GEZONDH 01 oktober 2016 , pag. 14 EID › SiteCollectionDocuments › UMCG... · op ook echt...
1
01 oktober 2016 , pag. 14 ZIEK VAN DE ANGST EZONDHE TEKST AREND VAN WIJNGAARDEN | Met de Medische Publieks- academie vertalen Dagblad van het Noorden en het Universitair Medisch Centrum Groningen wetenschappelijke medische kennis naar een breed publiek. Dinsdag gaat de lezing over angst. A ngststoornissen behoren tot de ernstigste ziektes die er bestaan. 1 op elke 5 Nederlanders heeft er op een bepaald moment in zijn leven last van. Angst ontneemt mensen veel kwaliteit van leven. Meer nog dan hart- en vaatziek- ten, om maar wat te noemen. Een angst- stoornis is ook een dure aandoening, want jaarlijks kost de zorg voor mensen die hier- aan lijden 626 miljoen euro. Dat is 0,7 pro- cent van het totale jaarlijkse zorgbudget. Date van der Veen is klinisch psycholoog aan het Universitair Centrum voor Psychia- trie (UCP) van het UMCG en Wim Veling is daar psychiater. ,,Wij zien de ernstigste gevallen, want de meeste mensen worden eerst door de huisarts en dan door de ggz in de tweede lijn geholpen’’, zegt Van der Veen. ,,Alleen als het daar niet lukt, komen ze bij ons. Daardoor vergeten wij weleens dat het overgrote deel, twee derde, goed herstelt na een behandeling in de eerste of tweede lijn.’’ Angst is een normale menselijke emotie, een reactie op reëel gevaar. ,,Het heeft onze soort altijd geholpen om te overleven’’, zegt Veling. Maar soms lijden mensen aan angst zonder dat daarvoor een duidelijke reden is, en soms zodanig dat het hun dagelijkse leven verstoort. Bij een deel van de patiën- ten wordt angst zelfs een chronische ziekte die hun hele leven op de kop zet. ,,Terwijl ANGST HEEFT DE NEIGING OM STEEDS MEER TERREIN TE VEROVEREN het op zichzelf een normaal verschijnsel is, dat voor iedereen heel herkenbaar is.’’ Drie vaak voorkomende angststoornissen zijn paniek, de dwangstoornis en de sociale fobie. Veel mensen hebben weleens een paniekaanval. Even heel erg bang zijn, gaan zweten, last krijgen van hartkloppingen en benauwdheid. Mensen kunnen ook voor de symptomen angstig worden, bang om van benauwdheid te stikken bijvoorbeeld. ,,Dan krijg je angst voor de angst en dan gaat het van kwaad tot erger’’, zegt Veling. Een vorm van een paniekstoornis is agorafobie oftewel pleinvrees. Dat kan beginnen doordat ie- mand zich niet zo prettig voelt op een groot druk plein en kan langzaam erger worden. RITUELEN Een tweede soort is de dwangstoornis. Dan krijgen mensen last van gedachtes aan ern- stige, domme acties. Zoals: ik zou zomaar van dit dak kunnen springen, of: ik zou zo- maar het stuur kunnen omgooien zodat we heel hard botsen. ,,Om die angst weg te krij- gen, te neutraliseren, gaan mensen bijzonde- re rituelen ontwikkelen’’, legt Van der Veen uit. ,,Ze moeten dan per se bepaalde hande- lingen verrichten om de angst te bezweren.’’ Smetvrees is een vorm van deze dwangstoor- nis. Of het eindeloos controleren of de deur echt wel dicht zit of het gas echt wel is uitge- draaid. ,,Dat kan soms zo erg worden dat mensen uren nodig hebben om de deur uit te komen.’’ De derde angststoornis is de sociale fobie. Die heeft te maken met een angst van men- sen om te worden afgewezen of uitgelachen. ,,Mensen zijn dan erg bang om een verkeerde indruk te maken: zweet ik niet te veel, lach ik niet te raar, praat ik niet te hard? Dat kan een vicieuze cirkel worden want juist door die angst gaat iemand daadwerkelijk zweten of krijgt een rood hoofd.’’ De sociale fobie valt minder op dan de SOMS KRIJG JE ANGST VOOR DE ANGST EN DAN GAAT HET VAN KWAAD TOT ERGER andere vormen van angst omdat mensen die eraan lijden vaak wat stilletjes en terugge- trokken zijn. Uit voorzorg ontlopen ze aan- dacht. Behalve de drie hoofdvormen van angst- stoornissen zijn er enkele wat minder vaak voorkomende vormen. Zoals angst na een traumatische gebeurtenis, de posttraumati- sche stressstoornis (ptss). Lichaam en geest zijn dan constant op hun qui vive, klaar om in actie te komen als er iets ergs gebeurt. Ook bij andere stoornissen speelt angst een rol, zoals bij een psychose. Bij de behandeling van angst is het eerst van belang te beseffen dat angst iets heel normaals is. Iedereen is soms bang. Boven- dien zijn er enorm veel mensen die een vorm van een angststoornis hebben. Zo schijnen bekende Nederlanders als René van der Gijp (paniekaanval) en Katja Schuurman (dwangstoornis) hieraan te lijden, evenals de Amerikaanse acteur John- ny Depp (sociale fobie). Bij alle vormen van angst werkt het me- chanisme zo dat vermijdingsgedrag heel goed werkt. ,,Als je de angstwekkende situ- atie vermijdt, verdwijnt de angst’’, zegt Van der Veen. ,,Het lastige is alleen dat angst de neiging heeft om steeds meer terrein te veroveren. Het is dan niet meer genoeg om die situatie te vermijden, want je krijgt ook bij minder sterke impulsen last van de angst.’’ Er is dan in principe één ding dat helpt: blootstelling aan de angst. In de kliniek worden dus ook zulke behandelingen gege- ven. Exposure noemen ze het, iemand tel- kens opnieuw blootstellen aan angstwek- kende situaties. Dat gaat soms ver. ,,Bij iemand met smetvrees leggen we de mid- dagboterham op de rand van de wc-bril, met iemand met een sociale fobie gaan we op de Grote Markt het Wilhelmus zingen. Allemaal met als doel mensen in te prenten dat het uiteindelijk wel meevalt. Er is eigen- lijk geen reden om zo angstig te zijn.’’ Exposure is onderdeel van cognitieve gedragstherapie, om te leren (weer) nor- maal met dingen om te gaan. Soms is dat niet genoeg en hebben mensen ook medi- cijnen nodig. Meestal antidepressiva, soms antipsychotica. ,,Die laatste middelen kun- nen nodig zijn als mensen echt gaan gelo- ven in hun angst en het een waanidee wordt’’, zegt Veling. VIRTUAL REALITY-BRIL Een nieuwe vorm van behandeling tegen angst is met computeranimaties. In het UCP wordt daarnaar onderzoek gedaan. De patiënt krijgt dan een virtual reality-bril op en wordt op die manier blootgesteld aan een angstwekkende situatie. ,,Soms is de echte blootstelling te lastig voor iemand. Dan kan deze kunstmatige manier een eerste stap zijn’’, zegt Veling. ,,Het is ge- makkelijker om te oefenen.’’ De behandelaar kan precies een op de patiënt afgestemde situatie invoeren in de computer. Zoals een drukke supermarkt, winkelstraat of café. ,,Je kan met zo’n bril op ook echt gesprekken voeren met perso- nages in het café of de supermarkt’’, ver- volgt Veling. Hij heeft de indruk dat het in praktijk goed werkt maar het UCP doet nog wetenschappelijk onderzoek naar de effec- ten van virtual reality. ,,We zien dat patiën- ten die eerst virtueel oefenden in de werke- lijkheid gemakkelijker tot blootstelling komen.’’ Virtual reality-360 gradenfilmpjes kun- nen ook dienen om patiënten rustiger te krijgen, deze werken vaak beter dan rustge- vende medicijnen. Zoals filmpjes van het zwemmen met wilde dolfijnen of een duin- wandeling op Ameland. Allemaal bedoeld om af te leiden van de angst. Serious gaming kan ook helpen; speciaal ontwikkelde com- puterspellen waarbij deelnemers bijvoor- beeld moeten proberen hele werelden te veroveren en daarvoor punten krijgen. Zodat ze gemotiveerd blijven om al die moeilijke oefeningen te doen. Een speciale groep patiënten zijn ouderen met dementie of een depressie. ,,Bij die groep is het soms moeilijk te herkennen omdat mensen eerder beginnen over licha- melijke klachten. Bij hen is het vermijdings- gedrag soms best begrijpelijk’’, vindt Van der Veen. ,,Het is in ieder geval van belang altijd te proberen de angst te behandelen’’, vindt Veling. ,,Er was vroeger soms de nei- ging om het bij ouderen mensen maar te laten, omdat er toch niets meer aan te doen zou zijn. We weten nu dat angst altijd nog te behandelen is en dat dat de kwaliteit van leven daardoor enorm kan verbeteren.’’ Gratis lezing Psychiater dr. Wim Veling (foto boven) en klinisch psycholoog Date van der Veen houden dinsdag een gratis toegankelijke lezing in het UMCG. In de najaarsreeks van de Medische Publieksacade- mie verschijnen de komen- de weken nog vier voorpu- blicaties op deze plek: traumatisch hersenletsel (8 oktober), bestraling (22 oktober), trombose en de pil (29 oktober) en kinder- kanker (5 november). De bijbehorende lezingen zijn telkens op de opvolgende dinsdag, met uitzondering van de lezing over hersen- letsel, die is op de maan- dag. Alle bijeenkomsten zijn volgeboekt, behalve die over kinderkanker waarvoor nog enkele gratis entree- kaarten verkrijgbaar zijn. Zie ook: www.medischepu- blieksacademie.umcg.nl. A ZIEK VAN DE ANGST EID | FOTO SHUTTERSTOCK
Transcript of GEZONDH 01 oktober 2016 , pag. 14 EID › SiteCollectionDocuments › UMCG... · op ook echt...
01 oktober 2016 , pag. 14
ZIEK VAN DE ANGST
GEZONDHEIT E K S T A R E N D V A N W I J N G A A R D E N |GEZONDHMet de Medische Publieks-academie vertalen Dagbladvan het Noorden en hetUniversitair Medisch CentrumGroningen wetenschappelijkemedische kennis naar eenbreed publiek. Dinsdag gaatde lezing over angst.
A ngststoornissen behoren tot deernstigste ziektes die er bestaan. 1op elke 5 Nederlanders heeft er
op een bepaald moment in zijn leven lastvan. Angst ontneemt mensen veel kwaliteitvan leven. Meer nog dan hart- en vaatziek-ten, om maar wat te noemen. Een angst-stoornis is ook een dure aandoening, wantjaarlijks kost de zorg voor mensen die hier-aan lijden 626 miljoen euro. Dat is 0,7 pro-cent van het totale jaarlijkse zorgbudget.
Date van der Veen is klinisch psycholoogaan het Universitair Centrum voor Psychia-trie (UCP) van het UMCG en Wim Veling isdaar psychiater. ,,Wij zien de ernstigstegevallen, want de meeste mensen wordeneerst door de huisarts en dan door de ggz inde tweede lijn geholpen’’, zegt Van derVeen. ,,Alleen als het daar niet lukt, komenze bij ons. Daardoor vergeten wij weleensdat het overgrote deel, twee derde, goedherstelt na een behandeling in de eerste oftweede lijn.’’
Angst is een normale menselijke emotie,een reactie op reëel gevaar. ,,Het heeft onzesoort altijd geholpen om te overleven’’, zegtVeling. Maar soms lijden mensen aan angstzonder dat daarvoor een duidelijke redenis, en soms zodanig dat het hun dagelijkseleven verstoort. Bij een deel van de patiën-ten wordt angst zelfs een chronische ziektedie hun hele leven op de kop zet. ,,Terwijl
ANGSTHEEFT DENEIGING OMSTEEDS MEERTERREIN TEVEROVEREN
het op zichzelf een normaal verschijnsel is,dat voor iedereen heel herkenbaar is.’’
Drie vaak voorkomende angststoornissenzijn paniek, de dwangstoornis en de socialefobie. Veel mensen hebben weleens eenpaniekaanval. Even heel erg bang zijn, gaanzweten, last krijgen van hartkloppingen enbenauwdheid. Mensen kunnen ook voor desymptomen angstig worden, bang om vanbenauwdheid te stikken bijvoorbeeld. ,,Dankrijg je angst voor de angst en dan gaat hetvan kwaad tot erger’’, zegt Veling. Een vormvan een paniekstoornis is agorafobie oftewelpleinvrees. Dat kan beginnen doordat ie-mand zich niet zo prettig voelt op een grootdruk plein en kan langzaam erger worden.
RITUELENRITUELENEen tweede soort is de dwangstoornis. Dankrijgen mensen last van gedachtes aan ern-stige, domme acties. Zoals: ik zou zomaarvan dit dak kunnen springen, of: ik zou zo-maar het stuur kunnen omgooien zodat weheel hard botsen. ,,Om die angst weg te krij-gen, te neutraliseren, gaan mensen bijzonde-re rituelen ontwikkelen’’, legt Van der Veenuit. ,,Ze moeten dan per se bepaalde hande-lingen verrichten om de angst te bezweren.’’Smetvrees is een vorm van deze dwangstoor-nis. Of het eindeloos controleren of de deurecht wel dicht zit of het gas echt wel is uitge-draaid. ,,Dat kan soms zo erg worden dat
mensen uren nodig hebben om de deur uitte komen.’’
De derde angststoornis is de sociale fobie.Die heeft te maken met een angst van men-sen om te worden afgewezen of uitgelachen.,,Mensen zijn dan erg bang om een verkeerdeindruk te maken: zweet ik niet te veel, lach ikniet te raar, praat ik niet te hard? Dat kan eenvicieuze cirkel worden want juist door dieangst gaat iemand daadwerkelijk zweten ofkrijgt een rood hoofd.’’
De sociale fobie valt minder op dan de
SOMS KRIJG JE ANGSTVOOR DE ANGST EN DAN GAATHET VAN KWAAD TOT ERGER
andere vormen van angst omdat mensen dieeraan lijden vaak wat stilletjes en terugge-trokken zijn. Uit voorzorg ontlopen ze aan-dacht.
Behalve de drie hoofdvormen van angst-stoornissen zijn er enkele wat minder vaakvoorkomende vormen. Zoals angst na eentraumatische gebeurtenis, de posttraumati-sche stressstoornis (ptss). Lichaam en geestzijn dan constant op hun qui vive, klaar omin actie te komen als er iets ergs gebeurt.
Ook bij andere stoornissen speelt angst eenrol, zoals bij een psychose.
Bij de behandeling van angst is het eerstvan belang te beseffen dat angst iets heelnormaals is. Iedereen is soms bang. Boven-dien zijn er enorm veel mensen die eenvorm van een angststoornis hebben. Zoschijnen bekende Nederlanders als Renévan der Gijp (paniekaanval) en KatjaSchuurman (dwangstoornis) hieraan telijden, evenals de Amerikaanse acteur John-ny Depp (sociale fobie).
Bij alle vormen van angst werkt het me-chanisme zo dat vermijdingsgedrag heelgoed werkt. ,,Als je de angstwekkende situ-atie vermijdt, verdwijnt de angst’’, zegt Vander Veen. ,,Het lastige is alleen dat angst deneiging heeft om steeds meer terrein teveroveren. Het is dan niet meer genoeg omdie situatie te vermijden, want je krijgt ookbij minder sterke impulsen last van deangst.’’
Er is dan in principe één ding dat helpt:blootstelling aan de angst. In de kliniekworden dus ook zulke behandelingen gege-ven. Exposure noemen ze het, iemand tel-kens opnieuw blootstellen aan angstwek-kende situaties. Dat gaat soms ver. ,,Bijiemand met smetvrees leggen we de mid-dagboterham op de rand van de wc-bril,met iemand met een sociale fobie gaan weop de Grote Markt het Wilhelmus zingen.
Allemaal met als doel mensen in te prentendat het uiteindelijk wel meevalt. Er is eigen-lijk geen reden om zo angstig te zijn.’’
Exposure is onderdeel van cognitievegedragstherapie, om te leren (weer) nor-maal met dingen om te gaan. Soms is datniet genoeg en hebben mensen ook medi-cijnen nodig. Meestal antidepressiva, somsantipsychotica. ,,Die laatste middelen kun-nen nodig zijn als mensen echt gaan gelo-ven in hun angst en het een waanideewordt’’, zegt Veling.
VIRTUAL REALITY-BRILVIRTUAL REALITY-BRILEen nieuwe vorm van behandeling tegenangst is met computeranimaties. In hetUCP wordt daarnaar onderzoek gedaan. Depatiënt krijgt dan een virtual reality-bril open wordt op die manier blootgesteld aaneen angstwekkende situatie. ,,Soms is deechte blootstelling te lastig voor iemand.Dan kan deze kunstmatige manier eeneerste stap zijn’’, zegt Veling. ,,Het is ge-makkelijker om te oefenen.’’
De behandelaar kan precies een op depatiënt afgestemde situatie invoeren in decomputer. Zoals een drukke supermarkt,winkelstraat of café. ,,Je kan met zo’n brilop ook echt gesprekken voeren met perso-nages in het café of de supermarkt’’, ver-volgt Veling. Hij heeft de indruk dat het inpraktijk goed werkt maar het UCP doet nog
wetenschappelijk onderzoek naar de effec-ten van virtual reality. ,,We zien dat patiën-ten die eerst virtueel oefenden in de werke-lijkheid gemakkelijker tot blootstellingkomen.’’
Virtual reality-360 gradenfilmpjes kun-nen ook dienen om patiënten rustiger tekrijgen, deze werken vaak beter dan rustge-vende medicijnen. Zoals filmpjes van hetzwemmen met wilde dolfijnen of een duin-wandeling op Ameland. Allemaal bedoeldom af te leiden van de angst. Serious gamingkan ook helpen; speciaal ontwikkelde com-puterspellen waarbij deelnemers bijvoor-beeld moeten proberen hele werelden teveroveren en daarvoor punten krijgen.Zodat ze gemotiveerd blijven om al diemoeilijke oefeningen te doen.
Een speciale groep patiënten zijn ouderenmet dementie of een depressie. ,,Bij diegroep is het soms moeilijk te herkennenomdat mensen eerder beginnen over licha-melijke klachten. Bij hen is het vermijdings-gedrag soms best begrijpelijk’’, vindt Vander Veen. ,,Het is in ieder geval van belangaltijd te proberen de angst te behandelen’’,vindt Veling. ,,Er was vroeger soms de nei-ging om het bij ouderen mensen maar telaten, omdat er toch niets meer aan te doenzou zijn. We weten nu dat angst altijd nog tebehandelen is en dat dat de kwaliteit vanleven daardoor enorm kan verbeteren.’’
Gratis lezingPsychiater dr. Wim Veling(foto boven) en klinischpsycholoog Date van derVeen houden dinsdag eengratis toegankelijke lezingin het UMCG.In de najaarsreeks van deMedische Publieksacade-mie verschijnen de komen-de weken nog vier voorpu-blicaties op deze plek:traumatisch hersenletsel (8oktober), bestraling (22oktober), trombose en depil (29 oktober) en kinder-kanker (5 november). Debijbehorende lezingen zijntelkens op de opvolgendedinsdag, met uitzonderingvan de lezing over hersen-letsel, die is op de maan-dag. Alle bijeenkomstenzijn volgeboekt, behalve dieover kinderkanker waarvoornog enkele gratis entree-kaarten verkrijgbaar zijn.Zie ook: www.medischepu-blieksacademie.umcg.nl.
Gratis lezing
GEZONDHEID
A
ZIEK VAN DE ANGST
EID| F O T O S H U T T E R S T O C K
