licht gestegen naar € 93,5 miljoen (2015: € 92,8 miljoen). Naast de reguliere afschrijvingen heeft Vitens € 4,1 miljoen aan reële-waardemutaties (2015: € 4,0 miljoen) en € 1,1 miljoen aan bijzondere waardeverminderingen verantwoord (2015: € 0,8 miljoen). De reële-waardemutaties hebben betrekking op afwaardering van kantoorgebouwen (€ 3,8 miljoen) en gronden (€ 0,3 miljoen). De bijzondere waardeverminderingen (€ 1,1 miljoen) hebben voornamelijk betrekking op vertragingsschade van lopende projecten.

BedrijfsresultaatHet bedrijfsresultaat over 2016 bedraagt € 82,7 miljoen (2015: € 93,3 miljoen).

Financiële baten en lastenHet saldo financiële baten en lasten is in 2016 gedaald naar € 34,4 miljoen (2015: € 38 miljoen). Dit wordt veroorzaakt door de lage marktrente in 2016 en afname van de rentedragende verplichtingen. Daarnaast heeft Vitens in 2015 een extra last moeten nemen voor concessie-uitkeringen van € 1,7 miljoen. Vitens heeft in 2016 twee nieuwe leningen aangetrokken met een looptijd van tien jaar (€ 50 miljoen). De renteniveaus zijn voor 80% (2015: 83%) van het vreemd vermogen gefixeerd voor meerdere jaren. Dit geeft stabiliteit in de rentekosten over de jaren en vermindert de invloed van schommelingen in de marktrente.

Resultaat toe te rekenen aan aandeelhoudersHet nettoresultaat toe te rekenen aan aandeelhouders van Vitens bedraagt in 2016 € 48,5 miljoen (2015: € 55,4 miljoen).

Eigen vermogenHet eigen vermogen stijgt in 2016 met € 17,4 miljoen naar € 489,1 miljoen. De stijging wordt veroorzaakt door toevoeging van het resultaat 2016 (€ 48,5 miljoen), het in 2016 uitgekeerd dividend over boekjaar 2015 (-/- € 22,1 miljoen) en een daling van de afdekkingsreserve als gevolg van een daling van de waarde van de derivaten (-/- € 9,0 miljoen).

De afdekkingsreserve voor ongerealiseerde aanpassingen in de reële waarde van financiële instrumenten als gevolg van toepassing van cash flow hedge accounting daalt in 2016 als gevolg van een lagere marktrente met € 9 miljoen naar een negatieve waarde van € 98,3 miljoen (2015: € 89,3 miljoen).

De solvabiliteit (eigen vermogen) komt per 31 december 2016 uit op 28,1% (2015: 27,5%) en nadert daarmee de doelstelling van 30% zoals geformuleerd in het aangescherpte financieel beleid.

Na vaststelling van het voorstel voor winstbestemming zal over 2016 € 29,1 miljoen worden toegevoegd aan de reserves en een gewoon dividend van € 19,4 miljoen worden uitgekeerd, na behandeling van het dividendbesluit in de Algemene Vergadering van Aandeelhouders. Dit voorstel is nog niet in de jaarrekening verwerkt.

Kasstroom/ financieringDe kasstroom uit operationele activiteiten is € 121,4 miljoen (2015: € 137,4 miljoen) en is ruim toereikend om de investeringsactiviteiten (inclusief bijdragen derden) van € 85,6 miljoen (2015: € 89,5 miljoen) te financieren en het dividend uit te keren. Dit maakte het opnieuw mogelijk af te lossen op de rentedragende schulden. In 2016 is voor € 50 miljoen aan nieuwe leningen aangetrokken (2015: € 50 miljoen) en voor € 104,6 miljoen op bestaande leningen afgelost (2015: € 39,6 miljoen). Hierdoor steeg het saldo rekening-courant ultimo 2016 met € 38,8 miljoen naar € 48,3 miljoen negatief. Daarnaast wordt de stijging veroorzaakt door een toename van het werkkapitaal (€ 17,1 miljoen), voornamelijk als gevolg van de stijging van de handels- en overige vorderingen als gevolg van problemen met automatische incasso eind 2016 (opgelost begin 2017). Per saldo dalen de rentedragende schulden in 2016 met € 15,9 miljoen naar € 976,7 miljoen per 31 december 2016.


3.4 Geconsolideerde jaarrekening

Geconsolideerde balans per 31 december

ActivaIn miljoenen euro’s 31-12-2016 31-12-2015

Vaste activa [1] Materiële vaste activa 1.672,5 1.673,1

[2] Geassocieerde deelnemingen

en joint ventures

5,3 5,1

[3] Overige financiële activa 2,8 4,9

1.680,6 1.683,1

Vlottende activa [4] Handels- en overige vorderingen 50,9 31,3

[5] Vaste activa aangehouden voor

verkoop

6,8 –

57,7 31,3

Totaal activa 1.738,3 1.714,4

PassivaIn miljoenen euro’s 31-12-2016 31-12-2015

[6] Eigen vermogen Aandelenkapitaal 5,8 5,8

Agioreserve 147,2 147,2

Afdekkingsreserve -98,3 -89,3

Overige reserves 385,9 352,6

Resultaat boekjaar 48,5 55,4

Totaal eigen vermogen 489,1 471,7

Verplichtingen Langlopende verplichtingen

[7] Egalisatierekening bijdragen van

derden

61,8 50,6

[8] Achtergestelde geldleningen 50,3 62,9

[9] Langlopende geldleningen 833,1 815,5

[10] Derivaten 98,3 89,3

[11] Voorzieningen

personeelsbeloningen

4,7 6,5

[12] Overige voorzieningen 0,3 1,2

1.048,5 1.026,0

[13] Kortlopende verplichtingen Handelsschulden en overige te

betalen posten

100,6 158,3

Belastingverplichtingen 13,9 13,5

Rentedragende verplichtingen 48,3 9,5

Korte termijn


28,3 26,7

Overlopende passiva 9,6 8,7

200,7 216,7

Totaal passiva 1.738,3 1.714,4

Noten in de linkermarge van tabellen verwijzen naar de toelichting in § 3.9.


3.5 Geconsolideerde winsten verliesrekening en overig totaalresultaat

In miljoenen euro’s 2016 2015

[15] Netto-omzet uit hoofde van

levering van goederen en

diensten

349,4 356,9

[16] Overige omzet 34,9 33,8

Totaal bedrijfsopbrengsten uit doorlopende bedrijfsactiviteiten

384,3 390,7

Bedrijfskosten

[17] Kosten uitbesteed werk en

inhuur personeel

29,1 28,7

Grondwaterbelastingen

en -heffingen

5,0 4,8

[18] Overige kosten 91,7 85,2

[19] Personeelskosten 82,3 85,9

[20] Afschrijvingen,

reële-waardemutaties en

bijzondere waardevermindering

van materiële vaste activa

93,5 92,8

Totaal bedrijfskosten 301,6 297,4

Bedrijfsresultaat 82,7 93,3

[21] Financiële lasten -34,4 -38,0

[22] Aandeel in resultaat in

geassocieerde deelnemingen

en joint ventures

0,2 0,1

-34,2 -37,9

Resultaat voor belastingen 48,5 55,4

[23] Belastingen - -

Resultaat na belastingen 48,5 55,4

Waarvan:

Resultaat toe te rekenen aan

aandeelhouders van Vitens

48,5 55,4

Geconsolideerd overzicht van overig totaal resultaat



Mutatie in effectief dekkende rentederivaten -9,0 12,0

Totaalresultaat 39,5 67,4

Waarvan:

Resultaat toe te rekenen aan aandeelhouders van Vitens 39,5 67,4

Noten in de linkermarge van tabellen verwijzen naar de toelichting in § 3.10.

Het is niet de verwachting dat de mutaties in effectief dekkende rentederivaten in de toekomst zullen worden geherclassificeerd naar de winsten verliesrekening.


3.6 Geconsolideerd kasstroomoverzicht

[24] Geconsolideerd kasstroomoverzicht In miljoenen euro’s 2016 2015


Aanpassingen voor:

[21] Financiële lasten 34,4 38,0

[20] Afschrijvingen,

reële-waardemutaties en

bijzondere waardevermindering

van materiële vaste activa

92,9 91,9

[7] Amortisatie egalisatierekening

bijdragen van derden

-1,8 -1,5

[11,12] Dotatie/ vrijval voorzieningen 0,2 -2,2

[3] Overige mutaties financiële

vaste activa

-0,2 0,1

125,5 126,3

Veranderingen in werkkapitaal:

[5] Handels- en overige vorderingen -19,4 4,7

Handelsschulden en

overlopende passiva

2,3 -1,0

-17,1 3,7

[11,12] Onttrekkingen voorzieningen -2,2 -7,7

[24] Kasstroom uit operationele bedrijfsactiviteiten

154,7 177,7

Betaalde rente -33,3 -40,3

Kasstroom uit operationele activiteiten

121,4 137,4

[1,21] Investeringen in materiële vaste

activa

-99,0 -100,0

[1,20] Desinvesteringen 0,4 0,6

[7] Ontvangsten egalisatierekening

bijdragen van derden

13,0 9,9

Kasstroom uit investerings-activiteiten

-85,6 -89,5


[9] Opgenomen langlopende

geldleningen

50,0 50,0

[9] Aflossingen langlopende

geldleningen

-92,0 -27,1

[8] Aflossingen achtergestelde

geldleningen

-12,6 -12,5

[3] Ontvangen aflossingen op

leningen

2,1 2,8

[6] Betaald dividend -22,1 -16,8

[3] Ontvangen van deelnemingen - 0,7

Kasstroom uit financieringsactiviteiten

-74,6 -2,9

Nettokasstroom -38,8 45,0

Rentedragende verplichtingen

per 1 januari

-9,5 -54,5

Rentedragende verplichtingen

per 31 december

-48,3 -9,5

Mutatie rentedragende verplichtingen

-38,8 45,0


3.7 Geconsolideerd mutatieoverzicht eigen vermogen

In miljoenen euro’s Aandelen- kapitaal

Agio- reserve gewoon kapitaal

Herwaar- derings- reserve 1

Afdek- kings- reserve 2

Overigereserves 2

Resultaat boekjaar

Eigen vermogen toe te rek-enen aan aandeel-houders van Vitens

Per 1 januari 2015 5,8 147,2 0,1 -101,3 327,3 42,1 421,2

Resultaat boekjaar 2015 - - - - - 55,4 55,4

Overig totaal resultaat 2015 - - - 12,0 - - 12,0

Totaal resultaat 2015 - - - 12,0 - 55,4 67,4

Bestemming resultaat 2014 - - - - 42,1 -42,1 -

Vrijval herwaarderingsreserve - - -0,1 - - - -0,1

Dividenduitkering gewone aandelen - - - - -16,8 - -16,8

Per 31 december 2015 5,8 147,2 - -89,3 352,6 55,4 471,7

Resultaat boekjaar 2016 - - - - - 48,5 48,5

Overig totaal resultaat 2016 - - - -9,0 - - -9,0

Totaal resultaat 2016 - - - -9,0 - 48,5 39,5

Bestemming resultaat 2015 - - - - 55,4 -55,4 -

Dividenduitkering gewone aandelen - - - - -22,1 - -22,1

Per 31 december 2016 5,8 147,2 - -98,3 385,9 48,5 489,1 1. De herwaarderingsreserve heeft betrekking op de herwaardering van dienstwoningen. De reserve is

ultimo 2016 nihil (2015: nihil).

2. Het saldo van de overige reserves en de negatieve afdekkingsreserve is vrij uitkeerbaar.

3.8 Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening

AlgemeenVitens is een naamloze vennootschap die statutair gevestigd is in Zwolle, kantoorhoudende te Oude Veerweg 1, 8019 BE Zwolle, en waarvan de aandelen worden gehouden door gemeenten en provincies in haar verzorgingsgebied. De belangrijkste activiteiten van Vitens zijn het oppompen van grondwater, het zuiveringsproces hiervan en de distributie van drinkwater.

Deze jaarrekening 2016 is op 22 maart 2017 ondertekend door de directie en door de Raad van Commissarissen. De Raad van Commissarissen zal de jaarrekening ter vaststelling voorleggen aan de Algemene Vergadering van Aandeelhouders op 21 april 2017.

IFRSDe jaarrekening van Vitens is opgesteld op basis van de International Financial Reporting Standards (IFRS), zoals aanvaard door de Europese Unie (EU). IFRS omvat zowel de IFRS-standaarden als de International Accounting Standards die door de International Accounting Standards Board (IASB) zijn uitgebracht, en de interpretaties van IFRS- en IAS-standaarden, uitgebracht door het International Financial Reporting Interpretations Committee (IFRIC), respectievelijk het Standing Interpretations Committee (SIC).

De belangrijkste grondslagen voor waardering en resultaatbepaling die zijn gehanteerd bij het opstellen van de geconsolideerde jaarrekening worden hierna beschreven. Het historische kostenprincipe wordt gehanteerd. In afwijking hiervan geldt dat bepaalde activa en verplichtingen, met name dienstwoningen, kantoorgebouwen, vaste activa aangehouden voor verkoop en derivaten, tegen reële waarde worden gewaardeerd. Tenzij anders vermeld, zijn deze waarderingsgrondslagen consistent toegepast voor alle boekjaren die in deze jaarrekening zijn opgenomen. De jaarrekening is gepresenteerd in miljoenen euro’s (functionele en presentatie valuta) en afgerond naar het dichtstbijzijnde getal.

Nieuwe en/ of gewijzigde IFRS-standaardenDe International Accounting Standards Board (IASB) en de International Financial Reporting Interpretations Committee (IFRIC) hebben in 2016 geen nieuwe en/ of gewijzigde standaarden en interpretaties uitgebracht, die vanaf boekjaar 2016 van toepassing zijn voor Vitens.

Enkele nieuwe standaarden en wijzigingen op standaarden en interpretaties zijn effectief voor boekjaren die beginnen na 1 januari 2016, en zijn niet toegepast bij het opstellen van de geconsolideerde jaarrekening. Onderstaande standaarden en interpretaties zullen mogelijk impact hebben op de geconsolideerde jaarrekening van Vitens. De impact hiervan wordt nog onderzocht:• IFRS 16 Leases. Dit betreft on balance verwerking van alle leases, van kracht voor

boekjaren vanaf 1 januari 2019.• IFRS 9 Financiële instrumenten. Dit betreft een vereenvoudiging van waarderingsmodellen

van financiële vaste activa, van kracht voor boekjaren vanaf 1 januari 2018.• IFRS 15 Omzet als gevolg van contracten met klanten. Deze standaard bepaalt het principe

van omzetneming bij contracten met klanten volgens een vijfstappenplan en vervangt IAS 18 en IAS 11, de standaard is effectief vanaf 1 januari 2017.

Grondslagen voor de consolidatieIn de geconsolideerde jaarrekening staan de financiële gegevens van Vitens en haar groepsmaatschappijen, waarin Vitens direct of indirect een beslissende invloed uitoefent op het zakelijke en financiële beleid. De activa, passiva en de resultaten van deze groepsmaatschappijen worden volledig in de consolidatie opgenomen. In het geval dat het belang in de geconsolideerde vennootschap minder dan 100% bedraagt, wordt een aandeel van derden in het eigen vermogen en in het resultaat opgenomen. De resultaten van de groepsmaatschappijen die in de loop van het boekjaar zijn verworven of afgestoten, worden in de geconsolideerde winsten verliesrekening opgenomen vanaf de datum van toetreding


tot de groep respectievelijk tot de datum van afstoting. De grondslagen voor de balans en resultaatbepaling, alsmede het boekjaar, van de groepsmaatschappijen zijn overeenkomstig aan die van Vitens. Belangen in geassocieerde deelnemingen en joint ventures worden niet betrokken in de consolidatie.

Intercompany-transacties, balansposten en ongerealiseerde winsten op transacties tussen groepsmaatschappijen worden geëlimineerd.

Grondslagen voor waardering en resultaatbepaling

Materiële vaste activaDe post materiële vaste activa is onderverdeeld in de volgende categorieën:• Bedrijfsgebouwen en terreinen.• Kantoorgebouwen.• Dienstwoningen.• Machines en installaties.• Leidingen.• Andere vaste bedrijfsmiddelen.• Werken in uitvoering.• Grond- en hulpstoffen (voorraden).

Bedrijfsgebouwen en terreinen, machines en installaties, leidingen, en andere vaste bedrijfsmiddelen worden gewaardeerd tegen de verkrijgingsprijs of de vervaardigingsprijs. Als eerste waardering bij toepassingen van IFRS (2006) heeft waardering tegen reële waarde plaatsgevonden. Deze reële waarde wordt verondersteld als ‘deemed cost’ waarbij afschrijvingen jaarlijks in mindering worden gebracht.

Kantoorgebouwen worden gewaardeerd volgens de reële waardemethode in overeenstemming met IAS 16.31. Correcties voor een lagere reële waarde van de kantoorgebouwen worden in eerste instantie in mindering gebracht op een positieve herwaarderingsreserve en het meerdere wordt rechtstreeks ten laste van de winsten verliesrekening verantwoord. Aanpassingen naar een hogere waardering van de kantoorgebouwen worden voor zover zij een aanpassing zijn op in eerdere jaren verantwoorde afwaarderingen ten gunste van de winsten verliesrekening verantwoord; de resterende aanpassing van de herwaardering wordt verantwoord in een herwaarderingsreserve. Taxaties van kantoorgebouwen vinden periodiek plaats.

Dienstwoningen zijn woningen die staan op waterwingebieden van Vitens en worden verhuurd tegen marktconforme huurprijzen aan (ex-)Vitens medewerkers. Vitens merkt deze woningen aan als materieel vast actief in overeenstemming met IAS 16, waarbij waardering plaatsvindt tegen reële waarde en mutaties in het eigen vermogen worden verantwoord (herwaarderingsreserve). De reële waarde wordt onder andere afgeleid van de WOZ-waarde. Voor de ongerealiseerde waardewijzigingen wordt een herwaarderingsreserve gevormd.

Investeringen gedurende het boekjaar worden gewaardeerd tegen de aanschaffingsprijs verminderd met eventueel verkregen subsidies en overige bijdragen. Onder aanschaffingsprijs wordt verstaan de verkrijgingsprijs, hetzij de vervaardigingsprijs, hetzij waardering op reële waarde in de situatie van overgenomen vennootschappen. De kostprijs van zelfvervaardigde activa bestaat uit directe kosten van vervaardiging en toeslagen voor indirecte productiekosten.

Materiële vaste activa worden afgeschreven op basis van de lineaire methode over de verwachte gebruiksduur van de verschillende componenten waaruit het betrokken actief bestaat. De afschrijving start op moment van ingebruikname van de betreffende activa.

Gebruiksduur activaDe gebruiksduren van de componenten waaruit de activacategorieën bestaan, zijn als volgt opgebouwd:• Bedrijfsgebouwen veertig jaar, terreinvoorzieningen vijftien jaar, en terreinen (grond) worden

niet afgeschreven.• Kantoorgebouwen en dienstwoningen veertig jaar.• Productielocaties civieltechnisch veertig jaar, elektrotechnisch en werktuigbouwkundig

vijftien jaar.• Overige machines en installaties vijftien jaar.• Leidingen: hoofdleidingen vijftig jaar, en aansluitleidingen 331/3 jaar.• Andere vaste bedrijfsmiddelen drie tot vijf jaar.• Werken in uitvoering worden niet afgeschreven.• Grond- en hulpstoffen (voorraden) worden niet afgeschreven.

De verwachte gebruiksduur, de restwaarde en afschrijvingsmethoden worden jaarlijks geëvalueerd en indien nodig aangepast. Winsten of verliezen bij afstoting worden bepaald aan de hand van de opbrengsten en de op moment van afstoting geldende boekwaarde.

Toerekening van rentekosten vindt plaats in overeenstemming met IAS 23 aan projecten in aanbouw. Rentekosten worden toegerekend aan projecten die gestart zijn na 1 januari 2009 met een verwachte looptijd langer dan twaalf maanden en een verwacht investeringsbedrag groter dan € 1 miljoen. Toerekening van de rentekosten vindt plaats op basis van de gewogen gemiddelde rente over de rentedragende schulden (2016: 3,65%; 2015: 3,75%).

De voorraden zijn gewaardeerd tegen actuele waarde (laatst bekende inkoopprijs) onder aftrek van een voorziening voor incourantheid.

Bijzondere waardeverminderingen vaste activaIndien omstandigheden hiertoe aanleiding geven, wordt vastgesteld of sprake is van bijzondere waardevermindering van materiële vaste activa. Indien dergelijke aanwijzingen bestaan, wordt een schatting gemaakt van de realiseerbare waarde van deze activa. Voor de activa is de realiseerbare waarde gelijk aan de hoogste van de reële waarde minus verkoopkosten of de bedrijfswaarde. De bedrijfswaarde wordt bepaald op basis van de contante waarde van de geschatte toekomstige kasstromen.


Het bedrag van de afwaardering wordt ten laste gebracht van de winsten verliesrekening en zichtbaar in noot [20] afschrijvingen. Nadat een verlies wegens bijzondere waardevermindering is verwerkt, wordt de jaarlijkse afschrijving aangepast aan de herziene boekwaarde verminderd met de restwaarde.

Indien het bedrag van de afwaardering groter is dan de boekwaarde van het actief, moet worden bezien of een voorziening op basis van verplichtingen moet worden gevormd.

In 2015 en 2016 heeft het management aanwijzingen voor mogelijke bijzondere waardeverminderingen geïdentificeerd. Als gevolg hiervan heeft in 2015 en 2016 bijzondere waardevermindering plaatsgevonden op een aantal gronden, procesautomatisering en vertragingsschade lopende projecten.

Geassocieerde deelnemingen en joint venturesGeassocieerde deelnemingen zijn die entiteiten waar Vitens, direct of indirect, invloed van betekenis uitoefent op het financiële en operationele beleid, maar waar Vitens geen beslissende zeggenschap over heeft. Over het algemeen is hier sprake van als Vitens tussen de 20% en 50% van de stemrechten kan uitoefenen. Geassocieerde deelnemingen worden bij verwerving gewaardeerd tegen kostprijs (zijnde de reële waarde) en vanaf dat moment worden waardemutaties van de geassocieerde deelnemingen direct opgenomen in de winsten verliesrekening (equity methode).

Joint ventures zijn overeenkomsten waarbij Vitens, tezamen met een of meerdere partijen, activiteiten uitvoert waarbij alle partijen gezamenlijk de zeggenschap uitoefenen. Investeringen in geassocieerde deelnemingen waarop Vitens invloed van betekenis uitoefent en belangen in joint ventures worden gewaardeerd volgens de equity methode. De boekwaarde van de geassocieerde deelneming of de joint venture omvat de goodwill die bij de overname is betaald en het aandeel van Vitens in de wijzigingen in het eigen vermogen van de geassocieerde deelneming, respectievelijk joint venture na het moment van overname.

Overige financiële activaDe overige financiële activa betreffen verstrekte leningen en vorderingen, en zijn gewaardeerd tegen geamortiseerde kostprijs verminderd met eventuele bijzondere waardeverminderingen.

DerivatenBij de gewone bedrijfsuitoefening wordt gebruik gemaakt van derivaten (financiële instrumenten) om renterisico’s te beperken. Het doel van dit beheer is de invloed van veranderingen in rentetarieven op de resultaten te beperken. Rentederivaten worden gebruikt om de leningenportefeuille te sturen op het gewenste risicoprofiel en worden niet gebruikt voor speculatieve of handelsdoeleinden. Deze rentederivaten worden gewaardeerd tegen reële waarde vanaf het moment dat het contract is afgesloten (trade date). De reële waarde is een resultante van de ontwikkelingen van de marktrente en de vastgestelde rente van het onderliggende derivaat. Veranderingen in de reële waarde van derivaten worden standaard verantwoord in de winsten verliesrekening. De afgesloten rentederivaten worden aangemerkt als ‘hedge-instrumenten'.

Vitens hanteert onderstaande waarderingshiërarchie:• Niveau 1: genoteerde (niet-aangepaste) koersen op actieve markten voor identieke activa of

verplichtingen.• Niveau 2: overige methoden waarbij alle variabelen een significant effect op de verwerkte

reële waarde hebben en direct of indirect waarneembaar zijn.• Niveau 3: methoden waarbij variabelen worden gehanteerd die een significant effect hebben

op de verwerkte reële waarde, doch niet zijn gebaseerd op waarneembare marktgegevens.

De derivaten zijn in de waarderingshiërarchie gewaardeerd op de niveau 2 methode, waarbij variabelen met een significant effect op de verwerkte reële waarde direct of indirect waarneembaar zijn. Vitens hanteert een netto contante waardeberekening, rekening houdend met kredietrisico. Relevante variabelen die van toepassing zijn voor waardering derivaten betreffen (i) contante waarden van rentebetalingen; en (ii) geprognosticeerde rentecurves.

Door toepassing van rentederivaten wordt een vaste cash outflow gerealiseerd. Vitens betaalt vastrentend op het derivaat, terwijl de betaalde korte termijnrente op roll-over leningen wordt betaald uit de ontvangst van de korte rente op het derivaat.

Een hedge wordt geacht effectief te zijn indien, vanaf het begin en gedurende de looptijd van de hedge-relatie, verwacht wordt dat veranderingen van de cashflows van het gehedgde item vrijwel volledig worden afgedekt door veranderingen in de cashflows van het hedge-instrument. Is dit het geval, dan worden de schommelingen in de reële waarde van de derivaten ten gunste/ ten laste van de afdekkingsreserve (eigen vermogen) verantwoord (hedge accounting). Indien het derivaat zich niet langer kwalificeert als hedge-instrument worden de schommelingen in de reële waarde ten gunste/ ten laste van de winsten verliesrekening gebracht.

Bijzondere waardeverminderingen financiële vaste activaVoor financiële instrumenten beoordeelt de vennootschap op iedere balansdatum of er objectieve aanwijzingen zijn voor bijzondere waardeverminderingen van een financieel actief of een groep van financiële activa. Bij objectieve aanwijzingen voor bijzondere waardeverminderingen bepaalt de vennootschap de omvang van het verlies uit hoofde van de bijzondere waardeverminderingen, en verwerkt dit direct in de winsten verliesrekening.

Bij financiële activa die gewaardeerd zijn tegen geamortiseerde kostprijs wordt de omvang van de bijzondere waardevermindering bepaald als het verschil tussen de boekwaarde van het actief en de best mogelijke schatting van de toekomstige kasstromen, contant gemaakt tegen de effectieve rentevoet van het financiële actief zoals die is bepaald bij de eerste verwerking van het instrument. Het waardeverminderingsverlies dat daarvoor opgenomen was, dient te worden teruggenomen indien de afname van de waardevermindering verband houdt met een objectieve gebeurtenis na afboeking. De terugname wordt beperkt tot maximaal het bedrag dat nodig is om het actief te waarderen op de geamortiseerde kostprijs op het moment van de terugname, als geen sprake geweest zou zijn van een bijzondere waardevermindering. Het teruggenomen verlies wordt verwerkt in de winsten verliesrekening.


Waarderingen tegen reële waardeVitens hanteert onderstaande waarderingshiërarchie voor het bepalen van de reële waarde:• Niveau 1: genoteerde (niet-aangepaste) koersen op actieve markten voor identieke activa of

verplichtingen.• Niveau 2: overige methoden waarbij alle variabelen een significant effect hebben op de

verwerkte reële waarde en direct of indirect waarneembaar zijn.• Niveau 3: methoden waarbij variabelen worden gehanteerd die een significant effect

hebben effect op de verwerkte reële waarde, doch niet zijn gebaseerd op waarneembare marktgegevens.

In onderstaande tabel zijn de financiële activa en verplichtingen opgenomen die worden gewaardeerd tegen reële waarde. Zie voor de toelichting van kantoorgebouwen en dienstwoningen die worden gewaardeerd tegen reële waarde de toelichting bij de grondslag ‘materiële vaste activa.’ De toelichting bij derivaten die worden gewaardeerd tegen reële waarde staat bij de grondslag van ‘Derivaten’.

Waarderingen tegen reële waarde

per 31-12-2016 in miljoenen euro's

Niveau 1 Niveau 2 Niveau 3 Totaal

ActivaKantoorgebouwen - 21,5 - 21,5

Dienstwoningen - - 4,9 4,9

Vaste activa aangehouden voor verkoop - 6,8 6,8

Totaal activa - 28,3 4,9 33,2

PassivaDerivaten - 98,3 - 98,3

Totaal passiva - 98,3 - 98,3

Waarderingen tegen reële waarde per 31-12-2015 in miljoenen euro's

Niveau 1 Niveau 2 Niveau 3 Totaal

ActivaKantoorgebouwen - 32,9 - 32,9

Dienstwoningen - - 4,9 4,9

Totaal activa - 32,9 4,9 37,8

PassivaDerivaten - 89,3 - 89,3

Totaal passiva - 89,3 - 89,3

Handels- en overige vorderingenHandels- en overige vorderingen worden gewaardeerd tegen geamortiseerde kostprijs onder aftrek van een waardecorrectie in verband met mogelijke oninbaarheid. Saldering en presentatie van handels- en overige vorderingen op, en ontvangen voorschotten van, verbruikers vindt

plaats op basis van afrekengroepen: een groeperingsmethodiek van klanten op basis van in de tijd gespreide meteropnames ter bepaling van het te factureren waterverbruik. Handels- en overige vorderingen worden niet langer opgenomen als de gelden zijn ontvangen of als oninbaarheid is vastgesteld.

Vaste activa aangehouden voor verkoopVaste activa die worden aangehouden voor verkoop, alsmede verplichtingen die daaraan zijn toe te wijzen, worden separaat getoond op de balans. Activa worden als zodanig aangemerkt indien Vitens zich heeft gecommitteerd het betroffen actief te verkopen, het verkoopproces in gang is gezet en de vermoedelijke verkoop binnen een jaar is gerealiseerd. Op deze activa wordt niet meer afgeschreven en vindt afwaardering plaats naar reële waarde, verminderd met de verwachte verkoopkosten indien deze waarde lager is dan de boekwaarde.

Liquide middelenDe post liquide middelen bestaat uit banktegoeden en contanten en wordt gewaardeerd tegen reële waarde, hetgeen overeenkomt met de nominale waarde. Schulden aan bankinstellingen worden verantwoord onder de rentedragende verplichtingen.

Egalisatierekening bijdragen van derdenDe egalisatierekening bijdragen van derden wordt overeenkomstig IFRIC 18 gewaardeerd tegen de van derden ontvangen bijdragen in aanleg van aansluitleidingen verminderd met amortisaties. De amortisatie van de egalisatierekening vindt plaats in 331/3 jaar en is gelijkgesteld aan de afschrijvingstermijn van de investeringen in aansluitleidingen. De jaarlijkse amortisatie wordt verantwoord onder de overige omzet.

Rentedragende verplichtingenDe rentedragende verplichtingen zijn bij opname gewaardeerd tegen reële waarde onder aftrek van transactiekosten. Vervolgens vindt waardering plaats tegen geamortiseerde kostprijs met behulp van de effectieve rentemethode. De binnen een jaar vervallende aflossingsverplichtingen van de langlopende verplichtingen worden gepresenteerd onder de kortlopende verplichtingen.

Voorzieningen personeelsbeloningenDe reorganisatievoorziening is gevormd ter dekking van de verplichtingen uit het sociaal plan. De kosten die voortvloeien uit het sociaal plan komen voort uit de kosten die gemoeid zijn met herplaatsing van boventallige medewerkers. De berekening is gebaseerd op het aantal boventalligen met daarbij totale loonkosten, een reële benadering van de (gemiddelde) leeftijd en de te verwachten begeleidingsperiode.

De jubileumvoorziening is gevormd ten behoeve van toekomstige jubileumuitkeringen en is actuarieel berekend. Hierbij is rekening gehouden met de overlevingstabel 2012 voor mannen en vrouwen, toekomstig personeelsverloop en salarisstijgingen.

De voorzieningen personeelsbeloningen zijn contant gemaakt tegen een nominale rekenrente van 3,65% (2015: 3,75%).


Het kortlopend deel van de voorziening personeelsbeloningen wordt verantwoord onder de kortlopende verplichtingen.

Overige voorzieningenGenoemde voorzieningen worden gevormd indien:• Per balansdatum een juridisch afdwingbare en/ of feitelijke verplichting bestaat die

voortvloeit uit gebeurtenissen vóór de balansdatum.• Het aannemelijk is dat een uitstroom van middelen zal plaatsvinden om de verplichting af te

wikkelen.• Een betrouwbare schatting kan worden gemaakt van de verplichting.

De voorzieningen worden gewaardeerd tegen de nominale waarde van de uitgaven die naar verwachting nodig zijn, tenzij het effect van de tijdswaarde van geld significant is. In dat geval wordt de voorziening gewaardeerd tegen contante waarde.

Het kortlopend deel van de overige voorzieningen wordt verantwoord onder de kortlopende verplichtingen.

Collectieve regelingenVitens kent een Pensioen- en Flexibele Uittredingsregeling voor huidige en voormalige werknemers. De pensioenen zijn ondergebracht bij Stichting Pensioenfonds ABP en de Flexibele Uittreding bij Stichting Flexibel Uittreden Nutsbedrijven en is daarmee indirect ondergebracht bij het Pensioenfonds ABP. Het betreffen collectieve regelingen waarbij meerdere werkgevers zijn aangesloten en zijn in wezen toegezegd-pensioenregelingen, waarbij de pensioenuitkering gebaseerd is op de lengte van het dienstverband en het gemiddelde salaris van de werknemer gedurende dit dienstverband.

De pensioenregelingen kunnen worden aangemerkt als multi-employer funds. IAS 19 verlangt dat bepaalde informatie inzake toegezegd-pensioenregelingen wordt toegelicht in de jaarrekening. Met name het saldo van de met de regeling samenhangende activa en passiva dient in de balans te worden opgenomen als een vordering of verplichting. Beide pensioenfondsen hebben aangegeven dat zij niet in staat zijn om aan de deelnemende ondernemingen de informatie te verschaffen die noodzakelijk is inzake toegezegd-pensioenregelingen. Daarom worden beide regelingen behandeld als toegezegde-bijdragenregelingen en worden de verschuldigde pensioenpremies over het boekjaar als pensioenlasten in het resultaat verantwoord. De verwachte pensioenlasten voor 2017 bedragen € 8,8 miljoen (2016: werkelijk € 8,5 miljoen).

De beleidsdekkingsgraad van het ABP bedraagt ultimo 31 december 2016 91,7% (31 december 2015: 98,7%). Dat is niet voldoende, waardoor in 2017 een premieopslag zal plaatsvinden van 2,3%. De totale premie voor ouderdoms- en nabestaandenpensioen komt bij ABP per 1 januari 2017 uit op 21,1%.

Kortlopende verplichtingenDe kortlopende verplichtingen worden gewaardeerd tegen geamortiseerde kostprijs. Een kortlopende verplichting wordt opgenomen in de balans zodra Vitens contractpartij is en/ of een concrete dienst of levering van goederen heeft plaatsgevonden.

LeaseovereenkomstenDoor Vitens zijn operationele leaseovereenkomsten aangegaan voor een groot deel van het wagenpark. De risico’s en voordelen die verband houden met het eigendom van de betrokken activa zijn niet overgedragen aan de lessee. Als gevolg hiervan worden betalingen uit hoofde van deze leaseovereenkomsten op tijdsevenredige basis verwerkt als last in het resultaat.

Netto-omzet uit hoofde van levering van goederen en dienstenDe netto-omzet bestaat uit de vastrechtvergoeding en de vergoeding voor levering van drinkwater. De verantwoording van de drinkwateropbrengsten wordt gebaseerd op het totaal aan derden geleverde hoeveelheid water. De omzetgegevens worden verkregen uit metingen bij klanten en, voor wat betreft het nog niet afgerekende deel, uit schattingen op basis van ervaringscijfers. Over de netto-omzet geheven omzetbelasting en belasting op leidingwater worden niet in de omzet begrepen. De netto-omzet wordt genomen op het moment dat de voordelen van eigendom zijn overgedragen op de koper.

Overige omzetOnder de overige omzet worden opbrengsten verantwoord die niet direct gerelateerd zijn aan de kernactiviteiten. De overige omzet bestaat onder meer uit de volgende posten:• Opbrengsten verhuizingen/ nieuwe aansluitingen en incasso. Bij verhuizingen/ nieuwe

aansluitingen brengt Vitens een extra bijdrage in rekening in verband met de administratieve afhandeling.

• Opbrengst brandkranen. Dit betreft deels een eenmalige bijdrage en een jaarlijkse terugkerende vergoeding ten behoeve van het onderhoud.

• Opbrengst werk voor derden betreft diverse activiteiten die Vitens verricht voor derden.• Opbrengst huur en pacht. Betreft huuropbrengsten kantoorgebouwen en bedrijfswoningen

(aanwezig op gronden waarop productielocaties zijn gevestigd of winning plaatsvindt). Daarnaast opbrengsten voor het verpachten van gronden.

• Meeliftvergoedingen. Betreffen vergoedingen van met name gemeenten voor het meeliften op de rekening van Vitens voor verontreinigingsheffingen/ ingezetenenomslag en rioolheffingen.

• Opbrengsten analyses en advisering. Betreffen opbrengsten voor analyses vanuit het laboratorium van Vitens voor derden.

• Opbrengsten vanuit dienstverlening aan Evides N.V. en Vitens Evides International B.V.• Amortisatie bijdragen van derden. Betreffen bijdragen voor aanleg aansluitleidingen. De

amortisatie van de egalisatierekening vindt plaats in 331/3 jaar.• De activiteiten uit overige opbrengsten worden als opbrengst verantwoord voor zover levering

van goederen en diensten heeft plaatsgevonden en zover de prestaties zijn geleverd.


Kosten uitbesteed werk en inhuur personeelDit zijn kosten die Vitens maakt ten behoeve van haar exploitatie en betreffen uitbesteed werk en inhuur personeel van derden. Deze kosten worden toegerekend aan de periode waarop ze betrekking hebben.

Grondwaterbelastingen en -heffingenDit zijn kosten die Vitens maakt ten behoeve van haar exploitatie en betreffen belastingen die verbonden zijn aan het onttrekken van grondwater. Deze kosten worden toegerekend aan de periode waarop ze betrekking hebben.

Overige kostenDit zijn kosten die Vitens maakt ten behoeve van zijn exploitatie en bestaan onder meer uit gronden hulpstoffen, elektra, autokosten, automatiseringskosten, facilitaire kosten en overige kosten. Deze kosten worden toegerekend aan de periode waarop ze betrekking hebben.

Geactiveerde productieDe geactiveerde productie voor het eigen bedrijf betreffen directe personeelskosten en indirecte overige kosten en zijn gemaakt ten dienste van de vervaardiging van materiële vaste activa welke betrekking hebben op infrastructurele werken van de onderneming. Deze geactiveerde productie wordt in mindering gebracht op de personeelskosten en de overige kosten.

Financiële batenDe financiële baten bestaan uit interestbaten op financiële activa, zijnde leningen, berekend op basis van de effectieve-interestmethode en worden toegerekend aan de periode waarop ze betrekking hebben.

Financiële lastenDe interestlasten hebben betrekking op rentedragende verplichtingen, berekend op basis van de effectieve-interestmethode en worden toegerekend aan de periode waarop ze betrekking hebben. De rentedragende verplichtingen omvatten vastrentende leningen, achtergestelde leningen, roll-over leningen, rentederivaten en rekening-courant. Daarnaast bevatten ze een vrijval van het verschil tussen de reële waarde en nominale waarde van de leningenportefeuille van overgenomen partijen, oprentingskosten voorzieningen en overige kosten van financiering zoals bereidstellingsprovisies, garanties en bankkosten.

Aandeel in resultaat in geassocieerde deelnemingen en joint venturesBetreft het resultaat in geassocieerde deelnemingen en joint ventures.

BelastingenVanaf 1 januari 2016 zijn Nederlandse publiekrechtelijke rechtspersonen belastingplichtig. NV’s zoals Vitens worden op basis van de wet geacht met hun hele vermogen een onderneming te drijven. Activiteiten welke Vitens verricht vanuit de Drinkwaterwet, zoals het leveren van drinkwater, zijn vrijgesteld voor de vennootschapsbelasting.

Veronderstellingen, schattingen en aannames in de jaarrekeningHet opstellen van een jaarrekening brengt met zich mee dat gebruik wordt gemaakt van aannames, veronderstellingen en schattingen die zijn gebaseerd op ervaringen uit het verleden en op factoren die naar het oordeel van het management aanvaardbaar zijn, gegeven de specifieke omstandigheden. Deze aannames, veronderstellingen en schattingen zijn van invloed op de waardering en presentatie van de gerapporteerde activa en verplichtingen alsmede op het resultaat over het boekjaar. De werkelijke uitkomsten kunnen afwijken van de gehanteerde schattingen en veronderstellingen. Hieronder gaan we in op de genoemde posten.

Voorziening personeelsbeloningenDe genoemde voorzieningen zijn bepaald op basis van veronderstellingen omtrent toekomstige ontwikkelingen van bijvoorbeeld salarissen, sociale wetgeving, verloop personeel en statistisch onderbouwde aannames ten aanzien van overleving. Dit complex van aannames in samenhang met de gehanteerde disconteringsvoeten leidt tot geringe invloed op de waardering van de voorzieningen en de resultaten.

Overige voorzieningenDe overige voorzieningen hebben betrekking op een aantal juridische geschillen en lopende huurverplichtingen. De voorzieningen zijn bepaald op basis van de best mogelijke inschattingen van het management waartegen de verplichtingen kunnen worden afgewikkeld.

Waardering van materiële vaste activaBij de bepaling van de boekwaarde van materiële vaste activa wordt gebruik gemaakt van schattingen van afschrijvingstermijnen, die zijn afgeleid van verwachtingen omtrent de technische en economische levensduur van de onderliggende activa. Als gevolg van veranderingen in de toekomst op het gebied van technologische ontwikkelingen of in het gebruik van de activa kunnen veranderingen ontstaan in de levensduur van de activa en deze kunnen dan aanleiding geven tot bijzondere waardevermindering. Een stijging/ daling van 10% op de afschrijvingen (afschrijvingspercentages) leidt tot hogere/ lagere afschrijvingen van circa € 8,7 miljoen.

Indien omstandigheden hiertoe aanleiding geven, wordt vastgesteld of sprake is van bijzondere waardevermindering van materiële vaste activa. Indien dergelijke aanwijzingen bestaan, wordt een schatting gemaakt van de realiseerbare waarde van deze activa. Voor de activa is de realiseerbare waarde gelijk aan de hoogste van de reële waarde minus verkoopkosten of de bedrijfswaarde. De bedrijfswaarde wordt bepaald op basis van de contante waarde van de geschatte toekomstige kasstromen. Een verhoging/ verlaging van de materiële vaste activa van 1% leidt tot een herwaardering/ afwaardering van circa € 16,7 miljoen op de materiële vaste activa.


DebiteurenVitens beoordeelt periodiek de volwaardigheid van vorderingen op basis van ervaringscijfers van het betaalgedrag uit het verleden. Eventuele waardeverminderingen worden in mindering gebracht op het debiteurensaldo. Vitens hanteert onderstaande voorzieningspercentages voor haar openstaande waterdebiteuren intern en extern (overgedragen aan een incassobureau):

Ouderdomscategorie % debiteuren intern

bij Vitens

% debiteuren bij

incassobureau

Openstaande handelsdebiteuren 0-90 dagen 0% 0%



Openstaande handelsdebiteuren > 365 dagen 60% 90%

Reële waardebepaling financiële instrumentenAfgeleide financiële instrumenten zijn in de balans tegen reële waarde verantwoord. Voor overige financiële instrumenten, waaronder verkregen en uitgegeven leningen, is de reële waarde opgenomen in de toelichting bij de jaarrekening.

OmzetverantwoordingDe verantwoording van de drinkwateropbrengsten wordt gebaseerd op het totaal aan derden geleverde hoeveelheid water (belasting op leidingwater behoort niet tot de omzet). Vitens hanteert een systematiek van omzetbepaling waarbij het werkelijk gemeten verbruik wordt toegerekend aan maanden/ jaren conform de volgende drie stappen:

1. De werkelijk gefactureerde hoeveelheden m3/omzet. Per klant wordt het werkelijk aantal gefactureerde m3/omzet toegerekend aan de kalenderjaren. In 2016 is 42,3% van de levering aan klanten in 2016 gefactureerd.

2. De nog te factureren hoeveelheden m3/omzet tot en met einde van het kalenderjaar (jaarprognose). Voor de periode in het boekjaar waarover de klanten nog geen afrekening hebben ontvangen wordt een schatting gemaakt op basis van historische meterstanden in relatie tot de actuele drinkwaterafgifte. Een hogere/ lagere inschatting van de nog af te rekenen omzet van 1% leidt tot een hogere/ lagere netto-omzet van circa € 2 miljoen. In noot [27] staat een nadere toelichting op betreffende afloop balansposten omzet uit voorgaande jaren en het werkelijk vastgestelde Niet In Rekening Gebracht (NIRG) in procenten.

3. Totaal verbandcontrole tussen klantgegevens SAP IS-U en drinkwaterafgiftecijfers. Ter controle worden de klantgegevens naast de waterbalansen gelegd (afgiftecijfers productielocaties). Mutaties worden geanalyseerd evenals de ontwikkeling van het NIRG.

Grondslagen voor het kasstroomoverzichtHet kasstroomoverzicht is opgesteld volgens de indirecte methode, waarbij voor de herleiding van de mutatie in geldmiddelen wordt uitgegaan van het resultaat na belastingen volgens de winsten verliesrekening. Het in het kasstroomoverzicht gehanteerde begrip geldmiddelen betreffen de rentedragende verplichtingen zoals in de balans gehanteerd.


3.9 Toelichting op de geconsolideerde balans

[1] Materiële vaste activaIn miljoenen euro's Bedrijfs-

gebouwen en terreinen

Kantoor-gebouwen

Dienst-woningen

Machines en instal-laties

Leidingen Andere vaste middelen

Werken in uitvoering

Totaal

Stand per 1 januari 2015Aanschafwaarde 563,7 52,7 7,3 582,0 2.126,0 138,2 61,3 3.531,2

Cumulatieve afschrijvingen,

bijzondere

waardeverminderingen en

reële-waardemutaties

-256,4 -17,6 -0,2 -420,0 -1.054,7 -125,9 - -1.874,8

Boekwaarde per 1 januari 2015

307,3 35,1 7,1 162,0 1.071,3 12,3 61,3 1.656,4

Mutaties 2015Bijzondere waarde-

vermindering

0,7 - - - - - -1,5 -0,8

Reële-waardemutaties - -1,9 -2,2 - - - - -4,1

Investeringen 0,5 - - -0,5 43,0 0,3 59,0 102,3

Ingebruikname werken in

uitvoering

23,1 0,4 - 30,1 11,0 12,1 -76,7 -

Desinvesteringen - - - - -0,5 - - -0,5

Afschrijvingen -12,5 -0,7 - -23,3 -44,0 -5,9 - -86,4

Totaal 11,8 -2,2 -2,2 6,3 9,5 6,5 -19,2 10,5

Stand per 31 december 2015Aanschafwaarde 587,6 47,7 7,3 611,6 2.180,0 150,6 42,1 3.626,9


bijzondere



-268,5 -14,8 -2,4 -443,3 -1.099,2 -131,8 - -1.960,0

Boekwaarde per 31 december 2015

319,1 32,9 4,9 168,3 1.080,8 18,8 42,1 1.666,9

In miljoenen euro's Bedrijfs-gebouwen en terreinen

Kantoor-gebouwen

Dienst-woningen

Machines en instal-laties

Leidingen Andere vaste middelen

Werken in uitvoering

Totaal

Mutaties 2016Bijzondere waardevermindering

- - - - - -0,1 -1,0 -1,1

Reële-waardemutaties -0,3 -3,8 - - - - - -4,1

Investeringen 0,2 - - 0,1 56,9 0,2 42,7 100,1

Ingebruikname werken in

uitvoering

8,9 0,1 - 15,8 26,5 6,4 -57,7 -

Geclassificeerd als activa

aangehouden voor verkoop

- -7,0 - - - - - -7,0

Desinvesteringen -0,2 - - -0,1 -0,7 - - -1,0

Afschrijvingen -11,6 -0,7 - -22,9 -45,4 -6,6 - -87,2

Totaal -3,0 -11,4 - -7,1 37,3 -0,1 -16,0 -0,3

Stand per 31 december 2016Aanschafwaarde 595,9 29,1 7,3 627,2 2.262,5 157,0 26,1 3.705,1


bijzondere



-279,8 -7,6 -2,4 -466,0 -1.144,4 -138,3 - -2.038,5

Boekwaarde per 31 december 2016

316,1 21,5 4,9 161,2 1.118,1 18,7 26,1 1.666,6


Bedrijfsgebouwen en terreinen 316,1 319,1

Kantoorgebouwen 21,5 32,9

Dienstwoningen 4,9 4,9

Machines en installaties 161,2 168,3

Leidingen 1.118,1 1.080,8

Andere vaste middelen 18,7 18,8

Werken in uitvoering 26,1 42,1

Subtotaal materiële vaste activa 1.666,6 1.666,9Grond- en hulpstoffen (voorraden) 5,9 6,2

Totaal materiële vaste activa 1.672,5 1.673,1


Toerekening van de rentekosten (IAS 23) vindt plaats op basis van de gewogen gemiddelde rente over de rentedragende schulden (2016: 3,65%; 2015: 3,75%) voor projecten die zijn gestart na 1 januari 2009, waarin minimaal € 1 miljoen is geïnvesteerd en die een looptijd hebben langer dan twaalf maanden. In 2016 is € 0,8 miljoen (2015: € 1,5 miljoen) toegerekend aan projecten in aanbouw.

In 2016 heeft een reële-waardemutatie plaatsgevonden van € 4,1 miljoen (2015: € 4,1 miljoen). Hiervan heeft € 3,8 miljoen (2015: € 1,9 miljoen) betrekking op kantoorgebouwen waarvan € 3,5 miljoen op een kantoorgebouw welke geclassificeerd is als vaste activa aangehouden voor verkoop, zie noot [5] en heeft Vitens een deel van de kantoorgebouwen op peildatum 31 december 2016 laten taxeren door een onafhankelijke partij en opnieuw gewaardeerd met een reële-waardemutatie van € 0,3 miljoen (2015: € 1,9 miljoen). Tevens heeft op terreinen een reële-waardemutatie plaatsgevonden van € 0,3 miljoen als gevolg van herbestemming van gronden.

Op dienstwoningen heeft in 2016 geen reële-waardemutatie plaatsgevonden (2015: € 2,2 miljoen negatief als gevolg van verslechterde marktomstandigheden en herijking van de plannen voor gebruik van de dienstwoningen in de toekomst). De reële waarde van de dienstwoningen wordt onder andere afgeleid van de WOZ-waarde.

Vitens heeft in 2016 een afwaardering gedaan van € 1 miljoen op werken in uitvoering voornamelijk als gevolg van vertraging van een aantal projecten (2015: € 1,5 miljoen) en € 0,1 miljoen op andere vaste middelen (2015: nihil).

[2] Geassocieerde deelnemingen en joint venturesHieronder staat een overzicht van de groepsmaatschappijen, geassocieerde deelnemingen en joint ventures.

Per 31 december 2016 Plaats Belang (in %)

Groepsmaatschappijen (geconsolideerd)Vitens Watermanagement B.V. Zwolle 99,9

Vitens Industriewater B.V. Leeuwarden 100

Geassocieerde deelnemingen (niet geconsolideerd)AquaMinerals B.V. Rijswijk 26,9

KWH Water B.V. Nieuwegein 29,1

Joint ventures (niet geconsolideerd)Vitens Evides International B.V. Zwolle 50

Facturatie B.V. Utrecht 50

Geassocieerde

deelnemingen

Joint ventures Totaal

In miljoenen euro’s 2016 2015 2016 2015 2016 2015

Boekwaarde per 1 januari 2,6 2,6 2,5 3,3 5,1 5,9

MutatiesAandeel in resultaat 0,1 - 0,1 -0,1 0,2 -0,1

Ontvangen van deelnemingen - - - -0,7 - -0,7

Totaal mutaties 0,1 - 0,1 -0,8 0,2 -0,8

Boekwaarde per 31 december 2,7 2,6 2,6 2,5 5,3 5,1

In 2016 heeft Vitens nihil (2015: € 0,7 miljoen) ontvangen van Facturatie B.V.

Financiële gegevens geassocieerde deelnemingen en joint venturesIn miljoenen euro’s Activa Verplich-

tingen

Omzet Winst/

Verlies

% Belang Aandeel

in netto-

activa

2015Vitens Evides International B.V. 11,4 10,0 21,4 0,2 50,0% 0,7

AquaMinerals B.V. 1,8 1,0 6,0 - 26,9% 0,2

KWH Water B.V. 32,6 20,8 19,0 0,2 29,1% 3,4

Facturatie B.V. (2016) 4,0 0,2 1,7 - 50,0% 1,9

Van de bovengenoemde geassocieerde deelnemingen en joint ventures is geen jaarrekening 2016 beschikbaar vóór publicatie van het Vitens jaarverslag 2016. Het verwachte resultaat 2016 van de geassocieerde deelnemingen en joint ventures is wel meegenomen. De genoemde bedragen in bovenstaande tabel hebben betrekking op het geheel van de entiteiten.

[3] Overige financiële activaIn miljoenen euro’s 2016 2015

Boekwaarde per 1 januari 4,9 7,7

MutatiesOntvangen aflossingen op leningen -2,1 -2,8

Totaal mutaties -2,1 -2,8

Boekwaarde per 31 december 2,8 4,9

Ultimo boekjaar bedragen de overige financiële activa € 2,8 miljoen (2015: € 4,9 miljoen), deze hebben betrekking op verstrekte leningen. Hiervan heeft € 2,6 miljoen (2015: € 4,6 miljoen) betrekking op financiering van het wagenpark, waarvan € 2,5 miljoen (2015: € 4,4 miljoen) in de vorm van een lening aan de leasemaatschappij. De looptijd van deze verstrekte lening bedraagt maximaal vijf jaar. Het kortlopende deel van deze lening bedraagt circa € 1,7 miljoen.


[4] Handels- en overige vorderingenIn miljoenen euro’s 2016 2015

Handelsdebiteuren 40,8 22,3

Waardevermindering van debiteuren -1,5 -1,3

Meelifters 1,3 1,2

Nettohandelsvorderingen 40,6 22,2

Belastingen en premies sociale verzekeringen 1,3 1,5

Vooruitgefactureerde bedragen door derden 0,4 0,9

Overlopende activa 8,6 6,7

Totaal 50,9 31,3

Het saldo van de handelsdebiteuren betreft waterdebiteuren in de zakelijke en consumentenmarkt € 33,9 miljoen (2015: € 16,8 miljoen) en overige niet-water debiteuren € 6,8 miljoen (2015: € 5,5 miljoen). De reële waarde van de debiteuren is gelijk aan de boekwaarde.

Ultimo boekjaar bedragen de waardeverminderingen van debiteuren € 1,5 miljoen (2015: € 1,3 miljoen). De last in de winsten verliesrekening over 2016 bedraagt € 1,1 miljoen (2015: € 0,3 miljoen).

Hieronder een verloopoverzicht van de debiteurenvoorzieningen.


Stand per 1 januari 1,3 1,7

MutatiesDotaties 1,1 0,3

Onttrekkingen -0,9 -0,7

Totaal mutaties 0,2 -0,4

Stand per 31 december 1,5 1,3

Hieronder een overzicht van de openstaande handelsdebiteuren naar ouderdom. Dit is inclusief de nog niet gekoppelde ontvangsten van nihil (2015: nihil) en exclusief de vorderingen op meelifters voor een bedrag van € 1,3 miljoen (2015: € 1,2 miljoen), aangezien Vitens hierover geen debiteurenrisico loopt.

In het saldo van handelsdebiteuren per 31 december 2016 zitten geen individuele vorderingen die bij oninbaarheid een materiële impact hebben op het resultaat van Vitens.

WaterdebiteurenIn miljoenen euro’s 0 - 90

dagen

91 - 180

dagen

181 - 365

dagen

> 365

dagen

Totaal

2016 31,4 0,8 0,6 0,9 33,7

2016 (incl. waardevermindering) 31,4 0,7 0,2 0,1 32,4

2015 14,3 0,9 0,8 0,8 16,8


Niet-waterdebiteurenIn miljoenen euro’s 0 - 90

dagen

91 - 180

dagen

181 - 365

dagen

> 365

dagen

Totaal

2016 6,2 0,1 0,2 0,3 6,8


2015 4,9 0,1 0,2 0,3 5,5


[5] Vaste activa aangehouden voor verkoopIn miljoenen euro’s 2016 2015

Boekwaarde per 1 januari - -

MutatiesActiva geclassificeerd als verkoop 7,0 -

Verwachte kosten bij verkoop -0,2 -

Totaal mutaties 6,8 -

Boekwaarde per 31 december 6,8 -

De vaste activa aangehouden voor verkoop bestaat uit de verkoop van een kantoorgebouw welke wordt verkocht in 2017.

[6] Eigen vermogenMaatschappelijk kapitaal Gewone aandelenAantal aandelen Aantal uitgegeven

aandelen

Aandelen in portefeuille

bij Vitens

Totaal

Stand per 31 december 2015 5.777.247 – 5.777.247

Stand per 31 december 2016 5.777.247 – 5.777.247

Maatschappelijk kapitaalHet maatschappelijk kapitaal van de vennootschap bedraagt € 18.000.000, verdeeld in 18.000.000 gewone aandelen van nominaal € 1,00 per aandeel.


Geconsolideerd mutatieoverzicht eigen vermogenHet maatschappelijk kapitaal van de vennootschap bedraagt € 18.000.000, verdeeld in 18.000.000 gewone aandelen van nominaal € 1,00 per aandeel. Hiervan zijn ultimo 2016 5.777.247 aandelen geplaatst en volgestort.

De agioreserve betreft een reserve als gevolg van de oprichting van Vitens in 2001. Per geplaatst aandeel (4.475.439) bedroeg dit € 9,00 per aandeel (in totaal € 40,3 miljoen). In 2006 zijn als gevolg van de fusie 1.887.685 aandelen uitgegeven en per aandeel is € 52,80 toegevoegd aan de agioreserve (totaal van € 99,7 miljoen). In 2006 en 2007 is via een drietal tranches de aandelen van Nuon N.V. ingekocht (totaal aandelen 1.615.655). Hiervan zijn in 2006 619.223 aandelen en in 2007 175.000 aandelen ingetrokken. Per aandeel is € 9,00 in mindering gebracht op de agioreserve (totaal € 7,1 miljoen). In 2007 is een deel van de aandelen door Nuon N.V. verkocht aan gemeenten en provincies (totaal aandelen 274.935). In 2011 heeft Vitens 208.346 aandelen uitgegeven en per aandeel is € 69,- toegevoegd aan de agioreserve (totaal van € 14,4 miljoen).

De overige reserves betreft een reserve als gevolg van gecumuleerde ingehouden winsten.

[7] Egalisatierekening bijdragen van derdenIn miljoenen euro’s 2016 2015

Stand per 1 januari 50,6 42,2 Ontvangen bijdragen in aanleg 13,0 9,9

Amortisatie ten gunste van winsten verliesrekening -1,8 -1,5


Vitens past Vitens IFRIC 18 (Transfers of assets from customers) toe voor de bijdragen die Vitens ontvangt van derden voor de aanleg van aansluitleidingen. Voorheen werden de ontvangen bijdragen in mindering gebracht op de investeringen in aansluitleidingen.

De amortisatietermijn bedraagt 331/3 jaar en is gelijkgesteld aan de afschrijvingstermijn van de investeringen in aansluitleidingen.

[8] Achtergestelde geldleningenIn miljoenen euro’s 2016 2015

Stand per 1 januari 62,9 75,5Aflossingsverplichting boekjaar 12,6 12,5

75,5 88,0

MutatiesAflossingen -12,6 -12,5

62,9 75,5

Aflossingsverplichting volgend boekjaar -12,6 -12,6


Aflossing van de achtergestelde geldleningen vindt plaats in vijftien jaarlijkse termijnen met een mogelijkheid tot opschorting indien in het boekjaar de solvabiliteit lager is dan 25%. Rente wordt vergoed over het niet-afgeloste deel van de hoofdsom. Dit percentage komt overeen met het gemiddelde rentepercentage over 10-jaars Nederlandse staatsleningen over de vijf voorafgaande kalenderjaren, vermeerderd met honderd basispunten (1%) en bedroeg over 2016 2,50% (2015: 2,97%). De geldleningen zijn achtergesteld ten opzichte van de andere schuldverplichtingen. De reële waarden van de achtergestelde geldleningen staan onder noot [28].

[9] Langlopende geldleningenIn miljoenen euro’s 2016 2015

Stand per 1 januari 815,5 857,9 Aflossingsverplichting boekjaar 92,1 27,2

907,6 885,1

MutatiesNieuwe leningen 50,0 50,0

Aflossingen -92,0 -27,1

Vrijval verschil marktwaarde versus nominale waarde -0,1 -0,4

865,5 907,6

Aflossingsverplichting volgend boekjaar -32,4 -92,1


De langlopende verplichtingen hebben betrekking op onderhandse en roll-over leningen. Op een aantal onderhandse leningen is in totaal voor € 8,3 miljoen (2015: € 9,6 miljoen) aan garanties verstrekt door zesenveertig gemeentelijke aandeelhouders. De reële waarden van de langlopende verplichtingen staan onder noot [28].

In 2016 zijn twee nieuwe leningen aangetrokken voor een bedrag van € 50 miljoen (2015: € 50 miljoen).

Type langlopende geldleningen Langlopend deel Kortlopend deel

in miljoenen euro’s 2016 2015 2016 2015

Roll-over leningen 385,9 338,2 2,3 61,3

Onderhandse leningen 447,2 477,3 30,1 30,8

Totaal 833,1 815,5 32,4 92,1 De rente over de roll-over leningen wordt telkens tussen 1-maands en 12-maands Euribor gefixeerd en schommelt afhankelijk van de ontwikkelingen op de kapitaalmarkt.


Overige informatie over langlopende- en achtergestelde geldleningenIn miljoenen euro’s 2016 2015

Gemiddelde rentevoet in % 3,65% 3,75%

Totaal per 31 december 928,4 983,1Aflossingen < 1 jaar 45,0 104,7

Aflossingen > 1 jaar en < 5 jaar 258,0 234,0

Aflossingen > 5 jaar 625,4 644,4

Aangaande de bovengenoemde leningenportefeuille zijn geen zekerheden afgegeven (pandrecht, hypotheekrecht, zekerheidseigendom en dergelijke).

[10] DerivatenPer 31 december 2016 hield Vitens de onderstaande tegen reële waarde opgenomen financiële instrumenten.


Financiële instrumenten per 1 januari 89,3 101,3Waardemutatie derivaten door gerealiseerde en

niet-gerealiseerde resultaten

9,0 -12,0

Financiële instrumenten per 31 december 98,3 89,3

De marktwaarde van de derivaten wordt gevormd door ongerealiseerde aanpassingen in de reële waarde als gevolg van wijzigingen in de rentecurves. Concreet betekent dit dat de te betalen rente op de derivaten hoger is dan de huidige marktrente waardoor een negatieve waarde in 2016 van € 98,3 miljoen (2015: € 89,3 miljoen negatief) ontstaat. De reden voor het afsluiten van deze derivaten is het tegengaan van renterisico’s door grote mutaties in de marktrente. De betreffende negatieve waarde zal niet direct door Vitens worden verantwoord in de winsten verliesrekening omdat de hedge als ‘effectief’ wordt gekwalificeerd.

Ultimo 2016 heeft Vitens acht rentederivaten met een hoofdsom van € 295 miljoen (2015: negen rentederivaten € 299,5 miljoen) lopen waarbij de variabele rente op de roll-over leningen wordt gefixeerd gedurende een tot dertig jaar. De reële waarde van deze rentederivaten bedraagt ultimo 2016 negatief € 98,3 miljoen (2015: negatief € 89,3 miljoen). Van de hiervoor genoemde derivaten heeft Vitens twee rentederivaten (2016: € 22,7 miljoen; 2015: € 16,7 miljoen) met een resterende looptijd van zesentwintig jaar en zevenentwintig jaar (beide met een hoofdsom van € 25 miljoen), met een breakclause na iedere tien jaar (voor beide partijen in 2021). Voor beide derivaten is het kredietrisico (CVA/ DVA), dat wordt meegenomen in de waardering, bepaald tot aan de breakclause en niet over de gehele looptijd.

Met een partij heeft Vitens derivaten afgesloten, waarbij een bijstorting kan plaatsvinden boven een bepaalde negatieve marktwaarde (treshold). Vitens heeft hierbij één derivaat afgesloten met een hoofdsom van € 25 miljoen. De negatieve marktwaarde per 31 december 2016 bedraagt € 9,8 miljoen (2015 een negatieve marktwaarde van € 6,9 miljoen; de treshold bedraagt € 20 miljoen). Een eventuele daling van de rentecurve ten opzichte van 31 december 2016

van honderd basispunten (1%) heeft een negatief effect van € 7,7 miljoen op de waarde van het derivaat. Een eventuele stijging van de rentecurve ten opzichte van 31 december 2016 van honderd basispunten (1%) heeft een positief effect van € 6 miljoen op de waarde van het derivaat.

[11] Voorzieningen personeelsbeloningenVerloopoverzicht inzake personeelsbeloningen

in miljoenen euro’s

Reorganisatie-

voorziening

Jubileum-

voorziening

Totaal

Stand per 1 januari 2015 5,2 3,7 8,9

Dotatie 2,7 0,2 2,9

Rentedotatie 0,2 0,2 0,4

Vrijval -0,1 - -0,1

Onttrekkingen -2,0 -2,0 -4,0

Stand per 31 december 2015 6,0 2,1 8,1

Dotatie - - -

Rentedotatie 0,2 0,1 0,3

Vrijval -0,5 - -0,5

Onttrekkingen -1,4 -0,5 -1,9

Stand per 31 december 2016 4,3 1,7 6,0

Korte termijn verplichtingen personeelsbeloningen 1,0 0,3 1,3

Lange termijn verplichtingen personeelsbeloningen 3,3 1,4 4,7

Langlopend deel voorzieningen personeelsbeloningen in miljoenen euro’s 2016 2015

Reorganisatievoorzieningen 3,3 4,8

Jubileumvoorziening 1,4 1,7

Totaal langlopend deel voorzieningen personeelsbeloningen 4,7 6,5

Van het langlopende deel van de voorzieningen personeelsbeloningen heeft € 3,5 miljoen (2015: € 4,1 miljoen) betrekking op verwachte uitgaven tussen een en vijf jaar en € 1,2 miljoen (2015: € 2,4 miljoen) heeft betrekking op verwachte uitgaven na vijf jaar. Het kortlopend deel van de voorzieningen personeelsbeloningen wordt verantwoord onder de kortlopende verplichtingen, zie noot [14].

Kortlopend deel personeelsbeloningen in miljoenen euro’s 2016 2015

Reorganisatievoorzieningen 1,0 1,2

Jubileumvoorziening 0,3 0,4

Gereserveerd vakantiegeld en niet opgenomen verlof 9,2 9,1

Af te dragen pensioenpremie 1,0 1,0

Overige korte termijn personeelsbeloningen 16,8 15,0

Totaal kortlopend deel personeelsbeloningen 28,3 26,7


De personeelsbeloningen en andere (uitgestelde) vergoedingen worden verantwoord overeenkomstig IAS 19. ReorganisatievoorzieningenDe reorganisatievoorzieningen gelden ter dekking van de verplichtingen uit de nog geldende sociale plannen. De berekening is gebaseerd op het aantal boventallige medewerkers met daarbij de totale loonkosten per werknemer, een reële benadering van het aantal dienstjaren en de (gemiddelde) leeftijd.

De uitkeringstromen zijn contant gemaakt tegen een rekenrente van 3,65% (2015: 3,75%). Er is geen rekening gehouden met sterfte. Ultimo 2016 resteert een bedrag van € 4,3 miljoen (2015: € 6 miljoen). JubileumvoorzieningHieronder zijn de belangrijkste uitgangspunten weergegeven die bij de bepaling van de jubileumvoorziening zijn gebruikt.

Veronderstellingen 2016 2015

Overlevingstabel/ sterftetabel overlevingstabel 2012 overlevingstabel 2012

Disconteringsvoet 3,65% 3,75%

Verwachte salarisstijgingen 1,50% 1,50%

[12] Overige voorzieningenIn miljoenen euro’s 2016 2015


MutatiesDotatie 0,7 1,7

Rentedotatie - -0,3

Vrijval - -6,7

Onttrekkingen -0,3 -3,7

Totaal mutaties 0,4 -9,0


Kortlopend deel overige voorzieningen 2,2 0,9

Langlopend deel overige voorzieningen 0,3 1,2

Totaal 2,5 2,1

De overige voorzieningen hebben betrekking op een aantal juridische geschillen en lopende huurverplichtingen die voortvloeien uit de bedrijfsvoering. Voor zover noodzakelijk geacht zijn hiervoor voorzieningen getroffen zoals vermeld in bovenstaand verloopoverzicht.

[13] Kortlopende verplichtingenIn miljoenen euro’s 2016 2015

Handelsschulden en overige te betalen posten 48,1 45,1

Aflossingsverplichtingen over langlopende verplichtingen 45,0 104,7


Rentedragende verplichtingen (=bankinstellingen) 48,3 9,5

Korte termijn personeelsbeloningen 28,3 26,7

Nog te ontvangen facturen 7,5 8,5


Totaal 200,7 216,7

Handelsschulden en overige te betalen posten, belastingverplichtingen, korte termijn personeelsbeloningen, nog te ontvangen facturen en overlopende passiva zijn niet-rentedragende verplichtingen. De reële waarde van de genoemde posten is gezien de korte doorlooptijd overeenkomstig de nominale waarde. Handelsschulden en belastingverplichtingen worden in principe binnen een termijn van dertig dagen betaalbaar gesteld. De belastingverplichtingen bestaan uit af te dragen gronden leidingwaterbelasting € 10,4 miljoen (2015: € 8,9 miljoen) en af te dragen loonbelasting en premies sociale verzekeringen € 3,5 miljoen (2015: € 4,6 miljoen).

De kortlopende rentedragende verplichtingen, ultimo 2016 € 93,3 miljoen (2015: € 114,2 miljoen), bestaan naast de aflossingsverplichtingen van de langlopende verplichtingen € 45 miljoen (2015: € 104,7 miljoen) uit rentedragende verplichtingen bij bankinstellingen € 48,3 miljoen (2015: € 9,5 miljoen).

De rentedragende verplichtingen hebben betrekking op rekening-courantkrediet. Over dit bedrag wordt een variabele rente betaald. Deze is gebaseerd op 1-maands Euribor inclusief een overeengekomen opslagpercentage.

De post korte termijn personeelsbeloningen bedraagt aan het eind van 2016 € 28,3 miljoen (2015: € 26,7 miljoen) en betreft alle verplichtingen aan het personeel, zoals een kortlopend deel van de reorganisatievoorzieningen en de jubileumvoorziening, af te dragen pensioenpremie, reservering te betalen WW, reservering voor langdurig zieken, te betalen vakantiedagen/ -geld en winstuitkeringen.

[14] Niet in de balans opgenomen rechten en verplichtingen

LeaseverplichtingenIn miljoenen euro’s 2016 2015

Binnen een jaar 4,5 4,6

Tussen 1 en 5 jaar 7,1 8,5

Meer dan 5 jaar 0,3 0,6

Genoemde verplichtingen zijn uit hoofde van operationele leases van bedrijfsauto’s.


HuurverplichtingenIn miljoenen euro’s 2016 2015



Meer dan 5 jaar - 0,7

Genoemde verplichtingen zijn uit hoofde van huurcontracten van kantoorgebouwen, parkeerplaatsen en steunpunten.

EnergieverplichtingenIn miljoenen euro’s 2016 2015



Meer dan 5 jaar - -

Genoemde verplichtingen zijn uit hoofde van energiecontracten voor de productiebedrijven.

Inkoop waterverplichtingenIn miljoenen euro’s 2016 2015



Meer dan 5 jaar 9,2 11,9

Genoemde verplichtingen zijn uit hoofde van inkoop van water voor een periode tot 15 jaar.

Voorwaardelijke verplichtingenVitens vormt samen met Vitens Watermanagement B.V. een fiscale eenheid voor de heffing van omzetbelasting; elk der vennootschappen is volgens de standaardvoorwaarden hoofdelijk aansprakelijk voor te betalen belasting van alle bij de fiscale eenheid betrokken vennootschappen.

Verstrekte zekerhedenVitens heeft een bankgarantie verstrekt van € 0,5 miljoen aan Vitens Evides International B.V. (2015: € 0,5 miljoen).

3.10 Toelichting op de geconsolideerde winsten verliesrekening

[15] Netto-omzet uit hoofde van levering van goederen en dienstenIn miljoenen euro’s 2016 2015

Levering van drinkwater 207,9 216,9

Vastrechtvergoeding 141,5 140,0

Totaal 349,4 356,9

De jaarnota voor een gemiddelde klant (kleinverbruik) is in 2016 gedaald ten opzichte van 2015. Vitens heeft het variabele tarief voor de levering van drinkwater voor kleinverbruik verlaagd. Het capaciteitstarief (vastrechtvergoeding) is gelijk gebleven.

[16] Overige omzetIn miljoenen euro’s 2016 2015

Opbrengsten verhuizing en incasso 2,8 3,7

Opbrengsten brandkranen en sprinklers 8,3 7,1

Opbrengsten werk voor derden 0,7 0,7

Opbrengsten huur en pacht 2,1 1,6

Meeliftvergoedingen 0,2 0,2

Opbrengsten analyses en advisering 3,6 3,4

Opbrengsten dienstverlening aan derden 5,1 5,5

Amortisatie egalisatierekening 1,9 1,5

Opbrengsten aanleg bouwaansluitingen 4,3 3,4

Opbrengsten huurvergoeding standpijpen 0,7 0,6

Opbrengsten reststoffen 0,8 0,5

Overige opbrengsten 4,4 5,6

Totaal 34,9 33,8

Voor verhuizingen (niet via Internet Self Service)/ nieuwe aansluitingen wordt een vergoeding aan klanten in rekening gebracht ter dekking van extra administratieve werkzaamheden.

De opbrengst brandkranen heeft betrekking op een eenmalige bijdrage en een jaarlijkse terugkerende vergoeding ten behoeve van het onderhoud.

De opbrengsten huur en pacht hebben betrekking op huuropbrengsten van kantoorgebouwen, huuropbrengsten van dienstwoningen (woningen in waterwingebieden) en verpachting van gronden.

Meeliftvergoedingen zijn vergoedingen voor het leveren van facturatiediensten aan derden, zoals gemeenten.

De opbrengsten analyses en advisering hebben betrekking op verrichte analyses van derden van het laboratorium.


De opbrengsten dienstverlening aan derden betreffen verrichte front - en backoffice-werkzaamheden voor een ander drinkwaterbedrijf.

In de overige opbrengsten zijn de opbrengsten opgenomen vanuit dienstverlening aan Vitens Evides International B.V. en overige incidentele opbrengsten.

Bedrijfskosten

[17] Kosten uitbesteed werk en inhuur personeelIn miljoenen euro’s 2016 2015

Uitbesteed werk 19,7 19,8

Ingehuurd personeel van derden 9,4 8,9

Totaal 29,1 28,7

[18] Overige kostenIn miljoenen euro’s 2016 2015

Grond- en hulpstoffen 11,2 10,9

Overige personeelskosten 5,4 4,5

Water inkopen 3,6 3,6

Elektra 11,9 7,8

Autokosten 6,7 7,2

Automatiseringskosten 15,0 16,4

Telecom kosten 2,2 2,7

Facilitaire kosten 20,7 19,4

Belastingen, uitkeringen en verzekeringen 5,5 6,4

Amoveringskosten 2,0 1,8

Overige kosten 10,9 8,1

Af: geactiveerde productie eigen bedrijf indirecte kosten -3,4 -3,6

Totaal 91,7 85,2

De overige personeelskosten hebben voor een belangrijk deel betrekking op reis- en verblijfkosten en opleidingskosten.

De autokosten betreffen leasekosten voor het wagenpark, brandstof en overige autokosten. De leasekosten over 2016 bedragen € 5,2 miljoen (2015: € 5,6 miljoen).

De facilitaire kosten hebben voor een belangrijk deel betrekking op huurkosten van kantoorgebouwen en onderhoud van installaties, kantoorgebouwen en terreinen. De kosten voor onderhoud aan installaties, gebouwen en terreinen over 2016 bedragen € 15,7 miljoen (2015: € 14,5 miljoen). De huurkosten van kantoorgebouwen en machines over 2016 bedragen € 2,0 miljoen (2015: € 2,0 miljoen).

Onder de geactiveerde productie voor het eigen bedrijf worden de eigen bedrijfskosten opgenomen ten dienste van de vervaardiging van materiële vaste activa die betrekking hebben op infrastructurele werken (productiebedrijven en leidingwerk) van de onderneming. Dit betreft naast personeelskosten diverse overige kosten en deze bedragen over 2016 € 3,4 miljoen (2015: € 3,6 miljoen).

[19] PersoneelskostenIn miljoenen euro’s 2016 2015

Salarissen 74,6 73,7

Sociale lasten 10,1 10,2

Afgedragen premies aan collectieve regelingen die als

toegezegde-bijdragenregeling worden behandeld

8,5 8,5

Af: geactiveerde productie eigen bedrijf personeelskosten -10,2 -9,3

82,9 83,1

Reorganisatievoorzieningen -0,5 2,6

Jubileumvoorziening - 0,2

Totaal 82,3 85,9

Onder de geactiveerde productie voor het eigen bedrijf worden de eigen bedrijfskosten opgenomen ten dienste van de vervaardiging van materiële vaste activa welke betrekking hebben op infrastructurele werken (productiebedrijven en leidingwerk) van de onderneming. Dit betreft voornamelijk directe personeelskosten en bedraagt over 2016 € 10,2 miljoen (2015: € 9,3 miljoen).

De personeelskosten voor reorganisaties en jubilea volgen hier.

In miljoenen euro’s Reorganisatie-

voorziening

Jubileum-

voorziening

Totaal 2016 Totaal 2015

Dotatie voorzieningen - - - 2,9

Vrijval voorzieningen -0,5 - -0,5 -0,1

Totaal -0,5 - -0,5 2,8

In 2015 heeft een dotatie van € 2,7 miljoen aan de reorganisatievoorziening plaatsgevonden als gevolg van een verhoging van de pensioenleeftijd van boventallige medewerkers.

Aantal werknemers 2016 2015

Aantal medewerkers in vaste dienst per 31 december 1.399 1.383

Aantal FTE in vaste dienst per 31 december 1.317 1.299


[20] Afschrijvingen, reële-waardemutaties en bijzondere waardeverminderingen van materiële vaste activaIn miljoenen euro’s 2016 2015

Afschrijvingen 87,2 86,4

Afschrijvingskosten vanuit Facturatie B.V. 0,6 0,9

Boekresultaat verkoop activa -0,2 0,2

Desinvesteringen 0,7 0,5

Bijzondere waardeverminderingen 1,1 0,8

Reële-waardemutaties 4,1 4,0

Totaal 93,5 92,8 [21] Financiële lastenIn miljoenen euro’s 2016 2015

Rentekosten bullet en lineaire geldleningen 20,7 21,8

Rentekosten derivaten 12,7 12,3

Rentekosten roll-over geldleningen -0,2 0,9

Rentekosten achtergestelde geldleningen 1,8 2,5

Rentedotatie voorzieningen 0,3 0,1

Overige financiële lasten -0,1 1,9

Rentekosten doorbelast aan investeringsprojecten (IAS 23) -0,8 -1,5

Totaal 34,4 38,0

In 2015 heeft een last van € 1,7 miljoen plaatsgevonden voor de afwikkeling van concessie-uitkeringen.

[22] Aandeel in resultaat in geassocieerde deelnemingen en joint venturesIn miljoenen euro’s 2016 2015

Resultaat geassocieerde deelnemingen en joint ventures 0,2 0,1

[23] BelastingenVitens is vanaf 1 januari 2016 belastingplichtig voor de vennootschapsbelasting. Activiteiten welke Vitens verricht vanuit de Drinkwaterwet, zoals het leveren van drinkwater, zijn vrijgesteld van de vennootschapsbelasting.

De belasting over het resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening bedraagt nihil (2015: nihil). De aansluiting met het effectieve belastingtarief is als volgt:

In miljoenen euro’s 2016Resultaat voor belastingen 48,5

Onbelaste activiteiten 48,5

Belastbaar resultaat -

Vennootschapsbelasting -

De vennootschapsbelasting is berekend op basis van het geldende belastingtarief in Nederland

(25%). De effectieve belastingdruk over het resultaat voor de vennootschapsbelasting bedraagt 0%.

DividendbelastingOver de betaalde dividenduitkering wordt door Vitens dividendbelasting ingehouden en afgedragen.

3.11 Toelichting op het geconsolideerde kasstroomoverzicht

[24] Kasstroom uit operationele activiteitenDe kasstroom uit operationele activiteiten bedroeg € 121,4 miljoen (2015: € 137,4 miljoen) en is evenals in 2015 ruim toereikend om de investeringsactiviteiten van € 85,6 miljoen (2015: € 89,5 miljoen) te financieren. De kasstroom uit operationele activiteiten is € 16 miljoen lager dan in 2015 wat voornamelijk wordt veroorzaakt door de stijging van het werkkapitaal van € 17,1 miljoen (door stijging van de handels- en overige vorderingen).

[24] Kasstroom uit financieringsactiviteitenHet surplus aan kasstroom uit operationele activiteiten en kasstroom uit investeringsactiviteiten (2016: € 35,8 miljoen; 2015: € 47,9 miljoen) is voornamelijk ingezet voor het uitkeren van dividend (€ 22,1 miljoen) en het terugbrengen van de omvang van de rentedragende verplichtingen. Tegenover een sterke daling van de langlopende leningen (nieuwe leningen € 50 miljoen, aflossing € 104,6 miljoen) staat een verhoging van de kortlopende rentedragende verplichtingen (verhoging rekening-courant).

3.12 Overige toelichting op de geconsolideerde jaarrekening

[25] DividendIn 2016 heeft de aandeelhoudersvergadering ingestemd met de voorgestelde winstbestemming over het resultaat 2015. Als gevolg hiervan heeft in juni 2016 betaling plaatsgevonden van het dividend en is het restant toegevoegd aan de overige reserves.


Dividend boekjaar 2014 - 16,8

Dividend boekjaar 2015 22,1 -

Aantal gerechtigde gewone aandelen 5.777.247 5.777.247

Dividend per aandeel (in euro's) 3,83 2,91

De directie stelt de aandeelhouders voor om dividend 2016 op gewone aandelen ad € 19,4 miljoen uit te betalen in 2017 (goedgekeurd door de Raad van Commissarissen op 22 maart 2017). Op een totaal van 5.777.247 gerechtigde aandelen betekent dit een dividend van € 3,36 per aandeel.


[26] Verbonden partijenDe aandelen van Vitens worden gehouden door honderdtien aandeelhouders uit de publieke sector (provincies en gemeenten). Vitens heeft belangen in geassocieerde deelnemingen en joint ventures, waarin ze ofwel invloed van betekenis heeft, maar geen beslissende zeggenschap, ofwel gezamenlijke zeggenschap uitoefent in bedrijfsvoering en financieel beleid. Transacties met deze partijen worden uitgevoerd op arm’s length basis.

Vitens Evides International B.V.In 2016 is door Vitens een bedrag van € 2,0 miljoen gestort als bijdrage in de ontwikkelingsactiviteiten van Vitens Evides International B.V. Door Vitens is in 2016, voornamelijk voor uren van Vitens medewerkers die hebben deelgenomen aan projecten van Vitens Evides International B.V., een bedrag van € 1,0 miljoen (2015: € 1,2 miljoen) gefactureerd.

Facturatie B.V.Jaarlijks wordt door Facturatie B.V. de afschrijvingskosten doorbelast aan de aandeelhouders Vitens (50%) en Evides N.V. (50%). De afschrijvingskosten voor Vitens bedragen in 2016 € 0,6 miljoen (2015: € 0,9 miljoen). Ultimo 2016 staat bij Vitens nog een bedrag van € 0,2 miljoen (2015: 0,2 miljoen) op de balans voor door te belasten afschrijvingskosten.

Hieronder een overzicht van de andere verbonden partijen.

Verbonden partij Vestigingsplaats Belang (in %)

AquaMinerals B.V. Rijswijk 26,9

KWH Water B.V. Nieuwegein 29,1

Smart Frequencies B.V. Joure 24,45

De vorderingen en schulden van verbonden partijen ultimo boekjaar.


Vorderingen op verbonden partijen 0,5 0,6

Schulden aan verbonden partijen 0,3 0,3

[27] WaterbalansIn miljoenen m3 2016 2015

Totaal te bewerken water 362,8 356,1

Productieverliezen -10,8 -9,5

Totaal geproduceerd reinwater 352,0 346,6

Inkoop reinwater 5,7 5,5

Productie en inkoop 357,7 352,1

Verkoop reinwater buiten voorzieningsgebied - -

Afgeleverd in voorzieningsgebied 357,7 352,1

Distributieverliezen en meetverschillen -20,5 -22,1

Levering aan klanten 337,2 330,0

Niet In Rekening Gebracht (NIRG) in % 5,7% 6,3%

Het werkelijk NIRG over 2015 (na facturering van 99,5% van levering aan klanten) is hoger uitgekomen dan gerapporteerd in de jaarrekening 2015 (6,3% vs. 6,1%). Het totaal ingeschatte waterverbruik en vastrecht per ultimo 2015 dat in 2016 zou worden gefactureerd is 0,1% (€ 208,1 miljoen op een totaal van € 208,4 miljoen) te hoog geweest ten opzichte van de werkelijke facturatie. Het NIRG over 2016 (42,3% van de levering aan klanten is gefactureerd) is berekend op 5,7%.

Resultaat op afloop balansposten en effect NIRG 2016 2015 2014 2013 2012

Resultaat op afloop balansposten omzet voorgaande jaren

(in miljoenen euro’s)

-0,5 -0,7 -1,0 -2,6 -1,2

Gerapporteerd NIRG in jaarrekening 5,7% 6,1% 5,9% 5,8% 4,9%

Werkelijk NIRG 6,3% 6,0% 6,3% 5,9%

[28] Financieel risicomanagement

Beheersing van kapitaalIn 2016 is het financieel beleid aangescherpt. In het financieel beleid van Vitens is als doelstelling ten aanzien van de solvabiliteit het volgende geformuleerd: ‘een eigen vermogen minimaal gelijk aan 30% van het balanstotaal’ (dit was 25%). Deze primaire doelstelling staat centraal bij de beheersing van de financiële risico’s. Ultimo 2016 bedraagt de solvabiliteit 28,1% (2015: 27,5%).

Vitens heeft in haar treasurystatuut opgenomen dat het renterisico niet groter mag zijn dan 25% van de totale vreemd vermogenspositie. Het renterisico is de som van de renteherzieningen (inclusief rente-instrumenten) en hetgeen nodig is aan nieuwe financiering (schuldvernieuwing) in enig jaar.


Vitens heeft met diverse kredietgevers kredietarrangementen afgesloten. In deze arrangementen worden door de kredietgevers voorwaarden (financiële ratio’s) gesteld waaraan Vitens moet voldoen.

In de Drinkwaterwet wordt een maximum gesteld aan de vergoeding over het gemiddeld ter beschikking gestelde vermogen voor de jaren 2016-2017 van 4,2% (2014-2015: 4,8%) en een maximum aan de toegestane solvabiliteit van 70% (2014-2015: 70%).

Vitens heeft in 2016 voldaan aan de financiële ratio's van haar kredietgevers. Vitens heeft in 2016 een voorlopige WACC (Weighted Average Cost of Capital) behaald van 4,8%. De definitieve WACC wordt vastgesteld middels het Bedrijfsverslag dat voor 1 oktober 2017 aan het Ministerie van Infrastructuur & Milieu wordt gerapporteerd. De behaalde WACC is boven de gestelde norm van 4,2%. Vitens zal als gevolg hiervan 'de overwinst 2016' van circa € 13 miljoen aan de klant teruggeven door verlaging van de drinkwatertarieven in 2018.

Financiële ratio’s Streefwaarden 1 2016 2015 2014 2013 2012

Solvabiliteit

(eigen vermogen / totaal vermogen)

> 20% 28,1 27,5 24,6 25,6 22,9

Solvabiliteit

(garantievermogen / totaal vermogen)

> 25% 31,8 31,9 29,7 31,5 29,7

Leverage ratio > 7% 12,4 13,8 11,8 12,8 12,0

Interest Coverage ratio

(EBIT / (rentelasten en -baten +

uitbetaald dividend huidig boekjaar))

> 1,0 1,46 1,70 1,52 1,44 1,24

Debt ratio

(Rentedragende verplichtingen

(exclusief de achtergestelde leningen)

/ EBITDA)

< 7,0 5,2 4,9 5,2 5,3 5,4

Weighted Average Cost of Capital (WACC) 2

< 4,2% 4,8% 5,1% 4,6% 4,8% 4,5%

1. De streefwaarden betreffen de door de kredietgevers gestelde voorwaarden voor de diverse

kredietarrangementen.

2. De streefwaarde wordt eens in de twee jaar door het Ministerie van Infrastructuur & Milieu vastgesteld.

Voor de jaren 2016 en 2017 bedraagt de WACC 4,2% (voor de jaren 2014 en 2015 4,8%).

Berekeningswijze financiële ratio's en gebruikte afkortingenSolvabiliteit (eigen vermogen): eigen vermogen x 100% gedeeld door het balanstotaal.

Solvabiliteit (garantievermogen): (eigen vermogen + achtergestelde leningen) x 100% gedeeld door het balanstotaal.

Leverage: netto operationele kasstroom gedeeld door rentedragende schulden (inclusief de achtergestelde leningen).

EBIT: bedrijfsresultaat plus resultaat joint ventures en geassocieerde deelnemingen.

EBITDA: EBIT plus afschrijvingen en bijzondere waardeverminderingen.

WACC: bedrijfsresultaat plus bijdrage buitenlandse activiteiten ten behoeve van bevordering van een goede drinkwatervoorziening gedeeld door het gemiddelde balanstotaal.

Financiële risico’s worden binnen Vitens beheerst door de treasurycommissie die onder toezicht staat van de directie. Belangrijke doelstellingen uit het treasurybeleid zijn het waarborgen van een blijvende toegang tot de kapitaalmarkt, het beheersen van financiële risico’s, het realiseren van zo laag mogelijke kosten en het zekerstellen van voldoende liquiditeit.

Vitens is onderhevig aan de volgende financiële risico’s: marktrisico (inclusief prijsrisico, valutarisico en interestrisico), kredietrisico en liquiditeitsrisico.

Marktrisico(i) PrijsrisicoOnder prijsrisico wordt verstaan: het risico van waardemutaties als gevolg van veranderingen in marktprijzen.

Reële waarde van financiële activa en verplichtingen Boekwaarde Reële waarde

in miljoenen euro’s 2016 2015 2016 2015

Activa

Handels- en overige vorderingen 50,5 30,4 50,5 30,4

Langlopende financiële activa 2,8 4,9 2,7 4,4

Vooruitgefactureerde bedragen 0,4 0,9 0,4 0,9

Verplichtingen

Achtergestelde geldleningen 62,9 75,5 64,2 77,3

Langlopende geldleningen 865,5 907,6 994,8 1.033,0

Handelsschulden en overige te betalen posten 48,1 45,1 48,1 45,1

Nog te ontvangen facturen 7,5 8,5 7,5 8,5

Rentedragende verplichtingen 48,3 9,5 48,3 9,5

Kortlopende overige financiële verplichtingen 51,8 48,9 51,8 48,9

In bovenstaande tabel staan de reële waarden van de financiële activa en verplichtingen. De derivaten zijn hierin niet vermeld aangezien deze tegen reële waarde op de balans worden verantwoord.

De reële waarden van de financiële activa en verplichtingen zijn als volgt bepaald:1. Handels- en overige vorderingen en vooruitgefactureerde bedragen: gezien de korte

doorlooptijd van deze vorderingen is de reële waarde overeenkomstig de boekwaarde.2. Langlopende financiële activa: deze post betreft een verstrekte lening ten behoeve van

financiering van het wagenpark en hypothecaire leningen aan (oud-)werknemers. De reële


waarden hiervan zijn bepaald door het contant maken van de toekomstige kasstromen.3. Achtergestelde en langlopende geldleningen: de reële waarden hiervan zijn bepaald door het

contant maken van de toekomstige kasstromen tegen de voor Vitens van toepassing zijnde yield rentecurve per 31 december.

4. Handelsschulden en overige te betalen posten, nog te ontvangen facturen, rentedragende verplichtingen en kortlopende overige financiële verplichtingen: de reële waarde van de genoemde posten is gezien de korte doorlooptijd overeenkomstig de boekwaarde.

5. Rentedragende verplichtingen: de reële waarde van de rentedragende verplichtingen is overeenkomstig de boekwaarde.

(ii) ValutarisicoDit betreft het risico dat de waarde van een financieel instrument verandert als gevolg van fluctuaties van valutakoersen. Vitens Evides International B.V. is een joint venture van Vitens en Evides N.V. en voert projecten uit in ontwikkelingslanden met als doel verbetering van de watervoorziening. Vitens Evides International B.V. alsook haar dochtermaatschappijen/ deelnemingen hanteren de euro als functionele valuta. Eventuele koersverschillen worden per transactie berekend en ten gunste/ ten laste gebracht van de winsten verliesrekening. Vitens loopt zelf geen valutarisico over haar activiteiten omdat alle bedrijfsactiviteiten plaatsvinden binnen Nederland.

(iii) InterestrisicoIn het kader van de normale bedrijfsuitoefening maakt Vitens gebruik van derivaten (interest rate swaps) om renterisico’s te beperken. Het doel van dit beheer is de invloed van veranderingen in rentetarieven op de resultaten te beperken. Derivaten worden gebruikt om de leningenportefeuille te sturen op het gewenste risicoprofiel. Deze instrumenten worden niet gebruikt voor speculatieve of handelsdoeleinden. Vitens heeft in het treasurystatuut opgenomen dat maximaal over 25% van het totaal vreemd vermogen (exclusief achtergestelde geldleningen) renterisico mag worden gelopen. Ultimo 2016 kwam het aldus berekende renterisico uit op 19,7% (2015: 17,0%). Hiermee is voldaan aan de gestelde norm. Dit betekent dat slechts een klein deel van de leningenportefeuille onderhevig is aan renteschommelingen en dat de invloed op de rentelasten beperkt is.

De bovengenoemde benadering past bij de wens om de beschikbaarheid van de opgenomen financiering zoveel mogelijk overeen te laten komen met de relatief lange levensduur van de activa.

Een eventuele stijging/ daling van de korte termijnrente (driemaands Euribor) van honderd basispunten (1%) betekent voor Vitens een stijging/ daling van de rentekosten van € 1,4 miljoen op jaarbasis (2015: € 1,1 miljoen). De stijging/ daling heeft betrekking op de roll-over leningen die niet zijn afgedekt door middel van derivaten en het saldo over de rekening-courant.

Een eventuele daling van de rentecurve ten opzichte van 31 december 2016 van honderd basispunten (1%) heeft een negatief effect van € 38,4 miljoen op de waarde van de derivaten. Een eventuele stijging van de rentecurve ten opzichte van 31 december 2016 van honderd

basispunten (1%) heeft een positief effect van € 33,1 miljoen op de waarde van de derivaten. Een negatief of positief effect op de waarde van de derivaten resulteert in mutaties in het eigen vermogen.

De rentederivaten zijn gerelateerd aan roll-over leningen die op termijn aflopen. Voor een hoofdsom van € 245 miljoen is de looptijd (tot 2027) van de rentederivaten gelijk aan de looptijd van de roll-over leningen. Voor een hoofdsom van € 50 miljoen is de looptijd (€ 25 miljoen tot 2042 en € 25 miljoen tot 2043) niet gelijk aan de roll-over lening. Gezien de aard van de bedrijfsactiviteiten acht Vitens het waarschijnlijk dat ook voor de periode na het aflopen van de huidige roll-over leningen een financieringsbehoefte zal bestaan en ingevuld zal worden die minimaal gelijk is aan de hoofdsom en looptijd van de gerelateerde rentederivaten.

Onderstaande tabel toont de vervaldatum of, indien eerder, de contractuele renteherzieningsdatum van de leningenportefeuille op 31 december 2016. Dit geeft inzicht in de mate waarin Vitens wordt blootgesteld aan wijzigingen in de hoogte van rentepercentages voor financiële verplichtingen.

Interest risico in miljoenen euro’s Rente-

percentage

< 6

maanden

6 - 12

maanden

1 - 5 jaar > 5 jaar Totaal

Per 31 december 2015 Achtergestelde geldleningen 3,01% - 12,6 50,3 12,6 75,5

Bullet en lineaire geldleningen 4,49% 26,0 4,8 149,7 328,2 508,7

Roll-over geldleningen (gekoppeld

met ‘interest rate swaps’, waardoor

vastrentende leningen ontstaan)

4,20% 4,5 - 25,0 270,0 299,5

Roll-over geldleningen 0,34% 4,5 52,3 10,9 32,3 100,0

Banken (rekening-courant) eenmaands

EURIBOR

9,5 - - - 9,5

Totaal aan financiële verplichtingen 44,5 69,7 235,9 643,1 993,2

Per 31 december 2016 Achtergestelde geldleningen 2,54% - 12,6 50,3 - 62,9

Bullet en lineaire geldleningen 4,29% 0,8 29,3 173,7 274,1 477,9

Roll-over geldleningen (gekoppeld

met ‘interest rate swaps’, waardoor

vastrentende leningen ontstaan)

4,19% - - 25,0 270,0 295,0

Roll-over geldleningen 0,12% - 2,3 9,1 81,8 93,2

Banken (rekening-courant) eenmaands

EURIBOR

48,3 - - - 48,3

Totaal aan financiële verplichtingen 49,1 44,2 258,1 625,9 977,3


KredietrisicoVitens is onderhevig aan debiteurenrisico’s in het geval dat klanten niet kunnen voldoen aan hun verplichtingen. Ultimo 2016 bedraagt het debiteurensaldo waarover dit risico wordt gelopen € 40,8 miljoen (2015: € 22,3 miljoen), zie noot [4].

De overige kortlopende vorderingen € 11,3 miljoen (2015: € 10,3 miljoen) bestaan uit vorderingen op meelifters € 1,3 miljoen (2015: € 1,2 miljoen), belastingen en premies sociale verzekeringen € 1,3 miljoen (2015: € 1,5 miljoen), vooruitbetaalde kosten € 0,4 miljoen (2015: € 0,9 miljoen) en nog te ontvangen opbrengsten € 8,6 miljoen (2015: € 6,7 miljoen). Op de vorderingen van meelifters en van de belastingen en sociale premies loopt Vitens geen kredietrisico.

Vitens heeft geen significante concentraties van kredietrisico.

LiquiditeitsrisicoHet liquiditeitsrisico bestaat uit het risico dat Vitens niet of niet tijdig aan financiële middelen kan komen om te voldoen aan haar verplichtingen. Om dit risico te minimaliseren, beoordeelt Vitens regelmatig de verwachte en potentiële kasstromen over een tijdshorizon van meerdere jaren. Tevens wordt jaarlijks een gedetailleerde liquiditeitsprognose opgesteld om eventuele schommelingen in de liquiditeitsbehoefte tijdig te kunnen onderkennen en eventueel gepaste actie te ondernemen.

Per 31 december 2016 beschikt Vitens over een rekening-courantfaciliteit tot een bedrag van € 75 miljoen, een kasgeldfaciliteit tot een bedrag van € 55 miljoen (hiervan betreft € 25 miljoen een ongecommitteerde faciliteit), een langlopende kredietfaciliteit van € 90 miljoen (faciliteit van € 300 miljoen, waarvan € 210 miljoen is afgeroepen in de periode 2006-2014) en een langlopende kredietfaciliteit van € 100 miljoen (faciliteit van € 150 miljoen, waarvan € 50 miljoen is afgeroepen in de periode 2016).

De contractueel overeengekomen (niet gedisconteerde) betalingen op financiële verplichtingen worden weergegeven in de onderstaande tabel.

Liquiditeitsrisico in miljoenen euro's < 1 jaar 1 - 5 jaar > 5 jaar

Langlopende financiële verplichtingen berekenen incl. rente

Achtergestelde geldleningen 13,8 52,4 -

Bullet en lineaire geldleningen 50,4 234,6 366,9

Roll-over leningen 2,0 36,1 353,8

Derivaten 12,7 46,8 63,7

Langlopende overige financiële verplichtingen 17,4 27,7 9,5

Totaal langlopende financiële verplichtingen 96,3 397,6 793,9

Kortlopende financiële verplichtingen

Handelsschulden en overige te betalen posten 48,1 - -

Nog te ontvangen facturen 7,5 - -

Rentedragende verplichtingen 48,3 - -

Kortlopende overige financiële verplichtingen 51,8 - -

Totaal kortlopende financiële verplichtingen 155,7 - -

Totaal langlopende en kortlopende financiële verplichtingen

252,0 397,6 793,9

Vitens loopt ook liquiditeitsrisico inzake bijstortingsverplichtingen uit hoofde van negatieve marktwaarde van derivaten. Per 31 december 2016 heeft Vitens geen bijstortingen hoeven te verrichten.

Met een partij heeft Vitens een derivaat afgesloten, waarbij een bijstorting kan plaatsvinden boven een bepaalde negatieve marktwaarde (de treshold). Vitens heeft hierbij één derivaat afgesloten met een waarde van € 25 miljoen. De negatieve marktwaarde per 31 december 2016 bedraagt € 9,8 miljoen (2015: € 6,9 miljoen; treshold bedraagt € 20 miljoen). Een eventuele daling van de rentecurve ten opzichte van 31 december 2016 van honderd basispunten (1%) heeft een negatief effect van € 7,7 miljoen op de waarde van het derivaat. Een eventuele stijging van de rentecurve ten opzichte van 31 december 2016 van honderd basispunten (1%) heeft een positief effect van € 6 miljoen op de waarde van het derivaat.

[29] Saldering van financiële activa en financiële verplichtingenUltimo 2015 en 2016 heeft Vitens geen financiële activa en financiële verplichtingen gesaldeerd in de balans opgenomen. Eveneens is geen sprake van voorwaardelijke rechten tot saldering die zouden kunnen leiden tot gesaldeerde afwikkeling van financiële activa en financiële verplichtingen.


3.13 Enkelvoudige jaarrekening

Enkelvoudige balans per 31 december

Activa In miljoenen euro’s 31-12-2016 31-12-2015

Vaste activa

Materiële vaste activa 1.672,5 1.673,1

[30] Investeringen in

dochterondernemingen

1,1 1,1

[30] Investeringen in geassocieerde

deelnemingen en joint ventures

5,3 5,1

Overige financiële vaste activa 2,8 4,9

1.681,7 1.684,2

Vlottende activa[31] Handels- en overige vorderingen 51,0 31,4

Vaste activa aangehouden voor

verkoop

6,8 -

Totaal activa 1.739,5 1.715,6

Passiva In miljoenen euro’s 31-12-2016 31-12-2015

[32] Eigen vermogen

Aandelenkapitaal 5,8 5,8

Agioreserve 147,2 147,2

Herwaarderingsreserve

derivaten

-98,3 -89,3

Herwaarderingsreserve

IFRS-transitie

28,0 30,6

Overige reserves 357,9 322,0

Resultaat boekjaar 48,5 55,4

489,1 471,7

Verplichtingen

Voorzieningen

[33] Voorzieningen


4,7 6,5

Overige voorzieningen 0,3 1,2

5,0 7,7

Langlopende verplichtingen

Egalisatierekening bijdragen

van derden

61,8 50,6


Derivaten 98,3 89,3

1.043,5 1.018,3

[34] Kortlopende verplichtingen 201,9 217,9

Totaal Passiva 1.739,5 1.715,6

Enkelvoudige winsten verliesrekeningIn miljoenen euro's 2016 2015

Eigen resultaat (excl. deelnemingen)

na belastingen

48,5 55,4

Resultaat deelnemingen na belastingen - -

Netto resultaat 48,5 55,4

Noten in de linkermarge van tabellen verwijzen naar de toelichtingen in § 3.14.


3.14 Toelichting op de enkelvoudige jaarrekening

Waarderingsgrondslagen voor de enkelvoudige jaarrekeningDe enkelvoudige jaarrekening van Vitens is opgesteld volgens de bepalingen Titel 9 Boek 2 BW met uitzondering van de grondslagen van waardering en resultaatbepaling zoals onderstaand toegelicht.

De gebruikte waarderingsgrondslagen zijn grotendeels dezelfde als die gebruikt worden voor de geconsolideerde jaarrekening volgens de bepalingen van artikel 362 lid 8 Titel 9 Boek 2 BW, waarbij investeringen in dochtermaatschappijen worden verantwoord tegen de nettovermogenswaarde van de activa volgens de equity methode. De enkelvoudige winsten verliesrekening van Vitens is op grond van artikel 402 Titel 9 Boek 2 BW op vereenvoudigde wijze opgesteld.

Vitens hanteert als grondslagen voor waardering en resultaatbepaling de International Financial Reporting Standards (IFRS) zoals aanvaard binnen de Europese Unie. Voor de grondslagen wordt verwezen naar de ‘Grondslagen voor waardering en resultaatbepaling van de geconsolideerde jaarrekening’.

De balansposten kantoorgebouwen, dienstwoningen, vaste activa aangehouden voor verkoop en derivaten worden gewaardeerd tegen reële waarde. Als gevolg van de toepassing van Titel 9 Boek 2 BW wordt voor het effect van reële-waardemutaties op het vermogen een herwaarderingsreserve gevormd.

Voor de overige toelichtingen wordt verwezen naar de geconsolideerde jaarrekening (zie § 3.8).

[30] Investeringen in deelnemingenIn miljoenen euro’s Investeringen in

dochtermaatschappijen

Investeringen in

geassocieerde

deelnemingen en joint

ventures

Totaal

Boekwaarde per 1 januari 2015 1,1 5,9 7,0

Mutaties 2015Aandeel in resultaat - -0,1 -0,3

Ontvangen van deelnemingen - -0,7 -2,0

Resultaat boekjaar - - -

Totaal mutaties - -0,8 -0,8

Boekwaarde per 31 december 2015 1,1 5,1 6,2

In miljoenen euro’s Investeringen in

dochtermaatschappijen

Investeringen in

geassocieerde

deelnemingen en joint

ventures

Totaal

Mutaties 2016 Aandeel in resultaat - 0,2 0,2

Ontvangen van deelnemingen - - -

Resultaat boekjaar - - -

Totaal mutaties - 0,2 0,2

Boekwaarde per 31 december 2016 1,1 5,3 6,4

Deelnemingen in dochtermaatschappijen worden gewaardeerd tegen nettovermogenswaarde, die is bepaald op basis van IFRS-grondslagen zoals toegepast in de geconsolideerde jaarrekening.

[31] Handels- en overige vorderingenIn miljoenen euro's 2016 2015

Handelsdebiteuren 40,8 22,3

Waardevermindering van debiteuren -1,5 -1,3

Meelifters 1,3 1,2

Nettohandelsvorderingen 40,6 22,2

Belastingen en premies sociale

verzekeringen

1,3 1,5

Vooruitgefactureerde bedragen 0,4 0,9

Vorderingen op groepsmaatschappijen 0,1 0,1

Overlopende activa 8,6 6,7

Totaal 51,0 31,4

[32] Eigen vermogenIn miljoenen euro’s 2016 2015


MutatiesResultaat boekjaar 48,5 55,4

Mutatie herwaarderingsreserve derivaten -9,0 12,0

Vrijval herwaarderingsreserve dienstwoningen 0,0 -0,1

Mutatie herwaarderingsreserve IFRS-transitie -2,6 -2,6

Mutatie algemene reserve 2,6 2,6

Dividenduitkering gewone aandelen -22,1 -16,8

Totaal mutaties 17,4 50,5



De herwaarderingsreserve derivaten betreft de negatieve marktwaarde derivaten van € 98,3 miljoen (2015: € 89,3 miljoen), zie noot [11].

De herwaarderingsreserve IFRS-transitie is gevormd voor de waardevermeerdering in 2006 op de transport- en hoofdleidingen. Hierbij is uitgegaan van een gewogen gemiddelde ouderdom (of investeringsjaar) van veertig jaar waardoor de herwaardering op de transport- en hoofdleidingen in de komende tien jaar zal aflopen naar nihil. De herwaarderingsreserve IFRS-transitie zal over negentien jaar nihil zijn.

Voor een overige toelichting op het eigen vermogen wordt verwezen naar de geconsolideerde jaarrekening, zie noot [6].

[33] Voorzieningen personeelsbeloningenVoor het mutatieoverzicht van de voorzieningen personeelsbeloningen wordt verwezen naar de geconsolideerde jaarrekening, zie noot [12].

[34] Kortlopende verplichtingenIn miljoenen euro’s 2016 2015

Handelsschulden en overige te betalen posten 48,3 45,0

Aflossingsverplichtingen over langlopende verplichtingen 45,0 104,7



Korte termijn personeelsbeloningen 28,1 26,8

Nog te ontvangen facturen 7,5 8,5


Totaal 201,9 217,9

[35] Bezoldiging directie en commissarissenOp grond van artikel 1.3, eerste lid, onderdeel d Wet normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke sector (WNT van 15 november 2012) is Vitens gehouden bij de samenstelling van onderstaande verantwoording rekening te houden met de verplichtingen zoals gesteld in de wet.

Bezoldiging directieDe managementverantwoordelijkheid van Vitens ligt bij de directie. De Raad van Commissarissen draagt verantwoordelijkheid voor de bezoldigingsstructuur van de directie. De bezoldiging bestaat uit een basissalaris, pensioen, sociale lasten en overige onkostenvergoedingen en voldoet aan de vereisten van de Wet normering topinkomens (WNT en WNT2). De opsplitsing is hieronder vermeld.

Bezoldiging topfunctionarissen en gewezen topfunctionarissen - met dienstbetrekking (in euro’s)Naam Beloning

(WNT)Belastbare vaste en variabele onkosten-vergoedin-gen (WNT)

Voorzienin-gen ten be-hoeve van beloningen betaalbaar op termijn (WNT)

Totale bezoldiging 2016 WNT

Overige bezoldi-gingscom-ponenten (geen onderdeel WNT)

Totale bezoldiging 2016

Totale bezoldiging 2015 WNT

Totale bezoldiging 2015

L.C.A. Declercq (Voorzitter)

203.776 7.997 16.458 228.231 4.824 233.055 228.231 238.155

drs. W.H.J. Odding (Lid directie)

182.163 9.537 15.726 207.426 5.788 213.214 207.426 216.318

Totaal 385.939 17.534 32.184 435.657 10.612 446.269 435.657 454.473

Bovenstaande topfunctionarissen hadden in 2015 (365 dagen) en 2016 (366 dagen) een fulltime dienstverband. Voor beide topfunctionarissen is de overgangsregeling uit de WNT2 van toepassing.

Bezoldigingsbeleid directieDe Algemene Vergadering van Aandeelhouders heeft ter vergadering van 30 april 2015 ingestemd met het vernieuwde ‘bezoldigingsbeleid directie’. Dit bezoldigingsbeleid is in lijn met de bepalingen uit de Wet normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke sector (de WNT). Per 1 januari 2015 is sprake van een aanpassing van de WNT in verband met de verlaging van het wettelijke bezoldigingsmaximum van 130% naar 100% van de bezoldiging van een minister (Wet verlaging bezoldigingsmaximum, WNT2). De huidige bezoldiging past binnen de geldende overgangsregeling WNT2. De overgangsregeling loopt tot en met 2018. Na 2018 wordt de bezoldiging in drie jaar tijd afgebouwd. Aan de directieleden zijn geen leningen, voorschotten en garanties verstrekt.


Bezoldiging commissarissenDe bezoldiging van de leden van de Raad van Commissarissen (RvC) bestaat uit vacatiegeld, een onkostenvergoeding en bijdrage ZVW.

Bezoldiging topfunctionarissen & gewezen topfunctionarissen - zonder dienstbetrekking (in euro’s)

Naam Vacatiegeld Onkosten

vergoeding

Totale

bezoldiging

2016 WNT

Bijdrage

ZVW

Totale

bezoldiging

2016

Totale

bezoldiging

2015

In functie

(in dagen)

mr. B. Staal 1 25.850 1.000 26.850 - 26.850 25.350 366

ir. C.J. Rameau MBA 2

17.900 - 17.900 1.208 19.108 17.998 366

ir. T.A. de Man 2 17.900 - 17.900 1.208 19.108 17.998 366

drs. M.C.J. Poulussen MSM 2

17.900 - 17.900 1.208 19.108 17.998 366

drs. E.A. de Groot 3 17.900 - 17.900 1.208 19.108 1.501 366

ir. T. Menssen MBA 4 - - - - - 15.491 -

Totaal 97.450 1.000 98.450 4.832 103.282 96.336

1. Voorzitter RvC.

2. Lid RvC.

3. Lid RvC vanaf november 2015.

4. Lid RvC tot 26 november 2015.

In de aandeelhoudersvergadering van 26 november 2015 is ir. T. Menssen afgetreden als lid RvC en is drs. E.A. de Groot benoemd als lid RvC.

Het bezoldigingsbeleid Raad van Commissarissen is aangepast aan de per 1 januari 2013 in werking getreden Wet normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke sector (WNT) en de per 1 januari 2015 in werking getreden WNT2. De Algemene Vergadering van Aandeelhouders heeft ter vergadering van 30 april 2015 het vernieuwde bezoldigingsbeleid RvC goedgekeurd.

[36] AccountantskostenOvereenkomstig artikel 2:382a BW wordt in deze noot een toelichting gegeven op de accountantskosten die betrekking hebben op de ontvangen diensten van de accountantsorganisatie in 2016. Deze bestaan uit de controle van de jaarrekening € 225 duizend (2015: € 190 duizend) en voor andere controlewerkzaamheden € 19 duizend (2015: € 13 duizend).

Zwolle, 22 maart 2017

Raad van Commissarissenmr. B. Staal (voorzitter)ir. C.J. Rameau (vicevoorzitter)ir. Th.A. de Mandrs. M.C.J. Poulussen MSMdrs. E A. de Groot

DirectieL.C.A. Declercq MScdrs. W.H.J. Odding

3.15 Overige gegevens

WinstbestemmingDe statutaire bepalingen ten aanzien van de winstbestemming luiden als volgt:

De gebruikte waarderingsgrondslagen zijn grotendeels dezelfde als die gebruikt worden voor de geconsolideerde jaarrekening volgens de bepalingen van artikel 362 lid 8 Titel 9 Boek 2 BW, waarbij investeringen in dochtermaatschappijen worden verantwoord tegen de nettovermogenswaarde van de activa volgens de equity methode. De vennootschappelijke winsten verliesrekening van Vitens is op grond van artikel 402 Titel 9 Boek 2 BW op vereenvoudigde wijze opgesteld.

34.1Het dividendbeleid wordt vastgesteld, en kan worden gewijzigd, bij besluit van de directie dat is goedgekeurd door de Raad van Commissarissen en de Algemene Vergadering van Aandeelhouders. Met inachtneming van het aldus goedgekeurde dividendbeleid wordt jaarlijks door de directie, onder goedkeuring van de Raad van Commissarissen, vastgesteld welk deel van de winst wordt gereserveerd en welk deel wordt uitgekeerd.

34.2Uitkering van winst geschiedt na de vaststelling van de jaarrekening waaruit blijkt dat zij geoorloofd is.

34.3De algemene vergadering kan op voorstel van de directie dat is goedgekeurd door de Raad van Commissarissen besluiten tot uitkering van interim-dividend en tot uitkeringen ten laste van een reserve van de vennootschap.

34.4Uitkeringen op aandelen kunnen slechts plaats hebben tot ten hoogste het bedrag van het uitkeerbare eigen vermogen en, indien het een tussentijdse uitkering betreft, aan deze vereiste is voldaan blijkens een tussentijdse vermogensopstelling als bedoeld in artikel 2:105 lid 4 van


het BW. De vennootschap legt de vermogensopstelling ten kantore van het Handelsregister neer binnen acht dagen na de dag waarop het besluit tot uitkering wordt bekendgemaakt.

34.5De vordering van een aandeelhouder tot een uitkering op aandelen verjaart door een tijdsverloop van vijf jaren. De directie stelt de aandeelhouders voor het resultaat na belastingen als volgt te bestemmen (goedgekeurd door de Raad van Commissarissen op 22 maart 2017): betaling van dividend op gewone aandelen ad € 19,4 miljoen en het restant ad € 29,1 miljoen toevoegen aan de overige reserves. Dit is conform het dividendbeleid.

3.16 Controleverklaring van de onafhankelijke accountant

Aan: de Algemene Vergadering en de Raad van Commissarissen van Vitens N.V.

Verklaring over de jaarrekening 2016 Ons oordeelNaar ons oordeel:• geeft de in dit jaarverslag opgenomen geconsolideerde jaarrekening een getrouw beeld van

de grootte en samenstelling van het vermogen van Vitens N.V. op 31 december 2016 en van het resultaat en de kasstromen over 2016, in overeenstemming met de International Financial Reporting Standards zoals aanvaard binnen de Europese Unie (EU-IFRS) en met Titel 9 Boek 2 van het in Nederland geldende Burgerlijk Wetboek (BW);

• geeft de in dit jaarverslag opgenomen enkelvoudige jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en samenstelling van het vermogen van Vitens N.V. op 31 december 2016 en van het resultaat over 2016 in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW en de bepalingen bij en krachtens de Wet normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke sector (WNT).

Wat we hebben gecontroleerdWij hebben de in dit jaarverslag opgenomen jaarrekening 2016 van Vitens N.V. te Zwolle (‘de vennootschap’) gecontroleerd. De jaarrekening omvat de geconsolideerde jaarrekening van Vitens N.V. en haar dochtermaatschappijen (samen: ‘de groep’), en de enkelvoudige jaarrekening.

De geconsolideerde jaarrekening bestaat uit:• de geconsolideerde balans per 31 december 2016;• de volgende overzichten over 2016: de geconsolideerde winsten verliesrekening, het

geconsolideerde overzicht van overig totaalresultaat, het geconsolideerde mutatieoverzicht eigen vermogen en het geconsolideerde kasstroomoverzicht;

• de toelichting met een overzicht van de belangrijke grondslagen voor financiële verslaggeving en overige toelichtingen.

De enkelvoudige jaarrekening bestaat uit:• de enkelvoudige balans per 31 december 2016;• de enkelvoudige winsten verliesrekening over 2016;• de toelichting met een overzicht van de gehanteerde grondslagen voor financiële

verslaggeving en overige toelichtingen.

Het stelsel voor financiële verslaggeving dat is gebruikt voor het opmaken van de geconsolideerde jaarrekening is EU-IFRS en de relevante bepalingen uit Titel 9 Boek 2 BW en het stelsel dat is gebruikt voor het opmaken van de enkelvoudige jaarrekening is Titel 9 Boek 2 BW en de bepalingen bij en krachtens de WNT. De basis voor ons oordeelWij hebben onze controle uitgevoerd volgens het Nederlands recht, waaronder ook de Nederlandse controlestandaarden en de Regeling controleprotocol WNT 2016 vallen. Onze verantwoordelijkheden op grond hiervan zijn beschreven in de sectie ‘Onze verantwoordelijkheden voor de controle van de jaarrekening’.

OnafhankelijkheidWij zijn onafhankelijk van Vitens N.V. zoals vereist in de Verordening inzake de onafhankelijkheid van accountants bij assurance-opdrachten (ViO) en andere voor de opdracht relevante onafhankelijkheidsregels in Nederland. Verder hebben wij voldaan aan de Verordening gedrags- en beroepsregels accountants (VGBA).

Wij vinden dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel.

Onze controle-aanpak

Samenvatting en contextVitens N.V. is een drinkwaterbedrijf waarvan de belangrijkste activiteiten bestaan uit: het oppompen van grondwater, het zuiveringsproces hiervan en de distributie van drinkwater. De groep bestaat uit verschillende groepsonderdelen en daarom hebben wij de reikwijdte en aanpak van de groepscontrole overwogen zoals uiteengezet in de sectie ‘De reikwijdte van onze groepscontrole’. We hebben in het bijzonder aandacht besteed aan de gebieden die gerelateerd zijn aan de specifieke bedrijfsactiviteiten van de vennootschap.

Wij ontwerpen onze controle-aanpak door het bepalen van materialiteit en het identificeren en inschatten van het risico van materiële afwijkingen in de jaarrekening. Wij besteden bijzondere aandacht aan die gebieden waar de directie subjectieve schattingen heeft gemaakt, bijvoorbeeld bij significante schattingen waarbij veronderstellingen over toekomstige gebeurtenissen worden gemaakt die inherent onzeker zijn zoals de veronderstellingen bij de waardering van de materiële vaste activa, derivaten, debiteuren, voorzieningen en de verantwoording van de netto-omzet als gevolg van over het jaar gespreide meteropnames en afrekeningen.


De groep is in belangrijke mate afhankelijk van de IT-infrastructuur voor de continuïteit van de bedrijfsactiviteiten. Wij hebben de betrouwbaarheid en continuïteit van de geautomatiseerde gegevensverwerking getoetst, voor zover van belang voor onze controlewerkzaamheden van de jaarrekening 2016. Hierbij hebben we interne IT-specialisten betrokken, waarbij we onder meer gebruik hebben gemaakt van data-analyses ten aanzien van transacties en/ of processen.

In § 3.8 van de jaarrekening heeft Vitens N.V. de schattingsposten en de belangrijkste bronnen van schattingsonzekerheid uiteengezet. Vanwege de significante schattingsonzekerheid verbonden aan de opbrengstverantwoording van de drinkwateropbrengsten hebben wij deze aangemerkt als kernpunt zoals uiteengezet in de sectie ‘De kernpunten van onze controle’.

Naast eerder genoemd kernpunt in onze controle hebben wij tevens aandacht besteed aan de overschrijving van de WACC van 4,2% (maximale vermogenskostenvoet voor drinkwaterbedrijven) in het boekjaar 2016. Als gevolg van deze overschrijding dient Vitens op grond van de Drinkwaterwet zorg te dragen dat de overschrijding richting consumenten wordt gecompenseerd in de tariefstelling voor het daaropvolgende kalenderjaar. Op basis van de voorlopig berekende WACC van 4,8% heeft Vitens de toekomstige voorwaardelijke verplichting om circa € 13 miljoen te compenseren in de tariefstelling van 2018. De hoogte van de definitieve WACC en de toekomstige voorwaardelijke verplichting zal worden vastgesteld aan de hand van het Bedrijfsverslag 2016 dat voor 1 oktober 2017 aan het Ministerie van I&M dient te worden gerapporteerd. Deze toekomstige voorwaardelijke verplichting is conform de regelgeving van IFRS terecht niet als verplichting verwerkt in de jaarrekening over 2016. De toelichting met betrekking tot de overschrijding van de WACC is toegelicht in noot 28 in de jaarrekening.

Bij al onze controles besteden wij aandacht aan het risico van het doorbreken van de interne beheersingsmaatregelen door de directie waaronder het evalueren van risico’s op materiële afwijkingen als gevolg van fraude op basis van een analyse van mogelijke belangen van de directie.

Wij hebben ervoor gezorgd dat het controleteam over voldoende specialistische kennis en expertise beschikken die nodig zijn voor de controle van een drinkwaterbedrijf. Wij hebben daarom specialisten op het gebied van IT en financiële instrumenten in ons team opgenomen. Alle werkzaamheden bij de groepsonderdelen zijn door hetzelfde controleteam uitgevoerd.

De hoofdlijnen van onze aanpak waren als volgt:

Materialiteit• Materialiteit: € 4,6 miljoen, gebaseerd op 1,5% van de totale

kosten.

Reikwijdte van de controle• We hebben de controlewerkzaamheden geheel uitgevoerd

op het hoofdkantoor van de groep in Zwolle, waarbij de controle vanuit geconsolideerd perspectief is ingericht.

Kernpunt• Opbrengstverantwoording drinkwateropbrengsten.

MaterialiteitDe reikwijdte van onze controle wordt beïnvloed door het toepassen van materialiteit. Het begrip ‘materieel belang’ wordt toegelicht in de sectie ‘Onze verantwoordelijkheden voor de controle van de jaarrekening’.

Wij bepalen kwantitatieve grenzen voor materialiteit. Deze grenzen, als ook de kwalitatieve overwegingen daarbij, helpen ons om de aard, timing en omvang van onze controlewerkzaamheden voor de individuele posten en toelichtingen in de jaarrekening te bepalen en om het effect van onderkende afwijkingen op ons oordeel te evalueren.

Op basis van onze professionele oordeelsvorming hebben wij de materialiteit voor de jaarrekening als geheel als volgt bepaald:

Materialiteit voor de groep € 4,6 miljoen (2015: € 4,6 miljoen).

Hoe is de materialiteit bepaald 1,5% van de totale kosten.

De overwegingen voor de

gekozen benchmark

We hebben deze, algemeen geaccepteerde, benchmark toegepast op

basis van onze analyse van de gemeenschappelijke informatiebehoeften

van gebruikers van de jaarrekening. Op basis daarvan zijn wij van mening

dat de totale kosten een belangrijk kengetal is voor de financiële prestaties

van de vennootschap.

Wij houden ook rekening met afwijkingen en/ of mogelijke afwijkingen die naar onze mening om kwalitatieve redenen materieel zijn.

Wij zijn met de Raad van Commissarissen overeengekomen dat wij aan de raad tijdens onze controle geconstateerde afwijkingen boven de € 230.000 (2015: € 230.000) rapporteren alsmede kleinere afwijkingen die naar onze mening om kwalitatieve redenen relevant zijn.

Materialiteit

Reikwijdte van de controle

Kernpunten


De reikwijdte van onze groepscontroleVitens N.V. staat aan het hoofd van een groep van entiteiten. De financiële informatie van deze groep is opgenomen in de geconsolideerde jaarrekening van Vitens N.V..

Van belang hierbij is dat de activiteiten van de groep volledig in Nederland plaatsvinden en dat binnen de groep de bedrijfsprocessen en interne beheersingsmaatregelen centraal zijn ingeregeld en worden gehanteerd. Onze controle is uitgevoerd door één centraal team en is ingericht vanuit een geconsolideerd perspectief, waarbij de groep administratief door ons als één geheel is bezien. Dat betekent dat wij alle voor de geconsolideerde jaarrekening van materieel belang zijnde transactiestromen en financiële posities in de reikwijdte van onze controle hebben betrokken. De consolidatie van de groep en de toelichtingen in de jaarrekening zijn door ons gecontroleerd.

Middels bovengenoemde werkzaamheden hebben wij voldoende en geschikte controle-informatie verkregen met betrekking tot de financiële informatie van de groep om een oordeel te geven over de geconsolideerde jaarrekening.

Het kernpunt van onze controleIn de kernpunten van onze controle beschrijven wij zaken die naar ons professionele oordeel het meest belangrijk waren tijdens de controle van de jaarrekening. De kernpunten hebben wij met de Raad van Commissarissen gecommuniceerd, maar vormen geen volledige weergave van alle risico’s en punten die wij tijdens onze controle hebben geïdentificeerd en hebben besproken. Wij hebben de kernpunten beschreven met daarbij een samenvatting van de op deze punten door ons uitgevoerde werkzaamheden.

Wij hebben onze controlewerkzaamheden met betrekking tot deze kernpunten bepaald in het kader van de jaarrekeningcontrole als geheel. Onze bevindingen ten aanzien van individuele kernpunten moeten in dat kader worden bezien en niet als afzonderlijke oordelen over deze kernpunten of over specifieke elementen van de jaarrekening.

Het kernpunt van onze controle ‘Opbrengstverantwoording drinkwateropbrengsten’ is door de inherente significante schattingsonzekerheid bij de opbrengstverantwoording van de drinkwateropbrengsten gelijk aan het kernpunt zoals voorgaand jaar door ons is gerapporteerd.

Kernpunten Onze controlewerkzaamheden op de kernpuntenOpbrengstverantwoording drinkwateropbrengsten

De toelichtingen met betrekking tot de opbrengstverantwoording zijn opgenomen in § 3.8, noot 15 en 27 in de jaarrekening.De netto-omzet uit hoofde van de levering van drinkwater bedraagt per 31 december 2016 € 349 miljoen en vormt daarmee een significante post in de geconsolideerde winsten verliesrekening (91% van totale bedrijfsopbrengsten).

De opbrengstverantwoording van de drinkwateropbrengsten is gebaseerd op het totaal aan derden geleverde hoeveelheid drinkwater (in kubieke meter). Als gevolg van het grote aantal klanten (5,7 miljoen) vinden meteropnames (met name voor consumenten en klein zakelijke klanten) gespreid over het jaar plaats en vindt dientengevolge de (afreken)facturatie ook gespreid over het jaar plaats.

Voor alle actieve aansluitingen wordt het werkelijk aantal gefactureerde kubieke meter water toegerekend aan de kalenderjaren. In 2016 is 42% van de levering aan klanten in 2016 gefactureerd aan de hand van een eindafrekening. Voor de periode in het boekjaar waarover de klanten nog geen afrekening hebben ontvangen wordt op basis van historische meterstanden in relatie tot de actuele reinwaterafgifte een schatting gemaakt (omzetsimulatie) voor de periode tussen de laatste eindafrekening en balansdatum. Dit betekent dat per 31 december 2016 € 204 miljoen (58%) van de levering aan klanten in 2016 gebaseerd is op een simulatie van de omzet.

Gegeven deze schatting en de inherente mate van schattingsonzekerheid die daaraan is verbonden gecombineerd met de significantie van het bedrag van de geschatte drinkwateropbrengsten ten opzichte van de totale drinkwateropbrengsten over 2016 beschouwen wij dit als een kernpunt in onze controle.

Wij hebben controlewerkzaamheden uitgevoerd op de verantwoorde drinkwateropbrengsten, met specifieke aandacht voor (het proces rondom en het verband tussen) de totale reinwaterafgifte, de volledigheid van de actieve aansluitingen en het NIRG (Niet In Rekening Gebracht in %), de kwaliteit van de omzetschatting, en het facturatieproces.Wij hebben de interne beheersmaatregelen van Vitens omtrent de processen van omzetsimulatie en facturatie in opzet, bestaan en werking getoetst. Wij hebben IT-specialisten ingeschakeld ter validatie van de automated controls in het systeem dat gebruikt wordt voor de omzetsimulatie en facturatie.

De volledigheid van de reinwaterafgifte (aantal kubieke meter water op basis waarvan de omzetschatting is uitgevoerd) hebben wij gecontroleerd aan de hand van de primaire registraties van de afdeling ‘Centrale Water Verdeling’ van de pompstations in het verzorgingsgebied van Vitens.

Wij hebben controlewerkzaamheden uitgevoerd op de klantadministratie en hebben vastgesteld dat alle actieve aansluitingen in de omzetsimulatie zijn betrokken door middel van een aansluiting tussen de klantadministratie en de klantgegevens zoals meegenomen in de omzetschatting.

De kwaliteit van de omzetsimulatie en derhalve de schatting van de drinkwateropbrengsten per 31 december 2016 hebben wij mede gevalideerd middels een controle op de afloop in 2016 van de schatting per 31 december 2015. Tevens hebben wij het percentage van de aansluitingen dat meerdere jaren opeenvolgend zijn geschat geëvalueerd. Hieruit blijkt een dalende trend waardoor de kwaliteit van de omzetschatting toeneemt.

Het NIRG zoals toegelicht in noot 27, hebben wij gebenchmarkt ten opzichte van het NIRG in voorgaande jaren en die binnen de drinkwatersector in Nederland.

Tot slot hebben wij de toelichtingen in de jaarrekening beoordeeld.


Verklaring over de in het jaarverslag opgenomen andere informatie

Naast de jaarrekening en onze controleverklaring daarbij, omvat het jaarverslag andere informatie, die bestaat uit:• het bestuursverslag, zoals uiteengezet in § 1.1 tot en met § 1.3, § 1.8 en § 1.10, hierna het

‘bestuursverslag’;• het corporate governance verslag, zoals uiteengezet in § 1.9, § 1.11 en § 1.12; • het MVO-verslag, zoals uiteengezet in § 1.4 tot en met § 1.7, § 1.13 tot en met § 1.15 en

hoofdstuk 2; • de overige gegevens in § 3.15 en het overzicht uitstaande aandelen in § 3.17.

Op grond van onderstaande werkzaamheden zijn wij van mening dat de andere informatie:• met de jaarrekening verenigbaar is en geen materiële afwijkingen bevat;• alle informatie bevat die op grond van Titel 9 Boek 2 BW is vereist.

Wij hebben de andere informatie gelezen en hebben op basis van onze kennis en ons begrip, verkregen vanuit de jaarrekeningcontrole of anderszins, overwogen of de andere informatie materiële afwijkingen bevat.

Met onze werkzaamheden hebben wij voldaan aan de vereisten in Titel 9 Boek 2 BW en de Nederlandse Standaard 720. Deze werkzaamheden hebben niet dezelfde diepgang als onze controlewerkzaamheden bij de jaarrekening.

De directie is verantwoordelijk voor het opstellen van de andere informatie, waaronder het bestuursverslag en in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW.

Verklaring betreffende overige door weten regelgeving gestelde vereisten

Onze benoemingWij zijn op 12 december 2012 benoemd als externe accountant van Vitens N.V. door de Raad van Commissarissen volgens een besluit van de algemene vergadering op 12 december 2012 dat jaarlijks is herbevestigd door de aandeelhouders. Wij zijn nu voor een onafgebroken periode van vier jaar accountant van de vennootschap.

Verantwoordelijkheden met betrekking tot de jaarrekening en de accountantscontrole

Verantwoordelijkheden van de directie en de Raad van Commissarissen voor de jaarrekeningDe directie is verantwoordelijk voor:• het opmaken en het getrouw weergeven van de jaarrekening in overeenstemming met EU-

IFRS en met Titel 9 Boek 2 BW en de bepalingen bij en krachtens de WNT;• een zodanige interne beheersing die de directie noodzakelijk acht om het opmaken van

de jaarrekening mogelijk te maken zonder afwijkingen van materieel belang als gevolg van fouten of fraude.

Bij het opmaken van de jaarrekening moet de directie afwegen of de vennootschap in staat is om haar werkzaamheden in continuïteit voort te zetten. Op grond van genoemde verslaggevingsstelsels moet de directie de jaarrekening opmaken op basis van de continuïteitsveronderstelling, tenzij de directie het voornemen heeft om de vennootschap te liquideren of de bedrijfsactiviteiten te beëindigen of als beëindiging het enige realistische alternatief is. De directie moet gebeurtenissen en omstandigheden waardoor gerede twijfel zou kunnen bestaan of de vennootschap haar bedrijfsactiviteiten kan voortzetten, toelichten in de jaarrekening.

De Raad van Commissarissen is verantwoordelijk voor het uitoefenen van toezicht op het proces van financiële verslaggeving van de vennootschap.

Onze verantwoordelijkheden voor de controle van de jaarrekeningOnze verantwoordelijkheid is het zodanig plannen en uitvoeren van een controleopdracht dat wij daarmee voldoende en geschikte controle-informatie verkrijgen voor het door ons af te geven oordeel. Ons controleoordeel beoogt een redelijke mate van zekerheid te geven dat de jaarrekening geen afwijkingen van materieel belang bevat. Een redelijke mate van zekerheid is een hoge mate maar geen absolute mate van zekerheid waardoor het mogelijk is dat wij tijdens onze controle niet alle afwijkingen ontdekken. Afwijkingen kunnen ontstaan als gevolg van fraude of fouten en zijn materieel indien redelijkerwijs kan worden verwacht dat deze, afzonderlijk of gezamenlijk, van invloed kunnen zijn op de economische beslissingen die gebruikers op basis van deze jaarrekening nemen.

De materialiteit beïnvloedt de aard, timing en omvang van onze controlewerkzaamheden en de evaluatie van het effect van onderkende afwijkingen op ons oordeel.

Een meer gedetailleerde beschrijving van onze verantwoordelijkheden is opgenomen in de bijlage bij onze controleverklaring.

Groningen, 22 maart 2017PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. A.L. Koops-Aukes RA

Bijlage bij onze controleverklaring over de jaarrekening 2016 van Vitens N.V. In aanvulling op wat is vermeld in onze controleverklaring hebben wij in deze bijlage onze verantwoordelijkheden voor de controle van de jaarrekening nader uiteengezet en toegelicht wat een controle inhoudt.

De verantwoordelijkheden van de accountant voor de controle van de jaarrekeningWij hebben deze accountantscontrole professioneel-kritisch uitgevoerd en hebben waar relevant professionele oordeelsvorming toegepast in overeenstemming met de Nederlandse


controlestandaarden, de Regeling Controleprotocol WNT 2016, ethische voorschriften en de onafhankelijkheidseisen. Onze doelstelling is om een redelijke mate van zekerheid te verkrijgen dat de jaarrekening vrij van materiële afwijkingen als gevolg van fouten of fraude is. Onze controle bestond onder andere uit:• Het identificeren en inschatten van de risico’s dat de jaarrekening afwijkingen van materieel

belang bevat als gevolg van fouten of fraude, het in reactie op deze risico’s bepalen en uitvoeren van controlewerkzaamheden en het verkrijgen van controle-informatie die voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel. Bij fraude is het risico dat een afwijking van materieel belang niet ontdekt wordt groter dan bij fouten. Bij fraude kan sprake zijn van samenspanning, valsheid in geschrifte, het opzettelijk nalaten transacties vast te leggen, het opzettelijk verkeerd voorstellen van zaken of het doorbreken van de interne beheersing.

• Het verkrijgen van inzicht in de interne beheersing die relevant is voor de controle met als doel controlewerkzaamheden te selecteren die passend zijn in de omstandigheden. Deze werkzaamheden hebben niet als doel om een oordeel uit te spreken over de effectiviteit van de interne beheersing van de vennootschap.

• Het evalueren van de geschiktheid van de gebruikte grondslagen voor financiële verslaggeving en het evalueren van de redelijkheid van schattingen door de directie en de toelichtingen die daarover in de jaarrekening staan.

• Het vaststellen dat de door de directie gehanteerde continuïteitsveronderstelling aanvaardbaar is. Tevens op basis van de verkregen controle-informatie vaststellen of er gebeurtenissen en omstandigheden zijn waardoor gerede twijfel zou kunnen bestaan of de vennootschap haar bedrijfsactiviteiten in continuïteit kan voortzetten. Als wij concluderen dat er een onzekerheid van materieel belang bestaat, zijn wij verplicht om aandacht in onze controleverklaring te vestigen op de relevante gerelateerde toelichtingen in de jaarrekening. Als de toelichtingen inadequaat zijn, moeten wij onze verklaring aanpassen. Onze conclusies zijn gebaseerd op de controle-informatie die verkregen is tot de datum van onze controleverklaring. Toekomstige gebeurtenissen of omstandigheden kunnen er echter toe leiden dat een onderneming haar continuïteit niet langer kan handhaven.

• Het evalueren van de presentatie, structuur en inhoud van de jaarrekening en de daarin opgenomen toelichtingen en het evalueren of de jaarrekening een getrouw beeld geeft van de onderliggende transacties en gebeurtenissen.

Gegeven onze eindverantwoordelijkheid voor het oordeel zijn wij verantwoordelijk voor de aansturing van, het toezicht op en de uitvoering van de groepscontrole. In dit kader hebben wij de aard en omvang van de uit te voeren werkzaamheden voor de groepsonderdelen bepaald om te waarborgen dat we voldoende controlewerkzaamheden verrichten om in staat te zijn een oordeel te geven over de jaarrekening als geheel. Bepalend hierbij zijn de geografische structuur van de groep, de omvang en/ of het risicoprofiel van de groepsonderdelen of de activiteiten, de bedrijfsprocessen en interne beheersingsmaatregelen en de bedrijfstak waarin de vennootschap opereert. Op grond hiervan hebben wij de groepsonderdelen geselecteerd waarbij een controle of beoordeling van de financiële informatie of specifieke posten noodzakelijk was.

Wij communiceren met de Raad van Commissarissen onder andere over de geplande reikwijdte en timing van de controle en over de significante bevindingen die uit onze controle naar voren

zijn gekomen, waaronder eventuele significante tekortkomingen in de interne beheersing.

Wij bevestigen aan de Raad van Commissarissen dat wij de relevante ethische voorschriften over onafhankelijkheid hebben nageleefd. Wij communiceren ook met hen over alle relaties en andere zaken die redelijkerwijs onze onafhankelijkheid kunnen beïnvloeden en over de daarmee verband houdende maatregelen om onze onafhankelijkheid te waarborgen.

Wij bepalen de kernpunten van onze controle van de jaarrekening vanuit alle zaken die wij met de Raad van Commissarissen hebben besproken. Wij beschrijven deze zaken in onze controleverklaring, tenzij dit is verboden door wet- of regelgeving of in buitengewoon zeldzame omstandigheden wanneer het niet vermelden in het belang is van het maatschappelijk verkeer.

3.17 Overzicht uitstaande aandelen

Nr. Aandeelhouder Gewone aandelen Percentage

1 Provincie Friesland 755.043 13,069%

2 Provincie Gelderland 387.231 6,703%

3 Provincie Overijssel 370.632 6,415%

4 Gemeente Almere 366.175 6,338%

5 Provincie Utrecht 285.896 4,949%

6 Gemeente Utrecht 285.896 4,949%

7 Gemeente Amersfoort 131.691 2,279%

8 Gemeente Dronten 98.457 1,704%

9 Gemeente Lelystad 98.457 1,704%

10 Gemeente Zeewolde 98.457 1,704%

11 Gemeente Hilversum 89.569 1,550%

12 Gemeente Hof van Twente 66.713 1,155%

13 Gemeente Hardenberg 63.007 1,091%

14 Gemeente Nieuwegein 61.246 1,060%

15 Gemeente Steenwijkerland 60.227 1,042%

16 Gemeente Zeist 60.035 1,039%

17 Gemeente Doetinchem 58.752 1,017%

18 Gemeente Stichtse Vecht 58.097 1,006%

19 Gemeente Veenendaal 56.404 0,976%

20 Gemeente Kampen 50.961 0,882%

21 Gemeente Zutphen 50.739 0,878%

22 Gemeente Enschede 46.329 0,802%

23 Gemeente Hengelo (Ov) 46.329 0,802%

24 Gemeente Zwolle 46.329 0,802%

25 Gemeente Woerden 45.042 0,780%

26 Gemeente Soest 44.542 0,771%

27 Gemeente Dinkelland 43.085 0,746%

28 Gemeente Tiel 42.728 0,740%



29 Gemeente De Bilt 41.879 0,725%

30 Gemeente Almelo 41.696 0,722%

31 Gemeente Raalte 41.696 0,722%

32 Gemeente Rijssen-Holten 41.696 0,722%

33 Gemeente De Ronde Venen 40.426 0,700%

34 Gemeente Wijchen 40.058 0,693%

35 Gemeente Oude IJsselstreek 40.057 0,693%

36 Gemeente Twenterand 39.379 0,682%

37 Gemeente Houten 38.490 0,666%

38 Gemeente Zwartewaterland 38.453 0,666%

39 Gemeente Meppel 37.526 0,650%

40 Gemeente Lingewaard 37.387 0,647%

41 Gemeente Utrechtse Heuvelrug 36.554 0,633%

42 Gemeente Dalfsen 34.746 0,601%

43 Gemeente Epe 34.717 0,601%

44 Gemeente Nijkerk 34.717 0,601%

45 Gemeente Overbetuwe 34.717 0,601%

46 Gemeente Zevenaar 34.717 0,601%

47 Gemeente Montferland 34.716 0,601%

48 Gemeente Noordoostpolder 32.430 0,561%

49 Gemeente Winterswijk 32.046 0,555%

50 Gemeente Lochem 32.045 0,555%

51 Gemeente IJsselstein 31.228 0,541%

52 Gemeente Hellendoorn 30.113 0,521%

53 Gemeente Oldenzaal 30.113 0,521%

54 Gemeente Deventer 28.260 0,489%

55 Gemeente Olst-Wijhe 27.797 0,481%

56 Gemeente Culemborg 26.705 0,462%

57 Gemeente Duiven 26.705 0,462%

58 Gemeente Westerveld 25.944 0,449%

59 Gemeente Leusden 25.902 0,448%

60 Gemeente Borne 25.480 0,441%

61 Gemeente Losser 25.480 0,441%

62 Gemeente Baarn 24.207 0,419%

63 Gemeente Beuningen 24.035 0,416%

64 Gemeente Buren 24.035 0,416%

65 Gemeente Ermelo 24.035 0,416%

66 Gemeente Geldermalsen 24.035 0,416%

67 Gemeente Haaksbergen 24.035 0,416%

68 Gemeente Nunspeet 24.035 0,416%

69 Gemeente Zaltbommel 24.035 0,416%

70 Gemeente Berkelland 24.034 0,416%

71 Gemeente Ommen 23.164 0,401%


72 Gemeente Wierden 23.164 0,401%

73 Gemeente Brummen 21.364 0,370%

74 Gemeente Maasdriel 21.364 0,370%

75 Gemeente Voorst 21.364 0,370%

76 Gemeente Bronckhorst 21.362 0,370%

77 Gemeente Tubbergen 20.848 0,361%

78 Gemeente Wijk bij Duurstede 20.818 0,360%

79 Gemeente Aalten 18.693 0,324%

80 Gemeente Elburg 18.693 0,324%

81 Gemeente Oost Gelre 18.693 0,324%

82 Gemeente Oldebroek 18.693 0,324%

83 Gemeente Putten 18.693 0,324%

84 Gemeente West Maas en Waal 18.693 0,324%

85 Gemeente Staphorst 18.531 0,321%

86 Gemeente Rhenen 16.461 0,285%

87 Gemeente Bunschoten 16.219 0,281%

88 Gemeente Urk 16.215 0,281%

89 Gemeente Druten 16.023 0,277%

90 Gemeente Heerde 16.023 0,277%

91 Gemeente Heumen 16.023 0,277%

92 Gemeente Neder- Betuwe 16.023 0,277%

93 Gemeente Westervoort 16.023 0,277%

94 Gemeente Berg en Dal 13.352 0,231%

95 Gemeente Bunnik 13.314 0,230%

96 Gemeente Montfoort 11.861 0,205%

97 Gemeente Lopik 11.619 0,201%

98 Gemeente Doesburg 10.682 0,185%

99 Gemeente Hattem 10.682 0,185%

100 Gemeente Lingewaal 10.682 0,185%

101 Gemeente Woudenberg 9.683 0,168%

102 Gemeente Oudewater 9.199 0,159%

103 Gemeente Wijdemeren 8.956 0,155%

104 Gemeente Eemnes 7.988 0,138%

105 Gemeente Scherpenzeel 7.746 0,134%

106 Gemeente Renswoude 4.389 0,076%

107 Provincie Flevoland 4.316 0,075%

108 Gemeente Sudwest Fryslan 1.000 0,017%

109 Gemeente Tytsjerksteradiel 200 0,003%

110 Gemeente Apeldoorn 1 0,000%

Totaal 5.777.247 100,000%

Het verschil dat Vitens maakt Jaarverslag 2016 · 2017. 4. 11. · Piket. Hierdoor kunnen we...

Documents

Transcript of Het verschil dat Vitens maakt Jaarverslag 2016 · 2017. 4. 11. · Piket. Hierdoor kunnen we...