Hartkatheterisatie,FFR-meting,dotter behandelingen stentplaatsingAlgemene informatie over deze cardiologische ingrepen

1234567890-terTER_

Patiën

tenin

formatie

3

Inhoudsopgave

Samenwerking 4Voor u van toepassing 4Belangrijke contactinformatie 5Algemene opname-informatie 6Algemene voorbereidingen voor onderzoek of behandeling 7Ontslag 20Vervoer naar huis 21De eerste dagen thuis 21Wanneer een arts waarschuwen? 21Aanvullende Informatie 22

Pagina

4

Hartkatheterisatie,FFR-meting,dotter behandelingen stentplaatsingAlgemene informatie over deze cardiologische ingrepen.

SamenwerkingHet AMC, het Flevoziekenhuis en Tergooi zijn een innige samenwerkingaangegaan om de patiëntenzorg op het gebied van de cardiologie teverbeteren. Per september 2011 kunnen zowel patiënten van Tergooi alshet Flevoziekenhuis behandeling ondergaan in Tergooi locatie Blaricum.Tergooi werkt samen met de cardiothoracale chirurgie van het AMC.

In Tergooi is het niet mogelijk om een bypassoperatie en/ofhartklepoperatie te ondergaan.

Deze folder geeft u uitgebreide informatie over de gang van zakenrondom een hartkatheterisatie, FFR-meting, dotterbehandeling enstentplaatsing.

Voor u van toepassingHet onderstaand aangekruiste hokje is voor u van toepassing:£ 1. Hartkatheterisatie bladzijde 10£ 2. Hartkatheterisatie met optie tot dotteren bladzijde 15£ 3. Dotterbehandeling en stentplaatsing bladzijde 16£ 4. FFR-meting, eventueel met optie tot dotteren bladzijde 18

Belangrijke contactinformatieBezoekadresTergooi locatie BlaricumRijksstraatweg 1, 1261 AN Blaricum.

BezoektijdenDe bezoektijden zijn dagelijks van 15:00 – 17:00 uur en van 18:30 – 20:00 uur. Bezoek buiten deze uren graag eerst overleggen met deverpleegkundige.

TelefoonnummersHet algemene telefoonnummer van locatie Blaricum, T 088 753 1 753,planning hartcatheterisatiekamers/ backoffice, T 088 753 22 93.

Eerste Hart Hulp, T 088 753 22 55

Verpleegafdeling B12, T 088 753 26 36

Polikliniek Cardiologie locatie Blaricum, T 088 753 11 00;doorkiesnummer 2

Polikliniek Cardiologie locatie Hilversum, T 088 753 11 00;doorkiesnummer 1

Website van de afdeling Cardiologie: www.tergooi.nl/cardiologieDeze folder kunt u hier ook terug lezen.

Nederlandse Hartstichting, T 0900-300 03 00Website: www.hartstichting.nl

5

Algemene opname-informatieDatum van opnameVia de polikliniek (of de backoffice/planning hartkatheterisatiekamercardiologie) heeft u de voorlichting over het onderzoek en de datum vanhet onderzoek gekregen.

Tijdens de wachtperiodeU kunt de periode waarin u op het onderzoek of de behandeling wacht,gebruiken om u voor te bereiden op de ingreep. Indien u zich angstig ofonzeker voelt, schroom dan niet om met uw partner, huisarts ofcardioloog over deze gevoelens te praten.

Het is verstandig uw werkgever te laten weten dat u op een oproepwacht en na de behandeling een aantal dagen niet mag werken. Wanneer u reeds bent opgenomen in Tergooi locatie Blaricum of in hetFlevoziekenhuis, dan verneemt u van de zaalarts op welke dag hetonderzoek of de behandeling plaatsvindt.

Meenemen naar het ziekenhuisNeemt u bij opname in het ziekenhuis de volgende spullen mee:• geldig identificatiebewijs, geldige verzekeringspapieren en een

ponsplaatje, indien deze in uw bezit is;• ingevuld formulier thuisanamnese;• uw geneesmiddelen en een actueel medicatieoverzicht (gratis op te

vragen bij uw apotheek). Let u er goed op dat uw medicijnen in deoriginele verpakking of in de baxterrol van uw apotheek zitten;

• indien aanwezig: dieetlijst;• indien aanwezig: bloedgroepenkaart;• (nacht)kleding, pantoffels;• toiletartikelen;• boek of tijdschrift.

Wat neemt u niet mee naar het ziekenhuis? Het is verstandig om uw waardevolle eigendommen zoals sieraden,bankpasjes en geld, thuis te laten. De rekening voor de eventuele huurvan tv en/of telefoon ontvangt u per post thuis. Het ziekenhuisaanvaardt geen aansprakelijkheid voor beschadiging en/of verlies aanuw persoonlijke bezittingen.

6

Algemene voorbereidingen voor onderzoek of behandeling

Eten en drinkenVoorafgaand aan de ingreep mag u normaal eten en drinken zoals u datgewend bent. Wij adviseren u wel om twee uur van te voren geen zwaremaaltijden meer te nuttigen. Ook adviseren wij u in de twee uren voor deingreep een paar glazen extra – water – te drinken. Dit is belangrijk omuw nieren zoveel mogelijk ‘te beschermen’ tegen de contrastvloeistof.Als u in de 48 uur voorafgaand aan de ingreep (regelmatig) diarree heeftgehad en/of heeft gebraakt, dan is dat belangrijk om dit te melden bijuw opnamegesprek. Mogelijk heeft u dan te weinig vocht in uw lichaamen moeten wij daar mogelijk extra maatregelen voor nemen.

MedicatieIn principe neemt u rondom de ingreep alle medicatie in zoals u datgewend bent. Hierbij is wel een aantal uitzonderingen van toepassing:

Diuretica (plasmedicatie)Alle soorten plasmedicatie mogen op de dag van de ingreep niet wordeningenomen. In sommige gevallen is het nodig om deze middelen langervan tevoren te staken, als dat van toepassing is krijgt u dat tijdig vanons te horen. Meestal kunt u de volgende dag weer herstarten met uwplasmedicatie. In sommige gevallen is het nodig om eerder of juist laterte herstarten. Als dit van toepassing is krijgt u dat te horen van deverpleegkundig specialist of zaalarts van de afdeling. De volgendemedicatie dient u altijd op de dag van de ingreep te staken: Furosemide(Lasix®), Bumetanide (Burinex®), Hydrochloortiazide, Chloortalidon,Spironolacton, Epelerenon (Inspra®).

Let op: In sommige situaties is de plasmedicatie onderdeel van eencombinatiepreparaat (1 pil met daarin verschillende soortenmedicijnen). Ook deze medicatie kunt u beter op de dag van de ingreepniet innemen!

NSAID’s (pijnstillers met ontstekingsremmende werking)Deze pijnstillers zijn slecht voor uw nierfunctie, vooral als deze incombinatie met contrastvloeistof worden gegeven.

7

Daarom wordt u geadviseerd deze middelen 24 uur voor en 24 uur na deingreep niet te gebruiken. Deze middelen vallen vaak onder dezelfzorgmedicijnen en zijn vrij verkrijgbaar bij drogist en apotheek. Hetkan ook dat u een dergelijk middel op recept voorgeschreven heeftgekregen. In alle gevallen moet dit tijdelijk gestaakt worden. Als alternatief kunt u deze dagen altijd paracetamol gebruiken om dezeperiode te overbruggen (maximaal 3 à 4 dd 1000 mg). Indien dat nietmogelijk is wordt u geadviseerd hiervoor contact op te nemen met uwhuisarts voor een alternatief. De meest voorkomende NSAID’s zijnDiclofenac (Voltaren®), Ibobrufen (Brufen®), Naproxen (Aleve®),Meloxicam, Celecoxib (Celebrex®). Als bekend is dat er sprake is van eenverminderde nierfunctie, mogen deze middelen pas weer genomenworden na controle van de nierfunctie (zie ook verminderde nierfunctie).

BloedverdunnersBloedverdunners met controle en/of doseringen via de trombosedienstIn principe kunnen alle bloedverdunners gewoon worden ingenomen.Wel vragen we om de dosering en daarmee de streefwaarden teverminderen. Deze streefwaarde kan door de trombosedienst wordeningesteld tussen de 2,0 en 2,5. Als u een mechanische hartklepprotheseheeft, dan mag de streefwaarde meestal niet worden verlaagd en moet ereen vervangend middel komen indien deze bloedverdunners tijdelijk nietgenomen kunnen worden. Uiteraard zullen we u, indien van toepassing,hierover tijdig informeren. Bloedverdunners die onder controle van detrombosedienst kunnen vallen zijn Acenocoumarol (Sintrom(mitis)®) enFenprocoumon (Marcoumar®)

Nieuwe orale anticoagulantia (NOAC’s/nieuwe generatiebloedverdunners)In principe kunnen deze nieuwe generatie bloedverdunners wordeningenomen. Alleen als van tevoren duidelijk is dat de ingreep niet via depolsslagader gaat plaatsvinden, moeten deze middelen gestopt worden.Hoe lang deze middelen van tevoren gestaakt dienen te worden hangt afvan welke bloedverdunner u gebruikt. Ook hierover informeren wij utijdig indien dit van toepassing is.Deze middelen zijn: Dabigatran (Pradaxa®), Rivaroxaban (Xarelto®)en Apixaban (Eliquis®).

8

BloedplaatjesremmersBloedplaatjesremmers dienen altijd doorgebruikt te worden eningenomen te worden zoals u dat gewend bent, ook op de dag van deingreep. Het kan zijn dat u twee soorten plaatjesremmers gebruikt.Ook in dat geval moet u ze beiden gewoon innemen.Voorbeelden van de meest gebruikte plaatjesremmers zijn:Carbasalaatcalcium (Ascal®), Acetylsalicylzuur, Clopidogrel (Plavix®,Grepid®, Iscover®, Vatoud®), Prasugrel (Efient®), Ticagrelor (Brilique®).

Andere middelenEr is nog een aantal andere middelen die altijd gestaakt moet worden opde dag dat er contrastvloeistof wordt toegediend. Deze middelen wordenper definitie veel minder vaak gebruikt en zien wij niet vaak bijpatiënten die onder controle of behandeling zijn van een cardioloog.

Voor een volledig overzicht willen wij die hier wel vermelden:• Antibiotica: Vancomycine (Vancocin®);• Virusremmers*: (Val)Aciclovir (Zovirax®)(Val)Ganciclovir (Valcyte®),

Foscarnet;• Immunosuppressiva/ bij reumatische aandoeningen: Ciclosporine

(Ciqorin®, Neoral®, Sandimmune®), Tacrolimus (Adport®, Advograf®,Envarsus®, Modigraf®, Prograft®, Tacni®);

• Antimycotica/ bij schimmelinfecties: Amfotericine-B.Uit praktische overwegingen adviseren wij u ook om op de dag van deingreep geen laxeermiddelen te nemen.

* Crèmes mogen wel doorgebruikt worden, staken geldt alleen voortabletten, capsules en injecties (inclusief infuus).

Verminderde nierfunctieSoms is er in meer of mindere mate sprake van een verminderdenierfunctie. In dat geval wordt u eerder opgenomen om via een infuusextra vocht toe te dienen. Meestal krijgt u na afloop van de ingreep ookweer extra vocht toegediend via een infuus. Hiermee verlagen we hetrisico dat door de contrastvloeistof de nierfunctie verder achteruit gaat.

9

Twee tot drie dagen na de ingreep adviseren wij u om uw nierfunctieopnieuw te laten controleren en wordt u gevraagd om poliklinisch bloedte laten prikken.

Als er sprake is van een verminderde nierfunctie, is het soms nodig ommeer medicatie tijdelijk te staken. Hiervoor moet het behandelteam eenafweging maken tussen de voor- en nadelen van het wel of niet stakenvan het medicijn. Omdat dit per patiënt kan verschillen is hiervoor nieteen algemene uitspraak te doen. Uiteraard laten wij u tijdig weten alsdit voor u van toepassing is. Medicijnen waar naar gekeken wordt (als ersprake is van een verminderde nierfunctie) zijn Digoxine (Lanoxin®),Sotalol, Lithium (Camcolit®, Lithiumcarbonaat®, Priadel®), Colchicine.

Diabetes mellitusAls u diabeet (suikerpatiënt) bent en hiervoor het medicijn Metforminegebruikt, moet dat als er sprake is van een verminderde nierfunctiealtijd gestaakt worden op de dag van de ingreep. U mag dit middel pasweer herstarten na controleren van de nierfunctie.

Wanneer nierfunctiecontrole moet plaatsvinden en wanneer u deMetformine weer mag innemen, bespreken wij met u na afloop van deingreep op de verpleegafdeling. Als u insuline gebruikt/spuit, moet u zoveel mogelijk uw normale dosering aanhouden, probeer daarbij ook uwnormale eetpatroon en maaltijden aan te houden.

OvergevoeligheidWanneer u overgevoelig bent voor contrastmiddelen, of anderestoffen/middelen, dan moet u dit vóór de behandeling melden!

Melden van (eventuele) zwangerschap, menstruatie, COPD enhooikoortsAls u zwanger bent, ook als u het niet zeker weet, wilt u dit dan vóór hetonderzoek aan de verpleegkundige meedelen. Röntgenstralen kunnenschadelijk zijn in de eerste weken van de zwangerschap. Bij hetonderzoek gebruiken we heparine, een bloedverdunnend middel. Als utijdens de opname een menstruatie verwacht, is het belangrijk dat u ditdirect na de oproep doorbelt aan de polikliniek Cardiologie. We plannenhet onderzoek dan op een andere datum.

10

We vragen u ook, als u COPD of hooikoorts heeft, dit tijdens hetopnamegesprek aan de verpleegkundige te melden.

Metalen voorwerpen en kledingvoorschriftenRingen, kettinkjes en andere metalen voorwerpen moet u thuis laten.Deze houden namelijk de röntgenstraling tegen en verstoren de opnamentijdens het onderzoek. Helaas blijkt soms dat tijdens de opnameeigendommen van de patiënten worden ontvreemd; laat daarom geenwaardevolle spullen achter op de afdeling!

Het is belangrijk om geen bh te dragen in de behandelkamer. In een bhzit metaal verwerkt, dit stoort het opnamebeeld. Verder vragen wij u omals bovenkleding maximaal één laag los en makkelijk zittende kleding tedragen. De temperatuur ligt op de behandelkamer lager dan op andereplekken in het ziekenhuis. Houd u daar rekening mee door bijvoorbeeldsokken aan te trekken als u snel last heeft van koude voeten.

Opname in het ziekenhuisOp de afdelingU meldt zich op de afgesproken tijd op verpleegafdeling B12,eerste verdieping, locatie Blaricum. De verpleegkundige wijst u een bedof relaxstoel toe. We verplegen ‘gemengd’. Gemengd verplegen wilzeggen dat mannen en vrouwen op dezelfde kamer liggen. Deverpleegkundige stelt u enkele vragen en meet de bloeddruk. Tot u naarhet onderzoek gaat, kunt u in uw normale kleren rondlopen op deafdeling. Na onderzoek of behandeling brengen we u in uw normalekleren terug naar verpleegafdeling B12. De verpleegkundige houd met ueen opnamegesprek waarin u onder meer extra uitleg kunt krijgen overde ingreep.

ContactpersoonTijdens het opnamegesprek vraagt de verpleegkundige aan u wie we(telefonisch) informatie mogen verstrekken over uw situatie. Dit is uwcontactpersoon. Tijdens uw opname op locatie Blaricum geven we alleenaan u en uw contactpersoon informatie.

11

Verpleegkundig specialistAls u op het kort verblijf wordt opgenomen dan werkt daar geen zaalartsmaar een verpleegkundig specialist. Dit is een verpleegkundige dieonder andere is opgeleid om ook zelfstandig medische beslissingen tekunnen nemen. U kunt met al uw medische vragen bij hen terecht. Alsdat nodig is, overlegt de verpleegkundig specialist met uw behandelendcardioloog of andere medisch specialisten.

WachtenHelaas kunnen we niet exact aangeven op welk tijdstip het onderzoek ofde behandeling precies plaatsvindt. Het tijdstip van het onderzoek ofbehandeling ligt tussen de tijd waarop u zich moet melden op deverpleegafdeling en 17:00 uur ‘s middags. Dit is afhankelijk vaneventuele spoedprocedures die tussendoor kunnen komen. In zeldzamegevallen moeten we een onderzoek of behandeling uitstellen tot devolgende dag.

Wetenschappelijk onderzoekDe afdeling cardiologie van Tergooi doet mee aan wetenschappelijkonderzoek in binnen- en buitenland. Elk onderzoek wordt beoordeeld engoedgekeurd door een speciale commissie, de Medisch EthischeToetsings Commissie en de raad van bestuur van Tergooi ziekenhuizen.Het kan zijn dat we u vragen of u wilt deelnemen aan een onderzoek. Ukrijgt uitleg over het onderzoek van de verpleegkundig specialist of eencardioloog (eventueel in opleiding). Uw deelname is altijd vrijblijvend.Ongeacht of u besluit wel of niet mee te doen, in beide gevallen kunt urekenen op een optimale behandeling.

Laatste voorbereidingenTijdens het onderzoek of de behandeling kunt u uw bril ophouden, zodatu kunt meekijken op de monitor. Ook contactlenzen mag u inhouden. Uwkunstgebit hoeft u niet uit te doen. Wanneer u wordt opgeroepen, danvraagt de verpleegkundige u naar het toilet te gaan. Tijdens hetonderzoek of behandeling is dit niet mogelijk. Wanneer dat gewenst is,krijgt u een rustgevend tabletje.

12

S 1. HartkatheterisatieHet onderzoek vindt plaats op de afdeling hartkatheterisatie van deafdeling Radiologie locatie Blaricum en wordt uitgevoerd door decardioloog en een cardioloog in opleiding, in samenwerking met tweegespecialiseerde verpleegkundigen. Degenen die het onderzoekuitvoeren, dragen schorten die hen beschermen tegen röntgenstralen. Zijwerken immers de hele dag met straling. Voor u is de kleine hoeveelheidstraling niet schadelijk.

Specifieke voorbereiding in de katheterisatiekamerBij aankomst op de katheterisatiekamer geeft de verpleegkundige vanuw afdeling eventuele bijzonderheden door aan de verpleegkundige vande katheterisatiekamer. We vragen of u wilt plaatsnemen op een smalleonderzoekstafel. Een verpleegkundige sluit u aan op een monitor, zodattijdens de procedure uw hartritme continu in beeld is. U kunt meestaleen gedeelte van het onderzoek meekijken op de monitor.

In de katheterisatiekamers staat alles in het teken van het voorkomenvan infecties; het personeel draagt steriele uniformen (net als in deoperatiekamer) en de apparatuur staat onder steriele doeken. Deverpleegkundige maakt uw arm of lies schoon met chloorhexidine tervoorkoming van ontsteking van de insteekopening. De cardioloogverdooft de huid en de weefsels waar hij/zij het bloedvat via de pols oflies ‘aanprikt’. U kunt aangeven wanneer het aanprikken nog pijnlijk is;de interventiecardioloog kan dan extra verdoven. We dekken u toe meteen steriel laken. U mag niet met de handen bovenop het steriele lakenkomen.

De katheterisatieOm de kransslagaders in beeld te brengen, brengt de cardioloog via depols of lies een katheter en een hulsje (sheath) in. De cardioloog kan daneen katheter naar het hart schuiven. Sommige patiënten voelen eenonaangenaam of een kriebelend gevoel. Via de katheter waarmee decardioloog de kransslagaders bereikt, spuit hij een kleine hoeveelheidcontrastvloeistof in de kransslagaders. Op de röntgenopnames en op demonitor is precies te zien hoe de slagaders lopen en of zij afwijkingenvertonen. Tijdens het inspuiten van de contrastvloeistof kan eenwarmtesensatie ontstaan met name in uw hoofd en onderbuik.

13

Ook kunt u jeuk, pijn op de borst of hoofdpijn krijgen; ook kunt misselijkworden of het gevoel hebben te moeten plassen. Het is van belang dit temelden. Meestal zijn deze klachten na vijftien seconden verdwenen. Deröntgenbuis draait om u heen ter hoogte van uw borst/gezicht. Het iszeer belangrijk dat u tijdens het maken van de opnamen stil ligt.

Tijdens de katheterisatie houden de cardioloog en de verpleegkundigeuw bloeddruk, hartslag en het hartritme nauwkeurig in de gaten. Vanafhet eerste moment is het belangrijk dat u aangeeft als er iets is, zodatwe erop kunnen reageren. Gemiddeld duurt het onderzoek een uur; somsduurt het iets langer.

Na de katheterisatieWanneer de kransslagaders goed in beeld zijn gebracht, verwijdert decardioloog de katheter.

Omdat er door slagaders gewerkt wordt, moet u na afloop nog minimaalvier tot zes uur in het ziekenhuis blijven. Als de procedure niet door depolsslagader is gegaan blijft u meestal nog iets langer. Er zijnverschillende methoden om de slagader weer te sluiten, maar vaakwordt er een traditioneel drukverband voor gebruikt.

Is de procedure via de lies of elleboog gedaan, dan drukken we deinsteekopening in de slagader van de lies ongeveer tien minuten stevigdicht. Hierna krijgt u alsnog voor vier tot zes uren een drukverband.

Terug op de verpleegafdelingNa de behandeling haalt de afdelingsverpleegkundige u op en komt uterug op de kamer waar u was opgenomen. De verpleegkundigecontroleert onder andere (meerdere keren) uw bloeddruk, polsslag,temperatuur en aanprikplaats met drukverband. Het is belangrijk dat ualle klachten en problemen na de ingreep duidelijk en direct goedaangeeft aan de verpleegkundige of verpleegkundig specialist. Na deprocedure mag u weer normaal eten. De verpleegkundige voorziet u vanextra vocht; de contrastvloeistof kan zo sneller via de urine wordenafgevoerd.

14

Wanneer u het onderzoek of de behandeling via de pols heeftondergaan, mag u direct mobiliseren en kunt u gebruik maken van eenrelaxstoel. Het is belangrijk dat u de eerste 24 uur uw pols helemaal nietgebruikt en beweegt. Hiervoor kunt u een mitella krijgen als hulpmiddelom uw pols stil te houden. Na de eerste 24 uur kunt u uw pols weer gaanbewegen. 48 uur na de ingreep kunt u uw pols weer langzaam gaanbelasten.

Na de behandeling via de lies blijft u een aantal uren in bed. Belangrijkis dat u uw hoofd zo min mogelijk optilt. Dit kan te veel druk geven ophet aangeprikte bloedvat. Het been van de aangeprikte zijde moetgestrekt blijven zolang de bedrust duurt. Dit alles om het openspringenvan het bloedvat te voorkomen. Ook mag het hoofdeinde van het bedniet hoger dan 45 graden, omdat anders de druk van het drukverband inde lies wegvalt. Houdt u er rekening mee dat het lange stilliggen op derug, tijdens het onderzoek en daarna, niet prettig is; zeker niet voormensen met rugklachten. Dit is een reden dat Tergooi een sterkevoorkeur heeft voor de polsslagader. Alleen als deze niet goed bruikbaaris, wordt er uitgeweken naar de lies of elleboog. Het drukverbandverwijderen we na een aantal uren. Dan mag u rustig gaan bewegen.Wanneer er onverhoopt een nabloeding ontstaat, krijgt u opnieuw eendrukverband en bedrust.

U kunt na de procedure een flinke bloeduitstorting in de lies of op depols hebben. Door het gebruik van bloedverdunners kan het wekenduren voor deze blauwe plek verdwijnt.

Risico’sAan een hartkatheterisatie zijn kleine, soms ook ernstige, risico’sverbonden. Hoe ernstiger de complicatie, hoe minder vaak hij voorkomt.In principe heeft de cardioloog dit met u doorgenomen. Toch noemen weze hieronder. Vrijwel altijd verloopt het onderzoek zonder problemen.

Ongewenste bijverschijnselen van voorbijgaande aard kunnen zijn:• bloeduitstorting bij de insteekopening (deze kan behoorlijk groot

worden door het gebruik van bloedverdunners);• nabloeding uit de insteekplaats;• overgevoeligheidsreactie door de contrastvloeistof;

15

• kramp van de kransslagaders;• tijdelijk herseninfarct zonder restverschijnselen (TIA);• tijdelijk een verminderde nierfunctie;• beperkte beschadiging van de vaatwand, ook wel dissectie genoemd,

zonder dat de doorstroming van het bloedvat in gevaar komt;• Tijdelijke hartritmestoornissen zonder dat dit consequenties heeft

voor de bloedsomloop;• Tijdelijke visusstoornissen: wazig zien, wat vlekken zien voor de

ogen;• Tijdelijke afsluiting van de polsslagader.

Ernstige complicaties kunnen zijn:• de vorming van bloedstolsels die tot een hartinfarct of een

herseninfarct kunnen leiden;• overbelasting van de bloedsomloop en kortademigheid door de

hoeveelheid contrastvloeistof;• grote ophoping van bloed in been of buik;• in zeldzame gevallen overlijden;• grote beschadigingen aan de bloedvatwand, ook wel dissectie

genoemd, waarbij de doorstroming in het bloedvat in problemenkomt;

• definitief verminderde nierfunctie;• hartritmestoornissen waarbij de bloedsomloop verminderd of

afwezig is;• definitieve afsluiting van de polsslagader.

De cardioloog en de gespecialiseerde verpleegkundige weten dat dezecomplicaties zich kunnen voordoen en hoe ze die moeten voorkomen ofbehandelen. De cardioloog die het onderzoek aanvraagt, weegt altijd degeringe kans op complicaties af tegen de voordelen van de belangrijkeinformatie die een hartkatheterisatie oplevert.

De uitslag van de hartkatheterisatieDe cardioloog heeft direct na onderzoek een voorlopige indrukgekregen van wat er aan de hand is. Voor een definitief oordeel enadvies is soms meer tijd nodig: dan bekijkt het hartteam de filmvan de hartkatheterisatie nog.

16

Het genoemde hartteam, dat bestaat uit verschillende medischspecialisten (meestal interventiecardiologen en hartchirurgen), besluitwelke ingreep of procedure er moet plaatsvinden en of dat in Tergooi ofin het AMC gebeurt.

Alles wat er over u bekend is, wegen zij mee in het definitieve advies.Daarom kunt u enige tijd op de uitslag moeten wachten, maar soms isdeze uitslag al bekend voordat u eigen cardioloog u heeft gezien tijdenseen poliafspraak. U bent dan al benaderd voor een behandeling en uheeft alle informatie ontvangen van de interventiecardioloog ofverpleegkundig specialist.

Lang niet elke katheterisatie wordt gevolgd door een dotterbehandelingof een hartoperatie. Het kan zijn dat de beste keuze van behandelingmedicijnen zijn. Soms worden er in het geheel géén afwijkingengevonden, of zijn de afwijkingen zo gering dat er geen ingreep nodig is.De voordelen van elke behandeling worden altijd uitvoerig tegen denadelen afgewogen. Soms zijn de gevonden afwijkingen zo ernstig dat uin het ziekenhuis moet blijven. Als dit zo is, krijgt u uiteraard voldoendeinformatie en professionele begeleiding.

S 2. Hartkatheterisatie met optie tot dotteren

Soms zijn de klachten die u bij de cardioloog heeft aangegeven zoduidelijk dat de behandelende cardioloog denkt dat er een vernauwingzit in de kransslagader. Hij kan dan een hartkatheterisatie met optieaanvragen. Er volgt dan een hartkatheterisatie (zie hoofdstuk 1.Hartkatheterisatie), maar alleen wanneer er een relatief makkelijk tebehandelen afwijking wordt gevonden, kan de interventiecardioloogdirect overgaan tot een dotterprocedure (zie hoofdstuk 3.Dotterbehandeling en stentplaatsing). Het voordeel van deze procedureis dat u direct wordt geholpen en niet hoeft terug te komen voor eentweede hartkatheterisatie.

17

S 3. Dotterbehandeling en stentplaatsing

Een veel toegepaste behandeling, in de volksmond ook wel dotterengenoemd, is een ballondilatatie of Percutane Coronaire Interventie, PCI.Wanneer de hartkatheterisatie heeft aangetoond dat er ernstigevernauwingen zijn in de kransslagaders van uw hart, komt u inaanmerking voor een dotterbehandeling. Vaak in combinatie met één ofmeerdere stentplaatsingen. Het zogenoemde hartteam, besluit of u deprocedure in het AMC of Tergooi locatie Blaricum ondergaat. In uwgeval heeft het hartteam besloten dat u de procedure in het Tergooi(locatie Blaricum) ondergaat.

De dotterprocedure lijkt veel op een hartkatheterisatie. Bij dedotterprocedure brengt de interventiecardioloog een draad in dekransslagader en voert hij/zij deze door de vernauwing op. Over dezedraad kan een ballon en een stent worden opgevoerd. De ballon gebruiktde cardioloog meestal om de vernauwing wijder te maken zodat hij/zijeen stent kan plaatsen. Een stent is een soort balpenveertje dat devernauwde kransslagader open houdt. Aan de meeste stents die gebruiktworden is een medicijn toegevoegd die het opnieuw ontstaan van eenvernauwing moet voorkomen. Soms is het beter om alleen met eenballonnetje te behandelen. Tijdens de behandeling kunt u (herkenbare)hartklachten krijgen. Dit hoort bij de behandeling en deze klachtenzakken ook snel weer af. Gemiddeld duurt een hartkatheterisatiegevolgd door een dotterbehandeling met stentplaatsing anderhalf uur,maar dit kan sterk variëren.

Soms zijn de afwijkingen ernstig en is het niet mogelijk om devernauwingen via een dotterprocedure op te heffen. Het kan ook zijn dathet beter is voor uw prognose om niet te dotteren maar u te latenopereren. U krijgt dan het advies u in het AMC te laten opereren middelseen bypassoperatie.

De meerderheid van de dotterprocedures slaagt, een klein aantaldotterprocedures leveren niet het gewenste resultaat. Soms is er eentweede poging noodzakelijk om de vernauwing te benaderen of zijn ermeerdere vernauwingen die niet in één sessie kunnen wordenbehandeld.

18

In een enkel geval blijkt pas na een mislukte dotterprocedure dat eenbypass operatie alsnog geïndiceerd is.

Risico’sOok aan dotterbehandelingen zijn verschillende complicaties en risico’sverbonden. Deze risico’s zijn te vergelijken als bij de hartkatheterisatie(zie hiervoor risico’s bij hartkatheterisatie, blz.13). Omdat debehandelaar bij een dotterprocedure het bloedvat in gaat met eendraadje en ander materiaal, ligt de frequentie van een complicatie weliets hoger en is er ook een kleine kans op beschadiging van de vaatwandmet een draadje waardoor er een bloeding in het hartzakje kan optreden(tamponade). Bij de beoordeling of en welk bloedvat gedotterd moetworden, wordt er altijd gekeken of de te nemen risico’s opwegen tegende gezondheidswinst.

S 4. FFR-meting, eventueel met optie tot dotteren

Een FFR-meting is een aanvullend onderzoek naar de ernst van devernauwingen van de kransslagaders. Het onderzoek lijkt op eenhartkatheterisatie of dotterbehandeling.

Waarom nodig?De cardioloog twijfelt of de kransslagader ernstig/belangrijk isvernauwd. Door een meting te doen kan hij/zij beslissen of dotteren welde goede behandeling voor u is.

Hoe verloopt het onderzoek?Via een draad met een druksensor meet de arts de bloeddruk op, vóór enna de vernauwing. Hij/zij vergelijkt de metingen met elkaar en stelt vastof er op de plek van de vernauwing nog voldoende bloed doorstroomt.Onvoldoende doorstroming op de plaats van de vernauwing veroorzaaktklachten. Met deze uitslag kan de arts precies bepalen of de vernauwingwel of niet moet worden behandeld met een dotterprocedure of dat hetbeter is een afwijking niet of met medicijnen te behandelen.

19

Tijdens het onderzoek krijgt u adenosine. Deze medicatie zorgt even vooreen betere bloeddoorstroming en is noodzakelijk voor het onderzoek. Hetmedicijn kan wat klachten geven zoals hartkloppingen, gevoel alsof deadem wordt ontnomen en/of druk/pijn op de borst. Deze klachten zijnvan korte duur en verdwijnen snel na het staken van dit medicijn.

Risico’sDe risico’s en complicaties bij een FFR meting zijn dezelfde als die bijhet dotteren (zie hiervoor pagina 16). Wel komen de meeste complicatiesminder vaak voor als bij het dotteren. De kans op hartritmestoornissenligt door de toediening van adenosine wel iets hoger.

BehandelingWanneer de vernauwing moet worden behandeld door middel van eendotterprocedure, kan dit vaak aansluitend aan de FFR-meting (ziehoofdstuk 3. Dotterbehandeling en stentplaatsing). Andere opties zijn:• niet behandelen;• medicamenteus behandelen;• een bypass operatie.

OntslagWanneer u een ongecompliceerde hartkatheterisatie heeft ondergaanzonder een dotterbehandeling, dan mag u meestal dezelfde dag nog metontslag.

Wanneer er een FFR meting en/of dotterprocedure is uitgevoerd, verblijft u de nacht op verpleegafdeling B12. Als u patiënt bent van hetFlevoziekenhuis, wordt u enkele uren na de ingreep overgeplaatst naarhet Flevoziekenhuis voor een overnachting en wordt u de volgende dagvanuit uw eigen ziekenhuis ontslagen.

Bij ontslag krijgt u uw ponskaartje, een polikliniekafspraak (voorTergooi, voor andere ziekenhuizen moet u na ontslag zelf een afspraakmaken) en eventueel recepten (wanneer de medicatie is gewijzigd) mee.

20

Vervoer naar huisNa de hartkatheterisatie/dotterprocedure mag u op moment van ontslagniet zelf autorijden. Het is handig van tevoren te regelen dat iemand uophaalt.

De eerste dagen thuisWanneer de behandeling via de pols heeft plaatsgevonden, dan mag ugedurende 48 uur geen auto rijden, zware dingen tillen of andere zwarearbeid verrichten.

Wanneer de behandeling via de lies heeft plaatsgevonden, dan mag ugedurende vijf dagen geen auto rijden, zware dingen tillen of anderfysiek inspannende arbeid verrichten. Tevens mag u gedurende dezeeerste vijf dagen niet fietsen. Als u moet traplopen, adviseren wij u omin de eerste 48 uur op de trap niet af te zetten en/of kracht te zetten methet been waar de katheters door zijn gegaan. Zet in plaats daarvansteeds uw niet aangedane been als eerste op de nieuwe trede.

Normale verschijnselen na de ingreepHet kan zijn dat:• uw pols, lies of elleboog wat dik en blauw is;• de aanprikplaats een paar dagen tot een week wat gevoelig is:• er een paar druppels bloed uit het wondje lekken.Dit zijn normale verschijnselen en u hoeft zich hierover niet ongerust temaken.

Wanneer een arts waarschuwen?Als u een nabloeding krijgt uit de aanprikplaats van de slagader(‘slagaderlijke bloeding’; het bloed stroomt dan in grotere hoeveelhedenuit het wondje), of als uw pols plotseling snel dikker wordt, drukt u zelfmet uw andere hand op de slagader of zwelling en vraagt u iemandanders 112 te bellen. Als er niemand anders in de buurt is moet u eerstaltijd zelf 112 bellen om er zeker van te zijn dat er hulp komt. Ook als uhevige pijn op de borst krijgt en (twee maal) een tabletje (Isordil) onderde tong niet helpt, belt u zelf 112.

21

Aanvullende informatieFolders Nederlandse Hartstichting• Hartkatheterisatie• Dotter- en stentbehandeling• FFR meting

Internet en telefoon• www.tergooi.nl/cardiologie waar ook een filmpje over een

hartkatheterisatie is te vinden• Hartstichting www.hartstichting.nl, T 0900 300 03 00 (lokaal tarief)• www.hartwijzer.nl

22

© T

ergooi 000674629 21092015

TE

R-11498-n

l--0716-2

23

T 088 753 1 753 www.tergooi.nl

Locatie BlaricumRijksstraatweg 11261 AN Blaricum

Locatie HilversumVan Riebeeckweg 2121213 XZ Hilversum

Locatie WeespC.J. van Houtenlaan 1b 1381 CN Weesp