Zoeven we over een paar jaar over een elektronische smart highway, waar het verkeer al rijdend energie opwekt voor verlichting en oplaadpunten vult voor elektrische auto’s? Wat Heijmans betreft wel. Samen met studio Roosegaarde wordt hard gewerkt aan concrete invulling van een verzameling bijzondere en duurzame innovatieconcepten. Met resultaat: een eerste prototype is op de Dutch Design Week (21 -28 oktober) te bewonderen.

Het prototype is een onderdeel van het Smart Highway-concept. Dit is de verzamelnaam waaronder een vijftal concepten op het gebied van smart mobility concrete uitwerking krijgen. Alle vijf hebben ze betrekking op energie en lichtopwekking. Smart Highway richt zich inhoudelijk op slimme, vernieuwende oplossingen voor mobiliteitsvraagstukken. Het is een concreet to-taalconcept dat gezien kan worden als symbool voor het smart-denken door Heijmans.

Energie in bewegingInspirator van de intelligente, groene stroom opwek-kende snelweg is kunstenaar-ondernemer Daan Roose-gaarde, die in Sjanghai woont. Hij is bekend van een aantal internationaal bekroonde projecten, onder meer de Sustainable Dancefloor, waarbij het danspubliek stroom opwekt door hun eigen bewegingen. Er is in feite geen verschil tussen een volle dansvloer die eigen stroom opwekt en een drukke snelweg, zegt hij. “Het verkeer zelf levert de energie om zo’n weg met

ledlampen te verlichten en elektrische auto’s of scoo-ters op te laden.”

Kunst ontmoet techniekHeijmans verrijkt het idee verder met andere innovaties. Asfalt dat warmte kan opslaan hadden we al ontwik-keld. Maar er zijn nog volop kansen. Denk bijvoorbeeld aan asfalt dat ook actuele data kan opslaan, bijvoor-beeld over de kwaliteit van het wegdek onder invloed van verkeer, neerslag en temperatuur. Ofwel, essentiële informatie voor de verkeersveiligheid. Zo bundelt de technische innovatie en realisatiekracht van Heijmans zich met de conceptuele innovatie en emotie van kun-stenaar Roosegaarde.

Zichtbaar smartDaan Roosegaarde en Heleen Herbert, directielid bij Heijmans Civiel, zullen bij de presentatie op de Dutch Design Week een lezing verzorgen. Heijmans wil deze gelegenheid aangrijpen om het concept intern en ex-tern te profileren. Zo kunnen relevante doelgroepen nader kennis maken met het concept en kan Heijmans haar visie op smart-oplossingen beter zichtbaar ma-ken.

Meer informatie: http://www.dutchdesignweek.nl/

8Zeeland actief in Passief

de

6Heijmansbouwt142hotels

D e D u u r z a a m h e i d s k r a n tNummer 16 september 2012

3certificaat 2.0

Heijmans Smart Highway op Dutch Design Week

2

Gastcolumn van Patrick Koch

Let the sun shine!Nog niet zo lang geleden dacht ik bij deze kreet aan een of ander oud liedje, of aan lekker op pad in mijn cabriootje. Maar sinds 16 augus-tus heeft ‘let the sun shine’ voor mij ook een economische betekenis. Mijn elektriciteitsmeter draait op een zonnig moment al snel de andere kant op. Je raadt het al: ik heb PV-panelen op mijn dak laten leggen.

Maar liefst 14 glimmende zwarte panelen met zilveren randjes liggen er op mijn dak. Een vlak van 7 meter breed en zo’n 3,5 meter hoog. Aan de straatkant, pal op zuid en zonder belemme-rende bomen of bebouwing. Dus lekker zicht-baar en zeer efficiënt. Voortaan wek ik meer stroom op dan ik verbruik.

Natuurlijk vergt zo’n installatie een forse inves-tering. Ik moest € 6.500,- aftikken voor 3.430 Wattpiek. Inclusief BTW, montage en een extra groep in mijn meterkast, dat dan weer wel. Ge-lukkig krijg ik nog €1.000,- energiesubsidie van de provincie Limburg.

De interesse in zonnepanelen is booming. Lo-gisch natuurlijk, de rekensom is eigenlijk heel eenvoudig. Ik geef nu een klap geld uit. In min-der dan 8 jaar heb ik zoveel elektriciteit terug-geleverd aan het net, dat ik mijn investering heb terugverdiend. Omdat de panelen zeker 20 jaar meegaan, ga ik dus nog minimaal 12 jaar van gratis stroom profiteren. Daar kan geen spaarrente tegenop. Let the sun shine!

pkoch@heijmans.nl

Elektrisch rijden: probeer het gewoon!

Sinds een jaar rijdt er bij Heijmans een aantal elektri-sche auto’s rond: een bestelauto voor de postkamer en twee Mercedessen A-klasse. Goed voor promotionele doeleinden, maar ook prima als poolauto voor mede-werkers. En dat ontdekken steeds meer mensen!

Reserveren via FlitsnetWerknemers van Heijmans hebben de mogelijkheid om een elektrische auto te gebruiken voor vervoer naar een andere vestiging of een project. Maar je kunt ook reserveren om gewoon eens te ervaren hoe elektrisch rijden in zijn werk gaat en of het echt zo stil is, zoals zo vaak wordt gezegd.

Rijbewijs is genoegDe auto’s zijn te reserveren voor maximaal één dag.

De komende vijf jaar gaat Heijmans volop aan de slag langs het spoor. Voor ProRail gaat de discipline Boor-technieken (Heijmans Civiel) door het hele land tien-tallen kleine faunavoorzieningen realiseren, waaron-der 142 zogenaamde ‘faunahotels’ voor insecten.

De 71 faunavoorzieningen komen tot stand door het uitvoeren van boringen (diameters van 300 mm tot 1200 mm), het plaatsen van de noodzakelijke (wild)rasters en looprichels en het plaatsen van de fauna-hotels. Dit zijn plekken met veel hout, waar dieren als wilde bijen zich kunnen nestelen.

Aannemer aan zetHet innovatieve contract is bijzonder omdat een aan-tal risico’s worden gedeeld in een alliantie-achtige vorm. De bouwlocaties zijn bijvoorbeeld moeilijk be-reikbaar omdat ze midden in natuurgebieden liggen. Ook de benodigde werkterreinen en privaatrechtelij-

De reserveringen lopen via Flitsnet / Elektrische pool-auto’s. Iedereen die werkt bij Heijmans kan hiervan ge-bruik maken: het enige wat verplicht is, is een geldig rijbewijs. Hoe ver je komt zonder dat de stekker erin moet? De actieradius van deze auto’s zonder bij te la-den is circa 130 kilometer. Een aardige rit is dus zonder problemen te maken.

SpelregelsNatuurlijk zijn er aan het gebruik spelregels verbon-den. Ook deze zijn te vinden op Flitsnet. Heb je er nog vragen over, of wil je meer informatie?

Neem dan contact op met Wagenparkbeheervia 073-543 55 39, ze helpen je graag verder.

ke toestemmingen zijn vooraf niet in kaart gebracht en geregeld. ProRail heeft ervoor gekozen dit over te laten aan de aannemer, met zijn eigen bouwmetho-diek en aanpak.

Veel stakeholdersHeijmans is voor het beheersen van deze risico’s de initiator en het eerste aanspreekpunt. Een systema-tische aanpak per deelproject is daarom essentieel, zeker gezien het grote aantal uiteenlopende stakehol-ders, zoals waterschappen, grondeigenaren, gemeen-tes, provincies, natuurbeschermingsorganisaties, etc.

Soorten kennisOm de deelprojecten in goede banen te leiden wordt gebruik gemaakt van een breed scala intern beschik-bare kennis op het gebied van Systems Engineering, Ecologie, Vergunningen, Boortechnieken, Kabels en Leidingen en Geohydrologie.

Heijmans bouwt 142 hotels

4

EU-wet stelt scherpere milieudoelenDuurzamere overheidsgebouwen en minder energieop-wekking door energiemaatschappijen. Dat is de kern van de wet die het Europese Parlement begin september heeft aangenomen. Onder de wet moeten energiemaatschappijen elk jaar 1,5 procent minder energie verkopen, hoewel dat doel niet bindend is. Daarnaast gaan overheden elk jaar 3 procent van hun gebouwen verduurzamen. Een ander interessant onderdeel van het wetsontwerp is dat grote bedrijven zich elke vier jaar moeten laten doorlichten over hun duurzame beleid.

Verplicht of vrijwilligOp dit moment heeft de regering nog anderhalf jaar om

Op vrijdag 14 september 2012 was Nederland het cen-trum van de wereld voor elektrische mobiliteit. Op dat moment vond de 2e PP Electric Car Rally plaats voor topbestuurders, politici en ‘gepassioneerde professio-nals’. Heijmans participeerde met haar twee elektrische Mercedes A auto’s ook in de rally: in de ene auto zaten Ton Hillen en Marc Florie, in de andere auto Jan van de Ven en Louis van den Heuvel.

Doel van het event is om topbestuurders, politici en de samenleving nader kennis te laten maken met elek-trisch rijden en hen te inspireren wat betreft duurzame mobiliteit. De rally is inmiddels uitgegroeid tot een uit-gebreid ‘Elektrisch Vervoer’-evenement, met een sym-posium, een netwerkborrel en E-Mobility Awards. Deze werden uitgereikt aan de organisaties die afgelopen jaar het beste presteerden op het gebied van elektrisch vervoer.

SymposiumHalverwege de dag lag het hoogtepunt: de grote aan-

val op het Guinness World Record. Zou het lukken de ‘Langste Elektrische Autoparade’ te vormen? Maar eerst was er ‘s ochtends een symposium met als on-derwerp ‘Elektrisch Rijden in Nederland, nu en de toe-komst’. In de congreszaal van het Olympisch Stadion in Amsterdam vonden interessante gesprekken plaats

Heijmans doet mee aan wereldrecord

5

EU-wet stelt scherpere milieudoelende wet in te voeren. De nieuwe regering kan bijvoor-beeld besluiten tot een verplichte energiebesparing bij energiebedrijven (zoals Nuon), of netwerkbedrijven (Al-liander). Maar implementatie mag ook verlopen via vrijwillige afspraken of convenanten.

3 x 20Het nieuwe wetsontwerp ligt in lijn met de zogeheten 20-20-20-doelstellingen, die voor 2020 behaald moe-ten worden.

Deze 3 keer 20 staat voor de volgende percentages: het-terugbrengen van de CO2-uitstoot met 20 procent, 20% meer duurzame energieopwekking en 20% beoogde verbetering in energie-efficiëntie. De nieuwe wet heeft

voornamelijk invloed op de laatste twee doelstellingen.

CO2-markt hapertOpmerkelijk is dat de eerste doelstelling voor CO2-reductie niet aangescherpt wordt, terwijl de Europese CO2-markt momenteel slecht functioneert. De handel in emissierechten (het ETS-systeem) is geïntroduceerd om bedrijven minder te laten uitstoten. De prijs van de rechten is momenteel zo laag dat er geen stimulans voor bedrijven is om hun uitstoot te verminderen.

Meer lezen? http://www.duurzaambedrijfsleven.nl/45858/eu-wet-scherpt-milieudoelstellingen-aan/

over ons energiegebruik en onze elektrische mobiliteit in de toekomst.

Niet toevallig‘s Middags startte vanuit het Olympisch Stadion ruim 200 equipes met topbestuurders, politici en gepassi-

oneerde professionals voor de tweede PP Electric Car Rally. Koers werd gezet in noordelijke richting, met als doel de Zaanse Schans. Deze locaties zijn niet toevallig gekozen, aldus organisator Lodewijk Beijst: “Amster-dam heeft met ‘Amsterdam Elektrisch’ een actief en uniek beleid op het gebied van elektrische mobiliteit. De rest van de wereld volgt momenteel belangstellend hoe wij het in onze hoofdstad aanpakken. En Zaanstad heeft de ambitie om in 2020 geheel klimaatneutraal te zijn.”

Zonnewagen vooropRondom de Zaanse Schans werd een aanval gedaan op het Guinness World Record ‘Langste Elektrische Autoparade’. Voor de recordpoging moesten de auto’s in een ononderbroken colonne een traject van 3,2 km (2 mijl) afleggen. Voorop reed zonnewagen Nuna van het Nuon Solar Team, die meedeed met de World Solar Challenge in 2009. De vlag kon inderdaad uit: in de Zaanse Schans gingen 255 elektrische auto’s over de finish, waarmee het oude record van 218 auto’s uit de Verenigde Staten werd verbroken.

Door wie?De rally is een initiatief van de Stichting Professional Passionates, een organisatie van gepassioneerde pro-fessionals, die via hun werk een betere wereld willen creëren. Hij werd dit jaar voor de tweede keer georgani-seerd. Partners zijn de Gemeente Amsterdam/Amster-dam Elektrisch, Gemeente Zaanstad, NUON en ANWB.

Meer informatie: http://ppelectricrally.nl/

6

Duurzaamheid staat steeds hoger op de agenda van beursgenoteerde en niet-beursgenoteerde vastgoed-fondsen. Hoewel 40 procent nog als ‘groene starter’ te boek staat, groet de belangstelling.

Dat blijkt uit de resultaten van de Global Real Estate Sustainability Benchmark (GRESB) 2012, die werden bekend gemaakt tijdens het jaarcongres in Berlijn van EPRA, de Europese brancheorganisatie van beursge-noteerd vastgoed. De wereldwijde benchmark is geba-seerd op gegevens van 450 vastgoedondernemingen met 36.000 vastgoedobjecten ter waarde van 1300 miljard dollar. Dat is een stijging van 30 procent ver-geleken met vorig jaar.

Meer besparingEnergie en energiebesparing vormt bij dik 80 procent van de vastgoedondernemingen het belangrijkste item. Ter vergelijking: in 2011 was dat 75 procent. In-

Duurzaamheid in trek bij vastgoedfondsenmiddels rapporteert ook 60 procent van de responden-ten over hun energieverbruik. Op basis van dezelfde groep respondenten van vorig jaar daalde de emissie van broeikasgassen met 6 procent.

Groene leidersEen minieme meerderheid (51 procent) heeft een of meer vastgoedobjecten in portefeuille met een duur-zaamheidscertificaat. In Europa deden veertig beursge-noteerde en 211 niet-beursgenoteerde vastgoedbedrij-ven aan GRESB 2012 mee. De groene Europese leiders zijn per sector: • Lend Lease Investment Management (winkelvastgoed)• Climate Change Capital (kantoren)• Valad (industrieel vastgoed)• The Unite Group (woningen)• Big Yellow (overige sectoren)• Land Securities (gediversifieerd)

Civiel & Wegen haalt ook CO2-bewust certificaat 2.0 De infra-tak van Heijmans is al vanaf februari 2010

‘CO2-bewust’ gecertificeerd. Eerst op niveau 3 van de CO2-Prestatieladder (versie 1.2) van ProRail. Maar al in de zomer van dat jaar werd niveau 5 gehaald. De fictieve korting die het certificaat biedt, heeft inmiddels zo’n 12 projecten opgeleverd. Inmiddels voldoet Heijmans ook aan de 2.0 versie van het certificaat!

Het belangrijkste verschil met versie 1.2 van de CO2-Prestatieladder is dat niet alleen meer naar de CO2-reductie van de organisatie zelf wordt gekeken, maar óók naar de CO2-reductie op de projecten. Dat houdt concreet in dat bij projecten waar de ‘CO2-ladder’ van toepassing is, we zichtbaar moeten maken welke maat-regelen we nemen.

In de ketenOok moeten we laten zien hoe het project bijdraagt aan de reductiedoelstellingen van Heijmans. Daarbij wordt meer nadruk gelegd op samenwerking in de keten, waarbij de ketenanalyses een relatie moeten hebben met de CO2-uitstoot van de projecten. Samen met onze partners moeten we zoeken naar mogelijkheden tot vermindering van uitstoot. Zo wordt voortaan ook bij individuele projecten de vinger aan de pols gehouden.

SKAOMomenteel heeft alleen Heijmans ‘Infra’ een CO2-be-wust certificaat. De prestatieladder is ondergebracht bij

7

de onafhankelijke stichting SKAO, Stichting Klimaat-vriendelijk Aanbesteden en Ondernemen. Daarom kun-nen nu ook andere overheden (bijvoorbeeld provincies, waterschappen, Defensie of gemeenten) en particuliere opdrachtgevers gebruik maken van de prestatieladder bij aanbestedingen.

Wiel bestaat alDe eerste provincies en gemeenten maken hier nu al

gebruik van bij de aanbesteding van infraprojecten. Ook voor de andere bedrijfsstromen kunnen de voor-delen van een CO2-bewust certificaat substantieel zijn. Te meer omdat er nog geen bouwbedrijven zijn die er een in bezit hebben. Dat maakt het onderscheidend ka-rakter van het certificaat nog groter. En uiteraard hoe-ven andere bedrijfsstromen niet opnieuw het wiel uit te vinden: bij Infra is immers al veel kennis en expertise verzameld!

Samenwerking met Nyenrode in duurzaam bouwenHeijmans verlengt de sponsoring van de Nyenrode-leer-stoel Sustainable Building and Development van prof. dr. ir. Anke van Hal met nog eens twee jaar. Hiermee investeert Heijmans in de ontwikkeling van kennis op het gebied van bouwtechniek en duurzaamheid.

“Nyenrode is zeer verheugd met deze toezegging en het feit dat Heijmans in deze tijd blijft investeren in onder-wijs en onderzoek”, aldus Maurits van Rooijen, rector

magnificus & CEO van Nyenrode Business Universiteit. Eind augustus werd de overeenkomst ondertekend.

UniekAnke van Hal bekleedt de leerstoel Sustainable Buil-ding and Development aan de Nyenrode Business Universiteit. Uniek aan de leerstoel is dat behoeften van zowel het bedrijfsleven als bewoners en andere betrokkenen het uitgangspunt vormen, met als resul-taat een duurzame gebouwde omgeving. Heijmans en Nyenrode werken al sinds 2008 samen op het vlak van duurzaamheid.

Ruimte gevenDe sponsoring past in het sponsorbeleid van Heijmans. Rode draad in dit beleid is ‘Ruimte geven’, in de zin van het leveren van een bijdrage aan de inrichting, kwali-teit en duurzaamheid van onze openbare ruimte. Dit betreft ook ruimte voor mensen en organisaties die zich in dit werkveld ontwikkelen en werken aan oplos-singen. Heijmans draagt niet alleen bijdoor financiële ondersteuning, maar vooral ook door uitwisseling van kennis en ervaring.

8

Heijmans Bouw Zeeland is de afgelopen jaren in ver-schillende projecten bezig geweest met het opdoen van ervaringen op het gebied van Passief Bouwen. Voorbeelden? Het trainingscentrum Bio Base Europe in Terneuzen, 19 woningen en WoZoCo Nimmerdor in Grijpskerke, en 16 woningen in Heinkenszand. In al deze projecten bepaalden passief bouw-protocollen (PHPP-regels) de uitvoering. De Zeeuwse ervaringen op het gebied van Passief Bou-wen zijn voor de rest van de Heijmans-organisatie uiterst waardevol. Passief Bouwen heeft volgens me-nigeen immers de toekomst. Vandaar dat het Team Energie en Duurzaamheid en de betrokken uitvoe-ringsmedewerkers de projecten hebben geëvalueerd, specifiek op het onderwerp Passief Bouwen. Uit de ervaringen die de bouworganisatie heeft opge-daan met de methodiek is een aantal aandachtspun-ten gedestilleerd, welke in een lijst zijn verwerkt. De punten in deze lijst zijn heel divers en variëren van passieve ontwerpprincipes tot aan productspecifieke kenmerken. Een voorbeeld van beide uitersten: •EenPassiefhuisheefteenextreemgeïsoleerdeschil,met uitzonderlijk goede kierdichting. Het gevolg is dat geluid van buiten bijna niet in de woning waarneem-baar is. En zonder achtergrondgeluid van buiten, valt ieder geluid dat geproduceerd wordt in de woning extra op. Posities van installatieruimtes en sanitaire ruimtes moeten dus bewust gekozen worden, om geluidhinder te voorkomen.

• De driedubbele dichting tussen kozijn en automa-

tische deur zorgt ervoor dat de dichte deur met grote kracht tegen het elektrische slot drukt. De kracht is zo groot, dat de deur niet meer vanzelf uit het slot valt als de deur bediend wordt. Ofwel: de deur is alleen nog handmatig te openen, en dat is juist niet de bedoeling van een automatische deur. Dit zijn slechts twee punten van de lijst, waarin een scala aan onderwerpen aan de orde komt.Wil je meer weten over Passief Bouwen of de aan-dachtspuntenlijst? Neem contact op met Heijmans Bouw Zeeland of het Team Energie en Duurzaamheid van Heijmans Vastgoed & Woningbouw.

Zeeland actief in Passief