Herstel en vergoeding van menselijke schadeDr. Marc Vandeweerdt, Afdeling Arbeids-, milieu- en verzekeringsgeneeskunde

Congres ‘Samen Geraakt’Brussel, 17 februari 2009

Juridische achtergrond

• Beginsel: de schade blijft liggen waar ze invalt• Recht op schadeloosstelling via ‘verbintenis’:

– op grond van de wet (schade door fout van een derde, socialezekerheidswetten, ...)

– op grond van een overeenkomst (contract, polis, ...)

• Schade door fout: art. 1382 Burgerlijk Wetboek– “Elke daad van de mens, waardoor aan een ander schade wordt

veroorzaakt, verplicht degene door wiens schuld de schade is ontstaan, deze te vergoeden.”

– “Tout fait quelconque de l’homme, qui cause à autrui un dommage, oblige celui par la faute duquel il est arrivé, à le réparer.”

– N.B.: uitbreiding voor de ‘zwakke weggebruiker’

De schadeloosstelling Terminologie

• Schadeloosstellen– alle acties die gericht zijn op het ‘goed maken’ van de schade– ‘loos stellen’ van schade = zonder schade stellen– bij menselijke schade: medewerking van getroffene vereist

• Berust op twee soorten acties– herstel: voert de beschadigde persoon terug naar een betere

toestand– vergoeding: laat de schade in de realiteit bestaan en tracht

deze op te vullen met een (geldelijke) compensatie

• Herstel en vergoeding– sluiten elkaar niet uit, maar zijn complementaire acties

• vergoeding van in het verleden geleden schade• gedeeltelijk herstel + vergoeding

De schadeloosstellingHerstellen en vergoeden

• Herstel– term is ruimer dan ‘herstel door de aansprakelijke’ (art. 1382)– meestal zal de getroffene spontaan, al dan niet met hulp, zijn

herstel aanvatten– de kosten van het herstel zijn voor rekening van de

aansprakelijke (of een verzekeraar)

• Betaling in geld– herstelkosten– vergoeding van onherstelbare schade

• Juridische terminologie– herstel ‘in natura’: tautologie– herstel ‘bij equivalent’: contradictie

• Respect voor de betekenis van woorden

De schadetriptiek

Beleid Realiteit Beleid

Preventie Schade Schadeloosstelling

1. Herstel

2. Vergoeding

Soorten menselijke schade

• Twee soorten menselijke schade– gezondheidsschade (verlies van lichamelijk, psychisch en

sociaal welzijn)• verlies van lichamelijke integriteit• verlies van zelfredzaamheid• pijn, verlies van levensvreugde• moreel leed (ook door ‘reflectie’: schade aan een geliefd persoon)• ...

– verlies van arbeidsinkomen (door arbeidsongeschiktheid)

• Verantwoording van de opdeling– Uitzonderlijk groot belang van arbeidsinkomen– Verlies van arbeidsinkomen kan in geld gemeten en met geld

vergoed worden, welzijnsverlies niet

Herstel van gezondheidsschade

• Door ingrepen op de beschadigde mens– medische verzorging, psychische bijstand, ...– medische revalidatie, prothesen, ...

• Door ingrepen op de omgeving (situationele verzorging)– hulpmiddelen, woningaanpassing, aangepaste vervoermiddelen,

communicatiemiddelen, compenserende ontspannings-mogelijkheden, ...

– ter beschikking stellen van menselijke hulp (‘hulp van derden’)– (tijdelijk) wegnemen van uitwendige belastingen die het herstel

hinderen

Vergoeding voor gezondheidsschade

• Dubbelzinnige houding in rechtspraak– geld kan ‘morele’ schade niet goedmaken– waarvoor moet dat geld dan dienen?

• Maar: geld kan aangewend worden voor herstel– met geld kunnen compenserende waarden worden verworven– mensen kunnen het geluk herwinnen: globaal welzijn wordt

verhoogd– vraagt tijd, inspanning en inzet van middelen: kan geëvalueerd

worden

Herstel van verlies van arbeidsinkomen

• Bij echt ‘tijdelijke’ arbeidsongeschiktheid: werkhervatting• Problemen

– bij langdurige arbeidsongeschiktheid– indien toekomstperspectieven drastisch veranderen

• Herstelmiddelen:– begeleiding, professionele revalidatie, beroepsoriëntering,

herscholing, arbeidsbemiddeling, professionele stages, aanpassingen arbeidspost, ...

• Beloning van herstelinspanning: herstelloon?• Herstelinspanning herhalen indien nodig

Vergoeding voor verlies van arbeidsinkomen

• Vergoeding van dezelfde aard als verloren waarde– maar andere waarden uit arbeid niet gecompenseerd

• ‘Tijdelijke’ arbeidsongeschiktheid– meestal geen grote problemen

• ‘Blijvende’ arbeidsongeschiktheid– vaak zeer problematisch: raming van schade in de toekomst

De ‘ideale’ schadeloosstelling (1)

• Van meet af aan inzetten op herstel– snel (quid mogelijkheden aansprakelijkheidsverzekering?)– het spontane, natuurlijke herstelproces ondersteunen– gepaste herstelmiddelen inzetten naargelang van de fase in het

herstelproces (kansen niet laten voorbijgaan)

• De schadelijder speelt een actieve rol en moet in die rol erkend worden– geen herstel mogelijk zonder inspanning van de getroffene– nood aan vertrouwenwekkend en realistisch toekomstperspectief– open communicatie

De ‘ideale’ schadeloosstelling (2)

• Niets doen dat herstel kan hinderen of blokkeren– respectvolle en empathische omgang met schadelijder– vitterijen over details vermijden– aandacht niet (laten) verleggen naar de vergoeding (gevaar voor

antirevaliderend effect van de vergoeding)

• Vergoeding aanbieden voor ‘onherstelbare’ schade– problematisch voor welzijnsverlies (‘morele schade’)– problematisch voor toekomstige schade

De ‘ideale’ schadeloosstelling (3)

• Vergt inzet van vele actoren– familie en vrienden– werkgever, werkmakkers– artsen, therapeuten, maatschappelijk werkers, ...– sociale verzekeringen

• treden zeer snel in werking• breed gamma van herstel- en vergoedingsmaatregelen

– aansprakelijkheidsverzekeraar• kan niet altijd onmiddellijk in actie treden

– ...

• Belang van coördinatie en begeleiding– bij ernstige schade is de schadelijder daar niet toe in staat– wie dan wel?

Bedankt voor uw aandacht