Toets periode 3 (T04)

Hoofdstuk 7Hoofdstuk 4

Hoofdstuk 4 - Doet de overheid economische zaken?Hoofdstuk 7 - Waar moet dat heen?

Hoofdstuk 4 - Doet de overheid economische zaken?

Paragraaf 1 - Wie is toch die overheid?

Paragraaf 2 - Betaal jij voor mij?

Paragraaf 3 - Wat als ik niets meer heb?

Paragraaf 4 - Wat gaat dat ons kosten?

... en de EU?

Collectieve sector: De overheid en de instellingen voor de sociale verzekeringen. De collectieve sector levert diensten en goederen die in principe voor iedereen zijn bestemd en streeft niet naar winst.

Particuliere sector: De bedrijven en burgers. Deze sector is er wel op gericht winst te maken.

voorbeeld:

voorbeeld:

Welke instellingen moet je tot de overheid rekenen en welke niet? Op welke manier kun je haar indelen? Welke taken heeft ze? Staan haar taken vast of kunnen ze veranderen?

Collectieve sector

Instellingen voorsoc. zekerheid

Overheid

Centrale overheid

Lagere overheid

Gemeenten

Provincies

Particuliere sector

Hoe is Nederland ingedeeld?

Collectieve sector

Particuliere sector

Paragraaf 1 - Wie is toch die overheid?

Wat is privatiseren?

Belangrijkste reden?

Privatiseren: Overheidstaken worden overgeheveld naar de particuliere sector. Overheidsdiensten als het bezorgen van de post, het verzorgen van de telefoonverbinding of het vervoeren van mensen per trein worden dan uitbesteed aan de particuliere sector.

Voordeel?

Nadeel?

Overheid

Particulieren en bedrijven

Subsidie: Een geldelijke bijdrage zonder tegenprestatie.

:Accijns

Bijzondere belasting op consumptiegoederen, die schadelijk zijn voor mens en milieu.

waarom?

waarom?

Mensen met lage inkomens en kleine bedrijven stimuleren en steunen of voor de gemeenschap.

Het gebruik van deze comsumptiegoederen afremmen om de gemeenschap uiteindelijk geld te besparen.

Paragraaf 1 - Wie is toch die overheid?

Taken van de overheid:

1. Bescherming van de burgersDefensiePolitieRechtspraakGezondheidszorg

WaterBurgers met een zwakke positie

-min. loon-stelsel van soc. zekerheid-warenwet

2.Levering van goederen en dienstenCollectieve goederen: voor iedereen beschikbaar en er is geen prijs per stuk voor te berekenen.Particuliere bedrijven mogen/willen deze goederen niet leveren.

3. Beïnvloeden van burgers en bedrijvenActiviteiten stimuleren d.m.v.

Activiteiten afremmen d.m.v.

4. Gelijkmatig maken van de inkomensverdeling

Het heffen van belastingen en premies

1. beschermen3. beïnvloeden2. leveren4. verdelen

Paragraaf 2 - Betaal jij voor mij?

Op welke voorzieningen kun je aanspraak maken als je door omstandigheden niet kunt werken? Wie betaalt de kosten van deze voorzieningen? Betaal je alleen voor jezelf of ook voor een ander?

1950 - 1970: Opbouw Stelsel van Sociale zekerheid

Sinds jaren '80: Afbouw van de sociale zekerheid. Waarom?

Wat houdt het stelsel in?

Waar staat Nederland in het buitenland (onder andere) om bekend?

'Wie niet werkt, zal niet eten' is een oud gezegde. Maar wat als je niet kunt werken of buiten jouw schuld om bent ontslagen? Gelukkig hebben we in Nederland voor mensen die in zo'n situatie komen een stelsel van sociale zekerheid.

PullPull

§ 7.3 Hoe sociaal zijn wij?

Krijgt men altijd een uitkering?

De sociale zekerheid in Nederland bestaat uit sociale verzerkingen en sociale voorzieningen:

voor werkenden

voor iedereen

aanvulling op sociale verzekeringen

sociale uitkeringen

sociale premies

Hoe wordt dat nu betaald?

WW

WWB

AOW

WAOWAJONG

ANW

werknemers-verzekering

volks-verzekering

€

€

€

€

Sociale zekerheid

€:

socialeverzekeringen

Volksverzekering

Werknemersverzekering

AOW

WIA

AKW

WWB

WAJONG

Socialevoorzieningen

WW

Belastinggeld

Premies

Werknemers en werkgevers

Werknemers zelfstandigen

Indeling stelsel van sociale zekerheid

Paragraaf 3 - Wat als ik niets meer heb?

Wat is het sociaal minimum? Welke wet vormt het vangnet van ons sociale zekerheidsstelsel? Wie voert deze wet uit? Wie betaalt hem? Welke uitgaven heeft de overheid nog meer?

Leven kost geld.Als je niet genoeg geld om jezelf of je gezin te onderhouden dan kun je recht hebben op de WWB. Deze wet vult je inkomen aan tot het sociaal minimum

Het

soc

iaal

m

inim

umH

et s

ocia

al

min

imum

Paragraaf 3 - Wat als ik niets meer heb?De rijksbegroting

Inkomsten van de gemeente zijn voorplusminus 80% afkomstig van het Rijk.Overige inkomen bestaat uit de gemeentelijke belastingen:- OZB- Toeristenbelasting- Hondenbelasting- Leges

Belangrijke begrippen bij § 4.3

Sociaal minimum:

Rijksbegroting:

Miljoenennota:

Paragraaf 3 - Wat als ik niets meer heb?

Wet Werk en B ijstand:

Paragraaf 4 - Wat gaat ons dat kosten?

Hoe kan de overheid al haar uitgaven betalen? Heeft zij naast de belastingen nog andere inkomstenbronnen? Welke belastingen zijn er?

Nederland = belasting land

Belastingen

De BTW:

Paragraaf 4 - Wat gaat ons dat kosten?

Belastingen zijn verplichte bijdragen die je aan de overheid betaalt zonder datje daar rechtstreeks iets voor terug krijgt.

Belastingen : de verplichte bijdragen van de burgers en bedrijven aan de overheid. Tevens de belangrijkste bron van inkomsten voor de overheid.

Indirecte belastingen Directe belastingen

fig. blz. 209

Hoeveel brengt de prijsverhoging de fabrikanten en importeurs per pakje op?

Prijsverhoging consument: € 0,80

accijns: € 0,46BTW: € 0,09

Opbrengst fabrikant + importeur : € 0,25

_

Manier 1:17100 x 21= 3,57 BTW (door Bruna zelf betaald aan leveranciers)

Ontvangen BTW van klant: € 5,97Te betalen aan de belastingdienst: 5,97Terug te vorderen van de belastingdienst: 3,57Te betalen aan de belastingdienst: 2,40

€

€€

Manier 2:Bereken de toegevoegde waarde:

verkoopprijs (exclusief BTW): 34,39- 5,97 = 28,42inkoopprijs (exclusief BTW): 17,00Toegevoegde waarde: 11,42

€€€€€

BTW berekenen over de toegevoegde waarde: 11,42100

x 21% = 2,40

De Bruna koopt schooltassen in voor € 17 per stuk exclusief BTW. Hij verkoopt ze voor € 34,39 (inclusief €5,97 BTW).Bereken het bedrag aan BTW dat hij per schooltas moet af dragen aan de belastingdienst.

Paragraaf 4 - Wat gaat ons dat kosten?

Loon en inkomstenbelasting:

Vennootschapsbelasting:

Belasting op personenauto's en motorrijwielen:

Motorrijtuigenbelasting:

Accijns

Hoofdstuk 4 Hoofdstuk 7

Toets periode 3 (T04)Hoofdstuk 4 - Doet de overheid economische zaken?

Hoofdstuk 7 - Waar moet dat heen?

Hoofdstuk 7 - Waar moet dat heen?

Paragraaf 1 - Nederland in zijn eentje?

Paragraaf 2 - Wat maakt de EU zo sterk?

Paragraaf 3 - Welvaart wereldwijd?

Paragraaf 4 - Toekomst voor de ontwikkelingslanden?

Paragraaf 1 - Nederland in zijn eentje?

Hoe belangrijk is de internationale handel voor ons land? Waarom is het nodig dat we importeren en exporteren? Kunnen we nog wel op tegen de concurrentie uit andere landen?

Nederland is een handelsland

Waarom import?

-

-

-

Hoe heet de vorm van export in bovenstaande afbeelding?

Wie is onze grootste handelspartner?

24%12%

10%10%6%

5%

Paragraaf 1 - Nederland in zijn eentje?

van alle export gaat naar Duitsland """" België """" Verenigd Koninkrijk """" Frankrijk """" Italië """" VS

De handelsbalans geeft de totale waarde aan invoer en uitvoer van goederen weer

24%12%

10%10%

6%5%

De betalingsbalans geeft het totaal van betalingen aan en van het buitenland weer

Nederland heeft een open economie; en daardoor een hoog import- en exportquote.

Paragraaf 1 - Nederland in zijn eentje?

Om te kunnen concurreren met andere landen moet je een goede kwaliteit leveren en niet duur zijn. Hoe komt het dat Nederland best een duur land is?

Exportwaarde

ImportwaardeExportwaarde

Importwaarde

De handelsbalans (goederenbalans)

Op welke afbeelding is de handelsbalans positief?overschot op de handelsbalans

Nederland is lid van de Europese Unie. Maar waarom eigenlijk? Wat is het belang van de EU en waarom willen steeds meer landen daar lid van worden? Antwoorden op deze vragen krijg je in deze paragraaf.

Aantal landen:

Doelen:

Drie redenen, waarvan 2 economisch!

Voor handel met landen buiten de EU zijn zogenaamde protectiemaatregelen opgesteld.Welke maatregelen ken je al?

Waa

rom

? Protectiemaatregelen zijn er om de handel,productie en werkgelegenheid in eigen land (EU) te beschermen

2Toetreding zorgt voor meer handel met EU-landen

Toetreding zorgt voor een toestroom van bedrijven 1

Waarom wil een land lid worden van de Europese Unie?

4Toetreding zorgt voor een hogere welvaart

3Toetreding zorgt voor meer toerisme

Paragraaf 2 - Wat maakt de EU zo sterk?

Is de Europese Unie belangrijk voor onze economie? Welke rol speelt de EU in handel met niet-EU-landen? Is het wel eerlijk datde EU de eigen producenten zo veel voordelen biedt?

EU-Landen hebben onderling dezelfde afspraken naar niet-EU-landen

Om beter te kunnen concurreren heeft de EU protectiemaatregelen ingevoerd. Hiermee belemmer je de invoer of geef je voordeel aan exportbedrijven.

Wanneer niet EU-landen goederen willen exporteren naar EU-landen moeten ze invoerrechten betalen. Hierdoor worden hun producten duurder, waardoor het verschil met deprijzen van EU producenten kleiner wordt.

Er wordt een maximum gesteld aan het aantal te importeren producten uit niet EU-landen.

EU bedrijven krijgen van de EU subsidie om zo hun product goedkoper te kunnen verkopen buiten de EU.

1. Invoerrechten

2. Contingentering

3. (Export)subsidies

Door invoering van de EU zijn er qua handel geen onderlinge grenzen meer.Binnen de EU is er vrij verkeer van goederen en dienstendus mogen ze onderling geen protectiemaatregelen nemen. Dit heet ook wel......

TsjechiëHongarijeMalta LitouwenPolenLetlandSlovenië CyprusSlowakijeEstlandKroatië

Wat hebben de volgende landen met elkaar gemeen?

Wat zijn de voordelen voor deze landen van toetreding tot de EU?

Paragraaf 2 - Wat maakt de EU zo sterk?

De EMUParagraaf 2 - Wat maakt de EU zo sterk?

Landen binnen de EU met de euro.- Duitsland- Ierland- Nederland- Griekenland- Finland- Luxemburg- Oostenrijk- Frankrijk

- Belgie- Italie- Portugal- Spanje- Slovenië (per 1-1-2007)- Cyprus (per 1-1-2008)- Malta (per 1-1-2008)- Slowakije (per 1-1-2009)- Estland (per 1-1-2011)- Letland (per 1-1-2013)

Wat zijn de voordelen bij toetreding tot EMU?

De problemen van én voor ontwikkelingslanden

Ontwikkelingslanden kunnen dus niet vrijhandelen met landen binnen de EU. Bij alles wat ze exporten moeten ze invoerrechten betalen. Dit heeft grote gevolgen voor de welvaart in deze landen.

1. Om bij een ontwikkelingsland alleen te kijken naar het BNP is niet helemaal eerlijk. Waarom niet?

2. Wat zijn nog meer kenmerken van een ontwikkelingsland?

Kenmerken van ontwikkelingslanden

Paragraaf 3 - Welvaart wereldwijd?

Hoe welvarend is onze wereld? Hoe kun je de welvaart van een land vaststellen? Hoe is de welvaart verdeeld? Hoe komt het dat een deel van de wereld zo achterblijft in ontwikkeling en welvaart?

Laag inkomenper hoofd

slechteinfra-structuur

Mono-cultuur

corrupte overheid

veel werk in de informele sector

slechtegezond-heid

Slechteruil-voet

kinder-arbeid

slechtonderwijs

handels-belem-mering

burger-oorlogen

weiniginveste-ringen

Vicieuzecirkels Slechte

arbeidsomstandig-heden

groteinkomensongelijkheid

Ontwikkelingskenmerken ... kenmerken van ontwikkelingslanden:

1. Laag BNP: Bruto nationaal product (het inkomen van de inwoners van een land)2. Kwalitatieve~ en kwantitatieve honger3. Hoog percentage analfabeten4. Slecht ontwikkelde gezondheidszorg (lage artsendichtheid en levensverwachting, geen toegang tot schoon drinkwater)5. Hoge bevolkingsgroei (worden veel meer mensen geboren dan er sterven)6. Beroepsbevolking is voornamelijk werkzaam in de primaire sector7. Lage verstedelijkingsgraad (percentage v.d. bevolking dat in de stad woont)... etc.

Ongewenste verschillen in welvaart tussen gebieden: regionale ongelijkheid:In ontwikkelde woont 1/5 deel van de wereldbevolking; die beschikt over 4/5 van het wereldinkomen.

De ongelijkheid neemt toe:In 1973 had het rijkste land 44 x zoveel als het armste landIn 2000 was dit toegenomen tot ruim 100 x.

De kloof wordt breder!!

Het verschil tussen arm en rijk in de wereld blijft dus groot. De zgn. noord-zuid verhouding. Oorzaken voor de armoede en het grote verschil in twee soorten oorzaken.

I. Ontwikkelingen binnen rijke en arme landen:- monoculturen- sociale misstanden- toename bevolkingsgroei

- enorme economische groei na WO II in de rijke landen- afname bevolkingsgroei rijke landen

II. Ontwikkelingen tussen arme en rijke landen:

- koloniaal verleden- 'brain-drain'- wereldtriade speelt de belangrijkste rol (ongelijke machtsverhoudingen)- aanwezigheid van Westerse M.N.O.'s- I.M.F. en Wereldbank

Ontwikkelingslanden hebben dus een laag ontwikkelingspeil; Laag gemiddeld inkomen (BNP), maar ook de basisvoorzieningen ( primaire levensbehoeften + onderwijs en gezondheidszorg) zijn niet goed.

Primaire levensbehoeften: eten, kleding en onderdak

b.v. 100 miljoen kinderen gaan niet naar school en 1,2 miljard mensen leven zonder veilig drinkwater.

Met het BNP kun je de welvaart meten, maar deze is onbetrouwbaar, want;1. De inkomstenverschillen komen niet tot uiting.2. Het zegt niets over de koopkracht.

Beter om de zgn. ontwikkelingsindex te gebruiken. Deze meet van elk land de levensverwachting, percentage analfabeten en de koopkracht.

n.b. koopkracht (= de hoeveelheid goederen die men kan kopen voor 1 Euro), analfabeten (=mensen die niet kunnen lezen en schrijven), levensverwachting (=gemiddelde maximale leeftijd in een land).

Ontwikkelingsindex (2007)

Vicieuze cirkel

Geld tekort

Geld lenen

Veel rente en aflossing betalen

geen geld voorbelangrijke zakenals onderwijs enzorg; dus

export:

vaak grondstoffen waar meerdere aanbieders van zijn

import:

dure eindproducten hier is geen geld voor lenen

Paragraaf 3 - Welvaart wereldwijd?

Het probleem van ontwikkelingslanden

§ 2.2 De globalisering van het zuiden

De gevolgen van de globalisering (oftwel de intensivering van de contacten tussen 'noord' en 'zuid') voor het zuiden:

1. Oneerlijke handel en/of ruilvoetverslechtering. - Exportproducten van het rijke noorden worden door de overheden gesubsidieerd.- Het rijke noorden beschermd zijn eigen markt (bijv. die van de EU) tegen de import van goedkope goederen uit het arme zuiden (=protectiemaatregelen; hoge kwaliteitseisen of importbelastingen).

n.b. hierdoor ontstaat ruilvoetverslechtering: het arme zuiden moet steeds meer producten exporteren om dezelfde hoeveelheid producten van het rijke noorden te importeren.

http://www.schooltv.nl/beeldbank/clip/20060706_subsidie01

Paragraaf 3 - Welvaart wereldwijd?

Maak een vicieuze cirkel

weinig inkomsten

weinig geld om te sparen

geen geld om te investeren

productie blijft laag

productie blijft laagAntwoord

geen geld voorgezondheidszorg

slechte gezondheid

weinig inkomsten

lagearbeidsproductiviteit

weinig productie

Antwoord

Paragraaf 3 - Welvaart wereldwijd?

geen geld voorgezondheidszorg

slechte gezondheid

weinig inkomsten

lagearbeidsproductiviteit

weinig productie

Paragraaf 3 - Welvaart wereldwijd?

geld lenenlage productie

te weinig inkomsten

veel renteen aflossing betalen

weinig geld voor investeringen

lage productieGoed of fout?

Verbetering in ontwikkelingslanden

Het verschil tussen arm en rijk in de wereld blijft groot. De zgn. noord-zuid verhouding. Oorzaken voor de armoede en het grote verschil:- koloniaal verleden- monoculturen- sociale misstanden- ongelijke machtsverhoudingen- 'brain-drain'- ...

vicieuze cirkel onderontwikkeling maar ....... er zit verbetering in.

Zullen de ontwikkelingslanden altijd arm blijven? Of kunnen de rijke landen ervoor zorgen dat zij zich ook kunnen ontwikkelen? Hoe zou dat moeten gebeuren? En wat zou jij zelf kunnen doen om de arme landen een eerlijke kans te geven?

Paragraaf 4 - Toekomst voor de ontwikkelingslanden?

Er zijn verschillende soorten hulp dat aan ontwikkelingslanden wordt gegeven.

Multilaterale hulp

Bilaterale hulp

Particuliere hulp

Paragraaf 4 - Toekomst voor de ontwikkelingslanden?

Hoe kunnen we ontwikkelingslanden helpen?

Trade, not aid!

1) import verbod opheffen

2) importquota opheffen

3) invoerrechten afschaffen

4) eigen industrie niet meer subsidieren (exportsubsidies)

Oplossing en verbetering:

III. MNO's moeten zich houden aan milieuwetten en de rechten van de arbeiders. En dit ondertekenen in zgn. gedragsregels.

IV. Structurele ontwikkelingshulp: geld, middelen en mensen voor projecten die de leefbaarheid en zorg op de lange termijn verbeteren.

V. De bewoners van het land in armoede moeten zelf verbeteringen aanbrengen.

VI. Lokale en landelijke overheden moeten zorg dragen voor voorzieningen en investeringen doen.

I. Van onderaf (eerlijke handel): het kopen van Fair Trade producten on het rijke noorden.

II. Van bovenaf (eerlijke handel): afschaffen van de protectiemaatregelen en de landbouwsubsidies.

Kwijtschelding van schulden?