HET BLIKSEM ONDERZOEK

Begrijpend Lees Instructie

Kan

Strategisch En Motiverend

BLIKSEM

Aan de orde komt

Wat houdt BLIKSEM-aanpak in?

door: Willy van Elsäcker (HCO)

Wat zijn de resultaten na twee jaar onderzoek op 40 scholen?

door: Mienke Droop (EN)

Feestelijke afsluiting

De leerkrachten en leerlingen die deelgenomen hebben aan het BLIKSEM-onderzoek, als controleschool of als experimentele school

Dank aan

De scholen die de BLIKSEM-aanvraag mede ingediend hebben: De Springbok (Pretoriusstraat) De Waalse Louise de Coligny De scholen van de schoolbestuur

‘De Zwerm’

Dank aan

De stagiaires: Annemieke Roeleveld Aliza Plas Maaike Poulus Laura van Leeuwen Mariël van der Horst Nanda Patje

Dank aan

Saai Lage scores op begrijpend lezen Strategieën vaak doel, geen middel Teveel strategieën Geen transfer naar zaakvakken Strategie-instructie (modeling) is

moeilijk voor leerkrachten

Problemen met methodes

‘Strategies are important, but they are boring

when used in isolation’ (Guthrie, 1996)

De correlatie tussen strategiegebruik en leesmotivatie is hoog (van Elsäcker, 2002)

Interactie en metacognitieve vaardigheden zijn belangrijk bij begrijpend lezen (Pressley, 2006)

Onderzoek

Onderzoek

Veenman/Van der Stel (2011):

Metacognitieve vaardigheden kunnen verbeteren als:

1. strategieën worden aangeboden en geoefend in betekenisvolle taak

2. het nut van het gebruik van de strategieën duidelijk wordt uitgelegd

3. de metacognitieve instructie over langere tijd wordt gegeven

De BLIKSEM-aanpak

voor

groep 5 t/m 8

De scholen die na het onderzoek in groep 5 en 6 door wilden gaan met BLIKSEM en mede hebben geïnvesteerd in de ontwikkeling voor groep 7 en 8

Dank aan

Kern van de BLIKSEM-aanpak

Modelen = hardop denkend voordoen

Door te modelen in betekenisvolle context (voorlezen!) zien kinderen hoe een volwassene nadenkt tijdens het lezen. Interactie is hierbij cruciaal!

Daarna oefenen met eigen leesboek.

Videofragment modelen

Strategie 1, 2, 3 en 4

Modelen met

geeltjes of met

het digitale

schoolbord

Het eerste voorleesboek gr 5

Juffrouw Pots

door Tosca Menten

Het eerste voorleesboek gr 6

Tom Piekepol

en de schat van

Kartoni

door Tosca Menten

Het eerste voorleesboek gr 7

De zwarte rugzak

door Abbing &

Van Cleeff

Het eerste voorleesboek gr 8

Oorlogsgeheimen

door Jacques

Vriens

De strategieën

0. Voorspellen

1. Voorkennis activeren, relaties leggen

2. Monitoring: Begrijp ik wat ik lees?

3. Woorden leren uit het verhaal

4. Visualiseren/Schema maken

5. Vragen stellen/Verwijs- en signaalwoorden

6. Hoofdgedachte bepalen in één zin

7. Samenvatting maken in drie zinnen

8. Mening geven

Organisatie BLIKSEM

BLIKSEM is een geïntegreerde methode

Geïntegreerd met voorlezen, zelfstandig technisch lezen en zaakvaklessen

Bliksem in gr 5 en 6

Drie keer per week:

1. Start

2. Voorlezen, 2 of 3 strategieën modelen

3. Stillezen (15 min.), strategieën toepassen, formulier invullen

4. Nabespreking

1 x per week strategieën toepassen bij zaakvakles

Bliksem in gr 7 en 8

Per week:

Les 1: Voorlezen + 4 strategieën modelen

Les 2: Stillezen, leerlingen passen 4 strategieën toe, vullen formulier in

Les 3: Alleen voorlezen

Toepassen bij Zaakvaklessen of teksten Nieuwsbegrip (2 of 3 x per week)

Laatste boek in groep 8: kinderen kiezen zelf hun strategieën

Behalve de leeslessen zijn er:

Oefenteksten (6 x per jaar)

Toetsen begrijpend lezen (3 x per jaar)

Strategietoetsen (3 x per jaar)

Reflectielessen (2 x per jaar)

Rapportcijfer bepalen m.b.v.

Landelijke, genormeerde toets:

Cito-toets (1x p.j.)

Methodegebonden toetsen:

Toets-teksten Begrijpend Lezen (3x p.j.)

Strategietoets (3x p.j.)

Observaties door de leerkracht:

Mappen met strategiebladen bekijken

Observaties tijdens de leesles

Enkele reacties leerkrachten

Bliksem geeft houvast en duidelijkheid hoe je begrijpend lezen aantrekkelijk en leuk kunt maken

Geeft besef wat begrijpend lezen inhoudt

Kinderen denken meer na over de tekst en moeilijke woorden

Het is een voordeel dat kinderen oefenen met boeken op hun eigen niveau

Problemen van leerkrachten

Het kost teveel tijd

Ik kan niet controleren of de leerlingen het goed gedaan hebben, want ik heb niet alle boeken gelezen

Pluspunten

Aantrekkelijke voorleesboeken uit de Ned. kinderliteratuur

De meeste leerkrachten vinden de methode motiverender dan de reguliere methodes

De aanpak is bij elke tekst te gebruiken

Kostenaspect: minder duur

Het onderzoeksrapport

Het onderzoek

Subsidie in kader van programma Onderwijs Bewijs (Ministerie OCW)

Programma Onderwijsbewijs: experimentele opzet was eis van ministerie

Tweejarig, longitudinaal onderzoek in groep 5 en 6

Onderzoeksvragen

Wat is het effect van de Bliksem- aanpak op het begrijpend lezen en het technisch lezen van kinderen in groep 5/6?

Zijn er differentiële effecten voor kinderen die verschillen in achtergrond (SES), leeftijd, taalachtergrond, (technisch) leesvaardigheid, woordenschat?

Proefgroepen

40 scholen in Den Haag e.o.

Experimentele groep: 34 groepen 5

Controle groep: 28 groepen 5

Duur onderzoek: 2 jaar; het onderzoek gaat door in groep 6

Overzicht van leerlingen

Drie meetmomenten

Begin groep 5 (nulmeting)

Eind groep 5 (tussenmeting)

Eind groep 6 (eindmeting)

Toetsen door testassistenten

Begrijpend lezen: Pirls + toets van Schellings & Aarnoutse

Technisch lezen: CITO DMT

Woordenschat: CITO Woordenschat

Leesmotivatie: Vragenlijst

Kennis van strategieën: Vragenlijst

Non verbaal IQ: Raven

Observaties

Tweemaal (in najaar en voorjaar):

1ste keer - Observatie in de klas: Voeren de leerkrachten de Bliksem-aanpak uit zoals bedoeld? En hoe werken de kinderen?

2de keer - Predominant Activity Sampling (o.a. Hoeveel tijd besteed aan strategie-instructie?)

Statistische analyses

Multiniveau-analyses

Met als niveaus Klas en Leerling

Resultaten (1)

Kennis van leesstrategieën

Leerlingen in Bliksemgroep scoren begin groep 5 lager dan de leerlingen in de controle groep

Eind groep 5 gaan Bliksem-leerlingen significant meer vooruit ten opzichte van voormeting en in groep 6 nog meer

Resultaten (2)

Begrijpend lezen strategietoets

Bliksemgroep scoort begin groep 5 lager dan controlegroep

Eind groep 5 geen significant verschil in leerwinst tussen bliksemgroep en controle groep

Eind groep 6 is het verschil in leerwinst t.o.v voormeting wel significant in het voordeel van de Bliksemgroep

Resultaten (3)

Begrijpend lezen Pirls

Bliksemgroep scoort begin groep 5 lager dan controlegroep

Eind groep 5 geen significant verschil in leerwinst tussen bliksemgroep en controle groep

Eind groep 6 is het verschil in leerwinst t.o.v. voormeting wel significant in het voordeel van de Bliksemgroep

Resultaten (4)

Begrijpend lezen Pirls - deeltoetsen

Voor verhalende tekst, zelfde resultaat als voor gemiddelde score

Voor informatieve tekst: geen significante verschillen

Resultaten (5)

Leesmotivatie

Geen verschillen bij de voormeting

Geen verschillen in leerwinst over tijd

Resultaten (6)

Technisch lezen – DMT

Bij voormeting scoort Bliksemgroep gemiddeld lager dan controle groep

Eind groep 5 geen significante verschillen in leerwinst

Eind groep 6 Bliksemgroep boekt significant meer leerwinst ten opzichte van controlegroep

Resultaten (7)

Woordenschat

Bij voormeting scoort Bliksemgroep gemiddeld lager dan controle groep

Eind groep 5 en eind groep 6 geen significante verschillen in leerwinst

Resultaten (8)

Achtergrondkenmerken

Meisjes behalen betere resultaten dan jongens op technisch en begrijpend lezen

Opleidingsniveau ouders: leerlingen met ouders met hoger opleidingsniveau behalen betere resultaten

Etniciteit: autochtone leerlingen behalen betere resultaten dan allochtone leerlingen

Resultaten (9)

Achtergrondkenmerken

In sommige gevallen versterkt effect van klascompositie, met name proportie leerlingen met leerlinggewicht 0.3

Resultaten (10)

Achtergrondkenmerken

In geen enkel geval interactie gevonden met interventie-effect, d.w.z. de gevonden effecten van de Bliksem-aanpak gelden voor de groep in het algemeen en niet voor een groep in het bijzonder

Observaties/gesprekken

Veel BLIKSEM-leerkrachten voeren de lessen rond het voorleesboek uit zoals bedoeld

Ze vinden de aanpak in het algemeen motiverend

De zaakvakles wordt vaak overgeslagen

Op sommige scholen continuïteit een

probleem

Eindconclusie

Redelijk groot positief effect op kennis van leesstrategieën.

Positieve effecten op twee toetsen begrijpend lezen en technisch lezen. Deze effecten zijn klein maar significant.

Geen effect op woordenschat en leesmotivatie, gemeten met vragenlijst, ondanks overwegend positieve reacties van leerkrachten.

Stand van zaken

Aanpak wordt nu uitgeprobeerd in groep 7, in jan. 2013 is ook gr 8 gereed

Bliksem werkt minstens even goed als andere methodes en op een aantal punten zelfs beter. We denken dat BLIKSEM voor scholen met een bepaalde visie op lezen een goed alternatief is

We zoeken naar mogelijkheden om BLIKSEM landelijk uit te geven

Meer informatie bij

Over de aanpak:

Willy van Elsäcker:

email: w.van.elsacker@hco.nl

mobiel: 06-23041356

Over het onderzoek:

Mienke Droop

email: m.droop@expertisecentrumnederlands.nl