DAGBLAD~ NOORDEN

He~man van Veen wordt in maart 70 jaar, maar lijkt onvermoeibaar. Dit jaar toert hij weer door Nederland, het tweede deel van een biografie is in .de maak en onlangs verscheen de cd Kersvers.

Op de filmpagina acht voorjaarsfilms waar we nu al naar uitkijken. Waaron­der Se/ma, Birdman en Inherent Vice met Joaquin Phoenix .

Dat het album Rock or bust van AC/DC er is gekomen, was niet van­zelfsprekend. De drummer werd een verdachte, de slaggitarist is dement.

VRIJDAG 2 JANUARI 2015

Cultuur film

edia Boeken

heater uziek

eelde de kunst · gend~

2

4

AGENDA

Dagblad van het Noorden vrijdag 2 januari 2015

2

Cultuur

KUil .. Age da

e

Hannibal

D e laatste echte kunstenaars in Groningen, ik heb ze nog meegemaakt. Ik bedoel de door­gewinterde bohemiens, aan wie je kon zien

dat ze kunstenaar waren: ze kleedden zich woest, wat nu iedereen doet, maar destijds blijk gaf van een oncon­ventionele levensvisie, droegen baarden, en wasten zich zelden. Een enkeling was zelfs in Parijs geweest. Ze 'hadden overal schijt aan', en beleden zulks nadrukke­lijk. Ook werd er naarstig gedronken en veel tijd doorge­bracht in de kroeg, want kunstenaars staan aan geduch­te psychische spanningen bloot. Dat kostte weliswaar geld, maar op de lat schrijven was vroeger gemakkelij­ker, en bovendien had je de BKR, de Beeldende Kunste­naars Regeling, een in de jaren vijftig ingevoerde over­heidsvoorziening, die behoeftige artiesten een inkomen verschafte in ruil voor een aantal door het rijk jaarlijks 'aangekochte' kunstwerken. Zo behoedde men hen voor de hongerdood, en mocht er toevallig een Van Gogh tussen zitten, dan hadden ze die voor bijna niks in huis. Daar werd overvloedig gebruik van gemaakt, maar op den duur was er geen opslagruimte meer voor zoveel creativiteit ('Van Maastricht tot aan Den Helder /lig ik in de museumkelder' verzuchtte een graficus), en de BKR werd, ondanks protesten die weinig weerklank vonden bij het volk, in 1987 opgeheven. De meeste kunstenaars over wie ik het heb, waren toen reeds ter ziele. Zoals Edu Waskofsky, de schepper van het Groningse Joodse Monument. Hij en zijn broer, de dichter Riekus Waskofsky, overleden kort na elkaar ten gevolge van hun levenswandel (Weet u I dat Edu I evenals Riekus I hart­stikke ziek is?), vlak voor die sympathieke regeling be­eindigd werd. Edu had de fondsen die hem ten behoeve van het monument ter hand waren gesteld er met zijn kornuiten doorgejaagd in café St Tropez (dat daarna onmiddellijk de deuren sloot), maar hoewel hem de opdracht opnieuw werd verstrekt, is het gedenkteken wegens zijn ontijdig heengaan onvoltooid gebleven. Een ander die genoemde afschaffing net niet heeft mee­gemaakt, was Henri de Wolf. Gelijk het merendeel van zijn confraters was hij een overtuigd communist (de schilder Jo van Dijk beeldde een tijd lang vooral geab-

' Nogal w<it bezoe· kers kwamen thuis met een verse De Wolf op hun rug straheerde gebalde vuisten uit), zonder benul te hebben van de verderfelijkheid dezer wereldbeschouwing. Hij hield, als zijn gehele generatie, van jazz, maar ook van Sjostakovitsj, want die gold toen nog als een sovjet­componist. Henri, door intimi Hanoibal genoemd, werd dusdanig door politieke en muzikale beslommeringen in beslag genomen, dat de schilderkunst er soms bij inschoot. Het kon gebeuren dat er enkele dagen voor een vernissage te weinig doeken waren. Hij verfde dan dag en nacht door, weshalve verscheidene werkjes tijdens de opening nog nat waren. Nogal wat bezoekers kwamen thuis met een verse De Wolf op hun rug. Hij stierf op nieuwjaarsdag 1986, na een oliebol en een haring gegeten te hebben. De volgende ochtend om elf uur trof ik een vriend, met wie ik in het kader van de goede voornemens juist had afgesproken het nuttigen te minderen, in café De Beurs aan de genever. Op mijn vraag wat we nou kregen, antwoordde hij: "Hannibal is dood." Bijzondere omstandigheden vergden bijzondere maatre­gelen, dat begreep ik.

De sporen van Vincent 2015 word_t het jaar van Vincent van Gogh. Daarbij draait het niet alleen om zijn schilderijen, maar vooral om zijn aanwezig­heid. Joep van Ruiten

0 p het oog hebben ze het goed voor elkaar in het Van Gogh-huis in Dren­

the. De displays, de vitrines, de informatiepanelen, de folders, de verhalentafeL Alles spie en span. En boven, op de eerste verdieping, het kamertje waar de kunstschilder eind 1883 twee maanden achtereen zijn avonden doorbracht, als gast bij de familie Scholten -keurig op orde. Ze vertonen er nog een film bij ook.

En het werkt, weten Tineke de Roo en Jan Halfwerk van het Van Gogh-huis . .,We hebben meege­maakt dat mannen uit Chicago een rondleiding kregen. Want dat doen wij hier, iedereen kan een rondlei­ding krijgen. Die mannen hadden boven de kamer bezocht en de film gezien. Een van hen was zo geëmo­tioneerd, die kwam met tranen in de ogen de trap af. Die deed zijn zonnebril op."

Jaarlijks komen vijfduizend be­zoekers naar het gerestaureerde logement aan de Hoogeveense Vaart in Nieuw-Amsterdam. Dat aantal moet omhoog kunnen, want de komende maanden wordt in binnen- en buitenland uitgebreid stilgestaan bij het 125ste sterfjaar van Vincent van Gogh (1853 -1890). Daarbij gaat het niet zozeer om schilderijen, aquarellen, tekenin­gen, brieven en schetsen, maar om plekken waar hij woonde en werkte.

Frank van der Eijnden uit Tilburg zou je regisseur van het herden­kingsjaar kunnen noemen. Sinds 2012 is hij bezig alle plekken waar

URNGOGH EUROPE

Van Gogh sporen heeft nagelaten te verbinden met musea die zijn werk tonen: .,Als je weet dat het Van Gogh Museum en het Kröller-Mül­ler Museum ieder jaar twee miljoen mensen trekken, dan moet je pro­beren die mensen ook naar locaties , te krijgen waar Van Gogh heeft geleefd."

Om aan te geven dat Van Gogh meer is dan kunst, hebben de mar­keteers van het Nederlands Bureau voor Toerisme en Congressen (NBTC) voor 2015 een leus bedacht: 125 years ofinspiration. In het En­gels inderdaad, want we hebben het hier over een kunstenaar die in vier landen zijn geluk zocht. Die vol­gens berekeningen van het NBTC dit jaar minimaal18o.ooo toeristen extra op de been kan brengen.

Hoewel Van Gogh arm leefde en arm stierf is hij een kunstenaar van grote cijfers. In Drenthe hebben ze de getallen nog niet op een rij, maar Noord-Brabant trekt 1,6 mil­joen euro uit om een deel van de 180.000 geïnteresseerden· naar Zuid-Nederland te krijgen. Ook omdat zij volgens het NBTC goed zijn voor naar schatting 50 miljoen euro extra aan uitgaven aan entree­bewijzen, merchandise, logeerkos-

De gereconstrueerde kamer in het Van Gogh Huis in Nieuw-Amsterdam.

ten en consumpties. En het gaat niet om een eenmali­

ge oogst, vertelt Van der Eijnden. "Noord-Brabant moest het altijd hebben van de familievakanties. Fietsen in de bossen. We merken al een aantal jaren dat die markt kleiner wordt, terwijl de internatio­nale markt groeit. Wij grijpen het Van Gogh-jaar aan om buitenlandse toeristen te laten zien dat Neder­land meer is dan Amsterdam. Dat je ook naar Brabant kunt."

Bijvoorbeeld naar Etten-Leur. Waar vader Van Gogh predikant was en je daarom volgens een deel van de bevolking mag zeggen dat Vincent in Etten "het zaad van zijn latere kunstenaarschap he.eft ge­zaaid". Sinds kort is in de Hervorm­de kerk een permanente expositie te zien en is de naastgelegen voor­malige kosterswoning omgedoopt tot 'Van Gogh Shop I Ticket & Tou­rist Information'.

Bijvoorbeeld naar Zundert. Waar het geboortehuis van de schilder al in 1903 werd afgebroken. Maar desondanks 'de geboortegrond nog zichtbaar en voelbaar is'. Of zoals ze in het opgerichte Van Gogh Huis zeggen: .. Je waant je door middel van de digitale hoor- en kijkbele­ving in de huiskamer van de fami­lie Van Gogh en je ontdekt wat hem bezighield."

Naar Nuenen. Waar Van Gogh na zijn vertrek uit Drenthe twee jaar bij zijn ouders woonde en een kwart van zijn oeuvre schilderde. In Nuenen is een 'openluchtmuseum' te bezoeken, het Vincentre, met routes langs 21 gebouwen en plek­ken waar hij schilderde: "Hier be­leef je de dingen zoals hij ze ook beleefde. Door het gebruik van de modernste audiovisuele technie­ken, word je ondergedompeld in de tijd van Vincent."

Of Eindhoven. "Net buiten Nu­enen", aldus stichting Van Gogh Brabant. Waar kunstenaar Daan Roosegaarde afgelopen herfst met een speciale technologie een fiets­pad van nog geen kilometer reali­seerde geïnspireerd op het schilde­rij de Sterrennacht uit 1888. "Een unieke combinatie van design en erfgoed", zeggen ze in Brabant, ook om duidelijk te maken dat Eindho­ven de stad van het Dutch design is.

Verspreid over vier landen heeft Van der Eijnden van Van Gogh

•

--~- :'

~··

. · '

·-""' ~ •.. " ., i \~~'M' '7o ~~-~~,~-~ ~ • <t,~~ '

.•..-.......::.;,

De Vincent van Gogh is met een half miljoen euro de duurste (handgeschil­derde) ballon Van Europa. FOTO: GPD/WIETZE LANDMAN

Europe 21 plekken geteld die 'iets' met Van Gogh hebben. In meer (Auvers-sur-Oise) en mindere (Lon­den) mate. Van enthousiast, zoals in de Belgische stad Bergen waar een tentoonstelling met originelen en kopieën is te zien én de geres­taureerde film met Kirk Deuglas uit

1955. Tot overweldigend, zoals in Amsterdam waar het Van Gogh Museum de beroemde collectie in een nieuwe opstelling toont.

In Drenthe is de houding afwach­tend te noemen. Wat volgens het Van Gogh Huis niet wil zeggen dat Nieuw-Amsterdam niets te bieden

~•"'V>?i,.<,

heeft. "Als mensen van het Van Gogh Museum hier komen, nemen ze allemaal het verhaal mee zoals wij dat vertellen. Nu zijn zij in Amsterdam ook met verhalen gaan werken. Maar zij hebben niet de mogelijkheid iedereen persoonlijk te ontvangen, zoals wij al tien jaar doen."

Verhalen spreken net zo goed tot de verbeelding als schilderijen. "Van Gogh is hier overhaast ver­trokken", vertellen De Roo en Half­werk. "Hij heeft toen de voltooide werken naar zijn broer gestuurd, sommigen nog niet eens goed droog, want de krantensnippers zaten aan de verf geplakt. Een aan­tal tekeningen heeft hij hier toen achtergelaten. Om precies te zijn: acht. In Nieuw-Amsterdam hebben ze toen de kachel aangemaakt met tekeningen."

Van Gogh had de intentie om terug te keren naar Drenthe, weten De Roo en Halfwerk. "Hij heeft ook zijn schilderspullen laten liggen. Hij vertrok in de winter, maar was in mei nog steeds niet terug. Je had in die tijd nog grote schoonmaak in het voorjaar. Dus ... Later hadden ze daar natuurlijk dik spijt van. Vol­gens een kleindochter van loge­menthouder Scholten is één teke­ning weggegeven, een vrouw met een spinnewiel. Die moet nog altijd ergens zwerven."

Het Van Gogh-fietspad naar de Sterrennacht in Eindhoven. FOTO sTUDIO DAAN ROOSEGAARDE

..

De ophaalbrug in Nieuw-Am­sterdam, 1883. Collectie Gro­ninger Museum/Foto John Stoel

''Wij grijpen het . Van Gogh-jaar aan om toeristen te

• laten zien dat Nederland meer is dan Amsterdam

COLOFON

Eindredactie Gerda Douma, André Keikes, Jan Schepers (chef), Janna luiderveld Vormgeving Annie Kamstra, ArtDirector Al ie Veenhuizen Telefoon cultuurredactie 050-5844227 E-mail cultuur@dvhn.ni

l•